Sygn. akt II Ca 2142/17

POSTANOWIENIE

Dnia 19 listopada 2018 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:

SSO Katarzyna Serafin - Tabor

Sędziowie:

SO Zbigniewa Zgud (sprawozdawca)

SO Krzysztof Wąsik

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Ewelina Hazior

po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2018 r. w Krakowie

na rozprawie sprawy z wniosku (...) S.A. z siedzibą w K.

przy uczestnictwie B. K.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji uczestniczki

od postanowienia Sądu Rejonowego w Wieliczce

z dnia 13 czerwca 2017 r., sygnatura akt I Ns 925/15

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego;

3.  nakazać ściągnąć od uczestniczki na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 368,27 zł (trzysta sześćdziesiąt osiem złotych 27/100) tytułem zwrotu wydatku poniesionego tymczasowo przez Skarb Państwa.

SSO Zbigniew Zgud SSO Katarzyna Serafin – Tabor SSO Krzysztof Wąsik

Sygn. akt II Ca 2142/17

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 19 listopada 2018 roku

(...) S.A. w K. domagał się ustanowienia na nieruchomości, składającej się z działki numer (...) położonej w S., objętej księgą wieczystą (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Wieliczce, której właścicielem jest B. K. służebności przesyłu polegającej na prawie posadowienia linii kablowej niskiego napięcia 0,4 kV oraz dokonywania prac konserwacyjnych i eksploatacyjnych, przeprowadzania remontów, modernizacji, rozbudowy, przebudowy i usuwania awarii istniejących urządzeń energetycznych niskiego napięcia, a także dostępu do wyżej wymienionych urządzeń celem dokonywania powyższych prac.

Uczestniczka B. K. oświadczyła, iż sporna jest pomiędzy stronami kwota wynagrodzenia za ustanowienie służebności.

Postanowieniem z dnia 13 czerwca 2017 roku Sąd Rejonowy w Wieliczce w pkt 1 ustanowił na nieruchomości składającej się z działki numer (...) położonej w S., objętej księgą wieczystą (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Wieliczce służebność przesyłu na rzecz (...) S.A. w K. polegającą na prawie posadowienia linii kablowej niskiego napięcia 0,4 kV oraz dokonywania prac konserwacyjnych i eksploatacyjnych, przeprowadzania remontów, modernizacji, rozbudowy, przebudowy i usuwania awarii istniejących urządzeń energetycznych niskiego napięcia, a także dostępu do wyżej wymienionych urządzeń celem dokonywania powyższych prac szlakiem wynikającym z opinii sporządzonej przez biegłego geodetę S. B. dnia 11 sierpnia 2016 roku w sprawie I Ns 925/15, w pkt 2 zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki wynagrodzenie w kwocie 4350 zł za ustanowienie służebności przesyłu opisanej szczegółowo w punkcie 1 niniejszego postanowienia, w pkt 3 nakazał pobrać od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa - Sąd Rejonowy w Wieliczce kwotę 4690,50 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, a w pkt 4 stwierdził, że w pozostałym zakresie wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

Orzeczenie to zapadło w następującym stanie faktycznym:

Uczestniczka jest właścicielem działki nr (...) położonej w S., objętej księgą wieczystą (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Wieliczce.

Wnioskodawca zawarł z Gminą S. umowę o przyłączenie do sieci dystrybucyjnej budynków socjalnych. Dla realizacji umowy konieczne jest wybudowanie nowej stacji dwu transformatorowej NR (...), przy czym linia kablowa ma przebiegać między innymi przez działkę (...) należąca do uczestniczki.

Wnioskodawca zwrócił się do uczestniczki o zawarcie służebności przesyłu proponując jednorazowe wynagrodzenie w kwocie 4400 zł. Uczestniczka nie wyraziła zgody oczekując wynagrodzenia na poziomie 30000 zł.

Całkowity obszar proponowanej służebności na działce uczestniczki obejmuje 0,0074 ha. Jednorazowe wynagrodzenie za ustanowienie służebności określonej we wniosku dla właściciela działki obciążonej wynosi 4350 zł.

Sąd Rejonowy ustalając stan faktyczny oparł się dowodach z dokumentów urzędowych i prywatnych, którym dał wiarę a także opinii biegłych sądowych geodety S. B. i rzeczoznawcy majątkowego D. B.. W ocenie Sądu opinie biegłych zostały sporządzone przez osoby z wieloletnim doświadczeniem zawodowym i wieloletnią praktyką biegłego sądowego. Opinie są obszerne, ale logiczne, właściwie wyłożone teoretycznie, a wnioski w nich stanowczo umotywowane.

Mając na uwadze powyższe ustalenia, Sąd Rejonowy uznał, iż roszczenie jest uzasadnione.

Jak wskazał Sąd roszczenie znajduje oparcie w przepisie art. 305 1 k.c., zgodnie z którym nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 §1 k.c. czyli urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary. gazu, energii elektrycznej, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Z uwagi zaś na treść art. 305 2 § 1 k.c., ustanowienie służebności możliwe jest za odpowiednim wynagrodzeniem przyznanym na rzecz właściciel nieruchomości odmawiającego zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu.

W ocenie Sądu I instancji wnioskodawca wykazał przesłanki dla ustanowienia służebności. Dla ustalenia jakie winno być wynagrodzenie na jej ustanowienie Sąd zasięgnął wiadomości specjalnych uzyskanych na podstawie opinii biegłych.

Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy orzekł o ustanowieniu na nieruchomości składającej się z działki numer (...) położonej w S. służebność przesyłu na rzecz (...) S.A. w K., ustalając wynagrodzenie na rzecz uczestniczki na kwotę 4350 zł.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. Nadto nakazano pobrać od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa - Sąd Rejonowy w Wieliczce kwotę 4690,50 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych związanych z opiniami biegłych.

Apelację od powyższego postanowienia wniosła uczestniczka B. K. zaskarżając je w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę opinii rzeczoznawcy majątkowego D. B. jako niesprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej skutkiem czego sąd błędnie ustalił, że wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu energii elektrycznej opisanej w punkcie 1 zaskarżonego postanowienia wynosić powinno 4350 zł.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty wniosła o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wniósł o jej oddalenie, a ponadto o zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestniczki sprowadzała się jedynie do kwestionowania wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. W pozostałym zakresie apelująca nie kwestionowała samego ustanowienia służebności, ani jej przebiegu. Sąd Okręgowy przyjmuje zatem za własne zarówno ustalenia faktyczne jak i rozważania prawne Sądu Rejonowego co do samego faktu ustanowienia służebności przesyłu i jej przebiegu. Rozważania te są prawidłowe, a w sprawie niewątpliwie zachodziły podstawy do ustanowienia służebności na podstawie przepisów wskazanych przez Sąd I instancji. Nie ma potrzeby ponownego przytaczania tej argumentacji.

Zgodnie z art. 305 2 § 1 k.c. ustanowienie służebności przesyłu następuje za odpowiednim wynagrodzeniem. Ustalenie odpowiedniego wynagrodzenia wymagało przeprowadzenia w sprawie dowodu z opinii biegłego, co też uczynił Sąd Rejonowy. Słusznie zarzuca się w apelacji, że Sąd I instancji winien zweryfikować zarzut uczestniczki co do prawidłowości sporządzenia opinii ustalającej wysokość wynagrodzenia, który był oparty na operacie szacunkowym dotyczącym pobliskich nieruchomości. Ponieważ Sąd Rejonowy tego nie uczynił, w postępowaniu odwoławczym konieczne było zobowiązanie biegłej do odniesienia się do przedmiotowego zarzutu. Zarzut ten sprowadzał się w istocie do wskazania, że wartość pobliskich nieruchomości, leżących w tym samym kompleksie przemysłowym już kilka lat temu była znacznie wyższa od wartości oszacowanej przez biegłą na potrzeby niniejszej sprawy. Odnosząc się do tego zarzutu biegła D. B. wskazała, że różnica wartości nieruchomości wynika z możliwości inwestycyjnych nieruchomości. Operat przedłożony przez uczestniczkę dotyczył działek typowo inwestycyjnych o dużych powierzchniach i regularnych kształtach. Działki te wyceniono jako jeden kompleks o powierzchni 1,1704 ha. Skutkowało to doborem innej bazy porównawczej, a w konsekwencji różnicami w cenach nieruchomości podobnych. Sporządzając opinię biegła przyjęła do porównania nieruchomości o ograniczonych możliwościach inwestycyjnych mimo przeznaczenia związanego z przemysłem i produkcją. Nieruchomość objęta niniejszym postępowaniem różni się zasadniczo od nieruchomości szacowanej w operacie rzeczoznawcy W. K.. Ma bowiem mniejszą powierzchnię. Część zajęta przez infrastrukturę przesyłową ma kształt wydłużonego prostokąta i jest zajęta pod drogę. Cała działka ma powierzchnię 0,2151 ha (opinia biegłego geodety, k. 67-72). Biegła wskazała, że z tych powodów działka nie nadaje się do zabudowy (s. 16 opinii, k. 110. Oczywiste jest, że możliwości inwestycyjne w przypadku takiej nieruchomości są dalece mniejsze, a jej wartość musi być niższa i to znacząco. Logiczne jest i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, że w kompleksach przemysłowych to działki możliwe do wykorzystania pod zabudowę przemysłową mają wartość wyższą i to znacznie. Działki objęte operatem szacunkowym W. K. nadają się do zabudowy i znajdują się już na nich liczne budynki i budowle. Sąd Okręgowy wskazuje, że wyjaśnienia biegłej w tej materii są wystarczające. Przedstawione argumenty są bowiem jednoznaczne i logiczne, a sam wywód biegłej czytelny i przekonujący. Dowód z opinii biegłego podlega wprawdzie ocenie sądu przy zastosowaniu art. 233 § 1 k.p.c., na podstawie właściwych dla jej przedmiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, ale przede wszystkim na podstawie poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków (zob. uzasadnienie postanowienia SN z dnia 7 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001, Nr 4, poz. 64; uzasadnienie wyroku SN z dnia 15 listopada 2002 r., V CKN 1354/00, LEX nr 77046). Biegła jednoznacznie i w sposób przekonujący ustosunkowała się do zarzutu uczestniczki. Wskazała przyczyny, dla których zarzut podniesiony w apelacji nie ma wpływu na wnioski opinii. Sąd Okręgowy podkreśla, że samo przekonanie uczestniczki o wadliwości opinii nie dyskwalifikuje tego dowodu, ani nie nakłada na sąd obowiązku dopuszczania z urzędu jakichkolwiek dalszych dowodów, w szczególności dowodu z opinii innego biegłego. W przypadku opinii biegłego bazującej na wartości nieruchomości możliwość weryfikowania prawidłowości szacowania jest dodatkowo ograniczona przez art. 157 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Zgodnie z tym przepisem oceny prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego dokonuje bowiem jedynie organizacja zawodowa rzeczoznawców majątkowych. Art. 157 ust. 2 u.g.n. wprost stanowi, że sporządzenie przez innego rzeczoznawcę majątkowego wyceny tej samej nieruchomości w formie operatu szacunkowego nie może stanowić podstawy oceny prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego. Jakkolwiek opinia ustalająca wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu nie jest wyłącznie operatem szacunkowym, to jednak zawiera istotne jego elementy. Stąd też do oceny takiej opinii należy stosować analogiczne kryteria jak do oceny operatu szacunkowego. Sąd Okręgowy podziela w tej materii poglądy wyrażane w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, zgodnie z którym ocena materiału dowodowego w postaci opinii biegłego (operatu szacunkowego ) nie może wkraczać w obszar wyznaczony wiadomościami specjalnymi rzeczoznawcy majątkowego. Naczelny Sąd Administracyjny wskazywał, że „rzeczoznawcę majątkowego ustawa o gospodarce nieruchomościami, standardy zawodowe oraz kodeks etyki obciążają bardzo poważnymi obowiązkami i z tego względu jego pozycja jest w istocie zbliżona do statusu osoby zaufania publicznego. W związku z powyższym, ocena prawidłowości - pod względem merytorycznym - wyceny, dla której w dużej mierze potrzebna jest wiedza specjalistyczna, jest rzeczą, która musi być traktowana z dużą ostrożnością” (wyrok NSA z dnia 22 maja 2015 r., I OSK 701/11). Zdaniem NSA ocena operatu jako dowodu w sprawie nie może wkraczać w merytoryczną zasadność ocen specjalistycznych. Obejmuje kontrolę ustaleń faktycznych zawartych w operacie oraz to czy zawiera on wymagane przepisami prawa elementy i czy nie występują w nim niejasności lub błędy wymagające uzupełnienia lub poprawienia. W orzecznictwie tym wprost przyjmuje się, i ten pogląd Sąd Okręgowy podziela, że „[e]wentualne podważenie wyceny (...) mogłoby nastąpić na podstawie art. 157 ust. 1 u.g.n. stanowiącego, że oceny prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego dokonuje organizacja zawodowa rzeczoznawców majątkowych" (wyrok NSA z dnia 10 lipca 2015 r., I OSK (...); por. też wyrok NSA z dnia 5 lutego 2015 r., I OSK (...)). Poza zakresem analizy sądów jest kwestia merytorycznej zasadności wyboru metody i techniki szacowania nieruchomości. Rzeczoznawca majątkowy ma swobodę w wyborze właściwego podejścia oraz metody i techniki szacowania. Sąd nie może wkraczać w merytoryczną zasadność opinii rzeczoznawcy majątkowego, ponieważ nie dysponuje wiadomościami specjalnymi, które posiada biegły. Powinien dokonać oceny operatu szacunkowego pod względem formalnym, tj. zbadać, czy został on sporządzony i podpisany przez uprawnioną osobę, czy zawiera wymagane przepisami prawa elementy treści, nie zawiera niejasności, pomyłek, braków, które powinny zostać sprostowane lub uzupełnione, aby dokument ten miał wartość dowodową" (wyrok NSA z dnia 17 października 2014 r., I OSK 446/13; wyrok NSA z dnia 16 października 2014 r., I OSK 611/13). Zakwestionowanie operatu szacunkowego nie może być zatem wynikiem zakwestionowania wyboru dokonanego przez rzeczoznawcę, a zdeterminowanego jego wiedzą fachową i uargumentowanego, gdyż taki wybór rzeczoznawcy mieści się w granicach prawa. Sąd Okręgowy podkreśla, że przedmiotowa opinia spełnia wymogi z § 28 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego. Biegła określiła wartość nieruchomości jako przedmiotu prawa własności, stosując podejście porównawcze. Przy określaniu tej wartości zastosowała ceny transakcyjne sprzedaży nieruchomości niezabudowanych jako przedmiotu prawa własności. Wartość nieruchomości określiła przy tym według stanu nieruchomości i cen na dzień sporządzania opinii. informacje o jednostce

orzeczenia sądów

tezy z piśmiennictwa

monografie

Ponownie należy wskazać, że biegła odniosła się do zarzutu dotyczącego znacznie wyższego oszacowania innych nieruchomości położonych w tym samym kompleksie przemysłowym. Trudno zarzucać wadliwość działania biegłej, skoro porównanie cech nieruchomości będącej przedmiotem niniejszego postępowania i tych będących przedmiotem oszacowania przez rzeczoznawcę W. K. jednoznacznie wskazują na zasadnicze różnice w tak podstawowych cechach nieruchomości jak kształt i powierzchnia, a w konsekwencji możliwości inwestycyjne w postaci zabudowania. Biegła w swojej opinii wskazała na podstawy kryteria takich a nie innych nieruchomości podobnych oraz sposobu wyliczenia trendów. Opinia biegłej D. B. zawiera charakterystykę nieruchomości zestawionych z nieruchomością wycenioną. (...) zostały opisane, poddane indywidualizacji pod kątem lokalizacji, powierzchni, stanu zagospodarowania, otoczenia i sąsiedztwa. Biegła dokonując oszacowania uwzględniła poszczególne cechy nieruchomości analizując wagi poszczególnych cech i ich wpływ na cenę. Cechy nieruchomości wpłynęły także na wybór odpowiednich współczynników współkorzystania z nieruchomości. Trzeba bowiem podkreślić, że wynagrodzenie za ustanowienie służebności nie odpowiada wprost wartości nieruchomości. Właściciel nieruchomości na skutek ustanowienia służebności nie traci bowiem możliwości korzystania z rzeczy i dalszego wykorzystywania nieruchomości. Pozostaje jedynie ograniczony w zakresie możliwości swobodnego rozporządzania rzeczą. Dysponując takimi danymi nie ma podstaw do zarzucania, że oszacowanie zostało dokonane wadliwie. Kwestia takiego a nie innego doboru nieruchomości porównawczych, doboru poszczególnych wskaźników i trendów cenowych oraz wag kryteriów należą do istoty wiadomości specjalnych rzeczoznawcy majątkowego. Sąd Okręgowy podziela pogląd orzeczniczy sądów administracyjnych, zgodnie z którym „[z]definiowanie rynku, jego obszaru i przeprowadzona analiza, w tym także dotycząca określania cech i ich wpływu na cenę nieruchomości, to również wiedza specjalna o charakterze ekonomicznym, a nie prawnym. (…) Stosownie do treści art. 157 ust. 1 u.g.n. pkt 1 oceny prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego dokonuje organizacja zawodowa rzeczoznawców majątkowych.” (tak np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w G. z dnia 28 marca 2018 r. (...) SA/Gd 831/17). Powtórzyć trzeba, że żadnych wniosków dowodowych idących w tym kierunku uczestniczka nie zgłaszała. W zakreślonym terminie nie podniosła też żadnych zarzutów do przesłanego jej wyjaśnienia biegłej. Innymi słowy strona powodowa nie zaoferowała żadnego materiału pozwalającego na uznanie opinii za wadliwą. Jak wskazano wyżej nie można kwestionować operatu szacunkowego poprzez sporządzenie innego operatu. Wobec braku dalszych zarzutów ze strony powodowej do pisma biegłej, w którym ta odpowiedziała na poprzednie zarzuty, Sąd Okręgowy nie miał obowiązku wzywać biegłej na rozprawę. Uznał, że pisemne stanowisko biegłej, stanowiące w istocie uzupełnienie opinii jest wystarczające. W takiej sytuacji nie było podstaw do oparcia ustaleń co do wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności na innych podstawach niż złożona w sprawie opinia biegłej. Tym samym także i te ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego Sąd Okręgowy może przyjąć za własne. W konsekwencji Sąd Rejonowy był uprawniony do ustalenia wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności na podstawie przywoływanej opinii biegłej. Zważywszy na powyższe nie ma ostatecznie podstaw do skutecznego zakwestionowania rozstrzygnięcia Sądu I instancji, a apelacja jest bezzasadna. Podlega tym samym oddaleniu na zasadzie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Konsekwencją oddalenia apelacji jest rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego na zasadzie art. 520 § 3 k.p.c. Nie ulega bowiem wątpliwości, że wobec zwalczania wysokości ustalonego wynagrodzenia interesy wnioskodawcy i uczestniczki były sprzeczne. Oddalenie apelacji oznacza, że to uczestniczkę należy uznać za stronę, które roszczenia i zarzuty zostały oddalone. Winna jest zatem do zwrotu wnioskodawcy kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym ustalonych zgodnie z § 5 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Na tej samej zasadzie, w związku z art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd Okręgowy nakazał ściągniecie od uczestniczki niepokrytych wydatków na opinię biegłej. Wobec oddalenia zarzutów uczestniczki nie ma podstaw do obciążania tymi kosztami jakiegokolwiek innego podmiotu.

SSO Zbigniew Zgud SSO Katarzyna Serafin-Tabor SSO Krzysztof Wąsik

.