Sygn. akt

III AUa 131/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Irena Mazurek (spr)

Sędziowie:

SSA Małgorzata Moskwa

SSA Ewa Preneta-Ambicka

Protokolant

st. sekr. sądowy Elżbieta Stachowicz

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2019 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku M. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o ustalenie właściwego ustawodawstwa

na skutek apelacji wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie

z dnia 14 grudnia 2017 r. sygn. akt IV U 983/17

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od wnioskodawcy M. B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. kwotę 240 zł (słownie: dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt III AUa 131/18

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 14 marca 2019 r.

Decyzją z dnia 14 czerwca 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. stwierdził, że wnioskodawca M. B. od dnia 1 sierpnia 2012 r., podlega polskiemu ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia społecznego. W podstawie prawnej decyzji powołane zostały : art. 83 ust.1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych( t. j. Dz.U.
z 2016 r., poz. 963 ze zm.) ,art. 11 ust.3 a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego ( Dz. U. UE. L.2004.166.1 ze zm. ), a także art. 16 ust. 2 i 3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia ( WE ) nr 883/2004
w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego ( Dz. U. UE. L.2009. 284. 1 ze zm. ). W uzasadnieniu zaś faktycznym przyjętego rozstrzygnięcia organ rentowy naprowadzał ,że jest ono skutkiem wydania przez słowacki organ rentowy decyzji z dnia 11 lipca 2013 r. stwierdzającej nie powstanie na Słowacji tytułu do ubezpieczeń społecznych wnioskodawcy od 1 sierpnia 2012 r., która to decyzja stała się prawomocna i wykonalna w dniu 12 listopada 2014 r.

Wnioskodawca M. B. odwołał się od powyższej decyzji ZUS do Sądu Okręgowego w Rzeszowie . W odwołaniu z dnia 31 lipca 2017 r. wnioskodawca- wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie dla niego jako właściwego ustawodawstwa słowackiego po dniu 1 sierpnia 2012 r.- zarzucił naruszenie tak art.13 ust. 3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego jak i art.5 oraz art.16 ust.4 wykonawczego Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia16 września 2009 r. przez ich niezastosowanie , w sytuacji gdy prowadząc działalność gospodarczą w kraju zawarł z dniem
1 sierpnia 2012 r. umowę o pracę ze słowackim pracodawcą , która nie ma charakteru marginalnego , opłacając też z tego tytułu składki na ubezpieczenia społeczne na Słowacji , przy posiadaniu stosownego numeru ubezpieczenia nadanego w R. liście FO.

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 30 sierpnia 2017 r. pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. , wniósł o oddalenie żądania wnioskodawcy z tego samego zasadniczego względu jaki powołany został w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji opisując jednocześnie w szczegółowy sposób przebieg postępowania w sprawie ustalenia właściwego ustawodawstwa wnioskodawcy.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie, po rozpoznaniu sprawy , wyrokiem z dnia 14 grudnia 2017 r. ( sygn. akt IV U 983/17 ) :

- w pkt I – oddalił odwołanie,

- w pkt II- zasądził od wnioskodawcy M. B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. kwotę 180 zł tytlem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd Okręgowy ustalił ,że wnioskodawca M. B. od 5 lipca 2005 r. działalność gospodarczą w Polsce, pod firmą : E. (...) M. B.. W dniu 19 grudnia 2012 r. wnioskodawca zawiadomił ZUS Oddział w R. o podjęciu zatrudnienia na terenie Słowacji, przedkładając bezterminową umowę o pracę na Słowacji w (...) s.r.o. w charakterze promotora usług i produktów pracodawcy. Pismem
z dnia 5 lutego 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wezwał wnioskodawcę do przedłożenia dalszych dokumentów potwierdzających jego pracę na Słowacji w tym informacji w zakresie częstotliwości wyjazdów i wysokości osiąganego przychodu . W odpowiedzi na powyższe wnioskodawca przedłożył aneks do umowy o pracę określający wymiar czasu pracy na Słowacji na 10 godzin miesięcznie a także instrukcję wykonywania pracy oraz raporty z wykonanej pracy. Pismem z dnia 8 marca 2013 r. pozwany organ rentowy poinformował wnioskodawcę ,że ustala dla niego tymczasowo jako właściwe ustawodawstwo polskie w zakresie zabezpieczenia społecznego ze względu na marginalność wykonywanej przez niego na Słowacji pracy. W tym samym dniu ww. pismo przesłane zostało do S. P. , która decyzją z dnia 11 lipca 2013 r. stwierdziła ,że od 1 sierpnia 2012 r. nie powstał na Słowacji tytułu do ubezpieczeń społecznych wnioskodawcy . W międzyczasie tj. w dniu 3 kwietnia 2013 r. odwołujący się wystąpił do ZUS o wydanie decyzji administracyjnej w jego sprawie , co skutkowało zawieszeniem postępowania postanowieniem z dnia 4 kwietnia 2013 r. do czasu zajęcia stanowiska przez słowacki organ rentowy .Postępowanie to zostało podjęte w dniu 11 kwietnia 2017 r. wobec powzięcia przez ZUS informacji od S. P. o wydaniu ww. decyzji
z dnia 11 lipca 2013 r. przy stwierdzeniu jej prawomocności i wykonalności jeszcze
w dniu 12 listopada 2014 r. , a to wobec umorzenia postępowania w sprawie z odwołania wnioskodawcy od tej decyzji przez Sąd Wojewódzki w Żilinie w dniu 1 października 2013 r. Słowacka instytucja ubezpieczeniowa przesłała także do ZUS informację o wynikach kontroli przeprowadzonych u pracodawców zatrudniających pracowników o podejrzanie niskich zarobkach , które wykazały że są to firmy skrzynkowe ,
w których nie dochodzi do realnego wykonywania pracy przez zatrudnionych na terenie Słowacji. Wśród tych firm był także pracodawca wnioskodawcy (...) s.r.o. W tej sytuacji Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wydał
w dniu 14 czerwca 2017 r.- zaskarżoną w niniejszym postępowaniu- decyzję ustalającą ostatecznie jako właściwe dla M. B. po dniu 1 sierpnia 2012 r. ustawodawstwo polskie w zakresie zabezpieczenia społecznego. W świetle powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Rzeszowie – dokonując oceny prawnej sprawy – uznał żądanie odwołania za nieuzasadnione, a zaskarżoną decyzję ZUS za trafną i odpowiadającą prawu. Nie dopatrując się bowiem żadnych nieprawidłowości w działaniach pozwanego organu rentowego w zakresie procedury uzgodnieniowej ze słowackim organem rentowym co do ustalenia właściwego dla wnioskodawcy ustawodawstwa , w trybie przepisów wspólnotowej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego tj. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE. L.2004.166.1), a także wykonawczego Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. (Dz. U. UE. L. 2009.284.1) ,Sąd Okręgowy uznał, że w sytuacji gdy postępowanie to doprowadziło do zgodnego ustalenia ,iż jedynym realizowanym i ważnym pom dniu 1 sierpnia 2012 r. tytułem ubezpieczenia wnioskodawcy była prowadzona przez niego w Polsce działalność gospodarcza w Polsce , musiał on zostać objęty krajowym systemem zabezpieczenia społecznego. Niezależnie od tego sąd pierwszej instancji poddał
w wątpliwość sam fakt wykonywania przez wnioskodawcę pracy na Słowacji, podkreślając ,że nie przedłożył on na tę okoliczność żadnych dowodów , a pozorność jego zatrudnienia potwierdzają też wyniki kontroli m.in. (...) s.r.o. słowackiego ZUS . W podstawie prawnej wyroku powołany został także art. 477 14 § 1 k.p.c. , zaś w zakresie przyjętego rozstrzygnięcia o kosztach procesu art. 98 § 1 k.p.c.
w zw. z art.108 § 1 k.p.c. i § 9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz. U.
z 2015 r. poz. 1804 ze zm.).

Wyrok Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 14 grudnia 2017 r. zaskarżony został przez wnioskodawcę M. B. ,który w apelacji z dnia 23 stycznia 2018 r.- domagając się jego zmiany poprzez uwzględnienie żądania odwołania na koszt pozwanego organu rentowego , ewentualnie jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji , przy uwzględnieniu kosztów powstępowania apelacyjnego jako części kosztów procesu – zarzucił tak naruszenie prawa procesowego ( tj. art.233 § 1 k.p.c.) przez błędne ustalenie ,że praca na Słowacji nie była przez niego wykonywana jak i prawa materialnego ( m.in. art.13 ust.3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004
z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego przez jego niezastosowanie jak i art.14 ust.5 b i art. 16 ust.3 wykonawczego Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia
16 września 2009 r. przez przyjęcie marginalności jego zatrudnienia na Słowacji oraz bezwarunkowe przyjęcie stanowiska S. P. . W uzasadnieniu wniesionego środka odwoławczego skarżący w szczególności podnosił ,że Sąd Okręgowy nie był uprawniony do oceny stosunku jego zatrudnienia na Słowacji, przy wskazaniu na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2013 r. II UK 333/120 , zaś przy ocenie marginalności jego zatrudnienia na Słowacji organ rentowy winien był współpracować z S. P. . Z kolei przyjęcie stanowiska słowackiego organu rentowego zakresie nie wykonywania przez niego pracy na Słowacji wymagało stosownej weryfikacji w drodze postępowania dowodowego , czego bezzasadnie zaniechano tak w postępowaniu przed ZUS jak i sądowym. W tym zaś zakresie apelujący powoływał kasatoryjny wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 27 listopada 2014 r. III AUa 468/14.

W odpowiedzi na apelację z dnia 21 lutego 2018 r. pozwanyZakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniósł o jej oddalanie, przy zasądzeniu kosztów zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych , akcentując trafność tak ustaleń faktycznych jak i oceny prawnej sprawy sądu pierwszej instancji.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, rozpoznając apelację wnioskodawcy M. B., zważył co następuje;

Wniesiony przez wnioskodawcę środek zaskarżenia nie może odnieść pożądanego skutku. Wbrew bowiem zarzutom apelacji zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 14 grudnia 2017 r. jest w swym ostatecznym wyniku wyrokiem trafnym i odpowiadającym prawu.
I tak przede wszystkim już na wstępie podkreślić należy ,że zarówno w literaturze przedmiotu jak i w utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego ( por. artykuł prof. K. Ś. „ Ustalanie ustawodawstwa tymczasowego na podstawie rozporządzeń 883/2004 oraz 987/2009 „ - Praca i Zabezpieczenie Społeczne „ Nr 7
z 2014r. str.2-7, czy wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2007r. I UK 68/07 OSNP 2008/19-20/300 i 6 czerwca 2013 r. II UK 333/12 OSNP 2014/3/47) konsekwentnie przyjmuje się, że w sprawach dotyczących ustalenia właściwego ustawodawstwa przy zastosowaniu właściwych w tym względzie przepisów unijnych ( tj. zasadniczych rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady Unii nr 883/2004 i Nr 987/2009, zwanych podstawowym i wykonawczym) poza kompetencją zarówno organu rentowego jak i sądu rozpoznającego odwołanie pozostają kwestie związane z oceną ważności stosunku prawnego ubezpieczenia danego wnioskodawcy za granicą , ten bowiem stosownie do generalnej reguły wspólnotowej „ lex loci laboris „ podlega wyłącznie prawu miejsca wykonywania pracy .Równocześnie poza omawianą oceną pozostaje także prawidłowości procedowania zagranicznej instytucji ubezpieczeniowej w sprawie dotyczącej mającego tam powstać stosunku ubezpieczenia społecznego ,w tym więc i ważności wydanych w tym przedmiocie przez tę instytucje decyzji. Tym samym postępowanie w sprawie ustalenia właściwego ustawodawstwa ma charakter czysto formalny i opierając się na zasadzie ścisłego współdziałania właściwych instytucji ubezpieczeniowych ( art.6 i art.16 rozporządzania wykonawczego Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009, jak też postanowienia Decyzji Nr A 1 Komisji Administracyjnej z dnia 12 czerwca 2009r. w sprawie ustanowienia procedury dialogu i koncyliacji ..Dz. U.UE C 106 z 24 kwietnia 2010r.) ma doprowadzić do porozumienia , które ostatecznie uwzględniać musi zasadę podlegania przez ubezpieczonego ustawodawstwu tylko jednego państwa ( art.11 ust.1 rozporządzenia podstawowego Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 ) . Ostateczne więc ustalenie właściwego ustawodawstwa nie może doprowadzić zarówno do sytuacji podwójnego ubezpieczenia jak i tej w której zainteresowany pozostawałby poza jakimkolwiek ubezpieczeniem społecznym . Dlatego też tak istotne jest zawsze określenie statusu ubezpieczeniowego zainteresowanego poza granicami kraju na dzień wydawania w tym przedmiocie decyzji przez ZUS. Przenosząc więc powyższe uwagi na grunt przedmiotowej sprawy , stwierdzić należy ,że jakkolwiek sąd pierwszej instancji zupełnie zbędnie czynił dywagacje o wątpliwościach co do rzeczywistego wykonywania pracy przez odwołującego się na terenie Słowacji , nie dokonując równocześnie – wbrew temu co zarzuca skarżący –oceny marginalności tego zatrudnienia ( co przecież kłóciło by się ze sobą ) , stąd zupełnie chybiony zarzut apelacji naruszenia art. art.14 ust.5 b wykonawczego Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia16 września 2009 r., to prawidłowe zasadnicze dla wyniku sporu i nie kwestionowane w apelacji ustalenie tego sądu
o istniejącym na dzień wydania zaskarżonej decyzji ZUS wyłączeniu M. B. z dniem 1 sierpnia 2012 r. z ubezpieczenia społecznego na Słowacji na podstawie prawomocnej i wykonalnej z dniem 12 listopada 2014 r. . decyzji Słowackiej Instytucji Zabezpieczenia Społecznego z dnia 11 lipca 2013 r. prowadzić musiało do oddalenia jego odwołania. Powołana bowiem decyzja , stanowiła wiążący zarówno organ rentowy jak i orzekający sąd „dokument „ w rozumieniu art.1 ust.2 lit. c rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/ 2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE. L. 2009. 284.1 ze zm.) z mocą wiążącą wynikającą z art.5 ust.1 tego rozporządzenia. W tej zaś sytuacji prawidłowe było zawarte w zaskarżonej decyzji ZUS i podzielone przez sąd pierwszej instancji stwierdzenie o braku zbiegu tytułów zabezpieczenia społecznego wnioskodawcy po dniu 1 sierpnia 2012 r. , co z jednej strony wyłącza możliwość zastosowania art.13 ust 3 rozporządzenia podstawowego Parlamentu Europejskiego
i Rady Unii nr 883/2004 ( stąd bezzasadny zarzut odmowy jego zastosowania )

z drugiej zaś stanowi podstawę do potwierdzenia istniejącego po ww. dacie obowiązku ubezpieczeń społecznych wnioskodawcy ,wynikającego z faktu prowadzenia przez niego w kraju pozarolniczej działalności gospodarczej , stosownie do oznaczało konieczność potwierdzenia jego obowiązku ubezpieczeń w polskim systemie zabezpieczenia społecznego , stosownie do art. 11 ust. 3 a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego ( Dz.U.UE.L.2004.166.1 ze zm.)
w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych( t. j. Dz. U. z 2019 r., poz. 300 ). Należy przy tym także w zupełności podzielić stanowisko Sądu Okręgowego o prawidłowym procedowaniu obu instytucji ubezpieczeniowych w zakresie ustalenia właściwego dla wnioskodawcy ustawodawstwa ( stąd bezzasadny kolejny zarzut zaskarżenia naruszenia art.16 ust.3 wykonawczego Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia16 września 2009 r. ) jako ,że współdziałanie tych instytucji doprowadziło do wypracowania zgodnego stanowiska o właściwym dla wnioskodawcy ustawodawstwie polskim w zakresie zabezpieczenia społecznego po dniu 1 sierpnia 2012 r. Zupełnym zaś nieporozumieniem jest przywoływanie przez skarżącego wyroku kasatoryjnego tut. Sądu z dnia 27 listopada 2014 r. III AUa 468/14 ,Lex nr 1567057 , jako ,że ten zapadł w zupełnie odmiennym stanie faktycznym , w którym po pierwsze; stanowiska obu instytucji ubezpieczeniowych co do ustalenia właściwego ustawodawstwa były odmienne, a nadto nie funkcjonowała w obrocie prawnym prawomocna decyzja słowackiego ZUS wyłączająca wnioskodawcę z zabezpieczenia społecznego na Słowacji.
Z tych wszystkich więc wyżej naprowadzonych względów – z braku dostatecznych podstaw faktycznych i prawnych- na podstawie art. 385 k.p.c. orzeczono
o oddaleniu apelacji wnioskodawcy jako bezzasadnej ( pkt I sentencji wyroku). Konsekwencją zaś powyższego było obciążenie skarżącego poniesionymi przez pozwany organ rentowy w postępowaniu apelacyjnym kosztami zastępstwa procesowego
w kwocie 240 zł , stosownie do przewidzianej w art. 98 § 1 k.p.c. zasady odpowiedzialności za wynik sporu , przy uwzględnieniu minimalnej stawki wynagrodzenia fachowego pełnomocnika ZUS przewidzianej w § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( t. j. Dz. U. z 2018 r. poz.265 ) – pkt II sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

1/ (...) adw. W. W.

2/(...)

3/ (...)-(...)