UZASADNIENIE

Powód - Syndyk Masy Upadłości J. R. (...) H. K. w upadłości likwidacyjnej wniósł o zasądzenie od pozwanej K. R. kwoty 29 870,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od kwot: 1 580,00 zł od dnia 3 lipca 2014r. do dnia zapłaty, 7 380,00 zł od dnia 29 sierpnia 2014r. do dnia zapłaty i od kwoty 20 910,00 zł od dnia 15 marca 2015r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż w dniu 5 maja 2014 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy ogłosił upadłość J. R. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) obejmującą likwidację majątku upadłego. Powód podał, że pozwana zawarła w dniu 2 listopada 2010 r. z J. R. umowę dzierżawy nieruchomości w I. ustalając wysokość miesięcznego czynszu w kwocie 3000 zł, zaś w dniu 3 stycznia 2014 r. strony zawarły aneks do tej umowy zmieniający wysokość ustalonego czynszu z 3000 zł na 1000 zł. Powód podał, iż niezwłocznie po objęciu zarządu nad masą upadłości skierował do pozwanej pismo informujące, że dokonana przez nią czynność z upadłym jest bezskuteczna w stosunku do masy upadłości na podstawie art. 127 i 128 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze i obciążył pozwaną fakturami na łączną kwotę 29 870 zł, jednak pozwana odmówiła zapłaty.

W dniu 17 marca 2016r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wydał nakaz zapłaty zgodny z żądaniem pozwu.

Od nakazu zapłaty pozwana wniosła sprzeciw domagając się oddalenia powództwa w całości i zasądzenia kosztów postępowania. Pozwana oświadczyła, że nie uznaje kierowanych wobec niej roszczeń ani co do zasady ani co do wysokości. Pozwana wskazała, że w przedmiotowej sprawie nie została stwierdzona przez Sędziego-Komisarza bezskuteczna w stosunku do masy upadłości czynność w postaci aneksu do umowy dzierżawy. Ponadto wnosiła o rozliczenie zapłaty za olej opałowy do celów grzewczych dzierżawionej nieruchomości. Pozwana podniosła również, iż powód wypowiedział jej umowę dzierżawy z zachowaniem 3 miesięcznego okresu wypowiedzenia i w późniejszym okresie strony nie zawarły jakiejkolwiek umowy, na podstawie której powód mógłby obciążać ją opłatą za dzierżawę nieruchomości.

Wyrokiem z dnia 25 maja 2017 r. sygn. akt VIII GC 1133/16 Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 12 650,00 zł z odsetkami ustawowymi od kwot: 1 580,00 zł od dnia 3 lipca 2014r. do dnia 31 grudnia 2015r., 7 380,00 zł od dnia 29 sierpnia 2014r. do dnia 31 grudnia 2015r., 3 690,00 zł od dnia 15 marca 2015r. do dnia 31 grudnia 2015r., odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty. W pozostałym zakresie Sąd oddalił powództwo. Ponadto, Sąd Rejonowy obciążył pozwaną kwotą 240,76 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny w sprawie. W dniu 2 listopada 2010 r. pozwana w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą zawarła z J. R. umowę dzierżawy nieruchomości położonej przy ul. (...) w I. na czas nieokreślony. Strony ustaliły czynsz najmu w wysokości 3 000 zł netto miesięcznie. Dowód: umowa dzierżawy nieruchomości –k. 10-12 akt. W dniu 3 stycznia 2014r. strony umowy zawarły aneks do umowy dzierżawy nieruchomości zmieniając wysokość czynszu. Pozwana zobowiązała się płacić J. R. czynsz w wysokości 1 000 zł netto miesięcznie. Dowód: aneks z dnia 3 stycznia 2014r. – k. 13 akt. Postanowieniem z dnia 5 maja 2014 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy ogłosił upadłość J. R. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) w I. obejmującą likwidację majątku upadłego. Dowód: postanowienie z dnia 5 maja 2014r. –k. 8-9 akt. W dniu 18 czerwca 2014r. Syndyk masy upadłości (powód) poinformował pozwaną, iż czynność prawna w postaci aneksu z dnia 3 stycznia 2014r. zmniejszająca wysokość czynszu na mocy art. 127 i 128 prawa upadłościowego i naprawczego jest bezskuteczna w stosunku do masy upadłości i wezwał pozwaną do zapłaty podwyższonego czynszu w wysokości 3 000 zł netto za miesiąc maj 2014 r. w ciągu 5 dni. Ponadto powód wypowiedział pozwanej umowę dzierżawy z zachowaniem 3 miesięcznego okresu wypowiedzenia. Dowód: pismo powoda z dnia 18.06.2014r. –k. 14-15 akt. Powód wystawił na rzecz pozwanej 3 faktury tytułem opłaty za dzierżawę za okres od maja do czerwca 2014r., od lipca do sierpnia 2014r. i od 1 września 2014r. do 25 lutego 2015r. domagając się zapłaty czynszu w wysokości 3 000 zł netto za każdy miesiąc. Z uwagi na brak zapłaty czynszu powód wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 29 870 zł tytułem nierozliczonych należności z powyższych faktur. Dowód: faktura VAT nr (...) z dnia 27.06.2014r. –k. 16 akt, faktura VAT nr (...) z dnia 21.08.2014r. –k. 17 akt, faktura VAT nr (...) z dnia 27.02.2015r. –k. 18 akt, wezwanie do zapłaty z dnia 30 .11.2015r. –k. 19-20 akt. Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów prywatnych i urzędowych, których autentyczność nie była kwestionowana przez strony. Sąd pominął dowód z zeznań świadka J. R., albowiem świadek kilkukrotnie wzywany na posiedzenia, nie stawiał się. Sąd oznaczył zatem na podstawie art. 242 k.p.c. termin kolejnego posiedzenia celem przeprowadzenia dowodu z zeznań tegoż świadka. Świadek pomimo prawidłowego wezwania nie stawił się na rozprawę w dniu 18 października 2016r. Również pozwana została wezwana do osobistego stawiennictwa na termin posiedzenia w dniu 18 października 2016 r. pod rygorem pominięcia w przypadku nieusprawiedliwionej nieobecności nie stawiła się. Wobec powyższego, mając na uwadze zastosowany rygor Sąd na podstawie art. 242 k.p.c. oraz w przypadku pozwanej art. 302 § 1 k.p.c. pominął dowód z zeznań świadka J. R. i przesłuchania stron. Nadmienić należy, iż złożenie przez pozwaną w dniu 18 października 2016 r. na kilka minut przed rozprawą wniosku o wyłączenie sędziego nie zwalniało strony i świadka od obowiązku stawiennictwa. Sąd na podstawie art. 217 § 3 k.p.c. oddalił również wnioski pozwanej o zwrócenie się do sędziego komisarza nadzorującego postępowanie upadłościowe w sprawie o sygn. XV GUp 13/14 o przedłożenie dokumentacji związanej z kierowaną korespondencją z dnia 15.12.2015 r. oraz wszelkich dokumentów związanych z działaniami podjętymi przez sędziego komisarza oraz o zwrócenie się do sędziego komisarza o wskazanie czy z urzędu podejmował jakiekolwiek decyzje w przedmiocie uznania za bezskuteczne wobec masy upadłości jakichkolwiek czynności pomiędzy pozwaną a J. R. bądź czy powód występował o uznanie za bezskuteczne takich czynności, albowiem w świetle zastosowanej przez Sąd podstawy prawnej z art. 127 ust. 1 ustawy prawo upadłościowe powyższe wnioski nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, a ponadto strona pozwana zobowiązana do wskazania konkretnych dokumentów zwartych w aktach postępowania upadłościowego o sygn XV GUp13/14 nie uczyniła zadość zarządzeniu i nie wskazała tychże dokumentów.

Sąd Rejonowy zważył, że zgodnie z treścią art. 127 ust. 1 Prawa upadłościowego bezskuteczne w stosunku do masy upadłości są czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, którymi rozporządził on swoim majątkiem, jeżeli dokonane zostały nieodpłatnie albo odpłatnie, ale wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego lub dla osoby trzeciej.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że powyższy przepis reguluje czynności prawne o charakterze rozporządzającym. Przez pojęcie to należy rozumieć czynności polegające na przeniesieniu, obciążeniu, ograniczeniu lub zniesieniu prawa podmiotowego (Z. Radwański, Prawo cywilne - część ogólna, Warszawa 2005, s. 225). Przez czynność prawną należy rozumieć każdą czynność, która wywołuje skutki prawne. Jest to zatem akt dokonany przez dłużnika, wskutek którego majątek jego uległ zmniejszeniu, a więc wskutek którego z majątku dłużnika coś ubyło albo wskutek którego majątek ten został obciążony. Zatem chodzi tu o czynność dłużnika, która ponadto dotyczy jego majątku.

W ocenie Sądu Rejonowego, nie ulega wątpliwości, iż zawarcie przez pozwaną z upadłym aneksu do umowy dzierżawy, w wyniku którego strony zmniejszyły czynsz z kwoty 3 000 zł do kwoty 1 000 zł spowodowało, iż majątek J. R. się zmniejszył. Tak znaczące obniżenie o 2/3 czynszu każdego następnego miesiąca powoduje, że wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego jest nieekwiwalentna w stosunku do świadczenia upadłego. Tak duża dysproporcja wartości świadczenia ma rażący charakter w stosunku do wcześniej uiszczanego czynszu z tytułu dzierżawy tej samej nieruchomości. Niewątpliwie również aneks został zawarty w przeciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Sąd Rejonowy podkreślił, że czynność prawna zgodnie z art. 127 prawa upadłościowego dokonana przez upadłego jest bezskuteczna z mocy samego prawa. Bezskuteczność ta polega na tym, że w relacjach między syndykiem a osobą trzecią, która otrzymała korzyść majątkową w wyniku dokonania takiej czynności, przyjmuje się fikcję, jak gdyby czynności prawnej nie dokonano (por. uzasadnienie wyroku SN z 22 czerwca 2007 r., V CSK 106/07). Powyższe oznacza, iż wbrew stanowisku pozwanej, dla uznania tej czynności za bezskuteczną, nie jest wymagane wydanie przez Sędziego-komisarza postanowienia stwierdzającego, że czynność w postaci zawarcia aneksu do umowy i zmniejszenia czynszu jest bezskuteczna w stosunku do masy upadłości.

Wobec powyższego, pozwana na mocy art. 693 § 1 k.c. zobowiązana była do uiszczenia czynszu dzierżawy w wysokości 3 000 zł netto miesięcznie, albowiem bezskuteczna jest jedynie czynność w postaci aneksu a nie głównej umowy dzierżawy. Mając na uwadze żądanie pozwu Sąd uznał za zasadne żądanie powoda w wysokości 12 650,00 zł tj. czynsz za miesiąc czerwiec 2014 r. w wysokości żądanej przez powoda 1 580,00 zł, następnie czynsz za miesiąc lipiec i sierpień 2014r. w wysokości 7380,00 zł brutto oraz za miesiąc wrzesień 2014r. w wysokości 3 690,00 zł brutto wraz z odsetkami od daty wymagalności określonej na poszczególnych fakturach VAT.

W pozostałym zakresie Sąd powództwo oddalił, albowiem oświadczeniem zawartym w piśmie z dnia 18 czerwca 2014r. powód, z powołaniem na treść art. 109 prawa upadłościowego i naprawczego wypowiedział umowę dzierżawy z zachowaniem 3 miesięcznego okresu wypowiedzenia. Powyższe oznacza, iż umowa dzierżawy rozwiązała się z dniem 30 września 2014r. Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy dotarło do pozwanej w dniu 25 czerwca 2014r. a zatem wywarło swój skutek. Powód nie wykazał by strony zawarły nową umowę dzierżawy i pozwana wprost temu przeczy. Wobec powyższego strona powodowa nie może się domagać czynszu dzierżawy za dalszy okres po wrześniu 2014r. , albowiem strony nie były już związane umową.

Sąd Rejonowy wskazał, że nawet gdyby przyjąć, że pozwana pomimo upływu terminu wypowiedzenia umowy nadal zajmowała nieruchomość, to powód nie wykazał istnienia przesłanek skutkujących uwzględnieniem roszczenia na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Podnieść bowiem należy, że to powód musi wykazać wysokość odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Brak jest podstaw do uznania, że żądana kwota z faktury nr (...) stanowi wysokość bezpodstawnego wzbogacenia, albowiem wysokość ta nie musi być równa stawce czynszu.

Zdaniem Sądu Rejonowego, w niniejszej sprawie nie mamy do czynienia z uznaniem roszczenia wynikającym z faktury nr (...). Pozwana w toku postępowania stanowczo zaprzeczyła roszczeniu powoda zarówno co do zasady jak i wysokości. Co istotne pozwana nie złożyła również oświadczenia o potrąceniu, co mogłoby świadczyć o uznaniu długu. Brak złożenia przez pozwaną tego oświadczenia uniemożliwia również pomniejszenie roszczenia powoda o kwotę wskazaną przez pozwaną na dokumencie zakupu oleju opałowego.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. zgodnie z zasadną stosunkowego rozdzielenia kosztów w stosunku do stopnia uwzględnienia żądania. Strona powodowa wygrała sprawę w 42%, zaś przegrała w 58%. Koszty strony powodowej to opłata od pozwu w wysokości 1494,00 oraz wynagrodzenie pełnomocnika procesowego wraz z opłatą skarbową w wysokości 2147 zł zgodnie z treścią § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.). Koszty strony pozwanej to kwota 2417,00 tytułem wynagrodzenia pełnomocnika procesowego. Dokonując stosunkowego rozdzielenia kosztów w stosunku do stopnia wygrana sprawy ( 1642,62 zł – 1401,86 zł) Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 240,76 zł tytułem kosztów procesu.

Powód w apelacji zaskarżył w/w wyrok w części, tj. co do pkt 2 oraz 3, tj. w części oddalającej powództwo ponad kwotę 12.650,00 zł tj. objętej pkt. 2 wyroku oraz w części orzekającej o kosztach postępowania, tj. objętej pkt. 3 wyroku. Zaskarżonemu orzeczeniu powód zarzucił:

1/ sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego polegającą na przyjęciu, iż pozwana po rozwiązaniu umowy dzierżawy w dniu 30 września 2014 r. nie zajmowała oraz nie korzystała z nieruchomości położonej w I. przy ulicy (...) w sytuacji, gdy pozwana nie wykazała, by w dniu 30 września 2014 r. zwróciła powodowi przedmiot dzierżawy, jak również w sytuacji, gdy z treści zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że pozwana do dnia 25 lutego 2015 r. zajmowała przedmiot dzierżawy, co w konsekwencji potwierdza, iż powodowi przysługuje wobec pozwanej skuteczne roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za zajmowanie przez nią przedmiotowej nieruchomości do dnia 25 lutego 2015 r.,

2/ naruszenie przepisów prawa procesowego, mające istotny wpływ na treść wydanego w sprawie orzeczenia, a mianowicie:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę dowodów: faktury (...) nr (...), faktury nr (...) oraz pisma pozwanej z dnia 03.03.2015 r., a w konsekwencji niewłaściwe ustalenie, iż brak nowej umowy dzierżawy uniemożliwia powodowi dochodzenie wynagrodzenia za zajmowanie przez pozwaną nieruchomości, podczas gdy prawidłowa ocena tych dowodów powinna prowadzić do konkluzji, iż wystawiona przez powoda faktura (...) nr (...) obejmuje należność za okres, gdy pozwana faktycznie zajmowała nieruchomość położoną w I. przy ulicy (...),

b)  art. 232 zd. 1 k.p.c. poprzez uznanie, że pozwana sprostała ciężarowi dowodu w przedmiocie wykazania, by po upływie terminu wypowiedzenia nie zajmowała nieruchomości położonej w I. przy ulicy (...), podczas gdy pozwana przedłożyła do sprzeciwu dowody w postaci faktury nr (...) wskazującej, iż w dniu 18.11.2014 r. zakupiła olej opałowy w celach grzewczych związanych z zajmowaniem przedmiotowej nieruchomości; oraz pisma z dnia 03.03.2015 r., w treści którego pozwana nie kwestionuje roszczenia powoda, lecz uznaje je składając propozycję kompensaty zobowiązań,

c)  art. 210 § 2 k.p.c. poprzez niezasadne przyjęcie, iż pozwana sprostała obowiązkowi złożenia oświadczenia, co do twierdzeń powoda, w sytuacji gdy pozwana zaprzeczyła twierdzeniom powoda w sposób ogólny, nie odnosząc się do treści przedłożonych przez powoda dowodów, a nadto w sytuacji, gdy pozwana nie stawiła się na żadnej rozprawie sądowej, co winno prowadzić do konkluzji, iż zaprzeczenia pozwanej nie mogły zostać uznane za podstawę oddalenia powództwa ponad kwotę 12.650,00 zł,

d)  art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez pominięcie części zebranego w sprawie i niekwestionowanego przez pozwaną materiału dowodowego, tj. faktury (...) nr (...), której prawidłowości pozwana nie zakwestionowała, a w konsekwencji błędne ustalenie, iż powód nie wykazał wysokości odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości; oraz faktury nr (...) z dnia 18.11.2014 r. związanej z zakupem oleju opałowego oraz pisma pozwanej z dnia 03.03.2015 r. zawierającego uznanie roszczenia powoda, co w konsekwencji spowodowało błędne ustalenie przez Sąd, iż pozwana w toku postępowania stanowczo zaprzeczyła roszczeniu powoda zarówno co do zasady jak i wysokości.

e)  art. 322 k.p.c. poprzez niezasadne oddalenie powództwa w zaskarżonej części, w sytuacji gdy Sąd mając wątpliwość, co do wysokości odszkodowania winien w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy,

f)  art. 328 § 2 k.p.c. polegające na niewskazaniu w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku dowodów, na których Sąd się oparł rozstrzygając o oddaleniu powództwa ponad kwotę 12.650,00 zł jak i przyczyn, dla których Sąd odmówił wiarygodności i mocy dowodowej dołączonym przez pozwaną do sprzeciwu dokumentom: faktury nr (...) z dnia 18.11.2014 r. oraz pisma z dnia 03.03.2015 r.,

g)  art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 100 zd. 1 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c. poprzez wadliwe rozstrzygnięcie o kosztach postępowania, a w konsekwencji nieprawidłowe zastosowanie zasady stosunkowego rozdzielenie kosztów w stosunku do stopnia uwzględnienia żądania,

3/ naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie: art. 471 k.c. w zw. z art. 705 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sprawie, wynikające z niewłaściwego przyjęcia, że strona powodowa nie może domagać się wynagrodzenia za zajmowanie przez pozwaną dzierżawionej nieruchomości za dalszy okres po 30 września 2014 r. w sytuacji, gdy mimo zakończenia umowy dzierżawy z dniem 30 września 2014 r. pozwana bezspornie do dnia 25 lutego 2015 r. nie wydała powodowi przedmiotu dzierżawy, co dowodzi, iż pozwana obowiązana jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania polegającego na zwrocie przedmiotu dzierżawy, a w konsekwencji powództwo, co do kwoty 17.220,00 zł zostało udowodnione oraz jest w pełni uzasadnione.

W tych okolicznościach powód domagał się zmiany zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda dalszej kwoty 17.220,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 15.03.2015 r. do dnia zapłaty oraz poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu za I instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, a ponadto - zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu za drugą instancję w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwana w apelacji zaskarżyła w/w wyrok w części, tj. w zakresie jego punktu 1 i 3 orzeczenia, zarzucając:

1/ obrazę prawa materialnego, a mianowicie art. 127 ust. 1 Prawa upadłościowego poprzez błędne zastosowanie, polegające na przyjęciu, że czynnością prawną dokonaną przez upadłego, którą rozporządził swoim majątkiem, może być zawarcie aneksu do umowy dzierżawy bądź sama umowa dzierżawy, podczas gdy prawidłowe zastosowanie naruszonego przepisu sprzeciwia się takiemu przyjęciu,

2/ obrazę prawa materialnego, a mianowicie art. 6 kc w związku z art. 127 ust. 1 Prawa upadłościowego poprzez jego błędne zastosowanie polegające na przyjęciu, że wskutek zawarcia aneksu do umowy dzierżawy wartość świadczenia upadłego przewyższała w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego, podczas gdy nie zostały zaoferowane dowody taki wniosek uprawniające,

3/ błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, mogący mieć wpływ na jego treść, polegający na błędnym przyjęciu, że zawarcie aneksu do umowy dzierżawy spowodowało, że wartość świadczenia upadłego przewyższała w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego, podczas gdy żaden dowód nie dawał ku temu podstaw.

W tych okolicznościach skarżąca domagała się zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie 1 poprzez oddalenie powództwa, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu za II instancję według norm przepisanych.

Sąd zważył, co następuje:

Obie apelacje podlegały oddaleniu.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji ustalając stan faktyczny oparł się na całokształcie zebranego materiału dowodowego, należycie go rozważył i wskazał jakim środkom dowodowym dał wiarę, przedstawiając prawidłową ich ocenę, którą właściwie uargumentował. Całość podjętych ustaleń faktycznych tego Sądu przedstawiona w pisemnym uzasadnieniu wyroku zasługuje na akceptację.

Wbrew stanowisku skarżącego powoda, zarzuty sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oceny dowodów, są w ocenie Sądu Odwoławczego nieuzasadnione i stanowią jedynie polemikę z prawidłową oceną zgromadzonego materiału dowodowego. Nie może zaś stanowić uzasadnionej podstawy apelacyjnej polemika z wynikiem postępowania dowodowego i oceną dokonaną w granicach swobodnej oceny dowodów przez Sąd orzekający. Ocena ta była bowiem swobodna, a nie dowolna i nie naruszyła granic zakreślonych treścią przepisu art. 233 § 1 k.p.c. Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy kierując się właśnie zasadami logiki i doświadczenia życiowego, prawidłowo przyjął, że strona powodowa nie wykazała, aby po wypowiedzeniu umowy dzierżawy ze skutkiem na dzień 30 września 2014 r., strony zawarły kolejną umowę dzierżawy, pozwana zaś okoliczności tej wyraźnie i wprost zaprzeczyła.

Należy podkreślić, że jeżeli Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. wyrok SN z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00 LEX nr 56906,).

Nie negując co do zasady faktu, że pozwana po upływie terminu wypowiedzenia umowy dzierżawy zajmowała nadal nieruchomość położoną w I. przy ulicy (...), stwierdzić, w ocenie Sądu Okręgowego, należało, że powód nie wykazał w trakcie przedmiotowego postępowania istnienia przesłanek skutkujących zasadnością przyznania mu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

Należy wyjaśnić, że roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z cudzej rzeczy bez podstawy prawnej jest roszczeniem szczególnym unormowanym w art. 224 – 225 kc, co wyłącza możliwość stosowania do rozliczeń stron bardziej ogólnych przepisów art. 405 kc oraz art.415 kc i nast. Zgodnie z ogólną regułą lex specialis do lex generalis. Oznacza to, że z mocy odesłania zawartego w art.230 kc bezprawny posiadacz zależny ma obowiązek zapłacenia nie posiadającemu właścicielowi wynagrodzenia za korzystanie z jego rzeczy w warunkach określonych w art. 224 -225 kc normujących wprost rozliczenie właściciela z bezprawnym samoistnym posiadaczem cudzej rzeczy.

W uchwale 7 sędziów, mającej charakter zasady prawnej, z dnia 10 lipca 1984 r., sygn. akt III CZP 20/84, Sąd Najwyższy stwierdził, że niezwrócenie przedmiotu najmu przez najemcę w umówionym terminie lub też po rozwiązaniu umowy najmu w wyniku wypowiedzenia narusza przepis art. 675 § 1 k.c. i stanowi nienależyte wykonanie umowy. Taki stan stwarza obowiązek naprawienia wynikłej z niego szkody na podstawie art. 471 k.c.

Zakres takiego odszkodowania określa przepis art. 361 § 2 k.c., a więc co do zasady obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, których nie osiągnął z powodu niezwrócenia lokalu we właściwym terminie. Wprawdzie w praktyce powstała szkoda będzie się z reguły równać należnościom czynszowym, które wynajmujący osiągnąłby, gdyby wynajął lokal mieszkalny innej osobie, jednakże wyjątkowo może to być szkoda wyższa, np. w sytuacji, gdy wynajmujący ponosi straty, nie mogąc sam w danym lokalu zamieszkać i należycie prowadzić przyległego do tego lokalu gospodarstwa rolnego, lub musi mieszkać w innym lokalu, za który płaci czynsz wyższy niż należny od lokalu na własnej nieruchomości.

Przy określaniu kryteriów, według których należy ustalać tego rodzaju wynagrodzenie, trzeba podzielić głoszone w literaturze prawniczej poglądy, że o wysokości tego rodzaju wynagrodzenia nie decyduje wysokość rzeczywistych strat właściciela i rzeczywistych korzyści odniesionych przez posiadacza. Decyduje tu obiektywne kryterium, jakim jest układ odpowiednich cen rynkowych - stawek za korzystanie z rzeczy tego rodzaju. Stosując takie kryterium przy ustalaniu wynagrodzenia za korzystanie z lokalu bez podstawy prawnej, należy przyjąć, że wynagrodzenie takie powinno równać się dochodowi, jaki normalnie osiąga się przy wynajęciu lokalu. Ponadto należy uwzględnić ewentualne opłaty za świadczenia związane z wyposażeniem i eksploatacją lokalu (np. za korzystanie z ciepłej wody, windy).

W przedmiotowej sprawie pozwana zakwestionowała zasadność wyliczenia kwoty dochodzonej przez powoda, w tym w części dotyczącej wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości. W tej sytuacji wysokość żądanej przez powoda kwoty dotyczącej okresu bezumownego korzystania z rzeczy powinien niewątpliwie ustalić biegły sądowy z zakresu księgowości i finansów na okoliczność prawidłowości ustalenia wysokości odszkodowania (dla danej, konkretnej nieruchomości na podstawie wcześniej łączącej strony umowy), ewentualnie biegły do spraw wyceny czynszu. Powód w takiej sytuacji, mając na względzie treść dyrektywy wyrażonej w art. 6 kc, powinien wystąpić z inicjatywą dowodową w celu ustalenia wysokości za bezumowne korzystanie z nieruchomości na podstawie określenia czynszu hipotecznego możliwego do uzyskania w przypadku wynajęcia czy wydzierżawienia rzeczy na podstawie nie przedmiotowego, ale innego stosunku prawnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2000 r. , sygn. akt IV CKN 5/00).

Tymczasem w sprawie niniejszej powód nie złożył wniosku dowodowego na okoliczność ustalenia wysokości dochodu, jaki mógłby osiągnąć na podstawie ważnego stosunku prawnego, w okresie następującym po wrześniu 2014 r., tj. w okresie kiedy strony nie łączyła już umowa. W tych okolicznościach nie było zatem, w ocenie Sądu Okręgowego, podstaw prawnych do przyjęcia, że kwota wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości po wrześniu 2014 r. powinna być kwotą wynikającą z dotychczasowej umowy dzierżawy, jak chciałby tego powód.

Odnosząc się do zarzucanego przez powoda naruszenia przepisu art. 227 kpc, wskazać należy, że przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Treść tego przepisu wskazuje zatem na przedmiot postępowania dowodowego przeprowadzanego przez Sąd określając, jakie fakty mają "zdatność" dowodową, a więc które zjawiska świata zewnętrznego, jakie okoliczności oraz stany i stosunki mogą być przedmiotem dowodzenia w konkretnym procesie cywilnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1998 r., sygn. akt II CKN 683/97, LEX nr 322007). Ocena, które fakty mają dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie, jest uzależniona od tego, jakie to są fakty, a także od tego, jak sformułowana i rozumiana jest norma prawna, którą zastosowano przy rozstrzygnięciu sprawy. Stan faktyczny w każdym postępowaniu jest oceniany w aspekcie przepisów prawa materialnego. Przepisy te wyznaczają zakres koniecznych ustaleń faktycznych, które powinny być w sprawie dokonane. Przepisy prawa materialnego mają też decydujące znaczenie dla oceny, czy określone fakty, jako ewentualny przedmiot dowodu, mają wpływ na treść orzeczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2000 r., sygn. akt I CKN 975/98, LEX nr 50825).

Konstatacja tego rodzaju, że przywołany wyżej przepis został naruszony przez sąd rozpoznający sprawę byłaby uzasadniona dopiero wtedy, gdyby zostało wykazane przez stronę, że Sąd przeprowadził dowód bądź na okoliczności niemające istotnego znaczenia w sprawie i ta wadliwość postępowania dowodowego mogła mieć wpływ na wynik sprawy, bądź gdy odmówił przeprowadzenia dowodu na fakty mające istotne znaczenie w sprawie, wadliwie oceniając, iż nie mają one takiego charakteru (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 4 listopada 2008 r., sygn. akt II PK 47/08, LEX nr 500202; z dnia 14 maja 2008 r., sygn. akt II PK 322/07, LEX nr 491383).

Należy podkreślić, że art. 227 kpc uprawnia sąd do selekcji zgłoszonych dowodów, na skutek przeprowadzonej oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć. Oznacza to, że nie każde fakty przedstawiane przez stronę powinny być przedmiotem dowodu, gdyż sąd nie ma obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego ponad potrzebę procesową. Istotność faktów wiąże się zaś z podstawą faktyczną powództwa przez co istotne znaczenie mają tylko te fakty, które odpowiadają hipotezom tych przepisów prawa materialnego, które mają zastosowanie w sprawie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 19 kwietnia 2018 r., sygn. akt I AGa 63/18).

Błędnie ponadto powód zarzucił Sądowi Rejonowemu naruszenie przepisu art. 217 § 1 kpc. Przepis ten dotyczy bowiem postępowania stron, określając ich uprawnienia i obowiązki w postępowaniu dowodowym oraz nakładając na nie, między innymi obowiązek przytaczania okoliczności faktycznych i dowodów w określonym czasie i pod określonymi rygorami procesowymi, nie odnosi się do Sądu i nie określa jego uprawnień ani obowiązków, w konsekwencji nie może być więc przez Sąd naruszony (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 7 września 2018 r., sygn. akt I ACa 1684/17).

Pozbawiony uzasadnionych podstaw okazał się również zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. W judykaturze podkreśla się, że z natury rzeczy sposób sporządzenia uzasadnienia orzeczenia nie ma wpływu na wynik sprawy, ponieważ uzasadnienie wyraża jedynie motywy wcześniej podjętego rozstrzygnięcia. Z tego względu zarzut naruszenia przepisu art. 328 § 2 k.p.c. może być usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia sądu całkowicie uniemożliwia dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 2 marca 2011 r., sygn. akt II PK 202/10, LEX nr 817516, z dnia 7 stycznia 2010 r., sygn. akt II UK 148/09, LEX nr 577847).

Tymczasem uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera wymagane przepisem art. 328 § 2 k.p.c. elementy. Sąd pierwszej instancji przedstawił podstawę faktyczną orzeczenia, zaprezentował ocenę przeprowadzonych dowodów oraz wskazał również przepisy stanowiące podstawę prawną rozstrzygnięcia.

Mając powyższe okoliczności na względzie, Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego, a w konsekwencji apelację powoda, jako nieuzasadnioną, oddalił, o czym orzekł jak w pkt 1 sentencji wyroku.

Odnosząc się natomiast do zarzutów przedstawionych w apelacji pozwanej, wskazać należy, że art. 127 Prawa upadłościowego i naprawczego (także po nowelizacji dokonanej ustawą z 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne, Dz. U. poz. 978), w ust. 1 stanowi, że bezskuteczne w stosunku do masy upadłości są czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, którymi rozporządził on swoim majątkiem, jeżeli dokonane zostały nieopłatnie albo odpłatnie, ale wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego albo osoby trzeciej.

Powód niewątpliwie wywodził roszczenie z zacytowanego wyżej przepisu. Z niezakwestionowanych skutecznie ustaleń Sądu Rejonowego wynika zaś, że w dniu 3 stycznia 2014 r. pozwana i J. R. zawarli aneks do umowy dzierżawy nieruchomości, zmieniając tym samym wysokość czynszu – pozwana odtąd zobowiązała się płacić J. R. czynsz w wysokości 1000 zł zamiast – jak dotąd – 3000 zł. Postanowieniem z dnia 5 maja 2014 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy ogłosił zaś upadłość J. R., obejmującą likwidację majątku upadłego. Czynność upadłego, którą powód zakwestionował miała zatem miejsce „w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości”.

W art. 127 ust. 1 ustawodawca określił czynności prawne upadłego podlegające ocenie na podstawie tego przepisu w sposób ogólny, przez odwołanie się do pewnych ich cech, nie zaś do nazwy rodzajowej. Przepis ten ma zatem zastosowanie do wszystkich tych czynności upadłego, których skutkiem było rozporządzenie jego majątkiem, o ile dokonane zostało nieopłatnie albo odpłatnie, jeśli wartość świadczenia upadłego przewyższała w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego na jej podstawie przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego albo osoby trzeciej.

Czynność o charakterze rozporządzającym to taka, której skutkiem są zmiany w prawach majątkowych dokonującej jej osoby, następujące bez żadnych dodatkowych czynności, z chwilą jej dokonania albo w zastrzeżonym terminie czy po zrealizowaniu się pewnego warunku. Za czynność odpłatną uznaje się natomiast taką, która prowadzi do uzyskania określonych korzyści majątkowych przez jej strony (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2016 r., sygn. akt II CSK 815/14). Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 15 czerwca 2005 r., sygn. akt I ACa 486/05, Mon. Praw. 2007/1, s. 44, wyraził pogląd, że przez czynność prawną należy rozumieć każdą czynność, która wywołuje skutki prawne.

Artykuł 127 ust. 1 nie typizuje rodzaju czynności prawnych, które uznane zostały za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości i ma on zastosowanie do wszystkich czynności prawnych upadłego, skutkiem których było rozporządzenie jego majątkiem, jeśli wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego w zamian (por. wyrok SN z 12.02.2016 r., II CSK 815/14, LEX nr 2010217).

Szczególne uprzywilejowanie wierzycieli przyszłego upadłego, wyrażone poprzez domniemanie bezskuteczności jego określonych czynności prawnych bez konieczności ich zaskarżania, obejmuje sytuacje, w których brak ekwiwalentności czynności prawnej i uzyskanej w związku z nią korzyści jest wyraźny. Nie obejmuje natomiast sytuacji, gdy upadły w zamian za dokonaną czynność prawną otrzymał ekwiwalent wprawdzie nie w pełni pokrywający się z wartością tej czynności, ale gdy różnica ta nie jest znaczna. Taka interpretacja prowadzi z kolei do stwierdzenia, że w procesie, którego przedmiotem jest roszczenie wywodzone z bezskuteczności ex lege tego rodzaju czynności, nie jest konieczne ścisłe ustalenie wartości czynności prawnej upadłego i świadczenia otrzymanego przez niego w związku z tą czynnością, jeżeli już porównanie ich prawdopodobnej wartości wskazuje na tak znaczną dysproporcję, że bez dalszego badania możliwa jest ocena, czy czynność upadłego nosiła cechy obiektywnej ekwiwalentności , czy też była bezskuteczna z mocy prawa z uwagi na brak takiej cechy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2017 r., sygn. akt II CSK 695/16).

Odnośnie do ekwiwalentności świadczeń przepis art. 127 ust. 1 Prawa upadłościowego, przyjął zatem dość obiektywny miernik wartości. Wynika to z faktu, że subiektywnie ustalone przez upadłego z osobą trzecią wartości nie zawsze przecież uzyskują akceptację innych podmiotów. Sąd, dokonując obiektywnej oceny czynności prawnej dokonanej przez upadłego, powinien porównać wartości wzajemnych świadczeń i ustalić, czy nie odbiegają w sposób rażący od mierników rynkowych. Stosując art. 127 ust. 1 pr. up., z reguły nie ma więc obowiązku szczegółowego badania wartości każdego ze świadczeń z wykorzystaniem np. wiadomości specjalnych, jakie posiadają biegli. Kierując się zasadami logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego sąd powinien ustalić, czy wzajemne świadczenia nie pozostają w rażącej dysproporcji w zakresie ich wartości. Syndyk w procesie powinien zatem w ramach rozkładu ciężaru dowodu wykazać rażącą nieekwiwalentność świadczeń jako podstawę bezskuteczności z mocy samego prawa. Ocena nieekwiwalentności powinna zostać dokonana na tle konkretnego stanu faktycznego (por. Janda Paweł, Prawo upadłościowe. Komentarz, wyd. II, Janda Paweł, Prawo upadłościowe. Komentarz, wyd. II, Opublikowano: LEX/el. 2018).

Z powyższych względów nie mają, w ocenie Sądu Okręgowego, znaczenia dla oceny apelacji zarzuty pozwanej odnoszące się do błędnego, jej zdaniem, przyjęcia przez Sąd Rejonowy, że zmiana kwoty czynszu dzierżawnego, skutkowała zmniejszeniem majątku dłużnika, a w konsekwencji – zaktualizowaniem się przesłanek z art. 127 ust. Prawa upadłościowego. W sprawie niniejszej mieliśmy bowiem do czynienia ze znaczącym obniżeniem czynszu (o 2/3), w związku z czym niewątpliwym jest, w ocenie Sądu Okręgowego, że czynność upadłego nie nosiła cech obiektywnej ekwiwalentności. Świadczenie pozwanej przejawiające się w obowiązku zapłaty kwoty 1000 zł zamiast dotychczasowej 3000 zł, było bowiem rażąco nieadekwatne w stosunku do świadczenia upadłego. W tej sytuacji, wbrew stanowisku pozwanej, nie było koniecznym ścisłe ustalenie wartości czynności prawnej upadłego i świadczenia otrzymanego przez niego w związku z tą czynnością.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację strony pozwanej, jako nieuzasadnioną, o czym postanowił jak w pkt. 2 sentencji wyroku.

W pkt. 3 wyroku Sąd Okręgowy zniósł wzajemnie między stronami koszty postepowania apelacyjnego stosownie do art. 102 k.p.c.

Wojciech Wołoszyk Marek Tauer Wiesław Łukaszewski