UZASADNIENIE

24 września 2014 roku J. W. wniosła do Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi pozew przeciwko Bank (...) spółce akcyjnej z siedzibą w G. o „ograniczenie wykonalności do kwoty stanowiącej wysokość odsetek (wyliczonych na dzień wydania wyroku, związanego z wytoczeniem niniejszego powództwa), od kwoty ponad uiszczone przez Powoda 5 148 zł. oraz dalszych odsetek od ww. kwoty liczonych od dnia wydania wyroku do dnia zapłaty” tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego numer (...) (...) wystawionego 8 marca 2012 roku przez pozwaną przeciwko powódce, któremu klauzula wykonalności została nadana postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z dnia 29 marca 2012 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt II 1 Co 2823/12. Nadto powódka wniosła o zasądzenie zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. Powódka wskazała, że pozwana w spornym (...) określiła zadłużenie powódki z tytułu należności głównej na kwotę 37.596,76 zł, tymczasem powódka spłaciła całość należności głównej i część odsetek (łącznie 55.148 zł).

(pozew – k.3-7)

Postanowieniem z 2 grudnia 2014 roku powódka została w całości zwolniona od kosztów sądowych.

(postanowienie z 02.12.2014 r. – k.32)

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. Pozwana podniosła, że na dzień 3 września 2015 roku do zapłaty nadal pozostaje kwota 41.646,23 zł, w tym 27.290,69 zł tytułem kapitału, 1.207,95 zł tytułem odsetek umownych, 13.110,59 zł tytułem odsetek karnych i 37 zł tytułem kosztów postępowania egzekucyjnego.

(odpowiedź na pozew – k.58-61)

W dniu 8 marca 2017 roku (...) Bank spółka akcyjna z siedzibą w W. złożyła pismo, w którym wskazała, że ze względu na dokonanie podziału pozwanej przez wydzielenie Bank (...) spółki akcyjnej poprzez przeniesienie części obejmującej podstawową działalność, bez portfela kredytów hipotecznych i Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych na (...) Bank spółkę akcyjną, to ta ostatnia powinna dalej występować w niniejszym procesie w charakterze strony pozwanej.

(pismo (...) Bank S.A. z 08.03.2017 r. – k.258-259)

Pismem z 25 kwietnia 2017 roku powódka wyraziła zgodę na wstąpienie (...) Bank spółki akcyjnej w miejsce pozwanej Bank (...) spółki akcyjnej w trybie art. 192 pkt 3 k.p.c.

(pismo powódki z 25.04.2017 r. – k.289-290)

Postanowieniem z dnia 4 maja 2017 roku Sąd Rejonowy stwierdził, że na podstawie art. 13 § 2 k.p.c., ze względu na przedmiot postępowania – wykonalność tytułu wykonawczego – w rozpoznawanej sprawie nie stosuje się przepisu art. 192 pkt 3 k.p.c. oraz postanowił odmówić dopuszczenia do udziału w sprawie w charakterze strony pozwanej (...) Bank spółki akcyjnej i sprawę dalej prowadzić przeciwko pozwanej Bank (...) spółce akcyjnej.

(postanowienie z 04.05.2017 r. – k.292)

W dniu 30 maja 2017 roku powódka rozszerzyła powództwo w ten sposób, że zażądała pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości motywując to tym, że przed zamknięciem rozprawy zaszło zdarzenie (podział przez wydzielenie pozwanej) wskutek którego zobowiązanie nie może być egzekwowane. Jednocześnie wartość przedmiotu sporu została określona na kwotę 53.147,76 zł.

(pismo powódki z 30.05.2017 r. – k.294-297; pismo z uzupełnieniem braków formalnych rozszerzenia powództwa – k.313-314)

W odpowiedzi na rozszerzenie powództwa pozwana Bank (...) S.A. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. Pozwana wskazała „kategorycznie”, że sporny tytuł wykonawczy nadal może stanowić podstawę egzekucji przeciwko powódce z wniosku następcy prawnego pozwanej, tj. (...) Bank spółki akcyjnej, ten bowiem będzie mógł w trybie art. 788 § 1 k.p.c. wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności.

(pismo pozwanej z 21.08.2017 r. – k.323-325)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

8 marca 2012 roku pozwana Bank (...) spółka akcyjna z siedzibą w G. wystawiła przeciwko powódce J. W. tytuł egzekucyjny nr (...) (...), w którym stwierdziła, że w związku z nieuregulowaniem należności z tytułu limitu debetowego udzielonego na podstawie umowy Kompleksowego Pakietu Harmonium Medyk z dnia 21 maja 2010 roku, zmienionej aneksem nr (...)/// (...) z 25 maja 2010 roku, zmienionego aneksem nr (...) z dnia 19 maja 2011 roku, objętej porozumieniem nr (...) w sprawie spłaty zadłużenia z dnia 8 lipca 2011 roku, pozwanej przysługuje wobec powódki roszczenie o zapłatę kwoty 53.147,76 zł obejmującej:

1. zadłużenie z tytułu salda debetowego w kwocie 50.253,83 zł,

2. odsetki umowne w kwocie 1.011,49 zł naliczone od 8 lipca 2011 roku do 16 lutego 2012 roku według zmiennej stopy procentowej zdefiniowanej jako WIBOR 6M +9,0%, tj. 13,76% na dzień zawarcia porozumienia,

3. odsetki od zadłużenia przeterminowanego w kwocie 1.822,44 zł naliczone od 27 grudnia 2011 roku do 7 marca 2012 roku według obowiązującej w Banku stopy procentowej dla zadłużenia przeterminowanego, wynoszącej w dniu wystawienia bamkowego tytułu egzekucyjnego 24,00% w stosunku rocznym, co stanowi 4-krotność stopy kredytu lombardowego NBP,

4. koszty upomnień w kwocie 60 zł.

Nadto pozwana stwierdziła, że dalsze należne odsetki w wysokości 4-krotności stopy kredytu lombardowego NBP, które na dzień wystawienia tytułu wynoszą 24,00% w stosunku rocznym, od kwoty wymagalnego roszczenia, tj. od kwoty 53.087,76 zł, obejmującej zadłużenie z tytułu salda debetowego oraz odsetki określone w pkt. 2 i 3 będą obciążać dłużnika od 8 marca 2012 roku do dnia zapłaty.

Powyższemu tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności na rzecz pozwanej Bank (...) spółki akcyjnej nadał Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi postanowieniem z dnia 29 marca 2012 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt II 1 Co 2823/12.

(okoliczności bezsporne; nadto: tytuł wykonawczy złożony w postępowaniu egzekucyjnym Km 9766/15)

5 sierpnia 2014 roku pozwana złożyła do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Widzewa w Łodzi P. P. wniosek o wszczęcie wobec powódki egzekucji celem wyegzekwowania kwoty 37.596,76 zł wraz z dalszymi odsetkami naliczanymi po dniu następnym od dnia wystawienia tytułu egzekucyjnego. Ww. kwota obejmowała: 27.290,69 zł tytułem kapitału, 1.207,95 zł tytułem odsetek umownych i 9.098,12 zł tytułem odsetek karnych naliczonych do dnia wystawienia wniosku egzekucyjnego.

(wniosek o wszczęcie egzekucji – załączone akta postępowania egzekucyjnego Km 9766/15)

W toku wyżej opisanej egzekucji od powódki ściągnięto kwotę 115,88 zł, w tym 98 zł tytułem kosztów poniesionych przez wierzyciela i 17,88 zł tytułem części odsetek.

(pismo Komornika – k.109)

4 listopada 2016 roku został wpisany do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego podział pozwanej Bank (...) spółki akcyjnej na podstawie art. 529 § 1 pkt k.s.h. przez przeniesienie na bank przejmujący (...) Bank spółkę akcyjną – części majątku banku dzielonego – Bank (...) spółki akcyjnej – w formie zorganizowanej części przedsiębiorstwa banku dzielonego w zakresie określonym w uchwale o podziale oraz w planie podziału. Zgodnie zaś z uchwałą o podziale i planem podziału bankowi przejmującemu miały przypaść wszelkie prawa i obowiązki oraz wierzytelności i zobowiązania banku dzielonego związane z wykonywaniem działalności przez Bank (...) z wyłączeniem działalności hipotecznej.

(odpis z rejestru przedsiębiorców KRS – 262-269v; wyciąg z plany podziału Banku (...) S.A. – k.270-275)

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Zgodnie z dyspozycją art. 316 § 1 in principio k.p.c. po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy.

Jak z kolei stanowi art. 840 § 1 pkt 2 in principio k.p.c., dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane.

Jak wskazuje K. Golinowska (K. Golinowska, [w:] J. Jankowski (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom II. Komentarz do artykułów 730-1217, C.H.Beck 2015, Komentarz do art. 840) „nie istnieje żaden zamknięty katalog zdarzeń, których nastąpienie po powstaniu tytułu egzekucyjnego dawałoby podstawę do wystąpienia z powództwem z art. 840 § 1 pkt 2 KPC (…) Do zdarzeń powodujących wygaśnięcie zobowiązania zalicza się: (…) zmiana wierzyciela (art. 509 i n. KC) i przejęcie długu (art. 519 i n. KC)”. Na możliwość oparcia powództwa opozycyjnego z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. na zarzucie zmiany wierzyciela wskazał również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 października 1999 r. (I CKN 111/99, OSNC 2000 nr 4, poz. 82) oraz Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 19 sierpnia 2016 r. (I ACa 424/16, niepubl.).

Za słusznością tego poglądu przemawia, że w powództwie przeciwegzekucyjnym Sąd bada, czy wierzycielowi wskazanemu w tytule wykonawczym przysługuje stwierdzona w tymże tytule wierzytelność wobec wymienionego w tytule wykonawczym dłużnika. Stąd też legitymowanym czynnie jest tylko dłużnik wymieniony w tytule wykonawczym, zaś legitymowanym biernie – wskazany w tytule wykonawczym wierzyciel. Tylko bowiem wymieniony w tytule wykonawczym wierzyciel może stwierdzoną w tytule wierzytelność egzekwować i egzekucja może toczyć się jedynie przeciwko dłużnikowi wymienionemu w tytule wykonawczym. Można zatem pokusić się o stwierdzenie, że w powództwie opozycyjnym sąd bada, czy swoisty stosunek prawnoprocesowy wykreowany przez tytuł wykonawczy znajduje uzasadnienie w stosunku materialnoprawnym.

Ze względu na treść pisma pozwanej przypomnieć należy, że tytuł wykonawczy obejmuje tytuł egzekucyjny opatrzony klauzulą wykonalności (art. 776 zd. 2. k.p.c.). Stąd też w procesie egzekucyjnym Sąd nie bada, czy istnieje stosunek zobowiązaniowy między podmiotami wymienionymi w tytule egzekucyjnym, lecz w tytule wykonawczym. W konsekwencji, skoro do wszczęcia postępowania egzekucyjnego przez wierzyciela przeciwko dłużnikowi konieczne jest posiadanie przez wierzyciela tytułu wykonawczego (art. 776 zd. 1. k.p.c.), to przejście prawa stwierdzonego w tytule egzekucyjnym na inny podmiot, niż w tym tytule wskazany, obliguje wierzyciela do wystąpienia o nadanie klauzuli wykonalności na swoją rzecz (art. 788 § 1 k.p.c.). Na ten przepis wskazywała również pozwana, tylko nie potrafiła z niego wywieść prawidłowego wniosku – na podstawie art. 788 § 1 k.p.c. sąd nadaje klauzulę wykonalności na tytuł egzekucyjny, a nie wykonawczy. Z kolei w postępowaniu opozycyjnym opartym na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. sąd pozbawia wykonalności tytuł wykonawczy, a nie egzekucyjny. Pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego ze względu na stwierdzenie przejścia wskazanego w nim uprawnienia na inny podmiot co do zasady (jeśli są spełnione przesłanki) nie pozbawia ów inny podmiot (aktualnego wierzyciela) prawa do wystąpienia o nadanie klauzuli wykonalności na swoją rzecz na podstawie art. 788 § 1 k.p.c. (zbędne jest na obecnym etapie rozstrzyganie, czy dozwolone jest opatrzenie w obecnym stanie prawnym klauzulą wykonalności bankowego tytułu egzekucyjnego, czy też konieczne jest wytoczenie powództwa o zasądzenie).

Z kolei wedle art. 529 § 1 pkt k.s.h. podział spółki kapitałowej może być dokonany przez przeniesienie części majątku spółki dzielonej na istniejącą spółkę lub na spółkę nowo zawiązaną (podział przez wydzielenie). Do podziału przez wydzielenie stosuje się przepisy o podziale spółek dotyczące odpowiednio spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej (art. 529 § 2 k.s.h.). Wydzielenie nowej spółki następuje w dniu jej wpisu do rejestru. W przypadku przeniesienia części majątku spółki dzielonej na istniejącą spółkę, wydzielenie następuje w dniu wpisu do rejestru podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej (dzień wydzielenia – art. 530 § 2 zd. 2. k.s.h.). Spółki przejmujące lub spółki nowo zawiązane powstałe w związku z podziałem wstępują z dniem podziału bądź z dniem wydzielenia w prawa i obowiązki spółki dzielonej, określone w planie podziału (art. 531 § 1 k.s.h.).

Oznacza to, co w zasadzie nie było między stronami sporne, że z dniem 4 listopada 2016 roku na (...) Bank spółkę akcyjną przeszły wszelkie prawa stwierdzone w tytule egzekucyjnym w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego numer (...) (...) wystawionego 8 marca 2012 roku przez wierzyciela Bank (...) spółkę akcyjną z siedzibą w G. przeciwko dłużnikowi J. W., któremu klauzula wykonalności została nadana postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z dnia 29 marca 2012 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt II 1 Co 2823/12. Oznacza to, że od tego dnia pozwanej Bank (...) spółce akcyjnej nie przysługuje przymiot wierzyciela, bowiem nie jest ona podmiotem stosunku zobowiązaniowego stwierdzonego tytułem wykonawczym.

W konsekwencji należy stwierdzić, że z dniem 4 listopada 2016 roku, tj. po powstaniu tytułu egzekucyjnego, nastąpiło zdarzenie, które w rozumieniu art. 840 § 1 pkt k.p.c. skutkowało wygaśnięciem zobowiązania, oczywiście między pozwaną, jako wskazanym w tytule wykonawczym wierzycielem, a powódką, jako wskazanym w tytule wykonawczym dłużnikiem.

Oznacza to, że na wskazanej podstawie prawnej i ze wskazanych przyczyn należało powództwo uwzględnić prawie w całości. Oddaleniu jedynie podlegało żądanie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w zakresie wyegzekwowanych od powódki odsetek – ponieważ pozbawić wykonalności można jedynie tytuł wykonawczy, który podlega wykonaniu, toteż zgodnie z communis opinio: „Powództwo przeciwegzekucyjne skierowane na pozbawienie lub ograniczenie wykonalności tytułu wykonawczego może być skutecznie wniesione tylko pod warunkiem, że istnieje potencjalna możliwość wykonania tytułu wykonawczego w całości lub w określonej jego części. Dłużnik traci możliwość wytoczenia powództwa opozycyjnego z chwilą wyegzekwowania świadczenia objętego tytułem wykonawczym w całości lub w określonej części w odniesieniu do już wyegzekwowanego świadczenia. Powództwo to jest więc niedopuszczalne w części, w której wykonalność tytułu wykonawczego wygasła na skutek jego zrealizowania.” (tak SN w postanowieniu z dnia 30 maja 2014 r., sygn. akt II CSK 679/13, publ. LEX nr 1475081; zob. również: wyrok SN z dnia 17 listopada 1988 r., sygn. akt I CR 255/88, publ. LEX nr 8929l; wyrok SN z dnia 4 kwietnia 2002 r., sygn. akt I PKN 197/01, publ. Wokanda 2002/12/27; wyrok SN z dnia 14 maja 2010 r., sygn. akt II CSK 592/09, publ. LEX nr 677750; O. Marcewicz [w:] A. Jakubecki (red.), Komentarz aktualizowany do ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego; Lex/el 2014, Komentarz aktualizowany do art. 840 Kodeksu postępowania cywilnego; T. Żyznowski [w:] H. Dolecki, T. Wiśniewski (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom IV. Artykuły 730-1088, Lex/el 2014, Komentarz do art. 840 Kodeksu postępowania cywilnego; S. Kozik [w:] Z. Szczurek (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz., Currenda 2005, Komentarz do art. 840 Kodeksu postępowania cywilnego; J. Gołaczyński, Wybrane zagadnienia egzekucji sądowej, Oficyna 2008, Powództwo opozycyjne).

Ze względu na fakt, że zmiana wierzyciela zaistniała po powstaniu tytułu egzekucyjnego spowodowała wygaśnięcie zobowiązania stwierdzonego tytułem wykonawczym między wymienionymi w tym tytule podmiotami, a przez to stanowiła samodzielną podstawę uwzględnienia powództwa opozycyjnego – zbędne było kontynuowanie postępowania dowodowego celem ustalenia, w jakim zakresie zobowiązanie stwierdzone tytułem wykonawczym zostało przez powódkę wykonane. Takie ustalenia powinny być czynione między obecnym wierzycielem ( (...) Bank spółką akcyjną) a powódką, czy to w procesie o zasądzenie, czy też w postępowaniu przeciwegzekucyjnym, jeśli (...) Bank S.A. uzyska na swoją rzecz klauzulę wykonalności na bankowy tytuł egzekucyjny wystawiony przez pozwaną.

Ze względu na charakter postępowania – stwierdzenie wykonalności zobowiązania opisanego w tytule wykonawczym między wymienionymi w tym tytule wierzycielem i dłużnikiem – niedopuszczalne było wstąpienie nabywcy wierzytelności, tj. (...) Bank spółki akcyjnej, w miejsce pozwanej, bowiem (...) Bank S.A. nie jest, nawet po przejściu na niego prawa stwierdzonego tytułem wykonawczym, legitymowany biernie – proces przeciwegzekucyjny musi się toczyć między wskazanymi w tytule dłużnikiem i wierzycielem, bowiem dotyczy ściśle praw i obowiązków wynikających z tytułu wykonawczego. Nie można zatem do tego procesu stosować art. 192 pkt 3 k.p.c.

Z tych względów orzeczono, jak w punktach 1. i 2. wyroku.

Dla porządku jedynie należy wskazać, że w niniejszej sprawie nie będzie miał znaczenia przepis art. 804¹ k.p.c., zgodnie z którym w razie przejścia egzekwowanego uprawnienia na inną osobę po wszczęciu postępowania egzekucyjnego osoba ta może wstąpić do postępowania na miejsce wierzyciela za jego zgodą, o ile przejście będzie wykazane dokumentem urzędowym lub dokumentem prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym. Przepis ten nie ma znaczenia w rozpoznawanej sprawie z dwu powodów – po pierwsze, uprawnienie takie nie wyłącza możliwości wszczęcia lub dalszego prowadzenia egzekucji na rzecz wierzyciela ujawnionego w treści tytułu wykonawczego, zatem powództwo przeciwegzekucyjne wobec tego wierzyciela jest uzasadnione, po drugie zaś – przepis ten, dodany przez art. 1 pkt 86 ustawy z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1311) stosuje się do postępowań wszczętych po wejściu w życie przywołanej ustawy, tj. wszczętych najwcześniej w dniu 8 września 2016 roku, o czym stanowi art. 21 ust. 1 tejże ustawy, zaś postępowanie egzekucyjne na podstawie spornego tytułu wykonawczego zostało wszczęte 5 sierpnia 2014 roku.

W punkcie 3. wyroku na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. włożono na pozwaną obowiązek zwrotu powódce całych kosztów procesu, do których zaliczono kwotę 2.400 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika procesowego w osobie adwokata; Sąd nie doliczył opłaty skarbowej od pełnomocnictwa bowiem powódka jako strona zwolniona od kosztów sądowych w całości nie była obowiązana jej uiszczać (pkt IV ppkt 2 lit. b załącznika do ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej, tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1827).

O nieuiszczonych kosztach sądowych obejmujących opłatę od pozwu w łącznej wysokości 2.657 zł, opłatę od zażalenia powódki na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia w wysokości 30 zł oraz wynagrodzenie wypłacone biegłemu w łącznej wysokości 2.845,33 zł Sąd orzekł w punkcie 4. wyroku na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 623) w zw. z art. 100 zd. 2. k.p.c., zasądzając je od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE