UZASADNIENIE

Ubezpieczony W. C. w dniu 29 grudnia 2017 roku złożył za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. odwołanie od decyzji z dnia 7 listopada 2017 roku, znak: (...) odmawiającej mu prawa do rekompensaty. W uzasadnieniu odwołania pełnomocnik odwołującego zaznaczył, że organ rentowy nie uznał pracy w warunkach szczególnych w okresie od dnia 5 lutego 1974 roku do dnia 31 sierpnia 1989 roku, ponieważ przedstawione świadectwo pracy nie spełnia warunków formalnych, co w ocenie ubezpieczonego jest bezzasadne, ponieważ spełnił warunek pracy w warunkach szczególnych przez okres co najmniej 15 lat, i prawo do rekompensaty jest mu należne. W. C. wbrew twierdzeniom organu rentowego otrzymał świadectwo pracy, w którym zostało w podstawie zaświadczenia wskazane, że praca wykonywana na stanowisku monter konserwator maszyn poligraficznych została zaliczona do wykazu A działu XIV poz. 25 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Praca wykonywana przez odwołującego w warunkach szczególnych była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, co potwierdzą zeznania świadków, z którymi pracował w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w W. (odwołanie k. 3-6 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie z dnia 29 grudnia 2017 roku wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c. Argumentując swoje stanowisko organ rentowy wskazał, że odwołujący nie udowodnił 15 lat pracy warunkach szczególnych w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w W., ponieważ w zarządzeniu Ministra Kultury i Sztuki, na który powołuje się pracodawca w świadectwie pracy nie wykazano działu XIV poz. 25 pkt 1 (odpowiedź na odwołanie k. 10-10 verte a.s., k. 5 tom I a.r.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W. C. urodzony w dniu (...), z zawodu ślusarz w okresie od dnia 5 lutego 1974 roku do dnia 31 sierpnia 1989 roku był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w W. na stanowisku monter konserwator maszyn poligraficznych w wymiarze pełnego etatu.

Do zakresu obowiązków odwołującego należało rozbieranie maszyn poligraficznych, czyszczenie elementów i ich mycie, naprawa lub wymiana części, ponowne składanie i uruchomienie. Czyszczenia elementów maszyn dokonywał szczotkami, aby zmiękła farba i smar, mył je w rozpuszczalnikach typu ksylen, toluen. W. C. pracował także przy linotypach, maszynach które odlewały całe wiersze, gdzie do produkcji używany był ołów. Monterzy pracowali w 3-osobowych grupach. Jeżeli pracy naprawczej było mniej, wymieniał tarcze szlifierskie, oleje we frezarkach, w tokarkach, chłodziwo na nowe.

Na zajmowanym stanowisku odwołujący jako podstawowe prace wykonywał naprawę i konserwację maszyn poligraficznych zamontowanych w miejscach ich eksploatacji. W czasie wykonywania tych obowiązków był bezpośrednio narażony na oddziaływanie czynników szkodliwych dla zdrowia: substancje chemiczne, pyły, hałas, występujące w środowisku pracy, w którym zachodziły procesy przygotowania do druku, drukowania oraz procesy towarzyszące.

Prace wykonywane przez W. C. w pełnym wymiarze czasu pracy w ramach obowiązków pracowniczych w okresie od 5 lutego 1974 roku do dnia 31 sierpnia 1989 roku spełniają przesłanki uznania za wykonywane w warunkach szczególnych, są to rodzaje prac o których mowa w Dziale XIV Prace różne poz. 25 – bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń na oddziałach będących w ruchu oraz w Dziale XI W poligrafii, poz. 4 - drukowanie i uszlachetnianie druków (świadectwo pracy k. 46 a.s., k. 5 tom I a.r., opinia biegłego specjalisty z zakresu bhp k. 60 – 68 a.s., zeznania odwołującego W. C. k. 56-57, zeznania świadka E. O. k. 32 -34 a.s., zeznania świadka J. O. k. 34 – 35 a.s.).

Odwołujący w okresie od dnia 9 października 1989 roku do dnia 30 kwietnia 2017 roku pracował w A. Drukarnia (...) w Z. na stanowisku krajacza w pełnym wymiarze czasu pracy (świadectwo pracy k. 18 tom II a.r.).

W dniu 15 marca 2017 roku W. C. złożył do ZUS wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia 19 kwietnia 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. przyznał wnioskodawcy emeryturę od 12 kwietnia 2017 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego (wniosek o emeryturę z dnia 15 marca 2017 roku k. 1-6 tom II a.r., decyzja z dnia 19 kwietnia 2017 roku k. 10 tom II a.r.).

Ubezpieczony w dniu 4 maja 2017 roku złożył wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia emerytalnego, ZUS rozpatrzył wniosek i ustalił wysokość emerytury zgodnie z zasadami z art. 26 ustawy emerytalnej (wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia emerytalnego k. 14-15 tom II a.r., decyzja z dnia 22 maja 2017 roku k. 20 tom II a.r.).

Wnioskiem z dnia 11 października 2017 roku W. C. zwrócił się do organu rentowego o rekompensatę za pracę w warunkach szczególnych, w uzasadnieniu wniosku wskazał, że w okresie od dnia 5 lutego 1974 roku do dnia 31 sierpnia 1989 roku świadczył pracę w warunkach szczególnych oraz zaznaczył, że uzyskanie prawa do emerytury na zasadach ogólnych nie pozbawia go prawa do rekompensaty (wniosek o rekompensatę za pracę w warunkach szczególnych k. 23 tom II a.r.).

Decyzją z dnia 7 listopada 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. odmówił ubezpieczonemu prawa do rekompensaty z uwagi na nie udowodnienie co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Świadectwo przedstawione przez wnioskodawcę w ocenie ZUS nie spełnia wymogów formalnych, tj. w Zarządzeniu Ministra Kultury i Sztuki z dnia 4 lipca 1983 r. nie wykazano działu XIV, poz. 25 pkt. 1, na który powołuje się pracodawca (decyzja z dnia 7 listopada 2017 roku k. 27 tom II a.r.).

Ubezpieczony odwołał się od decyzji organu rentowego z dnia 7 listopada 2017 roku inicjując niniejsze postępowanie sądowe (odwołanie z dnia 29 grudnia 2017 roku, k. 3-6 a.s.).

Stan faktyczny sprawy Sąd ustalił w oparciu o dokumentację zawartą w aktach sądowych, dokumentację znajdującą się w aktach rentowych ubezpieczonego oraz w oparciu o dowód z opinii biegłego specjalisty z zakresu bhp J. P.. Na podstawie opinii biegłego sądowego z zakresu bhp J. P. Sąd ustalił, że czynności wykonywane przez odwołującego w spornym okresie kwalifikują się do zaliczenia ich jako pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd wziął pod uwagę fakt, że sporządzona przez biegłego sądowego z zakresu bhp J. P. opinia odnosi się do rzeczywistego charakteru pracy odwołującego w spornym okresie i wykonywanych przez niego obowiązków, co zostało szczegółowo omówione. Sąd miał na uwadze, że strony nie wnosiły uwag do opinii biegłego sądowego.

Sąd dopuścił również dowód z zeznań odwołującego się W. C., a także świadka E. O. i świadka J. O.. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków oraz odwołującego, ponieważ są one logiczne, a nadto korespondują z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie.

W ocenie Sądu zgromadzony materiał dowodowy był wystarczający do wydania orzeczenia.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie W. C. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. z dnia 7 listopada 2017 roku, znak:(...)okazało się zasadne i podlegało uwzględnieniu.

W ocenie Sądu spór pomiędzy stronami dotyczył ustalenia, czy odwołujący legitymuje się 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, który uprawniałby do przyznania mu prawa do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Pozostałe kwestie związane ze spełnieniem przesłanek do otrzymania rekompensaty nie były sporne.

Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2017 r., poz. 664 z późn. zm.) zwanej dalej ,,ustawą pomostową”, rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Na podstawie art. 21 ust. 1 ustawy pomostowej, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli posiada okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 15 lat.

Wykaz prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
o których mowa w art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1383 z późn. zm.), zwanej dalej ,,ustawą emerytalną”, nie podlega wykładni rozszerzającej. Prace te ściśle i jasno zostały określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43) zwanego dalej ,,rozporządzeniem”. Jednakże nabycie uprawnień z tytułu wykonywania prac w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze podlega dalszym ograniczeniom. Aby daną pracę uznać za wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, pracownik ma obowiązek wykonywać ją stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, na danym stanowisku pracy w świetle § 2 ust. 1 rozporządzenia.

W myśl art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej, za pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, przy czym wiek emerytalny powyższej kategorii pracowników, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których pracownikom tym przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Apelacyjny, ,,celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo
po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Przesłanką konieczną do przyznania prawa do rekompensaty jest wykonywanie pracy w warunkach szczególnych przez 15 lat w pełnym wymiarze czasu pracy.” (wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 12 września 2017 r., sygn. akt III AUa 956/16).

Organ rentowy nie uwzględnił odwołującemu okresu 15 lat pracy w warunkach szczególnych od dnia 5 lutego 1974 roku do dnia 31 sierpnia 1989 roku w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w W..

Okres wykonywania tego rodzaju zatrudnienia stwierdza zakład pracy w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy zgodnie z § 2 ust. 2 cytowanego rozporządzenia z 7 lutego 1983 roku. Tym samym zgodnie z przepisami § 2 rozporządzenia, tylko praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy może zostać uznana za pracę wykonywaną w warunkach szczególnych.

W świetle wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wyodrębnienie poszczególnych prac ma charakter stanowiskowo -branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 3 grudnia 2013 r., I UK 172/13; z dnia 19 marca 2012 r., II UK 166/11; z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10).

Sąd zauważył, że w dacie wydania przez organ rentowy zaskarżonej decyzji możliwość dowodzenia była ściśle ograniczona przepisami Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r., Nr 237, poz.1412). Z tego też powodu ubezpieczony ubiegając się o świadczenie obowiązany był do złożenia na etapie postępowania wyjaśniającego przed organem rentowym zgodnej z przepisami dokumentacji potwierdzającej jego zatrudnienie w warunkach szczególnych. Jednak jak wynika to z materiału dowodowego wnioskodawca nie otrzymał od pracodawcy prawidłowo wystawionego świadectwa potwierdzającego zatrudnienie w warunkach szczególnych i w konsekwencji, wobec ograniczonej dopuszczalności zastosowania innych środków dowodowych w postępowaniu przed organem rentowym (np. zeznań świadków), nie mógł nabyć prawa do świadczenia.

Sąd podziela utrwalone i zachowujące dalszą aktualność stanowisko orzecznictwa (odnoszącym się bezpośrednio do wcześniej obowiązującego aktu prawnego regulującego kwestię postępowania przed organami rentowymi tj. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.), które zostało następnie zastąpione Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r., Nr 237, poz.1412) - w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania ubezpieczonego od odmownej decyzji organu rentowego dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo do świadczenia. W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w treści Rozporządzenia w sprawie postępowania dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 1996 roku, sygn. akt II URN 3/95). W postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych obowiązują odstępstwa od ogólnych zasad dowodzenia podyktowane dążeniem do pełnego i wszechstronnego rozstrzygnięcia wszystkich kwestii spornych. W praktyce oznacza to, że w postępowaniu tym dopuszczalne jest wykazanie wszelkimi dowodami okoliczności, od których zależą uprawnienia do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, także wówczas, gdy z dokumentów wynika co innego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 września 1995 roku, sygn. akt II URN 23/95). W trakcie postępowania dowodowego w sprawach z ubezpieczenia społecznego, mogą być przeprowadzane wszelkie dowody przewidziane przepisami kodeksu postępowania cywilnego, w tym także dowód z zeznań świadków, w celu udowodnienia wysokości uzyskiwanego wynagrodzenia (odmiennie niż w trakcie postępowania przed organem rentowym), ale wiarygodność i moc wszystkich dowodów jest oceniana przez Sąd według jego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 czerwca 2007 roku, sygn. akt III AUa 482/07, Apel.-W-wa 2008/1/154). W ocenie Sądu Okręgowego powołane powyżej tezy, wyrażone w orzecznictwie, w sposób jednoznaczny wskazują te okoliczności, których spełnienie jest niezbędne dla ustalenia prawa do świadczenia zgodnie z przepisami ustawy o Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a ponadto wskazują te uprawnienia strony, które umożliwiają dowodzenie swoich racji zarówno w postępowaniu administracyjnym, jak też w postępowaniu przed sądem powszechnym.

Przechodząc do meritum Sąd zważył, że ze zgormadzonego materiału dowodowego wynika, że W. C. będąc w okresie od dnia 5 lutego 1974 roku do dnia 31 sierpnia 1989 roku zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w W. na stanowisku monter konserwator maszyn poligraficznych w wymiarze pełnego etatu. Na zajmowanym stanowisku odwołujący jako podstawowe prace wykonywał naprawę i konserwację maszyn poligraficznych zamontowanych w miejscach ich eksploatacji, w czasie wykonywania tych obowiązków był bezpośrednio narażony na oddziaływanie czynników szkodliwych dla zdrowia: substancje chemiczne, pyły, hałas, występujące w środowisku pracy, w którym zachodziły procesy przygotowania do druku, drukowania oraz procesy towarzyszące. Sąd ustalił, że ubezpieczony w spornym okresie wykonywał prace, które spełniają przesłanki uznania za wykonywane w warunkach szczególnych, są to rodzaje prac o których mowa w Dziale XIV Prace różne poz. 25 – bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń na oddziałach będących w ruchu oraz w Dziale XI W poligrafii, poz. 4 drukowanie i uszlachetnianie druków wykazu A stanowiącego załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Mając na uwadze powyższe Sąd ocenił, że ubezpieczony spełnił przesłanki pozytywne, by uzyskać prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych, a mianowicie udowodnił, że przepracował co najmniej 15 lat w warunkach szczególnych. Jednocześnie nie zaistniały te przesłanki negatywne, które wykluczyłyby możliwość uzyskania rekompensaty. Sąd wobec powyższego zmienił zaskarżoną decyzję na podstawie art. 477¹⁴§ 2 k.p.c. w ten sposób, że przyznał odwołującemu prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych na podstawie art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych.

O kosztach postępowania Sąd orzekł jak w pkt. 2 wyroku na podstawie art. 108 k.p.c. stosując w tym względzie zasadę finansowej odpowiedzialności za wynik sprawy, zawartą w art. 98 k.p.c. oraz w oparciu o dyspozycję § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 roku (Dz.U.2015.1804).

Jednocześnie Sąd związany dyspozycją wynikającą z art.118 ust.1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych uznał, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w przyznaniu świadczenia. Sąd jest zdania, że ustalenie dla wnioskodawcy prawa do świadczenia wymagało przeprowadzenia postępowania sądowego, w tym dowodów osobowych z zeznań świadków, z zeznań ubezpieczonego w charakterze strony oraz z opinii biegłego sądowego specjalisty ds. bhp. Dopiero analiza tego materiału dowodowego i jego konfrontacja z materiałem dowodowym w postaci dokumentów umożliwiła ustalenie prawa odwołującego do rekompensaty. Równolegle Sąd miał na uwadze, że organ rentowy, jako organ administracyjny, jest związany ścisłą wykładnią i stosowaniem przepisów prawa, a co za tym idzie występowanie nawet drobnych błędów w złożonych przez odwołującego świadectwach pracy uniemożliwiało wydanie prawidłowej decyzji już na etapie postepowania przed ZUS.

Z tych właśnie przyczyn Sąd orzekł jak w pkt.3 wyroku.

SSO Renata Gąsior

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE