Sygn. akt XV C 264/16

Gdańsk, 7 września 2018 r.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Sąd Okręgowy w Gdańsku XV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Weronika Klawonn

Protokolant: staż. G. P.

po rozpoznaniu 5 września 2018 r. na rozprawie

sprawy z powództwa A. M.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zmianę treści stosunku prawnego

1.  oddala powództwo o zmianę wysokości renty oraz na nakazanie jej wypłaty w podwyższonej wysokości,

2.  znosi wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu,

3.  umarza postepowanie wywołane wniesieniem zażalenia na postanowienie z 9 sierpnia 2017 r.

UZASADNIENIE

A. M. złożył pozew przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.. Powód domagał się:

1)  zmiany stosunku prawnego łączącego strony poprzez ustalenie, że górną granicę odpowiedzialności pozwanego z tytułu renty zasądzonej wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku z dnia 28 maja 1997 r. (IC 147/94) stanowi suma gwarancyjna 3 020 446,08 zł,

2)  zwaloryzowania dotychczas wypłacanej kwoty renty do 6 390,13 zł,

3)  ustanowienie po stronie pozwanego obowiązku dalszej wypłaty renty w zwaloryzowanej wysokości od 1 kwietnia 2016 r.

W zakresie żądania podwyższenia sumy gwarancyjnej (pkt 1.) 27 października 2017r. wydany został wyrok częściowy (k. 281). Sąd podwyższył sumę gwarancyjną do 2 146 750 zł. Wyrok częściowy jest prawomocny.

W uzasadnieniu żądania waloryzacji renty powód powołał się na zmianę siły nabywczej pieniądza od czasu wydania wyroku zasądzającego rentę. Wskazywał także na liczne potrzeby związane z pogarszającym się stanem zdrowia.

W odpowiedzi na pozew (k. 90) pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. Zdaniem pozwanego sama zmiana siły nabywczej pieniądza nie może być podstawą waloryzacji renty. Wypłacana powodowi renta w dalszym ciągu pokrywa aktualny uszczerbek w dochodach powoda, jakiego doznał w związku z wypadkiem.

Ustalenia faktyczne

Powód A. M. 17 października 1992 roku uległ wypadkowi drogowemu, którego sprawcą był K. S. ubezpieczony u pozwanego od odpowiedzialności cywilnej w ramach obowiązkowego ubezpieczenia posiadaczy pojazdów mechanicznych na podstawie umowy potwierdzonej polisą (...) zawartej na rok kalendarzowy 1992.

(Okoliczność bezsporna: dokumenty związane z postępowaniem likwidacyjnym k. 103 – 126)

Sąd Wojewódzki w Gdańsku wyrokiem z 4 marca 1997 r. w sprawie
I C 147/94 zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej na rzecz powoda m. in. rentę wyrównawczą od 1 stycznia 1997 r. płatną do 15-go każdego miesiąca w kwocie po 2 654 zł z ustawowymi odsetkami w przypadku zwłoki w płatności poszczególnych rat.

Pozwany wykonuje to orzeczenie. Renta była wypłacana kwartalnie z góry na początku kwartału. Łącznie pozwany do 31 grudnia 2015 r. wypłacił na rzecz powoda kwotę 713.149,88 zł. Świadczenie w dalszym ciągu jest wypłacane – na podstawie postanowienie z 9 sierpnia 2017 r. o udzieleniu zabezpieczenia w tej sprawie

(Okoliczności bezsporne: kopia wyroku z uzasadnieniem k. 13 i nast., postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia k. 256)

Powód ma 78 lat. Jest z wyksztalcenia technikiem budowlanym. Przed wypadkiem w 1992 r. był większościowym udziałowcem w (...) Spółki z o.o. i pełnił w niej funkcję prezesa zarządu oraz dyrektora. Uzyskiwane dochody pozwalały powodowi na życie na wysokiej stopie. Nie wystarczały jednak na poczynienie oszczędności. Wskutek obrażeń doznanych w wypadku utracił zdolność do pracy zarobkowej, przeszedł na rentę.

Powód w związku z wypadkiem musiał zlikwidować przedsiębiorstwo. W celu odzyskania części kapitału zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości. Przedsiębiorstwo mogło zapewnić powodowi lepsze dochody na starość. Powód utracił możliwość wykonywania intratnej pracy, szczególnie w związku z urazami fizycznymi i psychicznymi (zespół stresu pourazowego).

Początkowo od lutego 1993 r. powód był zaliczony do III grupy inwalidów z powodu schorzeń ograniczających zatrudnienie. Leczył się w szeregu poradniach ortopedycznych. Od lipca 1995 r. zaliczono powoda do II grupy inwalidzkiej. Od 2001 r. (65-tego roku życia) powód jest na emeryturze. Obecnie otrzymuje świadczenie emerytalne 3 286, 38 zł.

(Okoliczności bezsporne: wypis z orzeczenia Komisji Lekarskiej k. 27, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 53, kopia wyroku z uzasadnieniem k. 13 i nast.)

Powód wnioskiem z 4 listopada 2016 r. zwrócił się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia emerytalnego. ZUS do podstawy wymiaru świadczenia przyjął wynagrodzenie powoda z 10 najkorzystniejszych lat tj. 1983 – 1992. Okres pobierania przez powoda renty uznano za okres nieskładkowy. 3 czerwca 2016 r. wydano decyzję odmowną.

(Dowód: decyzja z 3 czerwca 2016 r. k. 249, pismo z 3 czerwca 2016 r. k. 250, pismo z 7 lipca 2016 r. k. 252)

Powód przeznacza emeryturę oraz rentę otrzymywaną od pozwanego na bieżące potrzeby, leczenie, opłaty. Powód prowadzi wspólne gospodarstwo z żoną, która otrzymuje emeryturę w kwocie około 1.760 zł. Powód wspólnie z żoną jest właścicielem mieszkania o powierzchni 35 m2 oraz garażu w G. Ż.. Ma także nieruchomość zabudowaną budynkiem mieszkalnym w miejscowości S., gdzie spędza wiele czasu. Małżonkowie mają dwa samochody: T. (...) (rok produkcji: 2006) oraz S. (...) (rok produkcji: 2001). Na stałe wydatki związane z utrzymaniem obu nieruchomości i samochodów wydają około 1800 zł miesięcznie.

(Dowód: zeznania powoda: rozprawa 27 czerwca 2017r. ad. 00:24:03 i nast., rozprawa z 9 sierpnia 2017 r. ad. 00:22:03 i nast., rozprawa z 27 października 2017 r. ad. 00:05:39 i nast. rozprawa z 5 września 2018 r. ad. 00:18:08)

W ostatnich latach stan zdrowia powoda pogarsza się. Powód cierpi na choroby układu pokarmowego oraz krwionośnego. W 2015 r. miał zerwane ścięgno Achillesa. Był wielokrotnie hospitalizowany. Ponosi stałe wydatki na leki oraz zabiegi rehabilitacyjne. Korzysta z turnusów w sanatoriach. Średnie miesięczne wydatki powoda związane z ochroną jego zdrowia wynoszą około 1.800 zł. miesięcznie.

(Dowód: dokumentacja medyczna k. 28 – 52, zeznania powoda: rozprawa 27 czerwca 2017r. ad. 00:24:03 i nast., rozprawa z 9 sierpnia 2017 r. ad. 00:22:03 i nast., rozprawa z 27 października 2017 r. ad. 00:05:39 i nast. rozprawa z 5 września 2018 r. ad. 00:18:08)

W latach 1993-2015 inflacja w Polsce kształtowała się następująco: 1993 r. - 35,3%; 1994r. - 32,2%; 1995r. - 27,8%; 1996r. - 19,9%; 1997r. - 14,9%; 1998 r. -11,8%; 1999 r. -7,3%; 2000 r. -10,1%; 2001 r. - 5,5%; 2002 r. - 1,9%; 2003 r. - 0,8%; 2004 r. - 3,5%; 2005 r. -2,1%;2006 r. - 1,0%; 2007 r. - 2,5%; 2008 r. - 4,2%; 2009 r. - 3,6%; 2010 r. - 2,6%; 2011 r. -4,3%; 2012 r. - 3,7%; 2013 r. - 0,9%; 2014 r. - 0,0%., 2015 - -0.09%

W okresie od 1993 do 2015 roku roczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych zmieniał się następująco: 1993 r. - 135,3; 1994 r. - 132,2; 1995 r. - 127,8; 1996 r. - 119,9; 1997 r. - 114,9; 1998 r. -111,8; 1999 r. - 107,3; 2000 r. -110,1; 2001 r. - 105,5; 2002 r. -101,9; 2003 r. - 100,8; 2004 r. - 103,5; 2005 r. - 102,1; 2006 r. - 101,0; 2007 r. - 102,5; 2008 r. - 104,2; 2009 r. - 103,5; 2010 r. - 102,6; 2011 r. - 104,3; 2012 r. - 103,7; 2013 r. - 100,9; 2014 r.-100,00, 2015 – 99,1

W latach 1993-2015 nastąpił również wielokrotny wzrost dochodów, w tym wynagrodzeń pracowników w gospodarce narodowej, który kształtował się następująco: 1993 r. - 3.995.000 zł; 1994 r. - 5.328.000 zł; 1995 r. - 702,62 zł; 1996 r. - 873 zł; 1997 r. -1.061,93 zł; 1998 r. -1.239,49 zł; 1999 r. - 1.706,74 zł; 2000 r. -1.923,81 zł; 2001 r. -2.061,85 zł; 2002 r. - 2.133,21 zł; 2003 r. - 2.201,47 zł; 2004 r. - 2.289,57 zł; 2005 r. -2.380,29 zł; 2006 r. - 2.477,23 zł; 2007 r. - 2.691,03 zł; 2008 r. - 2.943,88 zł; 2009 r. -3.102,96 zł; 2010 r. - 3.224,98 zł; 2011 r. - 3.399,52 zł; 2012 r. - 3.521,67 zł; 2013 r. -3.650,06 zł; 2014 r. - 3.783,46 zł., 2015 – 3900,

(Okoliczności notoryjne – dane GUS, (...)

Ocena dowodów

Powód w zakresie twierdzeń dotyczących waloryzacji renty nie wykazał wyczerpującej inicjatywy dowodowej. Wnioski dowodowe powoda dotyczyły zasadniczo aktualnego stanu zdrowia powoda i jego zwiększonych potrzeb. Te okoliczności pozostają jednak bez wpływu na ocenę przesłanek waloryzacji renty wyrównawczej. Powód nie przedstawił twierdzeń, ani dowodów co do tego, że dochody powoda byłyby obecnie wyższe, gdyby nie wypadek komunikacyjny, któremu uległ. Na rozprawie 9 sierpnia 2017 r. złożył dokumenty dotyczące odmowy podwyższenia świadczenia emerytalnego. W ocenie sądu dowody te nie są dostateczne dla wykazania, że różnica pomiędzy dochodami aktualnie uzyskiwanymi przez powoda, a tymi, które by mógł uzyskać wynosiła 6390 zł.

Sąd przeprowadził dowód z zeznań powoda, w całości dając im wiarę. Zeznania te nie pozwoliły jednak na dokonanie ustaleń co do tego, jakie świadczenie emerytalne uzyskiwałby powód gdy pracował zawodowo do czasu uzyskania uprawnień emerytalnych. Tego rodzaju tezy powód we wniosku dowodowym nie wskazał.

Okoliczności związane z inflacją, oraz wskaźnikami cen i wynagrodzeń sąd uznał za fakty notoryjne. Dane zostały zaczerpnięte z publikacji internetowych GUS.

Podstawa prawna

Powództwo w zakresie żądania waloryzacji renty nie zasługiwało na uwzględnienie.

Art. 907 § 2 k.c. stanowi, że jeżeli obowiązek płacenia renty wynika z ustawy, każda ze stron może w razie zmiany stosunków żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty, chociażby wysokość renty i czas jej trwania były ustalone w orzeczeniu sądowym lub w umowie.

Renta przyznana powodowi wyrokiem Sądu Wojewódzkiego z 4 marca 1997 r. miała charakter renty wyrównawczej, określonej w art. 444 § 2 k.c. Świadczenie to miało służyć naprawieniu szkody, która wyrażała się w różnicy dochodów uzyskiwanych przez powoda po wypadku z dochodami, które by osiągał, gdyby do wypadku nie doszło. Świadczenie to ma charakter kompensacyjny. Toteż powołany art. 907 § 2 k.c. przewiduje możliwość zmiany wysokości przyznanego świadczenia, tak, aby nie straciło ono swego kompensacyjnego charakteru.

Jedną z przyczyn utraty funkcji pełnego odszkodowania przez świadczenie rentowe może być zmiana stosunków – w tym także szeroko rozumiane procesy inflacyjne, do których odnosi się regulacja waloryzacji sądowej określona w art. 358 1§ 1 k.c. Taka zmiana siły nabywczej pieniądza w okresie pomiędzy ustaleniem prawa do renty wyrównawczej z zgłoszeniem żądania jej podwyższenia nie determinuje bezpośrednio konieczności zwiększenia świadczenia. W dalszym ciągu należy mieć na uwadze, czy zachowuje ono swój kompensacyjny charakter. Konieczne jest ustalenie, jakie dochody uprawniony uzyskiwałby w okresie objętym żądaniem, gdyby nie uszczerbek na zdrowiu wynikający z wypadku. Dopiero porównanie tego dochodu z aktualnymi dochodami uprawnionego powiększonymi o przyznaną rentę dawałoby podstawę do zmiany tego świadczenia.

Powód w niniejszym postępowaniu nie przedstawił ani twierdzeń ani dowodów pozwalających na poczynienie tego rodzaju ustaleń.

Powód mylnie upatrywał swojego roszczenia jedynie w związku ze zmianą siły nabywczej pieniądza pomiędzy przyznaniem świadczenia w 1997 roku a chwilą obecną. Do renty wyrównawczej wypłacanej na rzecz powoda nie znajduje zastosowanie przepis art. 358 1 § 3 k.c. , którego celem jest możliwość przywrócenia równowagi interesów stron umowy, która została zachwiana na skutek nadzwyczajnej zmiany stosunków. Powód będący beneficjentem świadczenia rentowego nie był stroną umowy ubezpieczenia. Stał się wierzycielem pozwanego na skutek zdarzenia objętego odpowiedzialnością odszkodowawczą. Stosunek między poszkodowanym a ubezpieczycielem ze swej istoty pozbawiony jest równowagi kontraktowej. 1 Nie jest objęty więc hipotezą wynikającej z art. 358 1k.c. normy pozwalającej na ingerencję sądu w stosunek kontraktowy.

Sąd w całości podziela stanowisko pozwanego, który stwierdził, że zmiana stosunków w kontekście ustalenia nowej wysokości renty wyrównawczej na podstawie art. 907 k.c. nie polega na tym, że w wyniku inflacji renta zmniejszyła wartość nabywczą, ale na tym, że renta nie pokrywa faktycznego, aktualnego uszczerbku majątkowego osoby poszkodowanej. Rację ma pozwany wskazując, że powód ma obecnie 78 lat i nawet gdyby nie doszło do wypadku, to byłby już emerytem. Brak w tej sprawie dowodu na to, jakie zarobki dzisiaj osiągałby powód, gdyby nawet hipotetycznie założyć, co jest mało realne, że pomimo tak zaawansowanego wieku, nadal pracowałby zawodowo. Nawet gdyby powód nie uległ wypadkowi, to chociażby z uwagi na zmianę uwarunkowań rynkowych, nie jest pewne czy osiągałby ponadprzeciętne wynagrodzenia przez całą swoją karierę zawodową. Z kolei w okresie pobierania emerytury, z uwagi na obowiązujące przepisy prawa, wysokość świadczenia byłaby również niewygórowana, z raczej nie przekroczyłaby sumy dochodów obecnie uzyskiwanych przez powoda.

Dlatego też sąd oddalił powództwo o podwyższenie renty.

Oddalenie powództwa o podwyższenie renty skutkowało także oddaleniem powództwa w zakresie żądania ustalenia obowiązku wypłaty renty w zmienionej wysokości od 1 kwietnia 2016 r.

Koszty procesu

O kosztach postępowania sąd orzekł w punkcie 2 sentencji wyroku biorąc pod uwagę art. 100 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 zdanie 1 k.p.c. Powód wygrał sprawę w znacznej części. Uwzględniono w części jego roszczenie o zmianę stosunku prawnego łączącego strony w zakresie sumy gwarancyjnej, o czym orzeczono w wyroku częściowym. Z drugiej strony pozwany wygrał sprawę w zakresie zmiany wysokości renty oraz nakazania jej wypłaty w podwyższonej wysokości. Z tych przyczyn sąd zniósł wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu.

Umorzenie postępowania wywołanego wniesieniem zażalenia.

Pozwany na rozprawie 5 września 2018 r. oświadczył, że cofa zażalenie na postanowienie z 9 sierpnia 2017 r. Dlatego też na mocy art. 391§2 k.p.c. z zw. z art. 397 §2 k.p.c. Sąd umorzył postępowanie wywołane wniesieniem zażalenia.

1 Obszerne omówienie charakteru prawnego stosunku łączącego strony tego postępowania zawiera uzasadnienie wyroku częściowego z 27 października 2018 r. pkt. 3.11 – 3.15