UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia (...) Sąd Okręgowy w(...) po rozpoznaniu sprawy z powództwa A. G. (1) przeciwko T. S., D. M., A. S. (1), K. S. i Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L. o ustalenie nieważności umowy z dnia(...) oddalił powództwo i nie obciążył powódki kosztami procesu na rzecz pozwanych, a nieuiszczone koszty sądowe przejął na rachunek Skarbu Państwa.

Powódka wnosiła o ustalenie nieważności umowy zawartej w dniu (...) której przedmiotem było ustanowienie odrębnej własności lokalu i przeniesienie jego własności na rzecz (...)powódki A. S. (2). Powódka uzasadniała nieważność zaskarżonej umowy brakiem rozeznania przez matkę znaczenia czynności gdyż A. S. (2) była osobą (...)Wywodziła, że ma interes prawny do wniesienia powództwa bowiem w przypadku gdyby jej matka nie wykupiła mieszkania, to ona miałaby możliwość uzyskania prawa do przedmiotowego lokalu (pismo k.87-90).

Pozwani wnosili o oddalenie powództwa.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu(...)r. A. S. (2) otrzymała od(...) (...) przydział lokalu mieszkalnego w budynku nr (...) przy ul. (...) (...)W przydzielonym lokalu mieli prawo zamieszkiwać małżonkowie A. i W. S. wraz z dziećmi: A., D., K., T. i A. (przydział lokalu k. 31).

A. S. (2) w ostatnich latach swojego życia zamieszkiwała w przedmiotowym lokalu z córką A. G. (1), jej rodziną oraz synem A.. Leczyła się wówczas na wiele schorzeń i była kilkakrotnie hospitalizowana.

W dniu (...) r. podczas wizyty w przychodni (...) po raz pierwszy zapisano jej lek usprawniający (...). W dniu (...) r. lekarz chorób wewnętrznych zalecił A. S. (2) zażywanie leku (...)o działaniu głównie (...). Podczas wizyt w przychodni (...) dniach : (...) r. zapisano A. S. (2) lek(...) o działaniu głównie (...). W dniu (...) r. lekarz chorób wewnętrznych zalecił jej natomiast lek (...) usprawniający(...)

W okresie od (...) A. S. (2) była hospitalizowana w (...) (...) nr (...) w L.. Rozpoznano u niej wówczas (...) (dokumentacja medyczna k. 141-142, k. 146-146v-157v).

Podczas wizyty w przychodni (...) w dniu (...) zapisano A. S. (2) przeciwdepresyjny lek (...)a w dniu(...)(dokumentacja medyczna k. 16-30). W okresie od (...) r. A. S. (2) była ponownie hospitalizowana w Oddziale I. - (...) szpitala przy ul. (...) w L. z uwagi na (...) (dokumentacja medyczna kl70-176v).

Pismem z dnia (...)r. A. S. (2) zwróciła do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w L. o przekształcenie przysługującego jej spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu w prawo odrębnej własności do lokalu (pismo k. 33).

W dniach od (...) r. A. S. (2) była leczona w Oddziale (...) Szpitala (...) w L.. Postawiono wówczas u niej rozpoznanie: (...)

W czasie leczenia stan chorej dość szybko się poprawił, zmniejszył się niedowład i dysfazja, zaczęła samodzielnie chodzić (dokumentacja medyczna k. 132-137v). Pomimo trudnej sytuacji zdrowotnej A. S. (2) rozpoznawała swoich najbliższych, sąsiadów, wypowiadała się logicznie (zeznania świadków : I. J. k. 214v-215, B. S. k. 216-216v, A. K. k.216v, J. A. k. 255, A. S. (3) k. 255v, A. M. k. 255v-256).

W dniu (...) r. przed Notariuszem P. B. w Kancelarii Notarialnej w L. doszło do ustanowienia przez Spółdzielnię Mieszkaniową (...) odrębnej własności lokalu mieszkalnego nr (...), położonego na I kondygnacji budynku przy ul. (...) w L.,(...) (...) (...) (...) oraz przeniesienie własności przedmiotowego lokalu na rzecz A. S. (2), która na powyższe wyraziła zgodę (akt (...)k.5-7v).

W chwili sporządzenia Aktu Notarialnego A. S. (2) miała zachowaną zdolność świadomego i swobodnego podjęcia decyzji i wyrażenia woli (opinia (...) k. 258-266, ustna opinia uzupełniająca (...) k. 326v-327).

W okresie od (...). A. S. (2) była hospitalizowana w (...) (...) szpitala przy ul. (...) w L.. Rozpoznano u niej wówczas (...). Podczas leczenia stan chorej (...). W dniu (...)r. A. S. (2) zmarła (karta statystyczna k. 34-34v, wynik badania k. 35, historia choroby k. 162-164v, k. 166-168v).

W ostatnim okresie swojego życia A. S. (2) była osobą bardzo schorowaną, występowały u niej cechy organicznego uszkodzenia (...) które nie miały jednak jeszcze takiego nasilenia, aby zaburzać racjonalne myślenie i decydowanie. Nie stwierdzono u niej (...) Nie rozpoznano u niej (...)Nie zapisywano jej leków z grupy (...) stosowanych w leczeniu psychoz oraz zaburzeń świadomości (opinia sądów (...) k 258-266, ustna opinia uzupełniająca (...) k 326v- 327).

Postanowieniem z dnia(...)w sprawie o sygn. akt (...) dokonał podziału spadku po A. S. (2), w skład którego wchodził lokal przy ul. (...) w ten sposób, że zarządził sprzedaż lokalu i przyznał do wypłaty T. S., D. M., K. S., A. G. (1) i A. S. (1) po 1/5 części kwoty uzyskanej ze sprzedaży lokalu. Sąd oddalił nadto wniosek A. S. (1) o zwrot przez A. G. (1) kwoty z tytułu spłaty zadłużenia wobec Spółdzielni (postanowienie k. 7-77v).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wskazanych powyżej dowodów.

Ustalając stan zdrowia matki powódki w dniu sporządzenia aktu notarialnego, Sąd oparł się na dokumentacji medycznej zgromadzonej w aktach sprawy oraz przede wszystkim na opiniach biegłych z zakresu (...)(opinia (...) i (...) k. 258-266, opinia (...)ustna uzupełniająca k. 326v-327). Wywołane w sprawie opinie są jasne i nie zawierają sprzeczności, a wnioski - stanowcze i wyważone. Sąd uznał te opinie za przekonywujące.

Z treścią opinii biegłych korespondowały zeznania pozwanych : T. S. (k. 74v, k.328), A. S. (1) (k. 74v, k. 329-329v) oraz D. M. (k. 75, k. 328v, 328v-329), którzy zakwestionowali zeznania powódki w zakresie w jakim wskazywała, że jej rodzeństwo zmusiło matkę do podpisania aktu notarialnego. (...)

Z zeznaniami pozwanych w tym zakresie zbieżne okazały się zeznania sąsiadów i rodziny zmarłej, w tym : I. J. (k. 214v-215), B. S. (k. 216-216v), A. K. (k. 216v), J. A. (k. 255), A. S. (3) (k. 255v) i A. M. (k. 255v-256), którzy nie kwestionowali, że A. S. (2) w ostatnich latach swojego życia (...)

Sąd uznał również za wiarygodne zeznania P. B. (k. 213v- 214) - notariusza, który sporządził przedmiotowy akt notarialny.(...), ale zapewnił, że gdyby miał jakiekolwiek podejrzenia co do świadomości osoby będącej stroną umowy, odmówiłby sporządzenia aktu, co wielokrotnie mu się zdarzało, ale nie w tej sprawie. (...) - R. B. (k. 2i4-24v), która jednak podobnie jak P. B. w sposób przekonywujący wskazała, że gdyby były jakiekolwiek podejrzenia co do stanu zdrowia A. S. (2), z pewnością do podpisania aktu by nie doszło, potwierdziła również że była świadkiem takich sytuacji podczas sporządzania innych aktów notarialnych.

Nieistotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy okazały się zeznania H. C. (k. 215-215v), która nie znała osobiście zmarłej. Podała jedynie, że powódka opowiadała jej, że (...), co nie było okolicznością kwestionowaną w niniejszej sprawie.

Nielogiczne i subiektywne okazały się natomiast zeznania A. G. (2) (k. 217-218) wnuczki zmarłej, córki powódki, która z jednej strony wskazała,(...), kiedy (...), że A. S. (2) (...)

Sąd nie dał wiary zeznaniom powódki jako subiektywnym i zmierzającym do pozytywnego dla strony rozstrzygnięcia sprawy (k 74-75, k. 123v, k. 327v-328). (...). (...), Sąd uznał zeznania A. G. (1) za niewiarygodne.

Na rozprawie w dniu (...) r. Sąd postanowił oddalić wniosek dowodowy powódki o dopuszczenie dowodu z opinii (...) i (...)z uwagi na to, że okoliczności niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy, zostały już dostatecznie wyjaśnione za pomocą wskazanych powyżej dowodów, a uwzględnienie wniosku zmierzałoby jedynie do nieuzasadnionego przedłużania postępowania w sprawie (postanowienie k.327).

Sąd Okręgowy oddalił powództwo ze względu na nie udowodnienie przez powódkę interesu prawnego jako przesłanki materialnoprawnej powództwa o ustalenie wytoczonego na podstawie art. 189 kpc .

Interes prawny zachodzi wówczas, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów. Inaczej mówiąc definitywnie zakończy spór lub zapobiegnie powstaniu takiego sporu na przyszłość (vide wyrok SA w Poznaniu III AUa 1518/05 z dnia 5 kwietnia 2007r., wyrok SA w Katowicach I ACa 1618/05 z dnia 18 stycznia 2006r„ wyrok SN z dnia 11 lipca 2002 IV CKN 1172/00, wyrok SN z dnia 22 marca 200lr. V CKN 277/00). Interes ten z reguły odpada, gdy prawo powoda zostało już naruszone i istnieje możliwość dochodzenia tej ochrony w innym procesie (vide wyrok SN z dnia 22 listopada 2002 roku IV CKN 1519/00).

Powódka wskazywał, że gdyby jej matka nie wykupiła mieszkania, to ona miałaby możliwość uzyskania prawa do przedmiotowego lokalu. W ocenie Sądu powódka poprzez wytoczenie powództwa zmierzała do przywrócenia stanu prawnego lokalu mieszkalnego istniejącego przed zawarciem umowy z dnia (...) Uzyskanie przez powódkę wyroku ustalającego nieważność umowy nie spełniałoby oczekiwań powódki gdyż na podstawie wyroku ustalającego nieważność umowy powódka nie uzyskałaby prawa własności przedmiotowego lokalu mieszkalnego. Wyrok ten nie stanowiłby podstawy do dokonania zmian wpisów w księdze wieczystej wykreślenia z tej księgi pozwanych, co w ocenie Sądu było celem działania powódki.

Sąd uznał dodatkowo, że nawet gdyby przyjąć, że powódka posiada interes prawny w wtoczeniu powództwa, to i tak powództwo podlegałoby oddaleniu. A. G. (3) w toku niniejszego postępowania nie wykazała bowiem, aby oświadczenie woli złożone przez jej matkę w dniu (...)złożone było w stanie wyłączającym jej świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, a zgodnie z art. 82 k.c. Tylko w takiej sytuacji oświadczenie woli byłoby nieważne. Stosunek psychiczny do podejmowanego zachowania się i jego skutków opiera się na dwóch elementach: przewidywaniu i woli. Podstawą stwierdzenia nieważności czynności prawnej może być także przemijające zakłócenie czynności psychicznych (intelektualnych i dotyczących woli) np. na skutek nadużycia alkoholu, zastosowania narkozy, hipnozy, wysokiej temperatury organizmu” (por. K. Piasecki Komentarz do art. 82 kodeksu cywilnego Zakamycze 2003).

W ocenie Sądu powódka nie udowodniła, że matka powódki znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Jakkolwiek A. S. (2) był osobą w zaawansowanym wieku i schorowaną, to nie stało to na przeszkodzie dokonaniu przez nią czynności prawnej, której unieważnienia domaga się powódka.

Stosunek psychiczny do podejmowanego zachowania się i jego skutków podlega badaniu w chwili dokonania czynności prawnej, a ze sporządzonych w sprawie opinii biegłych jasno wynika, że w dniu zawarcia umowy, tj. w dniu (...) A. S. (2) miała zachowaną zdolność świadomego i swobodnego podjęcia decyzji i wyrażenia woli.

Biegli opiniując mieli na uwadze fakt, iż w ostatnim okresie swojego życia A. S. (2) była osobą (...). Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazywał jednak na to, że przedmiotowe uszkodzenia nie miały takiego nasilenia, aby zaburzać racjonalne myślenie i decydowanie A. S. (2). Zgromadzona dokumentacja medyczna nie wskazywała, aby u (...)nastroju. A. G. (1) nie udowodniła również aby (...)

A. S. (2) nie była oceniana psychiatrycznie także podczas pobytu w Szpitalu (...) w Oddziale (...). Zmarłej nie zapisywano (...). W toku niniejszego postępowania nikt nie sugerował aby A. S. (2) (...)Biegli jednoznacznie wskazali, że występujące u zmarłej cechy lęku i obniżenia nastroju wynikały z organicznego podłoża, co nie rzutowało na ważność oświadczenia woli.

Nadto należy nadmienić, iż decyzja A. S. (2) o wykupieniu mieszkania nie była decyzją nagłą i niespodziewaną, bowiem już w dniu (...) r. A. S. (2) zwróciła się do (...)o przekształcenie przysługującego jej spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu nr (...) w prawo odrębnej własności lokalu (k. 33), a akt notarialny sporządzony został prawie rok później - (...)

Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, iż kwestionowana umowa została zawarta w formie aktu notarialnego. Obecny przy dokonywaniu czynności prawnej (...) P. B. nie stwierdził w zachowaniu A. S. (2) takich elementów, które mogłyby świadczyć o braku możliwości zawarcia przez nią ważnej umowy. Wprawdzie podczas zeznań składanych w niniejszej sprawie przyznał, że nie pamięta zmarłej, ale zaznaczył w sposób stanowczy, że gdyby zaniepokoiło go zachowanie strony umowy z pewnością nie sporządziłby aktu notarialnego. Jest to istotna okoliczność towarzysząca złożeniu oświadczenia woli mogąca mieć wpływ na prawidłowe, to znaczy w pełni świadome, powzięcie decyzji i wyrażenie woli (por. również orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 1985 roku, sygn. akt II CZ 41/85, LEX nr 8704).

W niniejszej sprawie decydujące znaczenie należy przypisać sporządzonym w sprawie opiniom biegłych. Twierdzenia powódki, że matka stron w chwili podpisywania aktu notarialnego nie była świadoma swojego postępowania Sąd pierwszej instancji uznał za gołosłowne i nie poparte żadnymi wiarygodnymi dowodami. Z tych względów Sąd oddalił powództwo.

Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd odstąpił od obciążania powódki kosztami procesu, pomimo iż to ona okazała się stroną przegraną. Sąd wskazał, że powódka liczyła na pozytywne rozstrzygnięcie sprawy z uwagi na to, że w subiektywnym przekonaniu wyłącznie jej należało się mieszkanie, w którym obecnie zamieszkuje wraz ze swoją najbliższą rodziną, z uwagi na to, że jej matka obiecała jej, że po jej śmierci, ona będzie miała prawo pozostać w przedmiotowym lokalu. Ponadto S ad miał na uwadze trudną sytuacje majątkowa powódki, która będzie musiała zapewnić nowe lokum dla swojej rodziny po planowanej sprzedaży przedmiotowego mieszkania i uzyskania z tego tytułu jedynie 1/5 jego wartości.

Powódka została zwolniona częściowo od konieczności uiszczania opłaty od pozwu z uwagi na trudną sytuację finansową i z tego względu Sąd na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych przejął koszty sądowe na rachunek Skarbu Państwa.

Apelację od tego wyroku wniosła powódka zaskarżając wyrok w całości i zarzucając Sądowi Okręgowemu :

1. naruszenie art. 189 kpc:

a) w z w. z art. 45 ust. 1 i art. 8 ust. 2 Konstytucji RP oraz art.14 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych - ratyfikowanego przez Polskę (Dz. U. z 1977 r., Nr 38, poz. 167), przez niezastosowanie wskutek przyjęcia, że powódka nie posiada interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie;

b) przez przyjęcie, że powódka nie posiada interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieważności umowy, wskutek przyjęcia błędnej wykładni tego przepisu,

c) w zw. z art. 82 kc przez błędną wykładnię i zastosowanie, wskutek zawężającego rozumienia interesu prawnego skutkującego uznaniem jego braku w wytoczeniu powództwa o ustalenie;

d) poprzez nienależyte i ostatecznie zaniechane badanie istnienia po stronie powodowej interesu prawnego (obligatoryjne dla Sądu na każdym etapie sprawy i z urzędu),

2. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 233 k.p.c. wskutek:

- przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów oraz niewyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, poprzez oparcie wyroku w całości na opinii psychologiczno - psychiatrycznej, która w ocenie strony apelującej była niepełna i niejasna;

- uznania za wiarygodne zeznań pozwanych T. S. (k. 74 v, k. 328 v), A. S. (1) (k. 74v., k. 329 - 329 v) oraz D. M. (k. 75, k. 328 v, k. 328 v - 329), którzy kwestionowali zeznania powódki w zakresie w jakim wskazywała, że jej rodzeństwo zmusiło matkę do podpisania aktu notarialnego, a nadto w zakresie w jakim wskazywali, iż matka stron w chwili podpisywania umowy była świadoma swoich czynów i wypowiadała się logicznie; a ponadto uznanie za wiarygodne zeznań P. B. (k. 213 v - 214), (...)przystąpienia A. S. (2) do aktu notarialnego,

- uznania za niewiarygodne zeznań powódki w zakresie, w jakim wywodziła ona, iż A. S. (2) w momencie składania oświadczenia woli w dniu (...) r. nie miała zachowanej zdolności świadomego i swobodnego podjęcia i wyrażenia woli, z uwagi na ciężki stan zdrowia po przebytych udarach, a także z uwagi na przyjmowane leki na skutek ogólnego stanu zdrowia,

7. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 207 § 6 oraz 217 kpc przez błędną wykładnię i zastosowanie, wskutek pominięcia twierdzeń dowodów oraz twierdzeń dotyczących prawnego znaczenia faktów, dotyczących badanego przez Sąd z urzędu interesu prawnego;

8. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 232 zdanie drugie, z innej pisemnej opinii psychologiczno - psychiatrycznej,

Powódka wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, dopuszczenie dowodu z innej pisemnej opinii (...) na okoliczność ustalenia czy A. S. (2) w momencie składania (...)r. miała zachowaną zdolność świadomego i swobodnego podjęcia i wyrażenia woli, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, przy uwzględnieniu kosztów dotychczasowego postępowania.

Pozwani zaskarżyli wyrok zażaleniem w części rozstrzygającym o kosztach procesu zawarte [pkt II wyroku]. Pozwani zarzucali, że Sąd Okręgowy uzasadniając odstąpienie od obciążania powódki kosztami procesu odniósł się tylko do trudnej sytuacji powódki, nie biorąc pod uwagę sytuacji pozwanych jak i ich dobrej woli do polubownego rozwiązania sporu, by uniknąć spraw sądowych oraz kosztów jak i konsekwencji związanych ze sprawą. Skarżący wnosili o zmianę orzeczenia poprzez obciążenie A. G. (1) kosztami, jakie ponieśli w związku ze sprawą i zasądzenia na ich rzecz trzykrotności stawki wynagrodzenia pełnomocnika (...)

Ponadto wnosili o oddalenie apelacji. Powódka wnosiła o oddalenie zażalenia pozwanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje. Apelacja nie jest uzasadniona.

Nie są uzasadnione zarzuty naruszenia przez Sąd Okręgowy wskazanych w apelacji przepisów prawa procesowego.

Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o przedstawiony mu materiał dowodowy prawidłowych ustaleń faktycznych dotyczących braku podstaw do uznania, że A. S. (2) w dacie zawierania umowy o ustanowieniu (...)była w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji i swobodne wyrażenie woli. Dokonując powyższej oceny Sąd Okręgowy zasadnie oparł się na wnioskach biegłych z zakresu (...) którzy wydawali w sprawie opinię dopuszczoną przez Sąd.

Biegli jednoznacznie stwierdzili, że pomimo złego (...) A. S. (2), m.in. (...)

Biegli(...) Natomiast drugi udar, który był przyczyną jej śmierci nastąpił już po zawarciu umowy, w drugiej (...). U A. S. (2) występowały wahania nastroju, lecz nie rzutowały one na podejmowane decyzje. Same zmiany nastroju nie przesądzają bowiem o występowaniu zaburzenia myślenia i samokontroli, które uniemożliwiają racjonalne decydowanie. (...)

W tym stanie sprawy wobec zgodności opinii biegłych z dokumentacją medyczną dotyczącą leczenia A. S. (2) oraz z relacjami świadków, nie było podstaw do dopuszczania przez Sąd z urzędu dowodu z opinii innych biegłych, gdyż okoliczności sprawy zostały dostatecznie wyjaśnione. Fakt, że opinia biegłych nie potwierdzała stanowiska strony powodowej i podważała zasadność powództwa nie stanowił żadnej podstawy dla uzasadnienia dopuszczania dowodu z opinii innych biegłych.

Ocena zeznań świadków, opinii biegłych oraz dowodów z dokumentów nie naruszała zasady swobodnej oceny materiału dowodowego przez Sąd. W konsekwencji ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje za własne.

Wyrok Sądu Okręgowego jest prawidłowy jednakże z innych względów aniżeli wskazane przez Sąd Okręgowy.

Niesposób zgodzić się z oceną Sądu Okręgowego, że powódka nie ma interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieważności umowy zawartej przez A. S. (2) w dniu 5 czerwca 2008r.

Jest w sprawie oczywiste, że uwzględnienie jej powództwa skutkowałoby przywróceniem stanu prawnego lokalu z dnia poprzedzającego zawarcie umowy. Przedmiotowy lokal stałby się własnością Spółdzielni, a w skład spadku po A. S. (2) wchodziłby jedynie wkład budowlany. Wówczas powódka jako osoba (...) z A. S. (2) (...) po A. S. (2).

Interes prawny powódki nie polegał zatem na tym by doprowadzić wskutek uwzględnienia powództwa do ujawnienia jej jako właścicielki lokalu, lecz na stworzeniu warunków - wskutek uznania umowy z dnia (...) za nieważną, do ubiegania się przez powódkę o przydział lokatorskiego prawa do lokalu, co otwierałoby jej możliwość ubiegania się o nabycie lokalu na własność.

W tym stanie faktycznym warunkiem koniecznym osiągnięcia stawianego przez powódkę celu było uznanie przez Sąd umowy z dnia (...) za nieważną. Powódka nie miała możliwości podważenia tej umowy w innym procesie niż niniejszy. Tylko w tym procesie powódka mogła wystąpić przeciwko obu stronom umowy, którym przysługuje legitymacja łączna. W procesie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym powódka takiej możliwości by nie miała gdyż proces o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nie mógłby być prowadzony przeciwko Spółdzielni, gdyż nie jest ona ujawniona w księdze wieczystej jako właścicielka lokalu stanowiącego odrębną własność.

Wbrew zatem twierdzeniom Sądu powódka miała interes prawny w rozumieniu art. 189 kpc do wytoczenia niniejszego powództwa.

Ostatecznie Sąd Okręgowy oddalił powództwo uznając w wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego, że zarzuty powódki, iż A. S. (2) w dniu zawarcia umowy w dniu (...)

Niezależnie jednak od powyższego Sąd Apelacyjny wskazuje, że proces niniejszy był niedopuszczalny ze względu na treść art. 618 § 2 kpc w zw. z art. 688 kpc. Zgodnie z tymi przepisami w postępowaniu o dział spadku stosuje się odpowiednio przepisy o zniesieniu współwłasności, a w szczególności art. 618 § 2 i 3 kpc.

Art. 618 § 2 i 3 kpc w pierwszej kolejności odsyła do § 1 tego przepisu, który stanowi, że w postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także spory o prawo żądania zniesienia współwłasności i o prawo własności, jak również wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy.

Natomiast w § 2 i 3 art. 618 stanowią, że z chwilą wszczęcia postępowania o zniesienie współwłasności odrębne postępowanie w sprawach wymienionych w paragrafie poprzedzającym jest niedopuszczalne. Natomiast po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o zniesieniu współwłasności uczestnik nie może dochodzić roszczeń przewidzianych w paragrafie pierwszym, chociażby nie były one zgłoszone w postępowaniu o zniesienie współwłasności.

Sporem o prawo własności w rozumieniu art. 618 § 1 kpc jest każdy spór toczący się pomiędzy współwłaścicielami, którego rozstrzygnięcie może przesądzić, że osoba występująca jako współwłaściciel rzeczy nie jest w ogóle współwłaścicielem lub że przysługujący jej udział ma inną wysokość niż deklarowana.

Niewątpliwie zatem sprawa o ustalenie ważności umowy, na podstawie której spadkodawczyni A. S. (2) nabyła własność nieruchomości lokalowej, która wchodzi w skład spadku po niej, a prawo do tego lokalu podlega podziałowi w sprawie o dział spadku, jest sprawą która nie może być wszczęta po prawomocnym zakończeniu działu spadku.

Jest okolicznością bezsporną, że dział spadku pomiędzy spadkobiercami po A. S. (2) został prawomocnie zakończony wskutek wydania postanowienia z dnia (...). Do spadku zgłoszone zostało wyłącznie przedmiotowe własnościowe prawo do lokalu, a dział spadku polegał na zarządzeniu sprzedaży tego prawa i wypłaceniu spadkobiercom należnego im udziału [ k. 77]. W postepowaniu tym nie był zgłaszany zarzut nieważności umowy będącej podstawą nabycia przez A. S. (2) własności lokalu. Postępowanie to zostało prawomocnie zakończone, a pozew w sprawie niniejszej wpłynął po uprawomocnieniu się postanowienia działowego.

W tym stanie sprawy uznać należało, że powódka utraciła legitymację do wystąpienia z powództwem o ustalenie nieważności umowy z dnia (...) Z tego względu w ocenie Sądu Apelacyjnego powództwo winno być oddalone bez konieczności prowadzenia postępowania dowodowego na okoliczność stanu zdrowia A. S. (2).

Z tych względów wyrok Sądu Okręgowego oddalający powództwo o ustalenie nieważności umowy jest zgodny z prawem, co skutkuje oddaleniem apelacji powódki w całości na podstawie art. 385 kpc.

W ocenie Sądu uzasadnione jest zażalenie pozwanych na rozstrzygnięcie o kosztach procesu jednakże nie w zakresie postulowanym w zażaleniu. Trudna sytuacja majątkowa powódki i jej subiektywne przekonanie o słuszności twierdzeń w sytuacji gdy występuje z powództwem oczywiście nieuzasadnionym nie może uzasadniać dodatkowego obciążenia pozwanych wydatkami jakie musieli ponieść w zw. z reprezentowaniem ich przez pełnomocnika w wytoczonym przeciwko nim procesie.

Przypomnieć jednak należy, że po stronie pozwanej zachodziło współuczestnictwo jednolite, gdyż sprawa mogła się toczyć wyłącznie przeciwko wszystkim pozwanym jednocześnie, a wyrok wywierał skutek w stosunku do każdego z nich. Dlatego wszyscy pozwani stanowią jedną stronę procesu, o której mowa w art. 98 § 1 i 3 kpc. Oddalenie powództwa oznacza wygranie w całości procesu przez pozwanych w związku z czym należy się im zwrot kosztów procesu odpowiadający wynagrodzeniu jednego pełnomocnika. Zasada zwrotu kosztów procesu stronie, która wygrała proces obejmuje wyłącznie koszty celowe. W sytuacji gdy po stronie pozwanej występowało współuczestnictwo jednolite za celowe uznać należy koszty jednego pełnomocnika, który siłą rzeczy reprezentuje interesy wszystkich współuczestników.

Z tych względów Sąd Apelacyjny z zażalenia pozwanych zmienił rozstrzygnięcie zawarte w wyroku o kosztach procesu [pkt II zaskarżonego wyroku] i zasądził od powódki koszty procesu odpowiadające wynagrodzeniu adwokata wg stawek z daty wniesienia powództwa [ grudzień 2014r.] wraz z opłatą od pełnomocnictwa. W pozostałej części zażalenie oddalił uznając, że w sprawie niniejszej – w szczególności na niepodniesienie przez pełnomocnika pozwanych zarzutów z art. 618 § 3 kpc, zasądzenie wielokrotności stawki pełnomocnika nie jest uzasadnione.

Na podstawie art. 108 § 1 kpc w zw. z art. 98 § 1 i 3 kpc Sąd zasądził od powódki na rzecz pozwanych koszty procesu odpowiadające wysokości wynagrodzenia pełnomocnika ustalonego na podstawie § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia MS w sprawie opłat za czynności adwokackie obowiązującej w dacie złożenia apelacji oraz opłatę od uwzględnionej części zażalenia w wysokości 37 zł ustalonej na podstawie art. 19 ust. 3 pkt 2 w zw. z art. 13 ust. 1 , w zw. z art. 21 uksc , liczonej od kwoty 3617zł .

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE