WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K., dnia 13 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Janusz Roszewski (spr.)
Sędziowie:	SSO Henryk Haak SSO Paweł Szwedowski
Protokolant:	st. sekr. sąd. Jolanta Bąk

po rozpoznaniu w dniu 13 lutego 2014 r. w Kaliszu

na rozprawie

sprawy z powództwa R. K. i M. K.

przeciwko J. K.

o opróżnienie lokalu mieszkalnego

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Kępnie VI Zamiejscowego Wydziału Cywilnego z siedzibą w O.

z dnia 30 kwietnia 2013r. sygn. akt VI C 5/13

I.  zmienia punkt I, II i III zaskarżonego wyroku w ten sposób, że oddala powództwo w całości;

II.  zasądza od powodów M. K. i R. K. solidarnie na rzecz pozwanego J. K. kwotę 200 (dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów sądowych w postępowaniu apelacyjnym oraz kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed sądami obu instancji;

III.  przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Kępnie VI Zamiejscowy Wydział Cywilny w O. dla adwokata P. W. wynagrodzenie w kwocie 60 (sześćdziesiąt) złotych podwyższonej o podatek od towarów i usług w stawce 23% z tytułu udzielonej z urzędu powodom M. K. i R. K. nieodpłatnej pomocy prawnej w postępowaniu apelacyjnym.

II Ca 613/13

UZASADNIENIE

Powodowie M. K.i R. K.wystąpili przeciwko J. K.z powództwem o nakazanie pozwanemu, aby opróżnił, opuścił i wydał powodom lokal mieszkalny znajdujący się w budynku położonym w R.nr (...). Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów postępowania.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwo zaprzeczając, aby naruszał władztwa powodów, bowiem w przedmiotowym lokalu nie przebywa.

Wyrokiem z dnia 30 kwietnia 2013r. Sąd Rejonowy nakazał pozwanemu J. K., aby opróżnił i wydał powodom R. K.i M. K.lokal mieszkalny znajdujący się w budynku mieszkalnym położonym w R. (...) na nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Kępnie IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w O.prowadzi księgę wieczystą (...); oddalił powództwo w pozostałym zakresie i rozstrzygnął o kosztach postępowania.

Sąd Rejonowy ustalił, że właścicielami nieruchomości położonej w R., gminie K., dla której Sąd Rejonowy w Kępnie IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w O.prowadzi księgę wieczystą KZ (...). byli na prawach wspólności ustawowej pozwany J. K.wraz z małżonką S. K.. Nieruchomość ta jest zabudowana budynkiem mieszkalnym o powierzchni użytkowej 170 m ². W 2006 roku pozwany wraz małżonką całą nieruchomość darowali powodom do wspólności ustawowej. Powodowie ustanowili na tej nieruchomości na rzecz pozwanego i S. K.służebność osobistą mieszkania polegającą na prawie nieodpłatnego, dożywotniego użytkowania parteru budynku mieszkalnego składającego się z czterech pokoi, kuchni, łazienki i WC, warsztatu krawieckiego w piwnicy oraz garażu wolnostojącego o powierzchni około 12 m ² oraz swobodnym poruszaniu się po całej nieruchomości, oraz na zapewnieniu pomocy i opieki. Pozwany został skazany prawomocnymi wyrokami karnymi na karę pozbawienia wolności, którą odbywał w Zakładzie Karnym w R.. Obecnie nie zamieszkuje w R.nr (...), pod tym adresem nie znajdują się również jego osobiste rzeczy. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Ostrzeszowie z dnia 10.10.2011r. w sprawie
I C 322/10 służebność osobista mieszkania na rzecz J. K.została zamieniona na dożywotnią rentę.

Sąd Rejonowy wskazując na art. 222 k.c. zważył, że skoro przysługująca pozwanemu służebność mieszkania została zamieniona na rentę, to nie ma on żadnego uprawnienia do władania rzeczą należącą do powodów i dalej, że roszczenie powodów o wydanie lokalu mieszkalnego znajduje uzasadnienie w zgodnością z zasadami współżycia społecznego. Pozwany dopuścił się bowiem przestępstw na tle seksualnym wobec swoich wnuczek, jest to zatem sytuacja szczególnie konfliktowa, która może wywołać kolejne nieporozumienia pomiędzy powodami a pozwanym.

W świetle powyższych ustaleń oraz stwierdzeń Sąd R.za celowe udzielenie ochrony prawnej powodom poprzez orzeczenie wobec pozwanego obowiązku opróżnienia
i wydania powodom lokalu mieszkalnego w R.nr(...). Nakazanie opróżnienie
i wydania przez pozwanego lokalu mieszkalnego w ocenie Sądu zapewni powodom poczucie bezpieczeństwa i uchroni przed dalszymi konfliktami z pozwanym w miejscu zamieszkania powodów oraz ich córek pokrzywdzonymi przestępstwami, których dopuścił się pozwany.

Sąd I instancji oddalił natomiastpowództwo w zakresie nakazania pozwanemu opuszczenia lokalu, gdyż pozwany w lokalu tym nie przebywa, orzekanie więc w tym zakresie jest zbędne.

Apelację od wyroku wniósł pozwany zaskarżając wyrok w części uwzględniającej powództwo tj. punktu I i III. Wyrokowi temu zarzucił naruszenie przepisów postępowania art. 232 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 14 ust. 3 ustawy o ochronie prawy lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, poprzez niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy poprzez niezbadanie z urzędu, czy w sprawie zachodziły przesłanki do otrzymania przez pozwanego lokalu socjalnego,
art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 14 ust. 3 ustawy polegające na nienależytym wskazaniu podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia, art. 233 § 1 k.p.c. art. 321 § 1 w zw. z art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. poprzez bezpodstawne orzeczenie ponad żądanie pozwu polegające na orzeczeniu nakazu opróżnienia i wydania lokalu mieszkalnego pomimo, iż pozew zawierał jedynie ogólne, żądanie orzeczenia eksmisji, art. 320 k.p.c. poprzez nie odroczenie terminu wydania i opróżnienia lokalu do czasu rozpoznania sprawy o zniesienie współwłasności majątkowej pomiędzy pozwanym a jego małżonką, naruszenie prawa materialnego art. 222
§ 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię, art. 14 ust. 1 ustawy poprzez jego bezpodstawne niezastosowanie a polegające na nie orzeczeniu o uprawnieniu pozwanego do otrzymania lokalu i socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia.

Wskazując na powyższe uchybienia apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, względnie zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości lub wyznaczenie odpowiedniego terminu do spełnienia uwzględnionego świadczenia; oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów postępowania odwoławczego, wg norm przepisanych.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i zasadzenie kosztów postepowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja pozwanego jest uzasadniona, mimo, że nie wszystkie z podniesionych w niej zarzutów okazały się trafne, jak również nie wszystkie wnioski apelacyjne wywiedzionych na ich podstawie okazały się uzasadnione.

Sąd Okręgowy w całości aprobuje ustalenia faktyczne dokonane w tej sprawie nie dopatrując się żadnego z podniesionych w apelacji uchybień procesowych, zarówno w zakresie wniosków co do faktów wywiedzionych na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego (art. 233 1 k.p.c.), jak i przedmiotu orzekania (art. 321 1 k.p.c. oraz art. 320 k.p.c.). Dokonane ustalenia faktyczne stanowią zatem podstawę do następujących rozważań
w niniejszej sprawie.

Rozwiązanie stosunku służebności mieszkania istniejącegopomiędzy powodami jako właścicielami nieruchomości a pozwanym nastąpiło nie na mocy przepisów ustawy
o ochronie praw lokatorów jak wywodzi apelujący, lecz na gruncie przepisów kodeksu cywilnego regulujących w art. 303 k.c. instytucję zamianyograniczonego prawa rzeczowego służebności mieszkania na rentę, zatem poza rozważaniami niniejszej sprawy pozostają wywodzone w apelacji uprawnienia pozwanego do otrzymania lokalu socjalnego przewidzianego w art. 14 ust. ustawy o ochronie praw lokatorów,[…](Dz.U.2005.31.266 -j.t.).

W razie zajścia tego zdarzeniajakim jest zamiana na rentę, stosunek służebności mieszkania wygasa. Zasadniczy skutek wygaśnięcia służebności mieszkania polega na tym, że dotychczasowy podmiot tego prawa rzeczowego obowiązany jest – bez osobnego wezwania – zwrócić właścicielowi pomieszczenia, które były nim objęte, w takim stanie,
w jakim powinny się znajdować stosownie do przepisów o wykonaniu tej służebności
(art. 262 k.c. w zw. z art. 302 § 2 k.c.). Korelatem wskazanego obowiązku jest roszczenie właściciela o zwrot nieruchomości po ustaniu służebności mieszkania. Z roszczeniem zwrotnym zbiega się roszczenie windykacyjne (art. 222 § 1 k.c.) o zwrot rzeczy po wygaśnięciu służebności mieszkania skierowane przez właściciela nieruchomości przeciwko byłemu podmiotowi służebności mieszkania (por. Adam Bieranowski; Służebność mieszkania, LexisNexis Polska Warszawa 2011 s. 443 ).

Zgłaszając roszczenie windykacyjne właściciel może na podstawie art. 222 § 1 k.c. żądać wydania rzeczy od każdego, kto faktycznie nią włada, nie będąc do tego uprawnionym. Zatem w procesie windykacyjnym legitymowanym biernie jest zarówno posiadacz (samoistny lub zależny), jak też dzierżyciel. Bez wątpienia roszczenie windykacyjne należy kierować przeciwko osobie, która faktycznie „włada" rzeczą. Zgodnie z ogólną zasadą ciężaru dowodu (art. 6 k.c.) powód (właściciel) jest zobowiązany udowodnić, że pozwany faktycznie włada, będąc nieuprawnionym, jego rzeczą.

Tymczasem z ustaleń Sądu I instancji wynika, że pozwany od czasu opuszczenia mieszkania stanowiącego przedmiot służebności, w związku ze skazaniem go w 2010 roku na karę bezwzględnego pozbawienia wolności, także w dniu orzeczenia zamiany w stosunku do niego zamiany służebności mieszkania i do chwili obecnej, nie zamieszkał ponownie w lokalu związanym z byłą służebnością. Pozwany nie przechowuje również w tym lokalu jakichkolwiek swoich rzeczy osobistych. Z okoliczności sprawy zatem wynika w sposób niewątpliwy, że pozwany faktycznie nie włada lokalem mieszkalnym, do którego posiadania utracił prawo.

Już tylko z tej przyczyny, skoro sporny lokal nie znajduje się w posiadaniu pozwanego
w jakikolwiek sposób, roszczenie powodów o wydanie przez pozwanego spornego lokalu, jest nieuzasadnione i to nie tylko przez opuszczenie lokalu, ale również przez jego opróżnienie. Wobec braku po stronie pozwanego legitymacji biernej, powództwo z tej tylko przyczyny podlegało zatem oddaleniu.

Tylko ubocznie należy stwierdzić, że przy rozstrzyganiu o roszczeniu powodów nie mogą stanowić podstawy do uwzględnienia żądania wydania nieruchomości, czy eksmisji z lokalu, wskazane przez Sąd meritiiprzesłanki wynikające z zasad współżycia społecznego, bowiem należy przypomnieć utrwaloną w orzecznictwie i akceptowaną przez doktrynę zasadę, że
art. 5 k.c. może być podstawą tylko obrony, nie zaś ataku. Przepis ten nie może stanowić podstawy dochodzenia żądań ( tak w wyroku z dnia 27 stycznia 1999 r., II CKN 151/98, OSNC 1999, nr 7-8, poz. 134, z glosami A. Marciniaka, PS 2000, nr 4, s. 140 i T. Justyńskiego, PS 2001, nr 2, s. 145)

Skoro art. 5 k.c., służy wyłącznie ochronie osoby zobowiązanej i nie może być samodzielną podstawą nabycia praw podmiotowych, te bowiem wywodzą się ze stanowiących je norm prawa materialnego, to z formalnego punktu widzenia zakaz ten oznacza niedopuszczalność oparcia roszczenia procesowego na fakcie nadużywania prawa podmiotowego przez przeciwnika(tak SN w orzecz. z dnia 28 kwietnia 2000 r., II CKN 258/00, Lex, nr 52556). Tym samym nie może stanowić podstawy uwzględnienia dochodzonego roszczenia.

Mając powyższe na uwadze należało z mocy art. 386 §1 k.p.c. zmienić zaskarżony wyrok i powództwo windykacyjne oddalić oraz zmienić rozstrzygniecie o kosztach procesu
z uwzględnieniem wyniku postepowania przed sadami obu instancji (art. 108 §1 w zw. z art. 98 k.p.c.).