UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 8 listopada 2018 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi, X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. z dnia 13 września 2018 roku, w ten sposób, że przyznał Miejskiemu Ośrodkowi Pomocy Społecznej w Ł. prawo do zasiłku pogrzebowego w kwocie 3 518,40 zł.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

M. S. była osobą samotną, nie miała dzieci, ani żadnej bliższej rodziny. Zmarła
w dniu 30 maja 2018 r. w Ł.. Przed śmiercią pobierała emeryturę.

Zgodnie z umową nr (...) zawartą w dniu 24 stycznia 2018 roku pomiędzy Miastem Ł. – Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Ł. (zamawiającym) a W. S., prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą Firma H. S. W. W. S. (wykonawcą), wykonawca zobowiązał się świadczyć na zlecenie zamawiającego usługi pogrzebowe. W ramach pochowania zwłok osoby dorosłej wykonawca zobowiązał się m.in. dokonać kompleksowego załatwienia formalności w urzędach i u zarządcy cmentarza, w tym wniesienia wszystkich niezbędnych opłat.

Zleceniem z dnia 26 lipca 2018 roku MOPS zlecił Firmie H. S. pochowanie zwłok zmarłej M. S. zgodnie z wyznaniem katolickim.

Po wykonaniu zlecenia wykonawca wystawił fakturę VAT na kwotę 3 518,40 złotych brutto. Jedną z piętnastu wyszczególnionych na fakturze czynności było kompleksowe załatwienie formalności w urzędach oraz u zarządcy cmentarza. Przewidziano za nią cenę 10,00 złotych brutto, w tym 8% podatku VAT.

Sąd Rejonowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o wskazane dowody z dokumentów. Postępowanie dowodowe, ze względu na tryb rozpoznania sprawy na posiedzeniu niejawnym, ograniczone zostało do dowodów, w oparciu o które organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję. Stan faktyczny nie był przedmiotem kontrowersji pomiędzy stronami, a spór wywiązał się wyłącznie na płaszczyźnie prawa. Organ rentowy nie kwestionował też uzyskania przez odwołującego się prawa do zasiłku pogrzebowego, a jedynie jego wysokość.

Sąd I instancji wskazał, że podstawę prawną zaskarżonej decyzji organu rentowego, w świetle której należało dokonać oceny zasadności argumentów obu stron procesu na gruncie ustalonego stanu faktycznego, stanowi art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 z późn. zm.), w myśl którego, w razie poniesienia kosztów pogrzebu przez gminę zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyższej jednak niż określona w art. 80, czyli 4 000 złotych.

W realiach rozpoznawanej sprawy gmina – Miasto Ł., udokumentowała fakturą VAT, że poniosła koszty pogrzebu M. S. w wysokości 3 518,40 złotych. Kwota ta nie przekracza ustawowej granicy wysokości zasiłku pogrzebowego. Sąd Rejonowy nie miał wątpliwości, że w ramach pojęcia „kosztów pogrzebu”, którym ustawodawca posługuje się w treści art. 79 ust. 1 powołanej ustawy, mieszczą się wszelkie wydatki związane z czynnościami formalnymi i faktycznymi zmierzającymi do pochówku zmarłego. Jedną z takich czynności jest niewątpliwie uzyskanie aktu zgonu, do czego niezbędna jest wizyta w Urzędzie Stanu Cywilnego. Pogrzeb osoby wyznania katolickiego nie może odbyć się bez dokonania stosownych uzgodnień z zarządcą cmentarza, w tym zarejestrowania pochówku w dokumentacji cmentarza oraz zarezerwowania kaplicy. Konieczność dokonania tych czynności jest oczywista.

W ocenie Sądu I instancji, argumentacja organu rentowego, sprowadzająca się do tezy, że kwota 10 złotych poniesiona z tytułu dokonania przez zakład pogrzebowy powyższych czynności była „wydatkiem nadmiarowym”, ponieważ mógł ich dokonać pracownik MOPS, jest nieprzekonująca. Idąc tym tokiem rozumowania można bowiem uznać, że pracownik MOPS mógłby dokonać innych istotnych czynności wyszczególnionych na analizowanej fakturze – np. przygotować zwłoki do pogrzebu (koszt w wysokości 50 złotych) czy ułożyć je w trumnie (koszt w kwocie 20 złotych). Niewątpliwie można także uniknąć konieczności zakupu wiązanki pogrzebowej za cenę 30 złotych, wszak mogłaby zostać wykonana własnoręczne przez pracowników MOPS. Biorąc jednak pod uwagę, że pracownicy MOPS co do zasady nie świadczą swojej pracy w formie wolontariatu, pobrane przez nich wynagrodzenia za dokonanie wymienionych czynności mogłyby przewyższyć koszt usług firmy pogrzebowej, który w ocenie sądu nie jest wygórowany. Podkreślić trzeba, że dywagacje te nie mają racji bytu na gruncie obowiązujących regulacji prawnych. Ustawodawca, regulując świadczenie ubezpieczeniowe w postaci zasiłku pogrzebowego, nie wymaga bowiem, by pochówek odbywał się przy jak największym osobistym zaangażowaniu uprawnionego do zasiłku. Nie wskazuje też, by koszty pogrzebu były jak najniższe. Jedynymi ustawowymi przesłankami nabycia prawa do tego rodzaju świadczenia jest rzeczywiste poniesienie przez uprawniony podmiot kosztów pogrzebu i ich udokumentowanie. Przesłanki te w realiach niniejszej sprawy zostały spełnione, a wysokość wydatków poniesionych przez odwołującego się mieści się w kwocie 4 000 złotych, stanowiącej ustawowe ograniczenie wysokości zasiłku pogrzebowego.

Sąd Rejonowy wskazał także, iż ważywszy, że całokształt twierdzeń stron przytoczonych w odwołaniu i odpowiedzi na odwołanie oraz dowodów znajdujących się w aktach organu rentowego, wystarczał do rozstrzygnięcia o zasadności argumentów obu stron, sąd rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym w trybie art. 148 ¹ k.p.c. Odwołanie okazało się zasadne i skutkowało zmianą zaskarżonej decyzji w oparciu o dyspozycję art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożył pełnomocnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. zaskarżając go w całości, zarzucając mu naruszenie prawa materialnego polegające na niewłaściwym zastosowaniu art. 78 ust. 1 i 2, art. 79 ust. 1 i 2, art. 80 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz.U. z 2018 r., poz. 1270 z późn. zm.) poprzez przyznanie Miastu Ł.- Miejskiemu Ośrodkowi Pomocy Społecznej w Ł. kwoty 10,- zł tytułem zasiłku pogrzebowego.

Wskazując na powyższe, pełnomocnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu pełnomcnik organu rentowego wskazał, iż koszt kompleksowych usług związanych z załatwieniem formalności w urzędach i u zarządcy cmentarza nie należy do kosztów pogrzebu. Sprawienie pogrzebu należy bowiem do zadań własnych gminy zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 15 ustawy 12 marca 2004 roku :o pomocy społecznej” (Dz. U. z 2017 roku poz. 1769 ze zm.). Czynności te powinni zatem załatwic pracownicy MOPS.

W odpowiedzi na apelację, pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem orzeczenie Sądu Rejonowego jest prawidłowe i znajduje oparcie zarówno w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, jak i w obowiązujących przepisach prawa.

Apelacja organu rentowrgo sprowadza się jedynie do zarzutu naruszenia prawa materialengo przez błędną wykładnię przepisów art. 78, 79 i 801 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zarzut ten nie zasługuje na uwzgldnienie bowiem Sąd I instancji dokonał prawidłowej wykładni wskazaych przepisów i poprawnie je zastosował.

W myśl art. 78 ust. 1 zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu.

2. Zasiłek pogrzebowy przysługuje również pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu.

Na mocy art. 79 ust. 1 w razie poniesienia kosztów pogrzebu przez inną osobę niż wymieniona w art. 77 ust. 1 pkt 4, pracodawcę, dom pomocy społecznej, gminę, powiat, osobę prawną kościoła lub związku wyznaniowego, zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu,

Natomiast w oparciu o art. 80 zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości 4000 zł.

Podkreślić należy, iż organ rentowy nie wskazał na czym miałoby polegać naruszenie cytowanych przepisów art. 78 czy 80. Nie ma bowiem wątpliwości, iż MOPS pokrył koszty pogrzebu a wydatki te nie przekroczyły kwoty 4.000,- zl.

Wbrew twierdzeniu apelującego nie został również naruszony art. 79 bowiem koszty, o zwrot których zwrócił się MOPS zostały udokumentowane fakturą.

Jedynym argumnetem pozostaje zatem okoliczność, iż koszt 10 zł związany z kompleksowym załatwieniem formalności w urzędach oraz u zarządcy cmentarza nie stanowi kosztów pogrzebu.

Z twierdzeniem takim nie sposób się zgodzić.

MOPS zlecnił wyspecjalizowanemu przedsiebiorcy załatwienie wszelkich spraw związanych z pogrzebem. Do spraw tych niewątpliwie należą także wszelkie czynności związane z załatwieniem formalności, bez których do pogrzebu nie mogłoby dojść. Uzyskanie aktu zgonu i dokonanie wszelkich ustaleń z zarządcą cmentarza z całą pewnością do takich czynności należą. Skoro zlecono zorganizowanie pogrzebu wyspecjalizowanemu podmiotowi miał on prawo uwzględnić związane z tym koszty w naliczonej fakturze. Podmiot ten jest podmiotem gospodarczym, wykonującym swoje usługi w celach zarobkowych a nie charytatywnych. Ma zatem prawo do uzyskania wynagrodzenia (zarobku) za wykonanie tych czynności, a tym bardziej ma prawo ubiegania się o zwrot związanych z tym wydatków. Podmioty publiczne jak MOPS czy ZUS mają jedynie czuwać aby wydatki z tym związane nie były nadmierne.

Nadto art. 79 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w żaden sposób nie różnicuje sytuacji gminy (MOPS – u) od sytuacji innych podmiotów w nim wymienionych, a tym bardziej nie nakłada na gminę innych, dodatkowych obowiązków, jak choćby kwestii samodzielnego załatwiania stosownych formalności w urzędach. Wskazać w tym miejscu należy, że osoby fizyczne i osoby prawne, wymienione w art. 78 ust. 2 i art. 79 ust. 1 ustawy emerytalnej, mają prawo do zwrotu poniesionych kosztów w wysokości udokumentowanej, jednak nie wyższej niż określona w art. 80 ustawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2010 r., I UK 222/10, OSNP 2012/5-6/70; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 14/10, OSNP 2011/21 - 22/280; Komentarz do ustawy o emeryturach i rentach z FUS pod redakcją B. Gudowskiej i K. Ślebzaka, Wydawnictwo C.H. Beck Warszawa 2013, strony 552 - 553 i 557), co oznacza, że podmioty te zobowiązane są do tego, by dowieść, że pokryły koszty pogrzebu. W analizowanej sprawie nie ulega wątpliwości, że Miasto Ł. – Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Ł. udokumentowało poniesione koszty pogrzebu stosowną fakturą, a nadto, iż do kosztów związanych z pochówkiem zalicza się niewątpliwie koszty związane z załatwianiem wszelkiego rodzaju formalności w urzędach, czy też np. u zarządcy cmentarza.

Podkreślić należy, iż organ rentowy przedstawiając swoją argumentację nie rozróżnia sytuacji MOPS od sytuacji gdy MOPS zleca wykonanie czynności związanych z pogrzebem innemu podmiotowi. Argumenty organu rentowego mogłyby być podnoszone, gdyby to MOPS domagał się zwrotu swoich wydatków związanych z załatwieniem formalności pogrzebowych (gdyby dotyczyło to pracownika MOPS). Inaczej przedstawia się jednak sytuacja gdy pogrzeb kompleksowo załatwiany jest przez wyspecjalizowany podmiot, który ma prawo doliczyć koszty załatwienia formalności. Natomiast MOPS ma prawo zlecić kompleksowe załatwienie pogrzebu podmiotowi wyspecjalizowanemu. Przepisy nie nakładają bowiem na tę instytucje obowiązku samodzielnego zorganizowania pogrzebu a jedynie obowiązek załatwienia pogrzebu (sprawienia) czyli zadbania aby taki pogrzeb się odbył.

Jedynie na marginesie należy zauważyć, że organ rentowy, finansowany ze środków Skarbu Państwa, winien bardziej wnikliwie rozważać kwestie merytoryczne na etapie postępowania wewnętrznego. Wydaje się bowiem zaskakujące skarżenie orzeczenia, którego wartość przedmiotu zaskarżenia wynosi 10 zł i podejmowanie szeregu płatnych czynności w tym zakresie (wynagrodzenie pracownika sporządzającego apelację, koszty postępowania sądowego, wynagrodzenie pełnomocnika obecnego na rozprawie, koszty materiałów, przesyłek itp.), których wysokość przekracza wielokrotnie wartość przedmiotu zaskarżenia. Skoro według ZUS „czynności związane z uzyskaniem aktu zgonu z USC MOPS mógł dokonać samodzielnie, bez generowania dodatkowych kosztów”, to tym bardziej organ rentowy mógł nie doprowadzać do generowania znacznie wyższych dla Skarbu Państwa kosztów związanych z niniejszym postępowaniem.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, jako bezzasadną.

Przewodniczący: Sędziowie:

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzsadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ZUS.