UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 9 października 2013 r.

Postanowieniem z dnia 25 czerwca 2013 roku Sad Rejonowy w Wieliczce oddalił wniosek B. K. o dokonanie w księdze wieczystej nr (...) wpisu hipoteki przymusowej w kwocie 380.633,88zł na rzecz E. Z., obciążającej udział wynoszący 1/3cz., wpisany na rzecz M. B.. Wnioskodawczyni jako podstawę powyższego wpisu przedłożyła wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 4 października 2011 roku sygn. akt I C 1651/10. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd pierwszej instancji, wskazując na treść art. 626⁸ §2 k.p.c. stwierdził, że w postępowaniu wieczystoksięgowym Sąd bada jedynie treść wniosku, formę i treść dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Wskazał również na krąg podmiotów posiadających legitymację do złożenia wniosku o wpis w księdze wieczystej, uregulowany w art. 626² §5 k.p.c. W ocenie Sądu Rejonowego wnioskodawczyni nie zalicza się do jakiejkolwiek grupy podmiotów wymienionych w powyższym przepisie, w szczególności nie jest wierzycielem uprawnionym do żądania wpisu hipoteki, gdyż tym wierzycielem jest E. Z.. Zdaniem Sądu Rejonowego, wnioskodawczyni nie posiada legitymacji do złożenia przedmiotowego wniosku pomimo tego, że jest wierzycielem prowadzącym postępowanie egzekucyjne przeciwko E. Z.. Według Sądu pierwszej instancji, wnioskodawczyni uzyskując zajęcie wierzytelności przysługującej dłużnikowi egzekwowanemu E. Z. w stosunku do osoby trzeciej, nie stała się wierzycielem w sensie materialnoprawnym wobec osób wymienionych w tytule wykonawczym, a nie będąc wierzycielem nie jest legitymowana do złożenia przedmiotowego wniosku. Nadto Sąd Rejonowy stwierdził, że art. 898 k.p.c. upoważnia wyłącznie komornika do złożenia wniosku o wpis w księdze wieczystej po dokonaniu zajęcia wierzytelności, a powołując się na pogląd wyrażony w literaturze wskazał, że legitymacja ta nie przysługuje wierzycielowi egzekwującemu albowiem, zgodnie z art. 887 k.p.c., wstępuje on w prawa dłużnika dopiero po dokonaniu zajęcia zabezpieczenia jakim jest hipoteka. Jako podstawę prawną orzeczenia Sąd Rejonowy podał art. 626⁹k.p.c.

Apelację od powyższego postanowienia wniosła wnioskodawczyni zaskarżając je w całości i wnosząc o jego zmianę i dokonanie żądanego wpisu, a także o zasądzenie od uczestniczek kosztów postępowania. Skarżąca zarzuciła Sądowi Rejonowemu naruszenie art. 898 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie i błędną interpretację, a także naruszenie art. 887 k.p.c. w związku z art. 902 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie. Jakkolwiek apelująca w treści apelacji wskazała, że powyższe zarzuty zostały zgłoszone „między innymi”, to z treści tego środka odwoławczego nie sposób wywieźć innych zarzutów przeciwko zaskarżonemu postanowieniu. Zdaniem skarżącej, Sąd pierwszej instancji błędnie zastosował w tej sprawie art.898 k.p.c., gdyż odnosi się on wyłącznie (w związku z art. 897 k.p.c.) do sytuacji, gdy hipoteka stanowiąca zabezpieczenie zajętej wierzytelności albo inne ograniczone prawo rzeczowe zabezpieczające wierzytelność przysługującą egzekwowanemu dłużnikowi na skutek zaniechania dłużnika nie zostały wpisane do księgi wieczystej albo hipoteka nie mogła zostać wpisana, gdyż nie dokonano jeszcze aktualnego wpisu właściciela tej nieruchomości. Natomiast w przedmiotowej sprawie sytuacja była odmienna bowiem w chwili zajęcia wierzytelności przysługującej E. Z. w stosunku do M. B. wierzytelność ta nie była zabezpieczona hipoteką i brak było podstaw do jej ustanowienia. W tej sytuacji w ocenie skarżącej, jej uprawnienie do wniesienia przedmiotowego wniosku wynikało z art. 887 k.p.c. w związku z art. 902 k.p.c., z których wynika, że wierzyciel, na rzecz którego zostało dokonane zajęcie wierzytelności w trybie egzekucji sądowej, wchodzi we wszelkie prawa i roszczenia dłużnika i może wprost wykonywać jego uprawnienia związane z wierzytelnością.

Rozpoznając niniejszą sprawę Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

W chwili wniesienia przedmiotowego wniosku w księdze wieczystej nr (...) jako współwłaściciele w udziałach po 1/3 części wpisani byli B. S. c.J. i M., M. S. (1) c. A. i B. oraz M. S. (2) c.A. i B.. W dziale IV tej księgi nie była wpisana jakakolwiek hipoteka.

Dowód: odpis z kw. Nr (...) z dnia 7.08.2013r.

Do wniosku wnioskodawczyni załączyła oryginał tytułu wykonawczego w postaci odpisu wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 4 października 2011 roku sygn. akt I C 1651/10, na podstawie którego zasądzono od R. T., (...). w (...) solidarnie na rzecz przypozwanej E. Z. kwotę 241.035,40zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 lipca 2008 roku do dnia zapłaty (pkt I), a także od tych samych osób na rzecz B. K. zasądzono kwotę 19.269zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt II). Wyrok ten opatrzony został klauzulą wykonalności, w zakresie punktu I, przeciwko M. B.. Do wniosku dołączono również zaświadczenie wydane przez Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Nowym Targu R. B., z którego wynikało że w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym w sprawie Km 1986/08, przeciwko dłużnikowi A. B., w związku z zajęciem wierzytelności przysługującej dłużnikowi wobec PHU (...) s.c. M. B., R. T., na podstawie art.887 k.p.c. w związku z art. 902 k.p.c., z mocy samego prawa wierzyciel B. H. może wykonywać wszelkie prawa i roszczenia dłużnika. Dokument ten został przedłożony w formie kserokopii potwierdzonej za zgodność przez radcę prawnego P. G., reprezentującego wnioskodawczynię przed Sądem Rejonowym.

Dowód: zaświadczenie z dnia 8.12.2009r. –k.46

Stan faktyczny został ustalony w oparciu o dokumenty urzędowe, których autentyczność nie budziła jakichkolwiek wątpliwości.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, choć zarzutom częściowo nie można odmówić racji.

Na wstępie stwierdzić należy, iż Sąd drugiej instancji jest związany zarzutami dotyczącymi naruszenia przepisów postępowania, co wynika z art. 378 §1 k.p.c. w związku z art. 13 §2 k.p.c. Stanowisko takie wyraził też Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z dnia 31 stycznia 2008 roku III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55, stanowiącej zasadę prawną. Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzić należy, że podstawą oddalenia wniosku przez Sąd pierwszej instancji było stwierdzenie istnienia przeszkody do dokonania żądanego wpisu, co znalazło wyraz we wskazanej podstawie prawnej zaskarżonego postanowienia, którą stanowił art. 626⁹ k.p.c. Skarżąca w swojej apelacji nie zarzuciła naruszenia powyższego przepisu. Z powyższego powodu brak jest możliwości stwierdzenia w trybie kontroli instancyjnej czy Sąd pierwszej instancji wydając zaskarżone postanowienie przepis ten naruszył.

Jedynie na marginesie stwierdzić należy, że co do zasady, trafnie skarżąca podnosi, iż na skutek zajęcia w toku postępowania egzekucyjnego wierzytelności przysługującej dłużnikowi egzekwowanemu w stosunku do innego podmiotu (dłużnika zajętej wierzytelności), wierzyciel z mocy samego zajęcia może wykonywać wszelkie prawa i roszczenia dłużnika. Powyższe wynika z art. 887 §1 k.p.c. Dokumentem, który poświadcza przysługiwanie takich uprawnień wierzycielowi jest zaświadczenie wydawane przez komornika na żądanie wierzyciela (zdanie 2 art. 887 §1 k.p.c.). Powyższy przepis znajduje zastosowanie nie tylko w przypadku postępowania egzekucyjnego z wynagrodzenia za pracę, choć został umieszczony w dziale II tytułu II części III kodeksu postępowania cywilnego, regulującym egzekucję z tego składnika majątkowego. Poprzez art. 902 k.p.c. przepis ten stosuje się także w przypadku prowadzenia egzekucji z innych wierzytelności. Uprawnienie o jakim mowa w art. 887 §1 k.p.c. w związku z art. 902 k.p.c. jest skutkiem zajęcia. Zatem dla jego powstania niezbędne jest uprzednie dokonanie zajęcia wierzytelności przysługującej dłużnikowi egzekwowanemu. Zajęcie wierzytelności w toku postępowania egzekucyjnego z wierzytelności innych niż z wynagrodzenie za pracę oraz z rachunku bankowego, następuje poprzez zawiadomienie dłużnika, że nie wolno mu odbierać żądanego świadczenia ani rozporządzać zajętą wierzytelnością i ustanowionym dla niej zabezpieczeniem, a także przez wezwanie dłużnika wierzytelności, aby należnego od niego świadczenia nie uiszczał dłużnikowi, lecz złożył je komornikowi lub do depozytu sądowego (art. 896 §1 k.p.c.). Ten sposób zajęcia dotyczy zajęcia tzw. wierzytelności zwykłej, tzn. takiej, która nie jest zabezpieczona wpisem do księgi wieczystej (art.897 k.p.c.), nie jest zabezpieczona poręczeniem, zastawem lub zastawem rejestrowym (art.899 k.p.c.) oraz nie jest związana z posiadaniem dokumentu (art.901 k.p.c.). W przypadku wierzytelności zwykłej w powyższym rozumieniu, zajęcie jest dokonane z chwilą doręczenia wezwania dłużnikowi zajętej wierzytelności. Natomiast zajęcie wierzytelności, której zabezpieczenie jest ujawnione przez wpis w księdze wieczystej, poza czynnościami wskazanymi wyżej i określonymi w art. 886 §1 k.p.c., wymaga przesłania przez komornika do sądu właściwego do prowadzenia księgi wieczystej wniosku o dokonanie w niej wpisu o zajęciu (art.897 §1 k.p.c.). W tym ostatnim przypadku zajęcie jest dokonane z chwilą dokonania powyższego wpisu, jednak i w tym przypadku zajęcie jest skuteczne już z chwilą doręczenia wezwania dłużnikowi zajętej wierzytelności, jeżeli takie doręczenie nastąpiło wcześniej (art. 900 §1 zd.2 k.p.c.).

W ocenie Sądu Okręgowego konsekwencją uprawnienia określonego w art. 887 §1 k.p.c. niewątpliwie jest możliwość wszczynania przez wierzyciela, na żądanie którego dokonano zajęcia danej wierzytelności, postępowań sądowych mających na celu realizację praw przysługujących dłużnikowi egzekwowanemu w stosunku do dłużnika zajętej wierzytelności. Jeśli więc obowiązujące przepisy prawa umożliwiają dłużnikowi egzekwowanemu jako wierzycielowi zajętej wierzytelności, jakiekolwiek czynności procesowe bądź prawne, to może je wykonywać wierzyciel egzekwujący, gdyż ma wówczas miejsce podstawienie wierzyciela w prawa dłużnika. Jedyne ograniczenie stanowi cel, dla którego zostało przyznane. Jeśli więc dłużnik egzekwowany w związku z realizacją swoich praw i roszczeń wynikających z zajętej wierzytelności, jest legitymowany do złożenia określonego wniosku o wpis w księdze wieczystej, to czynności te może również wykonać wierzyciel egzekwujący, który wówczas działa we własnym imieniu, lecz na rzecz dłużnika, który w zasadzie jest legitymowany do złożenia określonego wniosku.

Podnieść trzeba, iż uwzględniając zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym, wynikający z art. 626⁸ §2 k.p.c., sąd ten nie jest w stanie dokonać samodzielnej oceny i ustalenia w jakiej chwili doszło do zajęcia danej wierzytelności, a także czy w ogóle do niego doszło. W tym celu konieczne byłoby bowiem prowadzenie szczegółowego postępowania dowodowego m.in. z dokumentów znajdujących się w aktach postępowania egzekucyjnego, co wykracza poza kognicję tego sądu. W tym zakresie istotne znaczenie posiada zaświadczenie wydawane przez komornika w trybie art. 887 §1 zd.2 k.p.c. Sąd wieczystoksięgowy, któremu zostanie przedłożony powyższy dokument nie może kwestionować skutecznego dokonania zajęcia danej wierzytelności, a także uprawnień wierzyciela do realizacji praw i roszczeń dłużnika egzekwowanego, które z niej wynikają. Zdaniem Sądu Okręgowego, w zakresie realizacji praw dłużnika egzekwowanego mieści się również domaganie się wpisu do księgi wieczystej na jego rzecz hipoteki w celu zabezpieczenia zajętej wierzytelności. W ocenie Sądu Okręgowego z art. 898 k.p.c. nie wynika pozbawienie wierzyciela takiego uprawnienia, w sytuacji gdy uprzednio doszło już do zajęcia przedmiotowej wierzytelności i wstąpienia przez niego w prawa dłużnika egzekwowanego, a wierzyciel dysponuje stosownym zaświadczeniem komornika stwierdzającym ten fakt.

Z powyższych względów podzielić należy stanowisko skarżącej, że co do zasady wierzyciel egzekwujący, na wniosek którego zajęto wierzytelność przysługującą dłużnikowi egzekwowanemu, po wykazaniu zaświadczeniem komornika, wydanym w trybie art. 887 §1 zd. 2 k.p.c., przysługiwania prawa do wykonywania wszelkich praw i roszczeń dłużnika związanych z tą wierzytelnością, jest legitymowany do złożenia wniosku o wpis hipoteki przymusowej na rzecz dłużnika egzekwowanego, w celu zabezpieczenia zajętej wierzytelności.

Powyższe rozważania nie mogą jednak prowadzić do wniosku, że apelacja jest uzasadniona. Jak już wspomniano na wstępie, apelująca nie zarzuciła naruszenia art. 626⁹k.p.c., który stanowił podstawę prawną oddalenia wniosku o dokonanie żądanego wpisu. Nadto, za oddaleniem apelacji przemawia to, że w niniejszej sprawie przedłożone przez wnioskodawczynię dokumenty nie stanowią wystarczającej podstawy do wpisu. Po pierwsze zgodnie z tytułem wykonawczym dłużnikiem jest M. B., podczas gdy w księdze wieczystej osoba taka nie została ujawniona jako współwłaściciel nieruchomości, a wśród przedłożonych dokumentów nie ma takiego, który wykazuje tożsamość którejkolwiek z wpisanych w księdze osób z dłużnikiem wymienionym w tytule wykonawczym, w szczególności że osoba tą jest M. S. (2). Po drugie zaświadczenie wydane przez Komornika w dniu 8 grudnia 2009 roku dotyczy wierzyciela B. H., podczas gdy wnioskodawczyni nazywa się B. K., a brak dokumentów wykazujących jej ona tożsama z B. H.. Po trzecie w/w zaświadczenie dotyczy zajętej wierzytelności przysługującej dłużnikowi A. B., a nie dłużniczce E. Z., której dotyczy tytuł wykonawczy, i na rzecz której zgodnie z wnioskiem miała zostać wpisana hipoteka. Brak natomiast zaświadczenia komornika wydanego w trybie art. 887 §1 k.p.c. dotyczącego egzekucji prowadzonej przeciwko E. Z. i zajęcia w tym postępowaniu wierzytelności przysługującej dłużnikowi egzekwowanemu w stosunku do którejkolwiek z osób ujawnionych w tytule wykonawczym i w księdze wieczystej. Powyższe okoliczności muszą prowadzić do stwierdzenia, że w niniejszej sprawie słusznie Sąd Rejonowy uznał, iż wnioskodawczyni nie wykazała, aby przysługiwała jej legitymacja czynna do domagania się przedmiotowego wpisu.

W tym stanie rzeczy apelacja jako nieuzasadniona musiała ulec oddaleniu, o czym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 §2 k.p.c.

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE