Sygn. akt VIII Ga 65/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 marca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący:

SSO Artur Fornal

po rozpoznaniu w dniu 28 marca 2019 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa: (...) w W.

przeciwko : (...) w B.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy

z dnia 16 lutego 2018 r., sygn. akt VIII GC 3751/17 upr

uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie przez Sądem Rejonowym w Bydgoszczy w zakresie czynności podjętych w sprawie począwszy od rozprawy w dniu 2 lutego 2018 r. i sprawę przekazuje temu Sądowi do ponownego rozpoznania, pozostawiając rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

Sygn. akt VIII Ga 65/19

UZASADNIENIE

Powód (...) w W. domagała się zasądzenia od pozwanego (...) w B. kwoty 4.706,04 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia wytoczenia powództwa, tj. 19 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty, a także kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że strony w trybie przetargu nieograniczonego zawarły umowy których przedmiotem była sprzedaż wraz z dostawą produktów medycznych. W ich wykonaniu powódka sprzedawała i dostarczyła towary. Z tego tytułu pozwany uregulował należności główne, jednakże uczynił to po terminach wymagalności. W związku z powyższym powódka dochodzi od pozwanego jedynie należności odsetkowych wyliczonych na dni spłat kwoty głównej. Ponadto powódka żąda odsetek od zaległych odsetek od dnia wytoczenia powództwa, zgodnie z art. 482 § 1 k.c. Odnośnie wysokości odsetek powód podniósł, że do dnia 31 grudnia 2015 r. odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych obliczane były zgodne z mechanizmem określonym w art. 56 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa, tj. 200 % stopa kredytu lombardowego + 2 %, ale nie mniej niż 8 % i od 9 października 2014 r. wynosiły 8 %. Zgodnie z art. 56 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 1830), do odsetek należnych za okres kończący się przed dniem wejścia w życie nowelizacji stosuje się przepisy dotychczasowe, co oznacza, a contrario, iż do odsetek należnych za okres rozpoczynający się w dniu wejścia w życie nowelizacji stosujemy przepisy obowiązujące od dnia 1 stycznia 2016 r., tj. w przypadku transakcji handlowych – odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych określone w art. 4 pkt.3 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 403 ze zm.) – a więc 9,5 % na dzień 1 stycznia 2016 r.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym w dniu 15 września 2017 r. (sygn. VIII GNc 4645/17) Sąd Rejonowy w Bydgoszczy orzekł o obowiązku zapłaty przez pozwanego powodowi kwoty 4.706,04 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 19 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty, a także kwotę 717 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Pozwany wniósł zarzuty od nakazu zapłaty w części, tj. co do kwoty 337,28 zł oraz w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 19 czerwca 2017 r. od kwoty 4.706,04 zł.

W uzasadnieniu zarzutów pozwany zakwestionował wysokość dochodzonych odsetek, wskazując, że powinny one wynosić 4.368,76 zł. Pozwany wskazał, że ustawa z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw wprowadziła od dnia 1 stycznia 2016 r. nową wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych, tj. odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 8 punktów procentowych, tj. 9,5 %. Kwestie intertemporalne dotyczące stosowania przepisów zmienianej ustawy regulują, w zakresie będącym przedmiotem sporu, art. 55 i 56 ustawy. Według pozwanego przepis art. 55 ust. 2 powołanej ustawy reguluje jednoznacznie stosowanie przepisów ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych – także w zakresie odsetek, wskazując, iż do transakcji handlowych w rozumieniu ustawy zmienianej w art. 2, zawartych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe. Nie ma w ww. zapisie mowy o odsetkach należnych za okres do chwili wejścia w życie ustawy, ale o odsetkach należnych za okres kończący się przed dniem wejścia w życie ustawy. W przedmiotowej sprawie taka sytuacja nie występuje. Według pozwanego, do transakcji handlowych zawieranych w wyniku przeprowadzenia postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, na podstawie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych, wszczętych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe, to jest obowiązujące przed dniem 1 stycznia 2016 r., także w zakresie odsetek i ich wysokości, tj. 8 %. Dlatego pozwany zakwestionował wysokość odsetek od faktur zapłaconych po terminie płatności i odsetek od kwoty należności, tj. 4.706,04 zł, wskazując, iż powód jest uprawniony do dochodzenia odsetek ustawowych za opóźnienie (8 %), nie zaś odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych (9,5 %), za okres od wymagalności każdej z faktur do dnia zapłaty każdej z nich.

Zarządzeniem z dnia 25 października 2017 r. stwierdzona została prawomocność ww. nakazu zapłaty w części, tj. co do kwoty 4.368,76 zł.

Wyrokiem z dnia 16 lutego 2018 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 337,28 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 19 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty, a także kwotę 1.017 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, a swoje rozstrzygnięcie oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach prawnych:

Strony w trybie przetargu nieograniczonego zawarły umowy nr: (...), (...), (...), których przedmiotem była sprzedaż wraz z dostawą produktów medycznych. W ich wykonaniu powódka sprzedała i dostarczyła pozwanemu towary, wystawiając faktury:

1.  Nr (...) na kwotę 1.749,60 zł z terminem zapłaty 27 listopada 2014 r.;

2.  Nr (...) na kwotę 27 zł z terminem zapłaty 7 grudnia 2014 r.;

3.  Nr (...) na kwotę 1.738,80 zł z terminem zapłaty 8 grudnia 2014 r.;

4.  Nr (...) na kwotę 1.296 zł z terminem zapłaty 17 grudnia 2014 r.;

5.  Nr (...) na kwotę 3.348 zł z terminem zapłaty 21 grudnia 2014 r.;

6.  Nr (...) na kwotę 2.278 zł z terminem zapłaty 23 grudnia 2014 r.;

7.  Nr (...) na kwotę 1.836 zł z terminem zapłaty 24 grudnia 2014 r.;

8.  Nr (...) na kwotę 1.306 zł z terminem zapłaty 24 grudnia 2014 r.;

9.  Nr (...) na kwotę 2.278,80 zł z terminem zapłaty 28 grudnia 2014 r.;

10.  Nr (...) na kwotę 1.296 zł z terminem zapłaty 28 grudnia 2014 r.;

11.  Nr (...) na kwotę 2.278 zł z terminem zapłaty 1 stycznia 2015 r.;

12.  Nr (...) na kwotę 1.306,80 zł z terminem zapłaty 1 stycznia 2015 r.;

13.  Nr (...)na kwotę 1.749,60 zł z terminem zapłaty 6 stycznia 2015 r.;

14.  Nr (...) na kwotę 1.306,80 zł z terminem zapłaty 7 stycznia 2015 r.;

15.  Nr (...) na kwotę 2.398,68 zł z terminem zapłaty 18 grudnia 2014 r.;

16.  Nr (...) na kwotę 982,80 zł z terminem zapłaty 12 stycznia 2015 r.;

17.  Nr (...) na kwotę 5.394,60 zł z terminem zapłaty 13 stycznia 2015 r.

Pozwany uregulował należności z powyższych faktur z opóźnieniem, tj. faktury z pozycji od 1 do 10 i 15 w dniu 15 lipca 2016 r., a pozostałe w dniu 7 listopada 2016 r.

Powód wyliczył odsetki za opóźnienie według stopy 8 % za okres do 31 grudnia 2015 r. i według stopy 9,5 % za okres od dnia 1 stycznia 2016 r. do terminów zapłaty – w łącznej wysokości 4.706,04 zł.

Sąd Rejonowy ocenił, że stan faktyczny w sprawie nie był sporny pomiędzy stronami. Pozwany nie kwestionował uregulowania należności z faktur po upływie terminów ich płatności, a zaskarżając nakaz jedynie w części, tj. co do kwoty 337,28 zł, wywodził, że powód ma uprawnienie do naliczenia odsetek według przepisów obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2016 r., tj. przed wejściem w życie przepisów ustawy z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 1830). Spór pomiędzy stronami sprowadzał się zatem do kwestii, czy powód miał prawo domagać się odsetek ustawowych z opóźnienie w transakcjach handlowych za okres od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, skoro transakcje zawarto przed wejściem w życie nowelizacji ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.

W przekonaniu Sądu Rejonowego, rozstrzygające w niniejszej sprawie przepisy art. 55 ust. 1 i art. 56 ww. ustawy z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw należy rozumieć w ten sposób, że art. 56 stanowi regulację szczególną w stosunku do art. 55 ust. 1. Art. 55 ust. 1 stanowi bowiem, że do transakcji handlowych w rozumieniu ustawy zmienianej w art. 1 zawartych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Zatem do transakcji będących przedmiotem postępowania w sprawie (zawartych w 2014 r.) będą miały zastosowanie przepisy tej ustawy w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2016 r. Art. 56 wprowadza jednak uregulowanie szczególne w stosunku do powyższej zasady, tj. w zakresie odsetek przepisy dotychczasowe będą miały zastosowanie jedynie co do odsetek należnych za okres kończący się przed dniem wejścia w życie ustawy. Tym samym co do odsetek należnych za okres po dniu 1 stycznia 2016 r. zastosowanie będą miały przepisy w nowym brzmieniu. W ocenie Sądu a quo rację miał zatem powód, wywodząc, iż za okres opóźnienia przypadającego od dnia 1 stycznia 2016 r. miał prawo wyliczyć odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych według stopy równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 8 punktów procentowych, tj. 9,5 %. Jego żądanie zapłaty skapitalizowanych odsetek wyliczonych według tej stopy procentowej zdaniem Sądu pierwszej instancji zasługiwało zatem na uwzględnienie.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 99 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za jego wynik.

Od powyższego wyroku apelację złożył pozwany, zaskarżając go w całości i zarzucając:

I.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1)  art. 55 ust. 2 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw:

a)  poprzez jego niezastosowanie, skutkujące błędnym wyliczeniem należnych powodowi skapitalizowanych odsetek za opóźnienie od należności, wynikających z wystawionych przez powoda faktur, w ramach transakcji handlowych, zawartych z pozwanym w drodze zamówienia publicznego, z podziałem, do dnia 31 grudnia 2015 r. według stawki 8 %, a od 1 stycznia 2016 r. według nowej stawki 9,5 %, wynikającej ze znowelizowanej ustawy, podczas gdy powyższy artykuł, traktujący o kwestiach intertemporalnych w zakresie stosowania zmienianej ustawy, stanowi jasno, iż do transakcji handlowych, zawartych w trybie zamówienia publicznego i jednocześnie zawartych przed dniem wejścia w życie zmienianej ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, zastosowanie mają przepisy dotychczasowe, przewidujące stosowanie do odsetek za opóźnienie stawkę w wysokości 8 %. Zatem na podstawie tego przepisu, prawidłową stawką odsetek, według której powód winien kapitalizować odsetki za opóźnienie, jest stawka w wysokości 8%, co w konsekwencji winno dać kwotę 4.368,76 zł, a nie zasądzoną kwotę o 337,28 zł wyższą od niej;

b)  poprzez jego niezastosowanie, skutkujące nieprawidłowym przyjęciem, iż skoro powód dochodzi wyłącznie odsetek za opóźnienie od zaspokojonych już należności głównych, to roszczenie o odsetki z nich wynikające, staje się roszczeniem samodzielnym, do którego nie ma zastosowania art. 55 ust. 2, lecz art. 56 ustawy zmieniającej, podczas gdy art. 55 ust. 2 znajduje zastosowanie także w zakresie odsetek, nadal związanych z roszczeniem głównym, mającym swe źródło w transakcji handlowej, zawartej w trybie zamówienia publicznego;

c)  poprzez jego niezastosowanie, na skutek nieprawidłowego przyjęcia, iż w związku z tym, że przepis ten w ogóle nie stanowi o odsetkach, nie będzie miał zastosowania nawet do odsetek wynikających z transakcji handlowych, zawartych w trybie prawa zamówień publicznych, podczas gdy art. 55 ust. 2. odnosi się do transakcji handlowych oraz do wszystkich skutków z nich wynikających, więc także do odsetek; nie ma żadnego wyłączenia zastosowania tego przepisu do odsetek wynikających z transakcji handlowych, zawartych w drodze zamówienia publicznego, czy też zastrzeżenia o stosowaniu do odsetek tylko art. 56 ustawy zmieniającej;

d)  poprzez jego niezastosowanie, na skutek niewłaściwego uznania, iż przepis art. 52 ust.2 ustawy jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 56 wyłącznie w zakresie oceny transakcji handlowej, a nie odsetek, podczas gdy art. 55 ust. 2 jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 56 także w zakresie odsetek, wynikających z należności, mających swe źródło w szczególnych rodzajach umów, tj. zawartych w drodze zamówienia publicznego;

2)  art. 56 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw:

a)  poprzez niewłaściwa jego interpretacje i zastosowanie, na skutek uznania, iż jest to przepis lex specialis w stosunku do art. 55 ust. 2, co skutkowało błędnym przyjęciem, iż art. 56 ma zastosowanie do każdego rodzaju odsetek, nawet tych, wynikających z transakcji handlowych, zawieranych w wyniku przeprowadzenia postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, podczas gdy to art. 55 ust. 2 reguluje jednoznacznie i wyraźnie kwestię stosowania przepisów nowelizowanej ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych w przypadku transakcji handlowych, zawieranych w trybie zamówień publicznych - także w zakresie odsetek od należności wynikających z tego rodzaju umów; wobec tego, to właśnie art. 55 ust. 2 należy uznać za regulujący przypadek szczególny - dotyczący umów zawartych w trybie prawa zamówień publicznych, który nakazuje stosowanie przepisów dotychczasowych, tj. obowiązujących przed dniem wejścia w życie nowelizowanej ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (1 stycznia 2016 r.) i to także w zakresie odsetek, w ich ówczesnej stawce w wysokości 8 %;

b)  poprzez niewłaściwą jego interpretację i zastosowanie, co spowodowane było uznaniem go za przepis szczególny, wyłączający zastosowanie art. 55 ust. 2 w zakresie odsetek, skutkujące dalej błędnym przyjęciem, iż powodowi należą się odsetki skapitalizowane według stawki 9,5 % na tej podstawie, że skoro do odsetek należnych za okres kończący się przed wejściem w życie nowelizacji stosuje się przepisy dotychczasowe, przyjęto a contrario, iż do odsetek należnych za okres rozpoczynający się w dniu wejścia w życie nowelizacji, należy stosować znowelizowane przepisy, traktujące o odsetkach ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych - 9,5%;

3)  art. 482 k.c., stanowiącego o odsetkach ustawowych za opóźnienie, poprzez jego niezastosowanie do odsetek od skapitalizowanych odsetek, a to na skutek uznania, iż nie mają one zastosowania w transakcjach handlowych, w konsekwencji czego doszło do zasądzenia na rzecz powoda odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych do skapitalizowanych odsetek od należności głównej, od dnia wniesienia pozwu (19 czerwca 2017 r.) do dnia zapłaty, podczas gdy z przepisów art. 7 i 8 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. wynika, iż odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych przysługują tylko od należności głównej z transakcji handlowej, natomiast dalsze odsetki przysługują wyłącznie w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie.

II. naruszenie przepisów postępowania cywilnego:

1)  art. 227 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. - poprzez niewyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy, polegające na tym, że sąd pierwszej instancji nie odniósł się do zarzutu, zawartego w sprzeciwie od nakazu zapłaty, na podstawie którego, pozwany, oprócz zaskarżenia kwoty 337,28 zł, zaskarżył ww. nakaz zapłaty także w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych od kwoty 4.705,04 zł, liczonych od dnia 19 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty, skutkujące nie rozstrzygnięciem tej kwestii przez Sąd pierwszej instancji, dalej skutkujące tym, iż mimo skutecznego zaskarżenia, nakaz zapłaty jest w tym zakresie prawomocny;

2)  art. 325 k.p.c. - poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie, polegające na tym, iż sąd w sentencji wyroku nie orzekł o żądaniach stron, skutkujące nie rozstrzygnięciem w zakresie zaskarżonym przez pozwanego w sprzeciwie, tj. w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych od kwoty 4.706,04 zł od dnia 19 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w zakresie pkt 1. wyroku, tj. w zakresie kwoty 337,28 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 19 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty;

2.  zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych od kwoty 4.706,04 zł od dnia 19 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty;

3.  orzeczenie o kosztach procesu za obie instancje;

4.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych,

ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego. W przypadku zaś oddalenia apelacji, wniósł o nieobciążanie go kosztami procesowymi na podstawie art. 102 k.p.c.

Powód w odpowiedzi na apelację domagał się jej oddalenia w całości i zasądzenia od pozwanego kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja strony pozwanej okazała się uzasadniona, co skutkowało koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku, który, w ocenie Sądu Okręgowego, wydany został w warunkach nieważności.

Zgodnie z treścią art. 378 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji w granicach zaskarżenia bierze z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Stosownie natomiast do regulacji art. 379 pkt 5 k.p.c. nieważność postępowania zachodzi, jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swoich praw. Przypadek taki zachodzić będzie wówczas, gdy z powodu uchybienia przez sąd przepisom postępowania, strona, wbrew swojej woli, została faktycznie pozbawiona możliwości działania w postępowaniu lub jego istotnej części, jeżeli skutków tego uchybienia nie można było usunąć przed wydaniem orzeczenia w danej instancji i to bez względu na to, czy takie działanie strony mogłoby mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 2010 r., IV CSK 84/10, LEX nr 621352; z dnia 10 grudnia 2009 r., III CSK 86/09, LEX nr 610166; z dnia 4 marca 2009 r., IV CSK 468/08, LEX nr 515415, a także postanowienie tego Sądu z dnia 25 marca 2014 r., I PR 291/13, LEX nr 1455814).

Przy analizie, czy doszło do pozbawienia strony możliwości działania należy w pierwszej kolejności rozważyć, czy nastąpiło naruszenie przepisów procesowych, następnie zaś ustalić, czy uchybienie to wpłynęło na możliwość strony do działania w postępowaniu, a w końcu trzeba zbadać, czy pomimo zaistnienia tych okoliczności strona mogła bronić swoich praw w procesie. W razie kumulatywnego spełnienia wszystkich tych przesłanek należy przyjąć, że strona została pozbawiona możliwości działania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2004 r., III CK 290/02, LEX nr 164001; z dnia 3 listopada 2007 r., III UK 57/07, LEX nr 897947; z dnia 28 marca 2008 r., V CSK 488/07, LEX 4243315).

Należy ponadto podkreślić, że stwierdzenie z urzędu nieważności postępowania z powodu pozbawienia strony możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.) powinien nastąpić w sytuacji gdy jest ona konsekwencją naruszenia przepisów o doręczeniach (zob. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2016 r., I CZ 23/16, LEX nr 2188614). Przyczyny nieważności, w odróżnieniu od przyczyn innych uchybień procesowych, mają charakter bezwzględny. Nie ma więc znaczenia, czy miały one wpływ na treść orzeczenia.

Nie może mieć przy tym żadnego znaczenia subiektywne zapatrywanie strony, że nie doszło do nieważności, skoro sąd bierze z urzędu pod uwagę ww. okoliczność bez względu na to, którą ze stron dotknęły skutki nieważności postępowania. Ustanowione w postępowaniu cywilnym rygory służą bowiem nie tylko interesom stron, ale chronią także interes wymiaru sprawiedliwości, wyrażający się w zagwarantowaniu pewności i stabilności orzeczeń sądowych (por. uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2008 r., III CZP 154/07, OSNC 2008, Nr 12, poz. 133 oraz postanowienia tego Sądu z dnia 31 stycznia 2018 r., I CZ 3/18, LEX nr 2449301).

Taki właśnie przypadek, jak to ustalił Sąd drugiej instancji, zachodzi również i w niniejszej sprawie.

Należy zauważyć, że w treści zarzutów pozwanego od nakazu zapłaty – wniesionych w dniu 9 października 2017 r. – jako pełnomocnik tej strony wskazany został radca prawny M. K., co potwierdzone zostało należycie uwierzytelnionym odpisem pełnomocnictwa ( zob. k. 76 i 80 akt). Zgodnie z art. 133 § 3 k.p.c., jeżeli ustanowiono pełnomocnika procesowego, doręczenia należy dokonywać tej osobie. Przepis ten, jak każda regulacja dotycząca doręczeń, ma charakter kognitywny (obligatoryjny) i wyłącza swobodną dyspozycję stron oraz sądu w kwestii kształtowania sposobu doręczeń (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 15 kwietnia 2005 r., I CZ 20/05, LEX nr 603156; z dnia 24 listopada 2005 r., III CZ 89/05, LEX nr 604123; z dnia 10 lipca 2007 r., II PZ 28/07, LEX nr 964463, a także z dnia 9 listopada 2017 r., I CZ 95/17, LEX nr 2426567).

Uchybienie w tym zakresie musi być oceniane na płaszczyźnie nieważności postępowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2004 r., II CK 373/02, LEX nr 1129089). Należy podkreślić, że doręczenie pisma procesowego samej stronie, a nie ustanowionemu przez nią pełnomocnikowi, jest naruszeniem przepisów postępowania (art. 133 § 3 k.p.c.), którego wpływ na wynik sprawy i znaczenie dla możności obrony przez stronę jej praw, należy oceniać z uwzględnieniem okoliczności konkretnego przypadku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2004 r., I PK 36/04, OSNP 2005 Nr 12, poz. 176). Nieobecność pełnomocnika na rozprawie bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku spowodowana doręczeniem stronie – zamiast jej pełnomocnikowi – zawiadomienia o rozprawie powoduje pozbawienie strony możliwości obrony jej praw - art. 379 pkt 5 k.p.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 13 lutego 2018 r., II UK 689/16, LEX nr 2490061).

Należy również zwrócić uwagę, że w niniejszej sprawie pozwany nie wnosił o przeprowadzenie rozprawy w swojej nieobecności (art. 209 k.p.c.; zob. k. 76-79 akt). Przyjąć zatem trzeba, że w sytuacji gdy zawiadomienie o terminie rozprawy wyznaczonej na dzień 2 lutego 2018 r. – wbrew zarządzeniu Przewodniczącego z dnia 14 grudnia 2017 r. ( k. 91 akt) – nie zostało skierowane do pełnomocnika pozwanego, lecz do samej strony ( zob. k. 93 i 95 akt) nie można było uznać skuteczności takiego doręczenia. Należało zatem uznać, że nieobecność pełnomocnika procesowego pozwanego na rozprawie w dniu 2 lutego 2018 r. ( zob. protokół rozprawy – k. 101 akt) była spowodowana uchybieniami Sądu pierwszej instancji w zakresie doręczania pism sądowych i zawiadomień stronie reprezentowanej przez pełnomocnika procesowego (art. 133 § 3 k.p.c.).

Wobec powyższego obowiązkiem tego Sądu było stwierdzenie nieprawidłowości doręczenia pełnomocnikowi pozwanego zawiadomienia o powyższym terminie rozprawy (jego braku), a w konsekwencji sama rozprawa powinna ulec w tym dniu odroczeniu na podstawie art. 214 § 1 k.p.c.

Brak odroczenia rozprawy w ww. dniu, pomimo opisanej wyżej nieprawidłowości w doręczeniu zawiadomienia, skutkował tym, że Sąd pierwszej instancji prowadząc postępowanie dowodowe pod nieobecność pełnomocnika pozwanego, pozbawił tą stronę możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.). Strona – na skutek niedoręczenia zawiadomienia o rozprawie jej pełnomocnikowi procesowemu – nie mogła bowiem brać i nie brała udziału w istotnej części postępowania poprzedzającej bezpośrednio wydanie orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 1974 r., II CR 155/74, OSP 1975, z. 3, poz. 66; postanowienie tego Sądu z dnia 6 marca 1998 r., III CKN 34/98, Prok. i Pr. 1999, nr 5, poz. 41 i z dnia 6 lipca 2000 r., V CKN 1146/00, LEX nr 52388).

Skoro więc w sprawie wystąpiła nieważność postępowania, to na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. konieczne było orzeczenie o uchyleniu zaskarżonego wyroku i zniesieniu postępowania przed Sądem Rejonowym w zakresie, w jakim jest ono dotknięte nieważnością, a więc gdy chodzi o czynności począwszy od podjętych w czasie rozprawy w dniu 2 lutego 2018 r., w czasie której z naruszeniem art. 214 § 1 i art. 224 § 1 k.p.c. została ona zamknięta i odroczono wydanie zaskarżonego wyroku (art. 326 § 1 k.p.c.).

W tym stanie rzeczy, wobec stwierdzenia przez Sąd Okręgowy nieważności postępowania w stosunku do powoda, rozpoznawanie na obecnym etapie postępowania podniesionych w uzasadnieniu apelacji zarzutów, uznać należało za przedwczesne (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 2016 r., IV CSK 412/15, LEX nr 2044488). Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy prawidłowo zawiadomi o rozprawie pełnomocników stron. Zważywszy, że poszczególne postępowania odrębne nakładają się na siebie i krzyżują, należy uznać, że, jeżeli – jak w niniejszej sprawie – sprawę podlegającą rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym rozpoznano w postępowaniu nakazowym (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 2001 r., III CZP 19/01, OSNC 2001, Nr 12, poz. 170), to wydając orzeczenie kończące postępowanie w sprawie Sąd pierwszej instancji powinien przy tym uwzględnić – czego nie uczynił poprzednio w zaskarżonym wyroku – że w postępowaniu tym po przeprowadzeniu rozprawy sąd wydaje wyrok, w którym nakaz zapłaty w całości lub w części utrzymuje w mocy albo go uchyla i orzeka o żądaniu pozwu, bądź też postanowieniem uchyla nakaz zapłaty i pozew odrzuca lub postępowanie umarza (art. 496 k.p.c.). Sąd ten powinien przy tym uwzględnić, że zakres jego rozstrzygnięcia wyznacza to w jakiej dokładnie części nakaz zapłaty, którego pozwany nie zaskarżył w całości, stał się prawomocny (art. 494 § 2 k.p.c.; zob. k. 72, 76 v., 89 v. akt).

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy rozstrzygnął na podstawie art. 108 § 2 k.p.c.