Sygn. akt VI Ga 66/18
Dnia 6 grudnia 2018 r.
Sąd Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy
w składzie następującym:
Przewodniczący: SSO Beata Hass-Kloc
Sędziowie: SO Marta Zalewska (spr.)
SR del. do SO Grzegorz Barnak
Protokolant: st.sekr.sądowy Małgorzata Zawiło
po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2018 r. w Rzeszowie
na rozprawie
sprawy z powództwa: M. Ł.
przeciwko: (...) S.A z siedzibą w W.
o zapłatę
na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w K.V Wydziału Gospodarczego z dnia 31 października 2017 r., sygn. akt V GC 713/17
1. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:
I. oddala powództwo,
II. zasądza od powódki M. Ł. na rzecz pozwanego (...) S.A z siedzibą w W. kwotę 287 zł (dwieście osiemdziesiąt siedem złotych) tytułem kosztów procesu,
2. zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 165 zł (sto sześćdziesiąt pięć złotych) tytułem kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.
SSO Marta Zalewska SSO Beata Hass-Kloc SSR del. do SO Grzegorz Barnak
Sygn. akt VI Ga 66/18
Uzasadnienie wyroku z dnia 6 grudnia 2018r
Powódka M. Ł. prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą Centrum Usługowo-Szkoleniowe Akademia (...) w S. wniosła pozew przeciwko pozwanemu ubezpieczycielowi sprawcy szkody : (...) S.A. w W. w którym domagała się zapłaty kwoty 563,04 zł z odsetkami kapitałowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem reszty odszkodowania jako równowartości podatku vat z tytułu naprawy samochodu , którego była leasingobiorcą. Wskazała, że w dniu 20 września 2016 r. w miejscowości G. doszło do uszkodzenia pojazdu marki T. (...) nr rejestracyjny (...) który stanowi własność firmy (...) spółka z o.o. Powódka w/w pojazd użytkuje na podstawie umowy leasingowej. Uszkodzenie pojazdu nastąpiło na skutek upadku linii telekomunikacyjnej należącej do (...) S.A. Pozwany decyzją z dnia 21 lutego 2017 r. przyznał odszkodowanie w kwocie 2 447,99 zł, która to kwota została wypłacona zgodnie z oświadczeniem właściciela pojazdu, firmie (...) spółka z o.o. w R.. Kwota ta stanowiła wartość netto. Zdaniem powódki z uwagi na to, że nie jest ona płatnikiem podatku VAT, wysokość odszkodowania powinna uwzględniać kwotę brutto. Podatek VAT w wysokości 563,04 zł został uiszczony przez powódkę w dniu 16 lutego 2017r. serwisowi naprawczemu
Pozwana w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na jej rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. Podniosła, że odszkodowanie w kwocie brutto powódce się nie należy, bowiem właściciel uszkodzonego pojazdu (leasingodawca) – (...) spółka z o.o. z siedzibą w W. będąc podmiotem uprawnionym do odszkodowania jest czynnym płatnikiem podatku VAT i miał możliwość odliczenia tego podatku.
Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 20 września 2016 r. w miejscowości G. doszło do uszkodzenia pojazdu marki T. (...) o nr rej. (...) wskutek upadku linii telekomunikacyjnej należącej do (...) S.A. w W.. Uszkodzony pojazd stanowił własność firmy (...) spółka z o.o. w W.. Powódka M. Ł. powyższy samochód użytkuje na podstawie umowy leasingowej. Ubezpieczyciel uznał swoją odpowiedzialność i decyzją z dnia 21 lutego 2017 r. wypłacił poszkodowanej na wskazany rachunek bankowy odszkodowanie w wysokości 2 447,99 zł netto tytułem naprawienia uszkodzonego pojazdu mechanicznego. Wysokość naprawy została ustalona na podstawie kalkulacji naprawy nr (...) Podatek VAT w wysokości 563,04 zł został uiszczony przez powódkę w dniu 16 lutego 2017 r.
W/w stan faktyczny sąd ocenił, że z istoty odpowiedzialności odszkodowawczej wynika, że w zakresie szkody polegającej na zniszczeniu lub uszkodzeniu pojazdu, poszkodowanym jest właściciel uszkodzonego pojazdu. Należy wskazać, że właścicielem pojazdu przez cały okres trwania umowy leasingu pozostaje finansujący, w tej konkretnej sprawie (...) spółka z o.o. w W., i to on uznany został przez pozwaną za poszkodowanego, albowiem to bezpośrednio w jego majątku powstała szkoda spowodowana uszkodzeniem pojazdu. Zatem w przypadku likwidacji szkód komunikacyjnych istotą problemu jest kwestia ustalenia poszkodowanego – podmiotu, który poniósł uszczerbek spowodowany uszkodzeniem pojazdu. W sytuacji uszkodzenia pojazdu będącego przedmiotem leasingu, właścicielem i zarazem posiadaczem samoistnym jest finansujący (leasingodawca), zaś posiadaczem zależnym jest korzystający (leasingobiorca). Do takiego wniosku skłania również uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22.04.2005 r. (sygn. akt III CZP 99/04), w którym stwierdzono, że „w razie wyrządzenia szkody wskutek kolizji dwóch pojazdów mechanicznych stanowiących przedmiot własności tego samego podmiotu (banku, finansującego), ale będących w posiadaniu zależnym dwóch różnych kontrahentów tego samego właściciela (i zarazem posiadacza samoistnego), poszkodowanym jest zawsze właściciel obu pojazdów. To w jego majątku powstaje uszczerbek spowodowany uszkodzeniem lub zniszczeniem pojazdów. Możliwe byłoby też wykazanie powstania szkody po stronie posiadacza zależnego pojazdu, niemającej jednak postaci zmniejszenia wartości zniszczonego lub uszkodzonego pojazdu, lecz utraty korzyści wskutek braku możliwości korzystania z niego przez określony czas”. Zdaniem sądu I instancji po stronie powódki jako posiadacza zależnego pojazdu również wystąpiła szkoda w postaci utraty korzyści wskutek braku możliwości korzystania z pojazdu marki T. (...) nr rej. (...), a skoro tak, to jako poszkodowanej, która nie jest płatnikiem podatku VAT, odszkodowanie przysługuje w pełnej wysokości w kwocie brutto wraz z podatkiem VAT. Z akt sprawy wynika, że podmiot dokonujący naprawy ( (...) spółka z o.o. w R.) nie wystawił faktury na leasingodawcę, który jest podatnikiem VAT i ma prawo odliczenia podatku VAT, i tym samym leasingodawca regulowałby należność w tym zakresie, tylko obciążył kwotą podatku VAT leasingobiorcę - powódkę M. Ł., która nie ma możliwości odliczenia podatku VAT. Odliczenie podatku VAT jest fakultatywne, a firmy leasingowe nie są zainteresowane ani likwidacją szkody, ani też zapłatą podatku VAT na rzecz podmiotów wykonujących naprawy pojazdów, natomiast taki podmiot nie ma de facto możliwości zmuszenia leasingodawcy do zapłaty podatku VAT. Zdaniem Sądu powódka niejako stała się ofiarą wskazanego powyżej problemu.
Na tej podstawie Sąd Rejonowy w K. w dniu 31.10.2017r. wydał wyrok, którym uwzględnił powództwo w całości.
Wyrok ten zaskarżył pozwany w całości. Wniósł o jego uchylenie, zniesienie postępowania w części dotkniętej nieważnością i przekazanie sprawy SR do ponownego rozpoznania, ewentualnie zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie zasądzenie odsetek kapitałowych od dnia wyrokowania. Wyrokowi zarzucił nieważność postępowania z uwagi na brak zdolności sądowej i procesowej pozwanej, naruszenie przepisów art. 361 §1 kc i 363 §1 i 2 kc oraz 481 §1 kc poprzez zasądzenie zaskarżonej kwoty stanowiącej bezpodstawne wzbogacenie strony powodowej w sytuacji, gdy poszkodowanym w sprawie był właściciel samochodu- leasingodawca, zaś powódka jako leasingobiorca musiała godzić się z ewentualnością, iż nie uzyska odszkodowania w kwocie brutto lecz netto z uwagi, iż leasingodawca jest płatnikiem takiego podatku. Zarzucił też, iż odsetki od roszczenia odszkodowawczego powinny być liczone od daty wyrokowania, bowiem w sytuacji odszkodowania jako należności spornej nie można mówić o zwłoce pozwanego w zapłacie tej kwoty przed datą wydania wyroku.
Odpowiedź na apelację złożyła powódka, która wniosła o oddalenie apelacji, zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, a z ostrożności procesowej o nie obciążanie jej kosztami postępowania na podstawie art. 102 kpc, bowiem jeśli pozwana nie jest stroną postępowania, to nie ma podstaw do zasądzania na jej rzecz żadnych kosztów. W uzasadnieniu wskazała, iż powódka nie jest płatnikiem podatku VAT, w związku z czym należy się jej odszkodowanie w kwocie brutto.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności ocenie podlegał zarzut nieważności postępowania, wywiedziony z art. 379 pkt 2 kpc. Faktycznie w pozwie po stronie pozwanego został wskazany podmiot: (...) S.A. w W. nr KRS: (...). Istotnie, jak wynika z danych z KRS (pełny odpis sąd odwoławczy pozyskał z urzędu), podmiot ten został wykreślony z KRS w dniu 6.12.2017r. na tej podstawie, że spółka ta została przejęta przez inną spółkę: (...) S.A. w W. w trybie art. 492 §1 pkt 1 ksh. Uchwała w tym przedmiocie została podjęta w dniu 20.02.2017r. Jak wynika z KRS nr (...) pod tym numerem figuruje w/w spółka przejmująca. Wpis o przejęciu pozwanej przez spółkę macierzystą do w/w KRS został dokonany w dniu 28.04.2017r. i zgodnie z art. 493 §2 ksh połączenie następuje z dniem wpisania połączenia do rejestru właściwego dla spółki przejmującej i wpis ten wywołuje skutek wykreślenia spółki przejmowanej. Mając na względzie, iż pozew został wniesiony w dniu 29.06.2017r. już od samego początku został pozwany podmiot nieistniejący. Sąd odwoławczy zauważył jednak, iż sprzeciw od nakazu zapłaty złożyła spółka przejmująca A. (...), w imieniu której działał skutecznie przez nią upoważniony zawodowy pełnomocnik. Występował on przez cały czas prowadzonego postępowania i nie podniósł z tego tytułu żadnych zarzutów procesowych. Wprawdzie wyrok został wydany przeciwko błędnie wskazanemu w pozwie podmiotowi prawa, tym niemniej zważywszy na czynne występowanie właściwej strony pozwanej w procesie powyższy błąd należało uznać za omyłkowe wskazanie firmy pozwanego, który z mocy prawa wstąpił do procesu na mocy art. 494 §1 ksh, co potwierdza również orzecznictwo SN: I PK 45/15 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu: I ACa 315/17. W przypadku przejęcia majątku spółki w drodze połączenia dochodzi bowiem do sukcesji uniwersalnej i nie ma potrzeby wzywania do procesu w miejsce dotychczasowego pozwanego, wskazanego jako spółka przejęta nowego podmiotu, będącego spółką przejmującą (tzw. sukcesja procesowa ex lege uniwersalna)
Odnosząc się do zarzutów merytorycznych apelacji, wywołały one skutek w postaci zmiany wyroku i oddalenia powództwa w całości na mocy art. 386 kpc. Jak wynika z korespondencji postępowania likwidacyjnego, tj. pisma z dnia 11.05.2017r. (k. 9 akt), powódka dochodziła odszkodowania od ubezpieczyciela firmy (...) S.A. jako sprawcy szkody (upadek linii telekomunikacyjnej należącej do tego podmiotu na samochód użytkowany przez powódkę). Była ona leasingobiorcą tego samochodu, który stanowił własność firmy (...) sp. z o.o. w W.. Skoro wypadek ubezpieczeniowy nastąpił w mieniu właściciela pojazdu (uszkodzenie pojazdu), to poszkodowanym w wyniku tego zdarzenia był leasingodawca jako właściciel pojazdu, a nie powódka, która jedynie ten pojazd użytkowała na podstawie umowy leasingu. Oczywiście wskutek tego zdarzenia powódka utraciła prawo korzystania z pojazdu. Jest to prawo majątkowe, a zatem powódka doznała uszczerbku, tym niemniej nie w postaci kosztów naprawy pojazdu, jakie poniosła powódka, oddając samochód do naprawy. Te nie pozostają w adekwatnym związku przyczynowym ze zdarzeniem szkodowym wyrządzającym szkodę w majątku właściciela. Innymi słowy, jedynie koszty wynajęcia pojazdu zastępczego przez powódkę jako przywracającego utracone w wyniku zdarzenia prawo korzystania z pojazdu stanowiło szkodę majątkową powódki pozostającą w adekwatny związku przyczynowym, zaś koszty naprawy pojazdu, choćby nawet je poniosła w żaden sposób nie obciążają ubezpieczyciela sprawcy zdarzenia deliktowego. Sąd przy tym błędnie ustalił, iż koszty naprawy zostały w kwocie netto jako odszkodowanie zostały wypłacone powódce. Jak wynika z dokumentu upoważnienia z dnia 8.12.2016r. udzielonego przez właściciela pojazdu do odbioru odszkodowania został upoważniony serwis naprawczy: (...) sp. z (...). ,a powódka wcale nie twierdził, iż to jej wypłacono odszkodowanie. Powódka zapłaciła serwisowi kwotę brutto z tytułu wynagrodzenia za naprawę pojazdu, bo tej kwoty konsekwentnie odmówił zapłaty ubezpieczyciel serwisowi naprawczemu, powołując się, iż poszkodowanym jest właściciel pojazdu, a ten jest czynnym podatnikiem podatku Vat, zatem kwota równowartości podatku Vat nie stanowi szkody . Bez znaczenia dla odpowiedzialności ubezpieczyciela sprawcy zdarzenia pozostaje treść umowy leasingu, z której to niewątpliwie, choć powódka nawet tego nie twierdziła ani nie wykazała, wynikał obowiązek oddawania pojazdu do naprawy przez leasingobiorcę. Jest to umowa wywołująca skutek wyłącznie erga partes, co skutkuje, iż powódka w istocie zapłaciła wynagrodzenie warsztatowi naprawczemu z tytułu zawartej z nim umowy o dzieło (naprawa samochodu), na podstawie wystawionej na nią fv za naprawę pojazdu przez nią zleconą. Powódka zatem zapłaciła brakująca kwotę wynagrodzenia zakładowi naprawczemu na podst. art. 627 kc jako strona umowy o dzieło. Ubezpieczyciel zaś odpowiada nie z tytułu tego roszczenia o wynagrodzenia, lecz z tytułu roszczenia odszkodowawczego przysługującego poszkodowanemu do sprawcy szkody i ponosi odpowiedzialność w takim zakresie, w jakim zakresie odpowiada sprawca szkody względem osoby poszkodowanej. Tym poszkodowanym jest właściciel uszkodzonego mienia, który jako podatnik i płatnik podatku VAT ma prawo do odliczenia kosztów naprawy pojazdu w ramach przywrócenia pojazdu do stanu sprzed szkody. W związku z powyższym równowartość podatku Vat, jakiego powódka dochodziła od ubezpieczyciela tytułem odszkodowania, nie stanowi szkody i nie pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym w myśl art. 361 §1 kc i 363 §1 kc . Rację należy przyznać apelującemu, iż leasingobiorca, który zapewne w umowie leasingowej przyjął na siebie obowiązek dokonywania napraw samochodu, jak również ubezpieczenia tego samochodu, musi liczyć się z ryzykiem poniesienia bezzwrotnie kwoty podatku VAT w razie zlecenia naprawy, choćby koszty naprawy były refundowane z ubezpieczenia sprawcy szkody.
Sąd nie znalazł podstaw do nieobciążania powódki kosztami procesu w trybie art. 102 kpc, zważywszy, iż nie dopatrzył się w sprawie nieważności postępowania, a tym motywowała powódka wniosek o nieobciążanie jej kosztami. Zasądził te koszty za obie instancje zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 §1 i 3 kpc w zw. z art. 108 kpc, na które to koszty w I instancji złożyło się wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika i oplata skarbowa od pełnomocnictwa, zaś za II instancję opłata od apelacji i wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika.