UZASADNIENIE

wyroku z dnia 6 listopada 2018 roku

A. Ś. w pozwie z dnia 3 stycznia 2017 (data nadania w urzędzie pocztowym) wniosła o zasądzenie od pozwanego C. Towarzystwa (...) z siedzibą w W. kwoty 2.629,27 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 24 sierpnia 2016 r. do dnia zapłaty, oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz strony powodowej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że w grudniu 2012 r. między matką powódki a pozwanym została zawarta umowa indywidualnego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Zgodnie z zawarta umowa ubezpieczająca była zobowiązana m. in do opłacania składek, zaś ubezpieczyciel był zobowiązany do udzielania powódce ochrony ubezpieczeniowej. Postanowienia przedmiotowej umów stanowiły wzorzec umowny o nazwie Ogólne warunki indywidualnego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym TopFundusz o oznaczenie (...). W sierpniu 2016 r. umowa ubezpieczenia została rozwiązana, jednak pozwany nie wypłacił jednak powódce całej należnej kwoty z rozwiązanej umowy, lecz potrącił kwotę 2.629,27 zł jako opłatę z tytułu umorzenia jednostek. W ocenie strony powodowej pozwany nienależnie zatrzymał część zgromadzonych środków. Powódka podniosła, że zapisy OWU dotyczące tzw. opłat likwidacyjnych i mechanizmu zatrzymywania przez ubezpieczyciela części środków zgromadzonych przez konsumentów w razie rozwiązania umowy są tożsame z postanowieniami wpisanymi do rejestru klauzul niedozwolonych Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, które naruszają dobre obyczaje i zasady współżycia społecznego, co jest niezgodne z art. 3853 pkt 4, 12, 13, 16 i 17 k.c. Podkreślono, że pozwany nie wskazał i nie poinformował konsumenta, z jakich przyczyn świadczenie to (opłata likwidacyjna) ma taką wysokość i jakie koszty, czy też obciążenia wchodzą w skład tej opłaty. Powód podnosił, że ubezpieczyciel przerzucił na konsumenta całość obciążeń i ryzyka związanego z zawartą umową, narzucając mu świadczenie o niejasnym charakterze i niezrozumiałym dla konsumenta celu ( pozew – k.2-5).

W sprawie został wydany nakaz zapłaty (k. 50).

Pozwany C. Towarzystwo (...) S.A. V. (...) z siedzibą w W. w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany potwierdził okoliczności zawarcia i rozwiązania umowy ubezpieczenia z powodem. W pierwszej kolejności wskazał na brak legitymacji czynnej powódki wobec tego, że umowa zawarła jej matka i to ona opłacała składki. Nadto pozwany wskazał, że postanowienia umowne będące przedmiotem pozwu nie są postanowieniami niedozwolonymi w rozumieniu art. 3851 k.c., bowiem nie naruszają dobrych obyczajów i stanowią główne świadczenie z umowy ubezpieczenia zawartej między stronami. Ponadto, pozwany podniósł, że ubezpieczający został zaznajomiony z treścią umowy, jej warunkami i ryzykiem, a przede wszystkim koniecznością poniesienia ewentualnych dodatkowych kosztów w sytuacji przedterminowego rozwiązania umowy i świadomie oraz roztropnie podjął ryzyko finansowe. Pozwany podniósł, że świadczenie wykupu jako postanowienie umowy określające główne świadczenia stron w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c. nie może być przedmiotem incydentalnej kontroli wzorca umowy dokonywanej przez Sąd, a zakwestionowane postanowienia nie stanowią klauzul niedozwolonych, gdyż nie kształtują praw i obowiązków stron w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając przy tym jego interes. Nadto, pozwany podniósł, że pobrał wyłącznie opłatę, która miała pokryć jego koszty związane z umową zawartą z powodem. (sprzeciw od nakazu zapłaty – k. 100-111).

S ąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 23 listopada 2012 roku G. Ś. złożyła wniosek do C. Towarzystwa (...) S.A. V. (...) z siedzibą w W. o zawarcie umowy indywidualnego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (...), na podstawie której wyraziła zgodę na objęcie jej córki A. Ś. ochroną ubezpieczeniową przez pozwane towarzystwo zgodnie z ogólnymi warunkami ubezpieczenia. Ubezpieczająca zobowiązała się do uiszczania składki funduszowej w wysokości 150 zł miesięcznie z jednoczesną alokacją wskazanej składki funduszowej na określone we wniosku fundusze. Umowa obowiązywała od 1 grudnia 2012 roku ( dowody: kserokopia polisy k. 9, kserokopia wniosku o zawarcie umowy indywidualnego ubezpieczenia na życie k. 122-123).

G. Ś. otrzymała ogólne warunki indywidualnego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (...) wraz z załącznikiem nr 1 do OWU. W trakcie podpisywania umowy, oświadczyła, że zapoznała się z warunkami OWU i została poinformowana o ryzyku związanym z zawarciem przedmiotowej umowy (dowód: kserokopia wniosku o zawarcie umowy indywidualnego ubezpieczenia na życie k. 122-123).

W ramach zawartej umowy ubezpieczoną obowiązywał wykorzystywany przez stronę pozwaną w ramach wykonywanej działalności ubezpieczeniowej wzorzec umowny o nazwie: „Ogólne warunki indywidualnego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym TopFundusz, (...) wraz z wykazem i regulaminami ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych oraz załącznikiem nr I (okoliczności bezsporne, OWU – k.10-42).

Zgodnie z § 20 OWU Towarzystwo pobierało z kwoty wypłacanego Całkowitego wykupu lub Częściowego wykupu opłatę stałą w wysokości określonej kwotowo w Tabeli opłat za Całkowity i Częściowy wykup, pkt I, Załącznik nr I. Niezależnie od opłaty stałej, w przypadku dokonywania całkowitego wykupu, Towarzystwo pobierało opłatę zmienną dotyczącą umarzanych aktywów powstałych w wyniku zainwestowania składek należnych w pierwszych dwóch latach okresu ubezpieczeniowego; ta część opłaty zmiennej pobierana jest jako odpowiedni procent wartości aktywów powstałych w wyniku zainwestowania składek funduszowych należnych w pierwszych dwóch latach ubezpieczenia. Wysokość opłaty zmiennej jest zróżnicowana ze względu na rok ubezpieczenia, w którym dokonywany jest Całkowity wykup oraz na Wiek Ubezpieczonego w dniu początku odpowiedzialności i została określona w Tabeli opłat za Całkowity wykup i Częściowy wykup w Załączniku nr I pkt 2. Opłata zmienna pobierana miała być przez okres 20 lat licząc od dnia początku odpowiedzialności, nie dłużej jednak niż do ostatniego dnia roku ubezpieczenia, w którym ubezpieczony ukończył 65 lat ( § 20 ust. 1-3 ) (okoliczności bezsporne, OWU – k.10-42).

Wysokość opłaty zmiennej za wykup całkowity pobieranej jednorazowo jako % wartości aktywów funduszu powstałych w wyniku zainwestowania składki regularnej należnej za pierwsze dwa lata Okresu (...) wynosiła odpowiednio:

Rok okresu ubezpieczenia, w którym dokonywany jest całkowity wykup

Wiek Ubezpieczonego na początku odpowiedzialności (w latach)
do 45 r.ż.	46	47	48	49	50	51	52	53

97%

89%

81%

79%

77%

75%

72%

70%

67%

63%

60%

79%

77%

75%

72%

70%

67%

63%

60%

56%

77%

75%

72%

70%

67%

63%

60%

56%

52%

75%

72%

70%

67%

63%

60%

56%

52%

47%

72%

70%

67%

63%

60%

56%

52%

47%

42%

70%

67%

63%

60%

56%

52%

47%

42%

37%

67%

63%

60%

56%

52%

47%

42%

37%

31%

63%

60%

56%

52%

47%

42%

37%

31%

24%

60%

56%

52%

47%

42%

37%

31%

24%

17%

56%

52%

47%

42%

37%

31%

24%

17%

52%

47%

42%

37%

31%

24%

17%

47%

42%

37%

31%

24%

17%

42%

37%

31%

24%

17%

37%

31%

24%

17%

31%

24%

17%

24%

17%

21 i więcej

( Załącznik nr I – k. 28v)

Pismem z dnia 1 września 2016 roku pozwany C. Towarzystwo (...) z siedzibą w W. poinformował powódkę iż na podstawie złożonej przez powoda rezygnacji z umowy ubezpieczenia potwierdzonej polisą nr (...) oraz OWU wyżej wskazana umowa ubezpieczenia została rozwiązana z dniem 23 sierpnia 2016 roku. W związku z powyższym, Towarzystwo dokonało umorzenia jednostek zgromadzonych na indywidualnym rachunku jednostek uczestnictwa, informując, że na wskazany rachunek bankowy powoda zostanie wypłacona kwota 3.668,34 zł. Ponadto przedstawiono rozliczenie umowy ubezpieczenia, zgodnie z którą wartość jednostek zgromadzonych na rachunku powoda w dniu 23 sierpnia 2016 r. wyniosła 6.297,61 zł, zaś opłata z tytułu umorzenia jednostek – 2.629,27 zł. (okoliczności bezsporne, dowód: pismo pozwanego k. 43).

Pismem z 25 listopada 2016 roku powódka wezwała C. Towarzystwo (...) z siedzibą w W. do zapłaty kwoty 2.629,27 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 24 sierpnia 2016 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu kwoty pobranej w wyniku rozwiązania umowy – w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia pisma ( okoliczności bezsporne, wezwanie do zapłaty - k. 44-45).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów z dokumentów, a także kierując się regulacją art. 229 k.p.c. i art. 230 k.p.c. Dokumenty zgromadzone w aktach sprawy i powoływane w treści uzasadnienia Sąd uznał za wiarygodne, zostały one sporządzone przez właściwe podmioty, w granicach przysługujących im kompetencji oraz w formie przewidzianej przez przepisy. Wobec powyższego, Sąd nie znalazł żadnych podstaw do podważania ich autentyczności, czy też prawdziwości twierdzeń w nich zawartych, tym bardziej, że strony nie kwestionowały ich prawdziwości. Nie wystąpiły również żadne inne okoliczności mogące podważyć autentyczność przedłożonych do sprawy dowodów z dokumentów.

Zeznania świadków M. S. i G. Ś. nie budziły wątpliwości co do ich wiarygodności, jednak mając na uwadze przedmiot postępowania miały ograniczone znaczenie dla rozstrzygnięcia. Zeznania powódki okazały się natomiast nieprzydatne wobec tego, że nie brała ona udziału w zawieraniu spornej umowy.

W istocie stan faktyczny nie był w niniejszej sprawie sporny, natomiast osią sporu były jedynie zagadnienia stricte prawne, tj. czy postanowienia dotyczące opłaty za wykup stanowią klauzulę niedozwoloną w rozumieniu art. 3851 k.c., w tym czy świadczenie z tytułu wykupu jednostek było świadczeniem głównym w ramach łączącego strony stosunku prawnego.

S ąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu braku legitymacji czynnej powódki wskazać należy, że zgodnie z brzmieniem art. 808 § 1 k.c. ubezpieczający może zawrzeć umowę ubezpieczenia na cudzy rachunek. Ubezpieczony może nie być imiennie wskazany w umowie, chyba że jest to konieczne do określenia przedmiotu ubezpieczenia. W myśl natomiast § 5 k.c. jeżeli umowa ubezpieczenia nie wiąże się bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową ubezpieczonej osoby fizycznej, art. 3851-3853 stosuje się odpowiednio w zakresie, w jakim umowa dotyczy praw i obowiązków ubezpieczonego. Oznacza to, że w takich przypadkach można poddać kontroli postanowienia umów ubezpieczeń dotyczące praw i obowiązków ubezpieczonego z punktu widzenia wskazanych przepisów, tj. czy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami kształtują one prawa i obowiązki ubezpieczonego, rażąco naruszając jego interesy (tzw. klauzule abuzywne), a w konsekwencji są dla niego niewiążące ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2013 r., IV CSK 91/13). Skoro tak niewątpliwie ubezpieczony jest uprawniony do dochodzenia swoich roszczeń przed sądem.

Przechodząc do meritum sporu należy wskazać, że strona powodowa w niniejszym postępowaniu dochodziła zwrotu potrąconej przez pozwanego opłaty zmiennej, na podstawie zawartej umowy ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, a stanowiącej w jej ocenie niedozwolone postanowienia umowne. Spór pomiędzy stronami dotyczył przede wszystkim oceny postanowień OWU stosowanych przez stronę pozwaną, na podstawie których ta potrąciła dochodzoną pozwem kwotę, przez pryzmat przepisów chroniących konsumentów, a zakazujących stosowania tzw. klauzul abuzywnych we wzorcach umownych przez przedsiębiorców tj. art. 3851 § 1 k.c. – art. 3853 k.c.

Przepis art. 3851 § 1 k.c. stanowi, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeśli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny

Odnosząc się do poszczególnych przesłanek wskazanych w art. 3851 § 1 k.c. to bezspornym było w niniejszej sprawie, że w chwili zawierania i wykonywania umowy powódka była niewątpliwie konsumentem. Postanowienia, na podstawie których potrącona została opłata zmienna, nie zostały uzgodnione indywidualnie. Zgodnie z art. 3851 § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje. W niniejszej sprawie pozwany nie wykazał, że do zawarcia umowy doszło w warunkach negocjacji z powodem. W szczególność podstawy do takiego stwierdzenia nie stanowi doręczenie ogólnych warunków umowy oraz możliwość zapoznania się z nimi.

W ocenie Sądu wbrew twierdzeniom strony pozwanej postanowienia dotyczące analizowanej opłaty nie określały głównych świadczeń stron, a zatem podlegają kontroli w aspekcie ich abuzywności. W doktrynie wskazuje się, że pojęcie „główne świadczenia stron" należy interpretować raczej wąsko, w nawiązaniu do pojęcia elementów umowy przedmiotowo istotnych (essentialia negotii). Do elementów tych zaliczyć będzie można wynagrodzenie i cenę oraz świadczenie wzajemne przedsiębiorcy – towar, usługę, np. elementem tym będzie ilość i cena towaru w umowie sprzedaży, ale już nie określenie jakości towaru (zob. A. Rzetecka-Gil Agnieszka, Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania - część ogólna, Komentarz do art. 385(1) Kodeksu cywilnego). Analizowana umowa jest umową mieszaną z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie i postanowieniami charakterystycznymi dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału, tj. umów o świadczenie usług inwestycyjnych.

Umieszczone w OWU zapisy dotyczące analizowanej opłaty regulują w ocenie Sądu świadczenia poboczne, związane jedynie pośrednio z głównym przedmiotem umowy. Za tak przyjętym stanowiskiem przemawia fakt, że opłata ta nie zostanie naliczona w każdym przypadku zawarcia umowy, a jedynie w przypadku jej rozwiązania w okresie pierwszych od 10 do 20 lat trwania polisy (w zależności od wieku ubezpieczonego). Obowiązek ten nie wystąpiłby zatem gdyby umowa uległa rozwiązaniu po upływie wskazanego okresu, albo gdyby doszło do wypłaty wartości wykupu w razie śmierci ubezpieczonego.

Przechodząc zatem do oceny postanowień dotyczących analizowanej opłaty na podstawie art. 3851 k.c. wskazać należy, że przesłanką abuzywności klauzul jest kształtowanie przez postanowienia OWU praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

W orzecznictwie podnosi się, że podstawowy elementem przyjętych w obrocie gospodarczym „dobrych obyczajów” jest zasada lojalności, uczciwości i szacunku wobec kontrahenta. Tym samym sprzeczne z dobrymi obyczajami są takie działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezinformacji, wykorzystania naiwności lub niewiedzy klienta, wprowadzenia go w błąd co do realnych obciążeń i ryzyk związanych z umową oraz co do tego, jakie świadczenia na swoją rzecz zastrzegł przedsiębiorca. Z kolei „interes konsumenta” należy rozumieć szeroko, a to jako elementy ekonomiczne (przede wszystkim związane z zachowaniem ekwiwalentności świadczeń oraz proporcjonalności obciążeń nałożonych na konsumenta do realnych kosztów związanych z umową i wartości świadczeń uzyskanych przez konsumenta), jak również pozaekonomiczne, takie jak pewność obrotu, zaufanie, czas poświęcony na realizację swoich uprawnień, przekonanie o rzetelnym potraktowaniu przez drugą stronę umowy. Ustawodawca wymaga, by naruszenie interesów konsumenta przez klauzulę abuzywną nastąpiło w stopniu „rażącym”, a zatem musi być to naruszenie znaczne, polegające na drastycznym odejściu od zasad uczciwego obrotu, lojalności, szacunku dla drugiej strony umowy. Działanie wbrew „dobrym obyczajom” w rozumieniu art. 385 1 § 1 k.c. w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 13.09.2012 r., VI ACa 461/12, Lex nr 1223500).

W przedmiotowej sprawie pozwany pobrał opłatę z tytułu umorzenia jednostek w wysokości niemal połowy wartości tych jednostek. Postanowienia OWU (zawarte w § 20 (...) oraz tabeli opłat i limitów), na podstawie którego opłata ta została pobrana, nie określają na pokrycie jakich kosztów przeznaczona jest kwota środków zainwestowanych przez poprzednika prawnego powoda. Nie zostało wskazane za jakie czynności ubezpieczyciela będzie ona pobrana. Także podczas zawierania umowy agent ubezpieczeniowy nie informował powoda o tym, co składa się na opłatę za wykup.

Nie można nie zauważyć, że czynniki składające się na opłatę za wykup zostały określone i wskazane przez pozwanego ex post, a zatem dopiero w sytuacji zaistnienia sporu. Nie zamieszczenie informacji o tym, na co pobrana opłata za wykup zostanie przeznaczona jest niedoinformowaniem, czy wręcz dezinformacją powoda. W ocenie Sądu skoro na podstawie tak skonstruowanego postanowienia strona traci znaczną część środków, które inwestowała przez kilka lat, to powinno być mu szczegółowo i dokładnie wyjaśnione w ogólnych warunkach ubezpieczenia na co jego pieniądze zostaną przeznaczone, jeśli rozwiąże umowę przed terminem. Mając taką wiedzę mógłby realnie ocenić wszystkie aspekty umowy ubezpieczenia i podjąć decyzję, czy podejmuje ryzyko i wyraża zgodę na pokrycie wszystkich kosztów bezpośrednich i pośrednich (wskazanych szczegółowo w odpowiedzi na pozew) na wypadek wcześniejszego rozwiązania umowy, czego przecież nie da się przewidzieć w sytuacji, gdy umowa jest zawierana na wiele lat.

W nawiązaniu do stanowiska pozwanego dotyczącego poniesionych przez niego kosztów Sąd nie neguje faktu, że pozwany ponosi koszty w związku z rozwiązaniem umowy na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym ani prawa pozwanego do tego, aby w kosztach tych partycypowała druga stronę umowy, skoro decyduje się ona na przedterminowe rozwiązania umowy. Jednakże w ocenie Sądu obciążanie tymi kosztami drugiej strony jest dopuszczalne w sytuacji, gdyby postanowienia umowy były sformułowane w taki sposób, aby ich treść nie budziła wątpliwości. Tymczasem pozwany zaniedbał aspekt informacyjny. Jak wynika z zeznań świadka M. S. pozwany przy przedstawianiu oferowanego produktu skupiał się na jego zaletach pomijając kwestie związane z kosztami rozwiązania umowy. Wyjaśnienie kontrahentowi w postanowieniach ogólnych warunków umów mechanizmu wyliczania opłaty likwidacyjnej pozwoliłoby ubezpieczającemu realnie ocenić wszystkie aspekty proponowanej przez pośrednika umowy ubezpieczenia i ocenić, czy zawarcie umowy jest rzeczywiście korzystne z uwzględnieniem wszystkich okoliczności, które mogą nastąpić w przyszłości i skłonić go do ewentualnego wcześniejszego rozwiązania umowy (wyrok SN I CSK 149/13 LEX nr 1413038).

Dodatkowo wskazać należy, że pozwany jest przedsiębiorcą, zatem ponosi także ryzyko związane z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą. Tymczasem pozwany przerzucił na konsumenta całość obciążeń i ryzyka związanego z zawartą umową, narzucając mu świadczenie o niejasnym charakterze (w praktyce bardziej zbliżone do kary umownej, choć określone jako „opłata”) i o niezrozumiałym dla konsumenta celu. Warto zauważyć, że pozwany określił to świadczenie jako „opłata za wykup całkowity”, co sugerowałoby raczej, że celem świadczenia ma być pokrycie kosztów dokonania wykupu, tymczasem jak się okazuje w rzeczywistości zamiarem strony było zagwarantowanie sobie, że niezależnie od czasu trwania umowy klient skompensuje jej wszelkie koszty prowadzonej działalności. Dążenie strony pozwanej do zapewnienia sobie zysków i zredukowanie ryzyka związanego z negatywną oceną oferty strony pozwanej przez jej klientów nie może prowadzić do obciążenia tymże ryzykiem oraz wszelkimi ponoszonymi przez nią kosztami drugiej strony umowy ubezpieczenia. Usprawiedliwienia dla powyższego nie stanowi nawet fakt, że umowa ubezpieczenia miała długoterminowy charakter, co spowodowało rozłożenie w czasie kosztów ponoszonych przez zakład ubezpieczeń. Lojalność wobec strony nakazuje w sposób czytelny oznaczyć w takiej sytuacji, że konkretne świadczenie jest karą umowną, czy też innym świadczeniem odszkodowawczym za przedterminowe zakończenie stosunku zobowiązaniowego, nie zaś ukrywać rzeczywisty sens spornej opłaty przed konsumentem.

Co więcej pozwany zalicza do kosztów rozwiązania umowy również koszt prowizji wypłacanej agentowi, przy czym konsument w momencie zawierania umowy nie jest informowany, ile ona wynosi oraz że to on będzie zobowiązany do jej zwrotu w formie opłaty z tytułu za wykup w razie przedterminowego rozwiązania umowy. Mało tego, wiadoma Sądowi z urzędu (na kanwie innych spraw toczących się przed tutejszym sądem) jest okoliczność, że w przypadku wcześniejszego rozwiązania umowy ubezpieczenia agent jest zobowiązany do zwrotu ubezpieczycielowi części uzyskanej przez niego prowizji. W realiach niniejszej sprawy, Sąd nie miał wiedzy, jakie były losy prowizji, wypłaconej przez ubezpieczyciela pośrednikowi w początkowym okresie trwania umowy zawartej z powódką i czy strona pozwana otrzymała zwrot jakiejkolwiek części prowizji wypłaconej pośrednikowi z tytułu zawartej umowy. Strona pozwana nie przedstawiła bowiem umowy agencyjnej, z której wynikałyby konkretne ustalenia co do możliwości i wysokości zwrotu wypłaconej pośrednikowi prowizji w sytuacji przedterminowego rozwiązania umowy. Niemniej, zdaniem Sądu możliwe, że i w tej sprawie pośrednik był zobowiązany do zwrotu pewnej części prowizji. W związku z powyższym, nieuzasadnionym w niniejszej sprawie, przy tak poczynionym założeniu, byłoby pobranie od konsumenta opłaty za wykup, uwzględniającej wysokość prowizji wypłaconej przez ubezpieczyciela pośrednikowi w pełnej wysokości, mimo, iż część tej prowizji mogła zostać mu zwrócona w ramach stosunku łączącego ubezpieczyciela z agentem, co niewątpliwie prowadziłoby do bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego względem poprzednika powoda w zakresie zwróconej przez pośrednika kwoty prowizji.

Nie bez znaczenia dla oceny abuzywności przedmiotowych postanowień pozostaje również orzecznictwo Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W wyroku z dnia 7 października 2011 r., sygn. akt XVII Amc 1704/09, wskazany sąd uznał za niedozwolone i zakazał wykorzystywania postanowienia, w którym wysokość opłaty likwidacyjnej, stanowiącej procent środków wypłacanych z subkonta składek regularnych, wynosiła w 1 i 2 roku 99 %, a następnie w kolejnych latach odpowiednio 80%, 70%, 60%, 50%, 40%, 30%, 20% i 10%. Wskazane postanowienie zostało następnie umieszczone w rejestrze postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone pod nr (...). Mało tego podobne postanowienia wzorców umowy znajdują się pod pozycjami: (...), (...), (...) we wskazanym rejestrze. Podobieństwo występujące pomiędzy postanowieniami stosowanymi przez stronę pozwaną a wskazanymi wyżej postanowieniami niedozwolonymi przemawia za przyjęciem, iż zapisy z § 20 ust. 2 i 3 OWU stanowią niedozwolone postanowienia umowne. W każdym z tych przypadków przewidziana wysokość opłaty za wykup jest bowiem wygórowana i nie znajduje jakiegokolwiek uzasadnienia faktycznego.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, a w szczególności fakt, iż w sprawie niniejszej zostały wykazane wszystkie przesłanki uznania kwestionowanego postanowienia umowy ubezpieczenia dotyczącego ustalania opłaty za wykup za klauzulę abuzywną, należy stwierdzić, że postanowienie to nie wiąże powódki, przy związaniu umową w pozostałym zakresie.

W konsekwencji powyższego uznać należy, że kwota potrącona przez pozwanego jako opłaty za wykup podlega zwrotowi powódce jako uprawnionej do całkowitego wykupu. Skoro bowiem postanowienie dotyczące opłaty stanowiło niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 3851 § 1 i § 2 k.c. i z racji tego nie wiązało powoda, a jednocześnie strony pozostają związane umową w pozostałym zakresie. Pozwany nie był zatem uprawniony do potrącenia z kwoty stanowiącej równowartość nabytych przez powoda jednostek uczestnictwa wskazanej kwoty.

Kierując się przedstawioną argumentacją i przytoczonymi regulacjami prawnymi, uznając podniesione przez pozwanego zarzuty za niezasadne, Sąd orzekł jak w pkt 1 sentencji wyroku zasądzając na rzecz powoda kwotę 2.629,27 zł, stanowiącą wysokość naliczonej i niewypłaconej powodowi zmiennej opłaty za wykup.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. Zgodnie z § 19 ust. 8 OWU wynika, że najpóźniej w ciągu 10 dni roboczych od dnia umorzenia jednostek pozwany dokona wypłaty kwoty całkowitego wykupu. Umorzenie natomiast miało nastąpić najpóźniej 3 dnia po otrzymaniu przez pozwanego wniosku o całkowity wykup. Ponieważ pozwany nie sformułował zarzutów odnośnie wymagalności żądanej kwoty w oparciu o postanowienia OWU należało uznać żądanie powódki w tym zakresie za usprawiedliwione.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie drugim wyroku, na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, w myśl której strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Pozwany jako strona przegrywająca sprawę, obowiązana jest zwrócić powodowi w całości poniesione przez niego koszty procesu niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony w łącznej kwocie 1.017 zł., na którą składają się: uiszczona opłata od pozwu w wysokości 100 zł., wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 900 zł. ustalone na podstawie § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym w dacie wszczęcia postępowania w sprawie oraz uiszczona opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł (pkt. 2 sentencji wyroku).

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE