Sygn. akt II AKa 184/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 stycznia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA – Ewa Leszczyńska - Furtak

Sędziowie: SA – Anna Zdziarska (spr.)

SO (del.) – Katarzyna Capałowska

Protokolant: sekr. sąd. – Sylwester Leńczuk

przy udziale prokuratora Jacka Pergałowswkiego

po rozpoznaniu w dniu 31 stycznia 2019 r.

sprawy: 1. A. T. (1), córki V. i S., urodzonej (...) w T. w Gruzji,

2. P. K., syna J. i W. z domu B., urodzonego (...) w W.

oskarżonych (ad1.) o czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.;

(ad.2) o czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.;

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 1 lutego 2018 r., sygn. akt XVIII K 120/17

1.  uchyla zaskarżony wyrok wobec A. T. (1) oraz P. K. i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

P. K. został oskarżony o to, że:

1.  w okresie od 20 grudnia 2003 r. do dnia 19 października 2009 r. w P., ul. (...), woj. (...) działając wspólnie i w porozumieniu A. T. (1) oraz innymi nieustalonymi osobami, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej usiłował doprowadzić T. L. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 12.600 000,00 złotych, stanowiące mienie znacznej wartości, poprzez wyzyskanie błędu pokrzywdzonej, co do wykorzystania złożonych przez nią podpisów i zapisów na czterech czystych kartkach, a następnie, co do istnienia rzekomej wierzytelności na podstawie wytworzonych dokumentów posiadających pozory autentyczności, w ten sposób, iż po wypełnieniu czystych kartek papieru, w sposób sprzeczny z wolą podpisanej T. L. treścią umowy pożyczki opatrzonej datą 20 grudnia 2003 r., deklaracją do weksla in blanco opatrzonej datą 20 grudnia 2007 r., pokwitowaniem opatrzonym datą 20 grudnia 2007 r. oraz dwóch weksli in blanco i wypełnieniu przez A. T. (1) dwóch blankietów weksli in blanco treścią indosu na swoją rzecz, nabył od A. T. (1) rzekomą wierzytelność, a następnie wysłał do pokrzywdzonej zawiadomienie z dnia 19 października 2009 r. o sprzedaży wierzytelności, domagając się od pokrzywdzonej T. L. wywiązania się ze swojego zobowiązania oraz zwrotu należnych mu z tego tytułu pieniędzy, czym działał na szkodę wyżej wymienionej, lecz zamierzonego celu nie osiągnął z powodu zabezpieczenia przez funkcjonariuszy policji tak wytworzonych dokumentów, przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu kary co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne,

tj. o czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.

A. T. (1) została oskarżona o to, że:

II. w okresie od 20 grudnia 2003 r. do dnia 19 października 2009 r. w P., ul. (...), woj. (...) działając wspólnie i w porozumieniu P. K. oraz innymi nieustalonymi osobami, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej usiłowała doprowadzić T. L. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 12.600 000,00 złotych, stanowiące mienie znacznej wartości, poprzez wyzyskanie błędu pokrzywdzonej, co do wykorzystania złożonych przez nią uprzednio podpisów i zapisów na czystych kartkach, a następnie, co do istnienia rzekomej wierzytelności na podstawie wytworzonych dokumentów posiadających pozory autentyczności, w ten sposób, iż udostępniła swoje dane osobowe, które zostały użyte do wypełnienia czystych kartek papieru, w sposób sprzeczny z wolą podpisanej T. L. i powstania dokumentów w postaci: umowy pożyczki opatrzonej datą 20 grudnia 2003 r., umowy przelewu wierzytelności opatrzonej datą 19 listopada 2009 r., deklaracji do weksla in blanco opatrzonej datą 20 grudnia 2007 r., zawiadomienia o sprzedaży wierzytelności opatrzonego datą 19 października 2009 r., po czym podpisała dwa blankiety weksli in blanco treścią rzekomego indosu na swoją rzecz, po czym zbyła P. K. rzekomą wierzytelność, czym działała na szkodę wyżej wymienionej, lecz zamierzonego celu nie osiągnęła z powodu zabezpieczenia przez funkcjonariuszy policji tak wytworzonych dokumentów,

tj. o czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem w dniu 1 lutego 2018 r. sygn. akt XVIII K 120/17 uniewinnił oskarżonych od dokonania zarzuconych im czynów.

Apelację od wyroku wywiódł prokurator w całości na niekorzyść oskarżonych P. K. i A. T. (1).

Wyrokowi zarzucił:

I. błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia mający wpływ na jego treść a polegający na błędnej ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w zakresie uznania, że zebrane w sprawie dowody nie uzasadniły dostatecznie podejrzenia popełniania przez oskarżonych P. K. i A. T. (1) zarzucanych im aktem oskarżenia czynów, poprzez wyciągnięcie wadliwych wniosków, opartych na nieprawidłowej argumentacji, podczas gdy ich prawidłowa analiza prowadzi do przeciwnego wniosku, a mianowicie, że oskarżeni swoim zachowaniem wypełnili znamiona czynu zabronionego w formie stadialnej usiłowania

II. obrazę przepisów postępowania mogących mieć wpływ na treść wyroku, a mianowicie art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k. oraz art. 424 k.p.k. polegającą na dowolnej ocenie materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania, w szczególności na uznaniu za wypełni za wiarygodne wyjaśnienia złożone przez oskarżoną A. T. (1), a także na uznaniu tylko w części za wiarygodne zeznania pokrzywdzonej T. L. i świadka P. L., podczas gdy podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku postępowania ocenianych swobodnie, z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego

W konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości na niekorzyść oskarżonych P. K. i A. T. (2) oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie, jednakże z powodu nieco innych przyczyn niż wskazane w apelacji prokuratora.

Sąd Okręgowy rozpoznając po raz kolejny przedmiotową sprawę uniewinnił oskarżonych od popełnienia zarzuconego im czynu uznając, że ich zachowanie stanowiło niekaralne przygotowanie. Jednocześnie poszerzył materiał dowodowy o dodatkową opinię biegłego z zakresu pisma ręcznego i na jej podstawie słusznie doszedł do wniosku, że zachowanie P. K. i A. T. (1) nie wyczerpuje ustawowych znamion czynu z art. 270 § 2 k.k., kumulatywnie kwalifikowanego z usiłowaniem oszustwa na szkodę T. L., albowiem naniosła ona swój podpis nie na blankiet, lecz arkusz papieru wypełniony drukiem, z treści którego wynikało, że stanowi on „umowę pożyczki”.

Co prawda Sąd I instancji rozważył okoliczności wskazane przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku kasatoryjnego z dnia 17 maja 2017r. (II AKa 76/17)., jednakże w prawnokarnej ocenie zachowania P. K. i A. T. (1) pominął dorobek orzeczniczy i piśmienniczy. O ile w przedmiotowej sprawie można by zastanawiać się nad tym czy wystąpiło znamię „bezpośredniości” w zmierzaniu do dokonania oszustwa, co jest niezbędne do przyjęcia stadialnej formy tego przestępstwa, to wydaje się słusznym spostrzeżeniem, że czyn oskarżonych polegający na powiadomieniu listowym o sprzedaży wierzytelności z fazy biernej - przygotowania dokumentów uprawdopodabniających istnienie wierzytelności wkroczył w fazę czynną – listownego powiadomienia o jej sprzedaży, co w zamyśle osób adresujących i wysyłających pismo w kolejnym etapie miało doprowadzić do egzekucji roszczenia. Niezależnie od powyższych rozważań należy odnieść się do znaczenia jednego ze znamion oszustwa jakim jest „niekorzystne rozporządzenie mieniem”. Zgodnie z wyrokiem SN z 30.08.2000r., V KKN 267/00, OSNKW 2000/9-10, poz.85 rozporządzenie mieniem to dyspozycje o charakterze majątkowym, przesunięcia majątkowe. To rozporządzenie ma być niekorzystne, czego nie wolno utożsamiać z wyrządzeniem szkody. Rozporządzenie mieniem będzie niekorzystne wówczas, gdy taka dyspozycja będzie oceniana negatywnie z punktu widzenia interesów majątkowych osoby pokrzywdzonej, nawet jeśli nie doszło do rzeczywistej straty. Niekorzystnym rozporządzeniem mieniem będzie wyzbycie się składników majątkowych, ich obciążenie zwolnienie z długu, zaciągnięcie zobowiązań, niezasadne przesunięcie terminu zapłaty. Nie ma znaczenia to, czy czynności te są skuteczne z punktu widzenia prawa cywilnego (wyrok SA w Poznaniu z 9 lutego 2017r., II AKa 114/16). Zgodne z powyższymi poglądami sądów są także stanowiska wyrażone w komentarzach do kodeksu karnego pod redakcją V. W. oraz J. L..

Z powyższych względów zaskarżony na niekorzyść oskarżonych wyrok należało uchylić, zaś sprawę przekazać Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania. Pomimo, że do powstania szkody nie doszło, a jedynie podstępnego zaciągnięcia zobowiązania przez T. L. to w przypadku uznania winy oskarżonych przyjęcie dokonanej formy przestępstwa oszustwa nie będzie możliwe, bowiem przyszłe orzeczenie będą kształtować granice zaskarżenia i podniesione zarzuty. Biorąc pod uwagę treść art. 436 k.p.k. Sąd odwoławczy właściwie nie musiał ustosunkowywać się do wszystkich zarzutów apelacji, jednakże pełniąc funkcję kontrolną stwierdził nieprawidłowo sformułowane zarzuty. Sąd I instancji nie uniewinnił oskarżonych od popełnienia zarzuconych czynów z powodu błędnych ustaleń faktycznych opartych na wyjaśnieniach A. T. (1), uznanych za wiarygodne. Nie uniewinnił ich także z braku dostatecznych dowodów, jak ujął to skarżący. W przekonaniu Sądu Apelacyjnego doszło do obrazy prawa materialnego, co skutkować musiało w konsekwencji koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku. Z kolei propozycja zakwalifikowania zachowania oskarżonych w ramach art. 310 k.k., zaproponowana przez oskarżyciela publicznego nie ma zarówno podstaw faktycznych, jak i prawnych.

W toku ponownego rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy winien dokonać kompleksowej oceny materiału dowodowego, szczególnie wyjaśnień A. T. (1) w kontekście jej sytuacji materialnej i realnych możliwości udzielenia tak wysokiej pożyczki oraz w zestawieniu z opiniami biegłych z zakresu pisma ręcznego na okoliczność charakteru podpisywanych przez oskarżoną dokumentów nieuzasadnionych z punktu widzenia wynajmu mieszkania, czemu miały służyć według jej depozycji, a także znajomości ze współoskarżonym P. K.. Zgodnie z treścią art. 442 § 2 k.p.k. Sąd Okręgowy może poprzestać na ujawnieniu dowodów, które nie miały wpływu na uchylenie wyroku.

Z tych wszystkich względów – na podst. art. 437 § 2 k.p.k. Sąd Apelacyjny orzekł jak w części dyspozytywnej wyroku.