UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 listopada 2017 r. – Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że D. K. (1) jako pracownik u płatnika składek J. M. (1) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 19 czerwca 2017 r.

W uzasadnieniu decyzji ZUS podniósł, że z zapisów zarejestrowanych w systemie informatycznym ZUS wynika, że D. K. (1) w dniu 29 czerwca 2017 r. została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako pracownik przez płatnika składek J. M. (1) od dnia 19 czerwca 2017 r. Ponadto D. K. (1) od dnia 1 września 2013 r. jest zatrudniona w charakterze pracownika u innego płatnika składek, w ramach pełnego etatu. Od dnia 1 września 2017 r. D. K. (1) stała się niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży. Za okres od 1 września 2017 r. do 3 października 2017 r. płatnik składek wykazał wypłatę wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy. Od dnia 4 października 2017 r. D. K. (1) wystąpiła z wnioskiem o wypłatę zasiłku chorobowego. Organ rentowy wskazał, iż z przedłożonej umowy o pracę wynika, iż została ona zawarta w dniu 1 czerwca 2017 r. pomiędzy J. M. (1), a D. K. (1), na czas określony do 31 grudnia 2019 r. Jako termin rozpoczęcia pracy wskazano w umowie dzień -
19 czerwca 2017 r. Zgodnie z umową D. K. (1) została zatrudniona, na stanowisku asystent kancelarii, na 1/2 etatu, za wynagrodzeniem w kwocie 3 000 zł (miesięcznie) brutto. W ocenie organu rentowego przedłożona w toku postępowania dokumentacja związana ze stosunkiem pracy D. K. (2) nie stanowi dowodu na podjęcie i wykonywanie pracy, a potwierdza jedynie fakt formalnego jej sporządzenia, w celu uwiarygodnienia nieistniejącego stosunku pracy, a poza dokumentami kadrowymi nie zostały przedłożone żadne dowody na wykonywanie pracy przez D. K. (1). Zdaniem ZUS D. K. (1) została zatrudniona w Kancelarii Radcy Prawnego J. M. (1) na specjalnie utworzonym stanowisku pracy. Jak wyjaśniła Pani J. M. (1) przed zatrudnieniem pracownika obowiązki wykonywała osobiście. Podczas nieobecności D. K. (1) również nie zatrudniła nikogo na jej miejsce. Według organu trudno uznać istnienie potrzeby gospodarczej zatrudnienia pracownika, skoro podczas jego długotrwałej nieobecności w pracy nie powierzono nikomu jego obowiązków i wykonuje je ponownie pracodawca. Praca takiego pracownika nie przynosi bezpośrednio przychodów dla firmy, a wypłacane wynagrodzenie stanowiłoby jedynie dodatkowe koszty. Ponadto Oddział podkreślił fakt, że od 2006 roku J. M. (1) prowadziła Kancelarię jednoosobowo, będąc jednocześnie zatrudniona w charakterze pracownika. Niewiarygodnym jest więc wskazanie jako przyczyny zatrudnienia D. K. (1) drugiego zatrudnienia. Wątpliwości co do faktycznego wykonywania pracy przez D. K. (1) w Kancelarii (...) wzbudza również fakt, że D. K. (1) jest już zatrudniona w ramach pełnego etatu w innej firmie. W ocenie ZUS D. K. (1) nie wykonywała pracy w Kancelarii Radcy Prawnego J. M. (1), a została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jedynie w celu uzyskania prawa do wypłaty świadczeń - zasiłku chorobowego i macierzyńskiego z dodatkowego zatrudnienia. Wobec tego na podstawie art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy należy stwierdzić, że umowa o pracę zawarta między J. M. (1) a D. K. (1), jako zawarta dla pozoru, jest nieważna, a zatem z tytułu zawartej umowy o pracę D. K. (1) nie podlega ubezpieczeniom społecznym od 19 czerwca 2017 r.

/decyzja – k. 72 – 75 akt ZUS/

W dniu 5 stycznia 2018 r. odwołanie od powyższej decyzji w całości wniósł płatnik składek J. M. (1).

Zaskarżonej decyzji zarzuciła:

- naruszenie art. 6 ust. 1 pkt 1, art 11 ust. 1 i art. 12 ust.l ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez dokonanie nieprawidłowej wykładni polegającej na uznaniu, iż zaistniały przesłanki wskazujące na nieistnienie stosunku pracy będącego podstawą do objęcia ubezpieczeniem emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym;

- naruszenie art. 83 § 1 kodeksu cywilnego w związku z art. 300 kodeksu pracy poprzez uznanie, iż umowa o pracę z D. K. (1) została zawarta dla pozoru;

- naruszenie art. 233 § 1 kpc poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów i uznanie, iż umowa o pracę została zawarta dla pozoru.

Z uwagi na powyższe odwołująca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie, iż pracownik D. K. (1) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia
19 czerwca 2017 r.

/ odwołanie k. 6 akt VIII U 312/18/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację podniesioną w zaskarżonej decyzji.

/ odpowiedź na odwołanie k. 9- 11 akt VIII U 312/18/

Odwołanie od wskazanej decyzji ZUS wniosła także D. K. (1) w dniu 2 stycznia 2018 r., podnosząc, iż będąc zatrudnioną u J. M. (1) faktycznie wykonywała pracę określoną w umowie o pracę. O możliwości zatrudnienia u płatnika dowiedziała się w połowie kwietnia 2017roku. Jednakże z uwagi na charakter jej podstawowej pracy – wzmożoną ilość godzin pracy w okresie od stycznia do maja nie była w stanie odpowiedzieć na ofertę pracy od kwietnia. W związku z rocznym rozliczeniem czasu pracy u podstawowego pracodawcy, a tym samym zmniejszeniem ilości godzin od dnia 1 czerwca do 35 godzin tygodniowo zdecydowała się na podjęcie dodatkowej pracy. Ponadto przesłanką do podjęcia zatrudniania była podjęta przez nią i męża decyzja o zakupie nieruchomości gruntowej.

/ odwołanie k 3-5/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację podniesioną w zaskarżonej decyzji.

/ odpowiedź na odwołanie k. 12- 14/

Postanowieniem z dnia 6 lutego 2018 r. Sąd Okręgowego w Łodzi VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 219 kpc połączył sprawę o sygnaturze VIII U 312/18 ze sprawą o sygn akt VIII U 311/18.

/ postanowienie k 13 akt VIII U 312/18 /

Na rozprawie w dniu 23 stycznia 2019 r. strony poparły swoje stanowiska procesowe, nadto pełnomocnik organu rentowego wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych.

/stanowiska stron z dnia 23 stycznia 2019 r. – 00:00:49 – 00:01:58 /

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

D. K. (1) posiada wykształcenie wyższe. Ukończyła Szkołę Główną Handlową na kierunku Finanse i Rachunkowość, w 2014 r. uzyskała tytułu magistra.

/kwestionariusz osobowy k. 47-48 akt ZUS , dyplom k. 44-46 akt ZUS nadto wskazane dokumenty w aktach osobowych koperta k. 29, zeznania wnioskodawczyni 00:03:38 – 00:30:34 protokół z rozprawy z dnia 23 stycznia 2019 r. w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:01:55- 00:40;22 protokół z rozprawy z dnia 20 czerwca 2018 r. /

D. K. (1) od dnia 1 września 2013 r. jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę w (...) Sp.z o.o. (...) sp.k. (dawniej: (...) Sp.z o.o.), w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku konsultanta w dziale audytu. W ramach wskazanego zatrudnienia, godziny jej pracy są rozliczane rocznie. Wnioskodawczyni pracuje nawet do 15 godzin dziennie w okresie od stycznia do czerwca, następnie ma zmniejszony wymiar czasu pracy- 35 godzin tygodniowo. Wówczas pracuje po około 7-7,5 h od poniedziałku do czwartku, a piątki zazwyczaj po około 5 godzin.

/kwestionariusz osobowy k. 47-48 akt ZUS nadto w aktach osobowych koperta k. 29 zestawienia godzin pracy k. 153 -176, zeznania wnioskodawczyni 00:03:38 – 00:30:34 protokół z rozprawy z dnia 23 stycznia 2019 r. w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:01:55- 00:40;22 protokół z rozprawy z dnia 20 czerwca 2018 r. /

J. M. (1) od dnia 25 czerwca 2002 r. zgłosiła prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, a jej przeważającym rodzajem wg kodu (...) jest działalność prawnicza. Siedzibą działalności jest Ł. ul. (...).

/ wypis z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej k 62 akt ZUS/

Płatnik J. M. (1) jest zatrudniona w oparciu o umowę o pracę jako radca prawny w (...) S.A. Oddział Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy.

/ewidencja czasu pracy J. M. (1) k. 131-142 zeznania płatnika 00:30:34 – 00:36:06 protokół z rozprawy z dnia 23 stycznia 2019 r. w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:40:22- 00:53:49 protokół z rozprawy z dnia 20 czerwca 2018 r. /

W ramach działalności gospodarczej płatnik obsługuje takie podmioty jak: Teatr im. J. w Ł., Teatr Nowy w Ł. co wiąże się z obecnością w tych teatrach dwa razy tygodniu od 30 min do 1,5 h. Płatnik obsługuje też firmę (...), która jest właścicielem hoteli (...) w W..

Matka wnioskodawczyni B. W. prowadzi obsługę księgową płatnika od dziesięciu lat.

J. M. (1) rozmawiała z B. W. o zatrudnieniu pracownika w jej kancelarii. B. W. poinformowała wyżej wymienioną, że ewentualnie jej córka, która jest zatrudniona w korporacji byłaby chętna podjąć dodatkową pracę.

/ zeznania płatnika 00:30:34 – 00:36:06 protokół z rozprawy z dnia 23 stycznia 2019 r. w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:40:22- 00:53:49 protokół z rozprawy z dnia 20 czerwca 2018 r. zeznania świadka B. W. 00:56:31 - 01:10:04 protokół z rozprawy z dnia 20 czerwca 2018 r. zeznania wnioskodawczyni 00:03:38 – 00:30:34 protokół z rozprawy z dnia 23 stycznia 2019 r. w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:01:55- 00:40;22 protokół z rozprawy z dnia 20 czerwca 2018 r. /

W dniu 1 czerwca 2017 r. pomiędzy J. M. (1) a D. K. (1), została zawarta umowa - nazwana umową o pracę na czas określony do 31 grudnia 2019 r. Jako termin rozpoczęcia pracy wskazano w umowie 19 czerwca 2017 r. Zgodnie z umową D. K. (1) została zatrudniona, na stanowisku asystent kancelarii, na 1/2 etatu, za wynagrodzeniem w kwocie 3 000 zł (miesięcznie) brutto.

/ umowa pracę k. 60 akt ZUS w aktach osobowych koperta k. 29/

D. K. (1) w dniu 29 czerwca 2017 r. została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako pracownik przez płatnika składek J. M. (1) od dnia 19 czerwca 2017 r.

/ bezsporne, zeznania świadka B. W. 00:56:31 - 01:10:04 protokół z rozprawy z dnia 20 czerwca 2018 r./

Płatnik J. M. (1) nie zatrudniała wcześniej pracowników.

/bezsporne/

Płatnik utworzył dokumentację pracowniczą dotyczą ubezpieczonej, w której m.in. znalazły się następujące dokumenty: umowa o pracę, karta szkolenia wstępnego BHP, kwestionariusz osobowy, orzeczenie lekarskie nr (...), dyplomy, oświadczenie o zachowaniu tajemnicy, listy obecności, ewidencja czasu pracy, listy płac za miesiące 06-10/2017 potwierdzenia wpłat tytułem zaliczki na podatek PIT-4, deklaracje podatkowe VAT-7, wydruk z księgi przychodów i rozchodów.

/k. 47-48 akt ZUS, k. 47-48 akt ZUS k. 58-60 akt ZUS k. 44-46 akt ZUS k. 54-56 akt ZUS k. 47- 53 akt ZUS k 39-43 akt ZUS, k 31-37, 25 -29 akt ZUS k. 30- 38. nadto wskazane dokumenty w aktach osobowych koperta k. 29/

D. K. (1) nie była upoważniona do podpisywania dokumentów.

/zeznania wnioskodawczyni 00:03:38 – 00:30:34 protokół z rozprawy z dnia
23 stycznia 2019 r. w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:01:55- 00:40;22 protokół z rozprawy z dnia 20 czerwca 2018 r./

Wnioskodawczyni nie miała oni osobistego, ani telefonicznego kontaktu z klientami płatnika.

W drugiej połowie lipca 2017 r. J. M. (1) była na urlopie wypoczynkowym poza Ł..

/zeznania płatnika 00:30:34 – 00:36:06 protokół z rozprawy z dnia 23 stycznia
2019 r./

Badaniem ginekologicznym w dniu 27 lipca 2017 r. stwierdzono u wnioskodawczyni ok. 9 tydzień ciąży. Jako datę ostatniej miesiączki wskazano dzień 24 maja 2018 r.

/ wynik badania k. 44 w dokumentacji medycznej z Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej (...) s.c k. 40 - 62 kserokopia karty ciąży k. 116-117/

Od dnia 1 września 2017 r. D. K. (1) stała się niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży.

/dokumentacja medyczna z Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej (...) s.c k. 40 – 62 dokumentacja medyczna z Wojewódzkiego Szpitala (...) – Curie w Z. k. 66 - 109/

Za okres od 1 września 2017 r. do 3 października 2017 r. płatnik składek wykazał wypłatę wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy. Od dnia 4 października 2017 r. D. K. (1) wystąpiła z wnioskiem o wypłatę zasiłku chorobowego.

/ bezsporne/

Na listach płac: za czerwiec 2017 roku wskazano, że J. M. (1) wypłaciła D. K. (1) wynagrodzenie za pracę w kwocie 1.363,68 zł brutto (969,81 zł netto), za lipiec-sierpień 2017 roku wynagrodzenie w kwocie 3.000,00 zł brutto (2.110,72 zł netto), za wrzesień 2017 roku wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wskutek choroby 2.588,70 zł brutto (2.090,72 zł netto), za październik 2017 roku wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wskutek choroby -258,87 zł brutto (228,57 zł netto). Wypłaty wnioskodawczyni potwierdzała własnoręcznym podpisem.

D. K. (1) urodziła dziecko w dniu 18 lutego 2018 r. Do dnia porodu przebywała na zwolnieniu lekarskim.

/ odpis skróconego aktu urodzenia k. 115, dokumentacja medyczna z Wojewódzkiego Szpitala (...) – Curie w Z. k. 66 -109 zeznania wnioskodawczyni 00:03:38 – 00:30:34 protokół z rozprawy z dnia 23 stycznia 2019 r. w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:01:55- 00:40;22 protokół z rozprawy z dnia 20 czerwca 2018 r./

W okresie niezdolności do pracy wnioskodawczyni płatnik nie zatrudnił nikogo na jej zastępstwo.

/oświadczenie płatnika pismo procesowe k. 21, zeznania płatnika 00:30:34 – 00:36:06 protokół z rozprawy z dnia 23 stycznia 2019 r. w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami 00:40:22- 00:53:49 protokół z rozprawy z dnia 20 czerwca 2018 r./

Z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej płatnik składek J. M. (1) w 2017 r. osiągnęła dochód w wysokości 56.932,91 zł. Od stycznia do marca 2017 roku płatnik osiągała przychody w wysokości miesięcznie 7.350,00 zł, a od kwietnia do grudnia 2017 roku w wysokości 7.550,00 zł miesięcznie. Dokumenty finansowe nie wskazują zatem na wzrost obrotów, czy przychodów zarówno w okresie poprzedzającym zawarcie spornej umowy o pracę jak i następującym po tej dacie.

/PIT -36 l PIT/B, Podsumowanie książki przychodów i rozchodów za 2017 r. oraz rozliczenie dochodu z remanentem za poszczególne miesiące koperta k. 29/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów w postaci dokumentów m.in. akt osobowych ubezpieczonej, dokumentacji medycznej wnioskodawczyni, akt rentowych ZUS, dokumentacji finansowej płatnika składek, nadto w oparciu o ewidencję czasu pracy i zestawienie czasu pracy, nadesłane przez pracodawców odwołujących się tj. (...) i PricewaterhouseCoopers Sp.zo.o. Dokumenty te nie były kwestionowane przez żadną ze stron.

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy, Sąd nie dał wiary zeznaniom ubezpieczonej: D. K. (1), płatnika J. M. (1) oraz świadka B. W., w części w której wskazywały na realność zawartej umowy o pracę oraz faktycznego świadczenia pracy przez ubezpieczoną w ramach tej umowy. W ocenie Sądu, w świetle zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego, brak jest podstaw do przyjęcia, iż stosunek pracy faktycznie był realizowany. Przeciwko prawdziwości zeznań stron, zdaniem Sądu, przemawiają ustalone okoliczności faktyczne.

Przede wszystkim wskazać należy, iż za okres zatrudnienia - poza dokumentacją osobową, czy inną dokumentacją dotyczącą pracownika, które stanowią formalny element zatrudnienia, a nie są dowodem faktycznego istnienia pomiędzy stronami stosunku pracy, brak jest jakichkolwiek innych dokumentów potwierdzających działalność ubezpieczonej. Wyżej wymieniona – zgodnie z twierdzeniami wnioskodawczyń - miała przygotowywać projekty pism sądowych, porządkować akta, przygotować treści e-maili, zajmować się bieżąca obsługą kancelarii (między innymi wysyłką poczty, aktualizacją wiedzy w zakresie zmian prawnych), przygotować orzecznictwo, porządkować bieżące sprawy, sporządzać proste projekty umów czy opinii. W trakcie niniejszego postepowania nie został okazany żaden z dokumentów potwierdzających dokonanie tego typu czynności. Bez wpływu na powyższe pozostaje okoliczność, którą w toku procesu podnosił płatnik, iż obowiązuje ją jako radcę prawnego poufność i tajemnica zawodowa. Bezsprzecznie byłaby bowiem możliwość okazania tych pism z utajnionymi danymi osobowymi klientów, gdyby de facto istniały. Ponadto korzystanie z oprogramowania komputerowego pozwala na wskazanie autora konkretnego pliku i czasu jego wygenerowania. Tymczasem żaden wykaz tak sporządzonych plików nie został w sprawie przedłożony. W toku postępowania nie przedłożono też żadnych wydruków maili, które przygotowywać miała ubezpieczona. Dodatkowo w ocenie Sądu niewiarygodnym jest fakt zatrudnienia pracownika w kancelarii prawnej bez chociażby szczątkowej możliwości podpisywania przez niego jakichkolwiek dokumentów. Działalność w ramach obsługi sekretariatu, którą miała się zajmować wnioskodawczyni w takich warunkach jest całkowicie nieprawdopodobna. Na skutek tego wnioskodawczyni nie mogłaby bowiem nawet odebrać poczty, nie mówiąc już o nadawaniu przesyłek za pomocą, książki do korespondencji do czego miała być uprawniona.

Nie zasługują również na wiarę wyjaśnienia wnioskodawczyń co do czynności które stricte D. K. (1) miała dokonywać. Wyżej wymieniona nie umiała sprecyzować jakimi konkretnie problemami przy wyszukiwaniu orzecznictwa się zajmowała, stricte dla jakiego klienta, nie wiedziała ile spraw było aktywnych, a ile pasywnych. Jej zeznania w tym zakresie były bardzo ogólne. Wnioskodawczyni tylko hasłowo wskazywała, że orzecznictwo dotyczyło zobowiązań prawa budowlanego, umów zleceń czy o dzieło, a to przy braku odniesienia do konkretnych problemów, czy zagadnień, powoduje, że należy uznać jej twierdzenia w tym zakresie za całkowicie niewiarygodne. Gdyby bowiem choć szczątkowo wnioskodawczyni takimi kwestiami się zajmowała, umiała by je doprecyzować. Znamiennym jest również, iż wnioskodawczyni miała szukać orzecznictwa za pomocą haseł na portalu Ministerstwa Sprawiedliwości, nie zaś stricte na portalach prawniczych LEX, L., czy sądów powszechnych, Sądu Najwyższego, z których zwykle korzystają profesjonaliści. Już sam ten fakt, poddaje w wątpliwość okoliczność dokonywania przez nią wskazanych czynności na zlecenie płatnika.

Niewiarygodnymi są też zeznania wnioskodawczyń i świadka, wskazujące na wymiar świadczonej przez D. K. (1) pracy. Wnioskodawczyni miała świadczyć pracę u płatnika w wymiarze ½ etatu, popołudniami w wymiarze jaki na bieżąco ustalono. Jednakże przedstawiona przez płatnika ewidencja czasu pracy wskazuje, iż najbardziej aktywna zawodowo – po 8 godzin dziennie wnioskodawczyni była w okresie nieobecności płatnika. W ocenie Sądu w świetle doświadczenia życiowego, taka okoliczność nie znajduje żadnego usprawiedliwienia. Największy nakład pracy należy bowiem łączyć z okresem największej aktywności w zakresie prowadzonej działalności. Tej natomiast w tym okresie z uwagi na nieobecność płatnika w ogóle nie było. Poza tym wykonywanie prac sekretarskich, związanych z bieżącą obsługa kancelarii w godzinach późno popołudniowych 18.00-21.00, czy w soboty nie znajduje logicznego wyjaśnienia. O ile bowiem jeszcze sporządzanie projektów pism, umów, czy porządkowanie akt mogłoby mieć miejsce w tych godzinach, tak generalne funkcjonowanie kancelarii o tej porze uznać należy za znikome. Tym samym, ewidencja czasu pracy, jak i listy obecności przedstawione przez płatnika Sąd uznał za całkowicie niewiarygodne.

Brak jest również dowodów wskazujących na fakt wykonywania przez D. K. (1) pracy podporządkowanej, zarówno co do czasu jak i zlecanych ubezpieczonej zadań.

Jak przyznała wnioskodawczyni, nie wydawano jej codziennych poleceń z uwagi na zakres przydzielonych zadań. Niejasnym jest zatem, jak i czy w ogóle z pracy była rozliczana. Ubezpieczona D. K. (1) w swych zeznaniach wskazywała, iż były momenty, że nie było w kancelarii płatnika, było, też tak, że razem pracowały. Ubezpieczona wskazywała że nie przypomina sobie sytuacji, aby danego dnia w ogóle nie spotkała J. M. (1), że zazwyczaj mijały się. Niemniej jednak, nie należy tracić z pola widzenia, iż w lipcu 2017 r. płatnik był dwa tygodnie na urlopie. Tym samym zeznania wnioskodawczyni co do bieżącej kontroli nad jej pracą są niespójne, gdyż w tych okolicznościach strony nie mogły widzieć się codziennie. Znamiennym jest również, iż w światłe zeznań wnioskodawczyń, D. K. (1) miała być wpuszczana do biura mieszczącego się w domu płatnika, zarówno przez J. M. (1), jej męża lub dorosłego syna płatnika. W konsekwencji nie jest jasne, jak ww. osoby pod nieobecność płatnika miałyby weryfikować czas pracy, czy czynności wykonywane przez powódkę, skoro niemiały do tego żadnych uprawnień.

W ocenie Sądu okoliczności zatrudnienia D. K. (1) nie usprawiedliwia też podnoszony przez płatnika fakt znaczącego obciążenia pracą, związanego z rozwojem kancelarii, większą ilością zleceń i wzrostem obrotów. Na fakty te nie wskazuje bowiem żaden ze zgromadzonych w sprawie dowodów, w tym dokumentacja księgowa przedłożona przez płatnika.

O tym, że nie istniała potrzeba gospodarcza zatrudnienia wnioskodawczyni świadczy też fakt, iż w jej miejsce podczas długiej nieobecności nikt nie został zatrudniony, a jej obowiązki wykonywała sama płatniczka. W końcu znamiennym jest, iż wnioskodawczyni nie miała żadnego doświadczania ani wiedzy z zakresu prawa, a samo doświadczenie w zakresie pracy biurowej nie tłumaczy ani powierzenia jej obowiązków związanych ze sporządzaniem pism procesowych, czy prostych opinii prawnych, ani przyznania relatywnie wysokiego wynagrodzenia w wysokości 3000 zł brutto przy zatrudnieniu na ½ etatu. W ocenie Sądu przytoczone okoliczności przemawiają za uznaniem, iż dla ubezpieczonej został stworzony sztuczny etat, którego celem było jedynie zagwarantowanie odpowiednio wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Podkreślić należy, że według wnioskodawczyń dowodem na rzeczywiste wykonywanie zawartej umowy o pracę mają być wyłącznie ich zeznania. Tymczasem odwołujące nie przedstawiły żadnych wniosków dowodowych na potwierdzenie, że po zawarciu umowy o pracę, D. K. (1) wykonywała czynności w ramach stosunku pracy. Dowodem takim nie może być w ocenie Sądu Okręgowego – dokumentacja potwierdzająca, że wyżej wymieniona dokonała zakupu nieruchomości, na co uzyskała pożyczkę od matki, co wiązało się natomiast z koniecznością uzyskania dodatkowych środków na jej spłatę. Sąd nie neguje tych okoliczności, jednakże pozostają one bez wpływu na rozstrzygnięcie sprawy (przez co zostały pominięte) – wobec nie przedstawienia dowodów wskazujących na rzeczywiste wykonywanie obowiązków pracowniczych przez skarżącą.

Mając na względzie powyższe okoliczności, Sąd odmówił wiary wnioskodawczyniom co do faktu, że rzeczywiście ubezpieczona świadczyła pracę w ramach zawartej umowy o pracę od 19 czerwca 2017 r. oraz świadkowi, że strony zamierzały realizować faktycznie stosunek pracy.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołania jako niezasadne podlegały oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2019 roku, poz.300) pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2016 r., poz. 372) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

W myśl art. 4 w ust 1 i 2 ustawy zasiłkowej ubezpieczony podlegający obowiązkowo ubezpieczeniu nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

O uznaniu stosunku łączącego dwie osoby za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku kodeks pracy, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, iż umowa o pracę zawarta między ubezpieczoną D. K. (1), a płatnikiem składek J. M. (1), jest nieważna, bowiem została zawarta dla pozoru.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.

W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (wyrok SN z dnia 2 lipca 2008 roku, sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (lex nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 r. w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) można wyczytać, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia
13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (lex numer 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującej zarzutów, że zawarła umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałaby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał zatem badać, czy pomiędzy wnioskodawczynią a płatnikiem składek istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

W tej sytuacji do Sądu należało przeprowadzenie oceny, czy analizowany stosunek prawny nosił konstytutywne cechy stosunku pracy.

W tym celu Sąd zbadał, czy odwołująca się osobiście świadczyła pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy) w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy. Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem znaczenie dla objęcia wnioskodawczyni obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Zdaniem Sądu analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że ubezpieczona na rzecz płatnika składek w spornym okresie nie wykonywała żadnej pracy. Wyżej wymieniona miała wykonywać prace sekretarskie ale nie miała żadnego kontaktu, ani z klientami kancelarii, ani uprawnień do podpisywania jakichkolwiek dokumentów. W sprawie nie przedstawiono nawet szczątkowej dokumentacji mogącej potwierdzać pracę wnioskodawczyni, czy to zakresie przygotowywania projektów korespondencji mailowej, pism procesowych, czy też opinii. Wnioskodawczyni w toku procesu nie umiała także wiarygodnie wyjaśnić, jakimi problemami zajmowała się przy rzekomym wyszukiwaniu orzecznictwa na rzecz płatnika. Tym samym Sąd doszedł do przekonania iż żadnych z tych czynności wnioskodawczyni nie wykonywała.

W procesie nie przedstawiono żadnych wiarygodnych dowodów wskazujących na rzeczywisty czas pracy i jej wymiar. Ubezpieczona miała wykonywać czynności na rzecz płatnika w różnych godzinach przy czym, ani wymiar pracy, ani jej pora uwidoczniana - czy to na listach płac, czy w ewidencji czasu pracy nie znajduje uzasadnienia ani w aktywnej działalności samego płatnika ani w zasadach funkcjonowania kancelarii. Ponadto nie jest jasnym jak ubezpieczona była z czasu pracy przez płatnika rozliczana, skoro ten nie miał odzwierciedlenia w dokonywanych przez nią czynnościach oraz w bezpośrednim nadzorze – niejednokrotnie bowiem płatnik był w kancelarii nieobecny.

Przede wszystkim jednak zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, nie potwierdza, aby płatniczka kierowała pracą wnioskodawczyni, w szczególności, aby wskazywała jakiekolwiek konkretne zadania do realizacji związane z powierzonym stanowiskiem pracy oraz, aby zakreślała konkretne terminy wykonania poszczególnych zadań. Jest to istotne, jeżeli uwzględni się, że zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu. Ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika natomiast, aby polecenia co do bieżącego wykonywania pracy były wydawane przez płatnika. Z zeznań samej wnioskodawczyni wynikało, iż bieżące polecenia nie były jej wydawane, a zakres zadań wynikał wyłącznie z nałożonego na nią szeroko zakresu obowiązków

Ustawodawca zastrzegł w przepisie art. 22 § 1 k.p., że pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, przy czym nie zdefiniował tej cechy zatrudnienia. W literaturze przedmiotu wyinterpretowano, że kierownictwo pracodawcy przejawia się w poleceniach, podporządkowaniu organizacyjnym oraz podporządkowaniu represywnym i dystrybutywnym. Nie jest jednak jasne, czy wszystkie przejawy kierownictwa pracodawcy muszą występować jednocześnie i z pełnym nasileniem. Zmieniające się warunki i potrzeby świadczenia pracy zrodziły dylemat. Sprowadza się on do pytania, czy niewystępowanie w trakcie zatrudnienia (lub występowanie w ograniczonym rozmiarze) poleceń podmiotu zatrudniającego, jak również pozostałych cech kierownictwa, pozwala na uznanie istnienia stosunku pracy. Wydaje się, że odpowiedzią orzecznictwa jest konstrukcja podporządkowania autonomicznego. Sąd Najwyższy przyjął, że podporządkowanie pracownika (art. 22 § 1 k.p.) może polegać na określeniu przez pracodawcę czasu pracy i wyznaczeniu zadań, natomiast co do sposobu ich realizacji pracownik ma pewien zakres swobody (wyrok SN z dnia
7.09.1999 r., I PKN 277/99, OSNAPiUS 2001 nr 1, poz. 18, wyrok SN z dnia 04.04.2002 r., I PKN 776/00 OSNP 2004 nr 6, poz.94.).

Do koncepcji tej nawiązywał Sąd Najwyższy również w późniejszych orzeczeniach (Wyrok SN z dnia 7.03.2006 r., I PK 146/05,OSNP 2007, nr 5-6, poz. 67, postanowienie SN z dnia 11 października 2007 r., III UK 70/07, OSNP 2008, nr 23-24, poz. 366).

Konstatacja ta jest ważna, gdy założy się, że praca pod kierownictwem w myśl art. 22 § 1 k.p., jest jedną z najważniejszych cech w procesie typizacji charakteru stosunku prawnego łączącego strony (wyrok SN z dnia 20.03.1965 r., III PU 28/64, OSNCP 1965, nr 9, poz. 157).

Zdaniem Sądu Okręgowego analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi jednak do wniosku, że w sprawie niniejszej nie zostały stwierdzone omówione powyżej elementy świadczące o tym, iż ubezpieczona miała określoną autonomię w wykonywaniu zadań nie wiadomo, bowiem jak w ogóle z zadań tych została rozliczona. Tym samym nie sposób dojść do przekonania, że wykonywała pracę na podstawie umowy o pracę i łączył ją z płatnikiem składek stosunek pracy.

W ocenie Sądu płatnik w ogóle w spornym okresie nie miał potrzeby zatrudniania pracownika w oparciu o umowę o pracę. Kancelaria płatnika wbrew głoszonym przez niego w toku procesu tezom - w spornym okresie nie otrzymała ani większej ilości zleceń, ani nie zanotowała zwiększonych obrotów. Tym samym zwiększony wymiar czasu pracy nie uzasadniał zatrudnienia pracownika do dokonania zwykłych czynności biurowych, które zwykle do tej pory dokonywała sama płatniczka. Ponadto o braku potrzeby zatrudnienia D. K. (1) świadczy przede wszystkim brak zatrudnienia pracownika w czasie jej nieobecności w pracy spowodowanej chorobą w okresie ciąży. Podkreślić należy, że fakt braku zatrudnienia pracownika na zastępstwo utwierdza Sąd w przekonaniu, że zatrudnienie wnioskodawczyni przez płatnika było ekonomicznie nieuzasadnione, a co za tym idzie było fikcyjne.

W ocenie Sądu okoliczności te jednoznacznie wskazują, że celem podjętych przez płatnika i ubezpieczoną działań było wyłącznie uzyskanie odpowiednio wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Celem działania stron nie było, bowiem świadczenie pracy w ramach stosunku pracy i uzyskiwanie z tego tytułu wynagrodzenia, a jedynie osiągnięcie innych korzyści, które prawo wiąże z istnieniem stosunku pracy. Tymczasem co już, podniesiono głównym celem zawarcia umowy o pracę winno być nawiązanie stosunku pracy, a jedynie rezultatem i pośrednim celem zatrudnienia jest uzyskanie wskazanych korzyści.

Wprawdzie płatnik w toku procesu złożył dokumentację dotyczącą pracownika za sporny okres, to jednak w ocenie Sądu dokumenty te nie świadczą o wykonywaniu pracy. Stworzenie tej dokumentacji miało jedynie uprawdopodobnić świadczenie pracy. Dokumentacja kadrowa potwierdza jedynie fakt formalnego jej sporządzenia, a nie jest dowodem faktycznego istnienia pomiędzy stronami stosunku pracy. Do ustalenia, że doszło do powstania między stronami stosunku pracy nie jest wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, a konieczne jest ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy, wynikające z umowy o pracę i to czyniły.

W ocenie Sądu na gruncie rozpoznawanej sprawy strony umowy musiały mieć świadomość tego, że umowa nie będzie ich obowiązywać, a ich ewentualne zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne będą krótkotrwałe. Nawiązanie stosunku pracy, którego elementami są zobowiązanie się pracownika do wykonywania pracy i zobowiązanie pracodawcy do wypłacania wynagrodzenia, nie było rzeczywistym celem stron. Stronom chodziło o uzyskanie odpowiednio wysokich świadczeń z ubezpieczenia chorobowego i temu celowi podporządkowały skonstruowanie określonej sytuacji prawnej, a umowa o pracę stanowić miała przede wszystkim narzędzie do realizacji tego celu. Fikcyjne, czyli tylko pozorne zawarcie umowy o pracę nie mogło stanowić zaś podstawy do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami pracowników.

Wobec powyższego Sąd uznał, że zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ustalająca niepodleganie przez D. K. (1) od 19 czerwca 2017 r. ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę jako pracownika u płatnika J. M. (1) odpowiada prawu i na podstawie art.477¹⁴§ 1 k.p.c. oddalił odwołania.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art.98 k.p.c. , a wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ustalił zgodnie z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz.265) zasądzając je od każdej z odwołujących osobno bowiem w sprawie rozpoznano dwa odwołania.

J.L.

z/ odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć J. M.

06.03.2019r.