UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 28 grudnia 2017r. Sąd Okręgowy w Lublinie po rozpoznaniu sprawy z powództwa (...) we W. przeciwko J. K. i W. W. o zapłatę oddalił żądanie główne, a uwzględniając żądanie ewentualne zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powodowego Funduszu 393 910,86zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od (...) zastrzegając pozwanym prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności.

Oddalił powództwo w pozostałej części i zniósł wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu.

Nakazał pobrać na rzec Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Lublinie od powodowego Funduszu 10 933 zł, a od pozwanych solidarnie 19 696 zł tytułem części nieuiszczonych kosztów sadowych.

Powód - (...)we W. wnosił o zasądzenia solidarnie od pozwanych J. K. i W. W. 633.762,29 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty jako wierzytelności nabytej przez powoda od (...) Bank S.A. z siedzibą w W. jako następcy prawnego (...) Bank S.A. w K..

Ewentualnie wnosiła o zasądzenie tej kwoty z zastrzeżeniem pozwanej prawa do powoływania się w toku egzekucji na ograniczenie jej odpowiedzialności do wartości hipoteki umownej kaucyjnej w kwocie 393.910,86zł., ustanowionej na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu położonym w Ś., dla którego Sąd Rejonowy Lublin - Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...),

Pozwani wnosili o oddalenie powództwa w całości podnosząc zarzut nieważności umowy kredytowej, a w przypadku jego nieuwzględnienia podnosili zarzut przedawnienia wierzytelności kredytowej.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu (...)r. pozwani J. K. i W. W. zawarli z (...) Bank Spółką Akcyjną w K. - (...) Oddział w Ł. umowę kredytu hipotecznego nr (...), w kwocie 231.712,27 zł, indeksowanej kursem franka szwajcarskiego (...) umowy), z przeznaczeniem na nabycie i remont nieruchomości mieszkaniowej (§ (...) umowy).

Zgodnie z § (...) umowy kwota udostępnionych środków, w dniu ich wypłaty, została przeliczona na walutę obcą tj. franka szwajcarskiego, według kursu kupna walut określonego w Tabeli Kursów banku, obowiązującego w dniu uruchomienia środków.

Dniem uruchomienia transzy kredytu był dzień przelewu na rachunek dysponenta określonego w umowie kredytu (§(...) umowy).

Na dzień sporządzenia umowy wartość kredytu wynosiła 105.037,29 franków szwajcarskich, zaś rzeczywista wysokość miała zostać ustalona po wypłacie ostatniej transzy kredytu (§ (...) umowy).

Tabela Kursów sporządzana była przez merytoryczną komórkę banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzenia tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP w każdym dniu roboczym o godz. 16.00 i obowiązywała cały następny dzień roboczy (...) umowy). Pozwani zobowiązani byli do spłaty kredytu w 360 równych ratach miesięcznych kapitałowo-odsetkowych. Oprocentowanie kredytu w dniu sporządzenia umowy wynosiło 4,99%, zaś odsetki karne 9,99% ((...) umowy). Wysokość zobowiązania miała być ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej CHF - po jej przeliczeniu wg kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych" do CHF obowiązującego w dniu spłaty (§ (...) umowy).

Zgodnie z § (...) umowy Bank został uprawniony do wypowiedzenia umowy w przypadku, gdy kredytobiorca zalegał z zapłatą w całości lub części dwóch rat i pomimo pisemnego wezwania do zapłaty listem poleconym nie spłacił zaległości w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania lub w przypadku skierowania egzekucji do nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia hipotecznego. Okres wypowiedzenia wynosił 30 dni, a po jego upływie kredytobiorca zobowiązany został do niezwłocznego zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami (§ (...)

Pozwani zabezpieczyli spłatę zadłużenia poprzez ustanowienie hipoteki kaucyjnej na rzecz banku w złotych polskich do kwoty stanowiącej 170 % kwoty kredytu na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...) o pow. 47,40 metrów kwadratowych położony w Ś. ((...)umowy kredytu).

Pozwani złożyli oświadczenie o poddaniu się egzekucji na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego do kwoty 463.424,54 zł.

Stosownie do § (...)umowy w sprawach nieregulowanych w umowie zastosowanie znajdowały przepisy Kodeksu cywilnego, Prawa bankowego, a także Regulaminu do kredytu hipotecznego, stanowiącego integralną część umowy.

Zgodnie z oświadczeniem kredytobiorców złożonym w oparciu o art. 92 a ustawy Prawo Bankowe wyrażali oni zgodę na przeniesienie przez Bank wierzytelności z tytuł^-u kredytu i innych wierzytelności wynikających z umów stanowiących prawne zabezpieczenie kredytu na towarzystwo funduszy inwestycyjnych prowadzące fundusz sekurytyzacyjny albo na fundusz sekurytyzacyjny, udzielając bankowi pełnomocnictwa do złożenia w ich imieniu oświadczenia o poddaniu się egzekucji na rzecz funduszu sekurytyzacyjnego w przypadku gdyby nabył on wierzytelność z zastrzeżeniem, iż maksymalna kwota do której może zostać złożone nie może przekroczyć 200 % kwoty kredytu, a termin do którego może być wystawiony stosowny tytuł egzekucyjny nie może być dłuższy niż trzy lata od daty ostatecznej spłaty kredytu wynikającej z harmonogramu. Udzielone pełnomocnictwo było nieodwołalne i nie wygasało w chwilą ich śmierci.

Kredyt został wypłacony w czterech transzach — ostatniej wypłaty dokonano w dniu 24 czerwca 2008 r. Wysokość udzielonego kredytu według tabeli kursów walut (...) Banku S.A. z dnia(...) r. w walucie polskiej wynosiła 231.712,27 zł (umowa wraz z załącznikami k. 42-56, dyspozycja uruchomienia kredytu k. 59-62).

Po zawarciu umowy została księga wieczysta nr (...) w Sądzie Rejonowym Lublin-Wschód z siedzibą w Ś..

Dnia (...) r. pomiędzy bankiem a kredytobiorcami zawarto aneks, w który zmieniono treść § (...) umowy. W miejsce dotychczasowego § (...) wprowadzono następujące postanowienie: ,Kredytobiorca zobowiązuje się dokonywać wpłat w walucie indeksacyjnej (...) w kasach, wskazanych na stronie internetowej Banku (...) lub w formie przelewu (...). W przypadku spłaty kredytu w gotówce, w kwocie przewyższającej wysokość raty, nadpłacona kwota zostanie klientowi wydana w złotych polskich po przeliczeniu przez kurs średni NBP lub przyjęta zostanie nadpłata zaokrąglająca w górę - zgodnie z każdorazową decyzją klienta".

W dniu(...) r. doszło do połączenia (...) Bank S.A. z siedzibą w K. z (...) Bank S.A. z siedzibą w W., który stał się jako spółka przejmująca podmiotem wszystkich praw i obowiązków spółki przejmowanej. Po połączeniu w obrocie występowała (...) Bank S.A. z siedzibą w W..

Dnia (...) r. (...) Bank S.A. z siedzibą w W. zawarł z pozwanymi porozumienie, na mocy którego bank udzielił pozwanym sześciomiesięcznej karencji w spłacie kredytu oraz odsetek kapitałowych. Okres spłaty kredytu nie uległ zmianom. Strony stwierdziły, że całkowita zaległość kredytobiorcy na dzień sporządzenia porozumienia wynosi 2.025,05 zł. (aneks nr (...) k. 57-58, dyspozycja uruchomienia kredytu, k. 59-62, porozumienie k. 166¬ -167).

W dniu (...) r. doszło do kolejnego połączenia tym razem (...) Bank S.A. z siedzibą w W. z (...) Bank S.A. z siedzibą w W., który jako spółka przejmująca stał się podmiotem wszystkich praw i obowiązków spółki przejmowanej. Od dnia połączenia występuje w obrocie pod (...) Bank S.A. z siedzibą w W..

Wobec zaprzestania przez pozwanych spłat zgodnie z postanowieniami umowy pismami z dnia (...) r. bank złożył im oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu ( k. 66,67).

Dnia (...) r. (...) Bank S.A. w W. wystawił przeciwko pozwanym bankowy tytuł egzekucyjny nr VIN(...). Zadłużenie pozwanych kształtowało się w następujący sposób:

1. 427.234,19 zł tytułem należności głównej (niespłacony kapitał kredytu);

2. 8.657,51 zł tytułem odsetek umownych za okres korzystania z kapitału w wysokości 9,99% naliczone od dnia (...) r. do dnia (...)

3. 25.837,72 z1 tytułem odsetek za opóźnienie naliczonych od kwoty niespłaconego kapitału w wysokości 19,98% naliczone od dnia (...) r. do dnia(...)

4. 644,77 z1 tytułem opłat i innych prowizji.

Powyższy tytuł egzekucyjny został opatrzony klauzulą wykonalności na mocy postanowienia z dnia (...)r. wydanego przez Sąd Rejonowy L.w sprawie o sygn. akt VIII Co 14116/11.

Postępowania egzekucyjnego prowadzone na podstawie tego tytułu, zostało umorzone postanowieniem z dnia(...) r. w sprawie (...) ( (...) k. 68, postanowienie k. 69, informacja k. 70).

Dnia (...) r. pomiędzy (...) Bank S.A. z siedzibą w W. (następcą prawnym (...) Bank S.A. w K.), a powodem została zawarta umowa przelewu obejmująca sprzedaż wierzytelności Banku ujętych w wykazie stanowiącym załącznik (...) do umowy wraz z ich zabezpieczeniami, w tym wierzytelności wobec pozwanych (pkt (...) wykazu), za cenę łączną 230.000.000,00 zł, płatną do dnia (...) r. (...) umowy sprzedaży wierzytelności).

Cena została uiszczona, a powodowy Fundusz został ujawniony w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej dla nieruchomości, na której ustanowiono zabezpieczenie hipoteczne kredytu udzielonego pozwanym jako wierzyciel hipoteczny na podstawie umowy kredytowej z dnia (...) r. (odpis pełny KRS k. 102-132, umowa sprzedaży wierzytelności wraz z wyciągiem k. 71-101, 133-136, potwierdzenie k. 137, odpis zwykły księgi wieczystej NR (...), k.63-65v).

Pismami z 1 września 2015 r. fundusz sekurytyzacyjny poinformował pozwanych o nabyciu wierzytelności i wezwał ich do zapłaty kwoty 615.328,22 zł do dnia (...) r.

Pozwani nie uiścili wskazanej w wezwaniu kwoty.

Powyższy stan faktyczny zasadniczo nie był pomiędzy stronami sporny.

Sąd Okręgowy rozpoznając niniejszą sprawę uznał, że strona powodowa zgłosiła roszczenie główne domagając się zapłaty wierzytelności nabytej od (...) Bank S.A. z siedzibą w W. wynikającej z zawartej umowy kredytowej z dnia(...)

Ponadto uznał, że strona powodowa na wypadek nie uwzględnienia powództwa głównego zgłosiła roszczenie ewentualne domagając się zasądzenia od pozwanych kwoty 393 910,86zł jako wierzyciel hipoteczny ujawniony w księdze wieczystej nr (...) obejmującej spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu pozwanych.

Rozpoznając powództwo główne Sąd Okręgowy uznał, że zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 1997 r. nr 140 poz. 939 ze zm., objęty późniejszym tekstem jednolitym) przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Wierzytelność, która stała się przedmiotem roszczenia powoda została nabyta w drodze umowy sprzedaży wierzytelności. Stosownie zaś do art. 509 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania (§ (...) Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki (§ (...)

Powód wykazał w sprawie legitymacje procesową czynna gdyż przedstawił umowę nabycia wierzytelności wynikającej z zawartej przez pozwanych umowy kredytowej, oraz część wyciągu przelanych wierzytelności, obejmującego zadłużenie pozwanych wynikające z umowy o kredyt hipoteczny z dnia 24 stycznia 2008 r., a także potwierdzenie zapłaty ceny przelewu.

W ocenie Sądu Okręgowego podnoszony przez pozwanych zarzut nieważności całej umowy kredytowej ze względu na zawartą w § 1 ust.1 umowy kredytowej klauzulę indeksacyjną, sprzeczną z art. 69 ust. 1 prawa bankowego, nie jest uzasadniony. Jego uwzględnienie prowadziłoby bowiem do wniosku, że w umowach kredytowych wyłączone jest stosowanie klauzul indeksacyjnych co do zasady, a wniosek taki byłby sprzeczny z treścią art. 358¹ § 2 k.c., taką możliwość dopuszczającą.

Zarzut pozwanych sprowadzał się do uznania, że na skutek indeksacji kredytu wyrażona w złotówkach a przeliczonej na franki szwajcarskie kwota kapitału może być inna (w praktyce wyższa) w chwili obowiązku zwrotu udzielonego kredytu, aniżeli kwota kredytu udzielonego pozwanym. Natomiast zgodnie z art. 69 ust. 1 pr.bank. kredytobiorca zobowiązany jest do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

W ocenie Sądu Okręgowego art. 358 ¹§ 2 k.c. zezwala stronom, jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że „innym niż pieniądz miernikiem wartości" jest również waluta obca (por. np. uzasadnienie uchwały z 13 marca 1992 r., I PZP 1⁴/92, LexisNexis nr 296619, OSNCP 1992, nr 9, poz. 160, z omówieniem M. Gocłowskiego i R. Trzaskowskiego, PPH 2004, nr 5, s. 46, J. Gudowski, Kodeks cywilny. Komentarz. Księga trzecia. Zobowiązania, komentarz do art. 358 ¹ k.c.).

Niezależnie od powyższego opisana przez pełnomocnika pozwanej zasada nie znajduje potwierdzenia w wykładni językowej przywołanego przepisu - wynika z niego bowiem, że bank udzielając kredytu oddaje „kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel", zaś obowiązkiem kredytobiorcy jest „wykorzystanie jej na warunkach określonych w umowie" i „zwrot kwoty wykorzystanego kredytu", co nie oznacza ilościowej tożsamości tychże środków, co ma miejsce chociażby w definicji umowy pożyczki (por. art. 720 § 1 k.c.).

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 22 stycznia 2016 r. (I CSK 1049/14, OSNC 2016/11/134) w zakresie „umowy kredytu indeksowanego" dochodzi do wydania (udostępnienia, wypłaty) sumy kredytu kredytobiorcy i zwrotu wykorzystanej sumy kredytu z reguły w ratach kredytowych w dłuższym odcinku czasowym. Dla kredytobiorcy istotne znaczenie ma z reguły wysokość rat spłacanych w poszczególnych okresach ich spłat. Kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa odpowiednio do relacji do waluty obcej. Suma wykorzystana w dniu wykonywania umowy kredytu hipotecznego może mieć bowiem inną wartość rynkową w wyniku indeksacji walutowej. Innymi słowy, kredytobiorca może być zobowiązany do zwrotu bankowi sumy pierwotnie wykorzystanego kredytu (w chwili wykonania umowy przez bank), ale taka wykorzystana suma (w całości lub części) może mieć inną (wyższą) wartość rynkową w okresie spłaty kredytu.

Co więcej, choć w dacie zawarcia umowy przedmiotowego kredytu nie obowiązywały jeszcze regulacje wprowadzone ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r., nr 165 poz. 984), przepisy art. 69 ust. 2 pkt 4a i art. 69 ust. 3 pr. bank. przewidujące istnienie kredytów indeksowanych lub denominowanych w walucie obcej, to nie może budzić wątpliwości ich legalność chociażby z uwagi na treść przepisów przejściowych (art. 4) do ustawy nowelizującej prawo bankowe, rozszerzających stosownie art. 69 ust. 2 pkt 4a i art. 69 ust. 3 pr. bank. w stosunku do tych kredytów lub pożyczek pieniężnych, które, w dniu wejścia w życie ustawy z 29 lipca 2011 r. nie zostały całkowicie spłacone - do tej części kredytu lub pożyczki, która pozostała do spłacenia.

Z tych względów Sąd pierwszej instancji uznał, że zarzut nieważności postanowień § 1 ust. 1 umowy z uwagi na sprzeczność z art. 69 ust. 1 prawa bankowego nie jest uzasadniony. Zawarta pomiędzy stronami umowa jest ważna.

Natomiast za uzasadniony uznał Sąd zarzut ewentualnie częściowej nieważności umowy ze względu na nieważność postanowień umowy zawartych w §(...) w zw. z §(...)umowy, uznając je za niedozwolone postanowienia umowne [klauzule abuzywne].

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 385¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie stanowią niedozwolone postanowienia umowne, które nie wiążą konsumenta, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z §(...) nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (art. 385¹ § 2 kc). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385¹ § 3 kc).

Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (art. 385¹ § 4).

Konsumentem jest osobą fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową (art. 22 k.c.). Między stronami bezspornym było, iż pozwani zawierając umowę o kredyt hipoteczny występowali jako konsumenci.

Legalność stosowania postanowień wzorców umownych badana jest badana w trybie kontroli incydentalnej, z uwzględnieniem postanowień całej umowy, rozkładu praw i obowiązków stron, ryzyka jakie ponoszą oraz innych podobnych kwestii (wyrok SN z dnia 23 października 2013 r.,sygn. akt IV CSK 142/13).

Pozwani kwestionowali postanowienia umowne dotyczące przeliczeń walutowych na etapie ustalania zadłużenia (wedle kursu kupna) i spłaty (wedle kursu sprzedaży), w szczególności w zakresie ich podstawy, tj. sposobu tworzenia tabeli kursów).

Sąd Okręgowy uznał, że klauzule określone w § (...) nie odnoszą się bezpośrednio do elementów przedmiotowo istotnych umowy kredytu bankowego, tj. do oddania i zwrotu podstawowej sumy kredytowej. Tym samym nie dotyczą głównych świadczeń stron umowy kredytowej [essentialia negotii umowy]. Wskazane postanowienia obejmują dodatkowy, zawarty we wzorcu umownym, mechanizm indeksacyjny wspomnianych głównych świadczeń stron stosunku kredytowego, tj. sposób określania rynkowej wartości wydanej i wykorzystywanej sumy kredytu w złotych w relacji do walut obcych (por. wyrok SN z dnia 22 stycznia 2016 r. (I CSK 1049/14, OSNC 2016/11/134, wyrok SN z 13 maja 2005 r., I CK 690/04, niepubl., W. Popiołek w Komentarz do Kodeksu cywilnego 2005., System Prawa Prywatnego, Tom V- Prawo zobowiązań pod red. E. Łętowskiej, s. 656).

Oceniając, czy wskazane postanowienia były przedmiotem indywidualnych uzgodnień należy mieć na uwadze, że ustawodawca wprowadził „domniemanie" braku indywidualnych uzgodnień postanowień umowy w przypadku gdy postanowienie umowy zostało zaczerpnięte ze wzorca umowy. Wzorce umowne są definiowane jako wszelkie klauzule umowne opracowane jednostronnie przez podmioty, które mają zawrzeć wiele umów na identycznych warunkach kontraktowych. Przerzucenie ciężaru dowodu oznacza, że to przedsiębiorca ma obowiązek wykazać, że pomimo posłużenia się klauzulą standardową - to postanowienie umowne zostało uzgodnione z konsumentem.

W sprawie niniejszej poprzednik prawny powoda i pozwani zawarli umowę o kredyt hipoteczny indeksowany kursem CHF. Powód w niniejszym postępowaniu nie kwestionował twierdzeń kredytobiorców, że umowa o kredyt stanowiła w istocie przygotowany przez Bank gotowy produkt i musiała się opierać na zaproponowanym przez niego wzorcu umownym. Strona powodowa nie próbowała wykazywać, aby wskazywane przez pozwanych jako abuzywne postanowienia były między kontrahentami uzgodnione w sposób indywidualny, w drodze negocjacji. Zachodziła zatem podstawa do oceny abuzywności kwestionowanych przez pozwanych klauzul umownych zawartych w (...) umowy kredytowej.

Sąd wskazał również, że ocenę zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny (art. 385' k.c.).

Powyższe w sprawie niniejszej jest o tyle istotne, że na mocy aneksu z (...) r. zmianie uległo postanowienie § (...) umowy, istotnie modyfikując - na przyszłość - treść uprawnień i obowiązków pozwanych, w ten sposób, że od momentu jego obowiązywania pozwani spłacali kredyt we frankach szwajcarskich, co oznacza, że nie były dokonywane wtórne przeliczenia zadłużenia na walutę polską. Na wysokość rzeczywistego zadłużenia pozwanych, wpływ miało stosowanie obowiązującego, przed (...) r., postanowienia (...) ust. (...) umowy, zaś bank wypowiadając kontrakt kredytowy, uwzględniał wpłaty dokonane w oparciu o jego brzmienie.

Bezskuteczność niedozwolonych klauzul następuje ex lege i ex tunc , a w ich miejsce wchodzą odpowiednie przepisy dyspozytywne (wyrok SN z 30 maja 2014 r., III CSK 204/13). Z tego wynika, że stwierdzenie, że klauzula wynikająca z §(...) umowy z (...) r. w pierwotnym jej brzmieniu, może być oceniana przesłankowo w kontekście art. 385^{(
1)} k.c. w sprawie niniejszej.

W orzecznictwie za sprzeczne z dobrymi obyczajami kwalifikowane są wszelkie postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron umowy, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami stosunku obligacyjnego. Przez „dobre obyczaje" z art. 385 ¹ § 1 k.c. rozumie się pozaprawne reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są działania wykorzystujące m.in. niewiedzę, brak doświadczenia konsumenta, naruszające równorzędność stron umowy, jak i działania zamierzające do dezinformacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego naiwności. Chodzi więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania. Pojęcie ukształtowania praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego, wyraża się w tworzeniu takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron. Z kolei pojęcie rażącego naruszenia interesów konsumenta jest rozumiane jako nieusprawiedliwiona dysproporcja praw i obowiązków na jego niekorzyść. O rażącym naruszeniu interesów konsumenta mówi się w razie prawnie relewantnego nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy. Tak więc za rażące naruszenie interesów konsumentów uznaje się sytuacje, w których w sposób ewidentny została naruszona równowaga interesów stron przez wykorzystanie przez jedną ze stron swojej przewagi przy układaniu wzorca umowy, przy czym "rażące oznacza znaczne odchylenie przyjętego uregulowania od zasady uczciwego wyważenia praw i obowiązków (wyrok SN z dnia 27 listopada 2015 r., I CSK 945/14 LEX nr 1927753, wyrok SA w Szczecinie z dnia 23 listopada 2016 r., I ACa 276/16).

Sąd Okręgowy wskazał, że kwota kredytu wypłaconego pozwanym wyrażona została w walucie polskiej. Jednak jego spłata odbywała się po dokonaniu przeliczenia kwoty kredytu wg kursu kupna do franka szwajcarskiego obowiązującego w dniu uruchomienia środków, a następnie konkretne raty spłacane były w walucie polskiej po dokonaniu kolejnego przeliczenia - tym, razem wedle kursu sprzedaży walut do franka szwajcarskiego obowiązującego w dniu spłaty.

Stosownie do w/w § (...) umowy przeliczenia dokonywane były w oparciu o tabelę kursów. Ta zaś ustalana była zawsze dnia poprzedniego o godzinie 16.00 (§ (...) urnowy). Nie wskazano jednak kiedy kredytobiorca miał realną możliwość zapoznania się z treścią tabel. Sam fakt ich tworzenia nie jest bowiem jednoznaczny z ich publikacją, zaś ten moment nie został wskazany w umowie (nie podano również lokalizacji, w których ta publikacja miała mieć miejsce). Już z tej racji następował dysonans informacyjny pomiędzy bankiem a konsumentami.

Odnosząc się do samej metody formułowania tabel kursów, co stanowiło podstawę zarzutów pozwanych, z postanowień §(...) umowy wynika, że tabela kursów sporządzana była przez merytoryczną komórkę banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzenia tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP.

W ocenie Sądu powyższe, postanowienia nie są dostatecznie jednoznaczne tzn. umożliwiają bankowi jednostronne i dowolne modyfikacje kursów stanowiących podstawę do dokonania przeliczeń walutowych.

Wprawdzie wskazano, że podstawą do dokonania przeliczeń są „kursy na rynku międzybankowym w chwili sporządzenia tabeli", jednak pojęcie rynku międzybankowego nie jest dostatecznie ostre - nie jest to pojęcie języka prawnego czy też określenie konkretnej instytucji, z którą można by łączyć notowania w wymiernej wysokości. Oczywiście nie istnieje obowiązek odnoszenia się w umowach z konsumentami do np. notowań kursów średnich NBP wyznaczających kursy sztywne, niemniej jednak należy mieć na uwadze daleko silniejszą pozycję banku w sferze wiedzy ekonomicznej, aniżeli przeciętnego konsumenta, co odnosi się w szczególności do umiejętności poszukiwania i dostępu do poszczególnych danych.

Niezależnie od powyższego, pomimo odwołania się do kursów rynku bankowego, jako podstaw tworzenia tabel kredytującego banku, z pojęcia tego nie można wysnuć wniosku w jakiej relacji do tychże kursów mają pozostać dane określone w tabeli - nie określono ani dopuszczalnych odstępstw ani przybliżonych algorytmów ustalania tych stawek. Kurs sprzedaży i kupna waluty obcej określony w tabeli kursowej banku zawiera dodatkowo marżę kupna lub sprzedaży, która to wartość jest zależna wyłącznie od woli banku, zaś sposób jej ustalania nie został ujawniony.

W(...) umowy wskazano również, że tabele kursów tworzone są „po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP", jednak nie można nie zwrócić uwagi, że odniesienie się do tej instytucji w żaden sposób nie wpływa na kursy ustalane przez bank kredytujący, a odnosi się wyłącznie do czasu ustalania tabeli kursów - po publikacji kursów średnich przez NBP, co mając na uwadze, że tabela banku powstaje o godzinie 16.00, jest oczywiste (kursy średnie franka szwajcarskiego, stosownie do § (...)uchwały Nr (...) Zarządu Narodowego Banku Polskiego z dnia (...) r. w sprawie sposobu wyliczania i ogłaszania bieżących kursów walut obcych, Dz. Urz. NBP z 2017 r. poz. 15, ogłaszane są o godz. 11.00). W ocenie Sądu, odwołanie w § (...) umowy, do faktu ogłaszania kursów średnich przez NBP, w połączeniu z brakiem jakiegokolwiek powiązania z tymi kursami, ma na celu wyłącznie wprowadzenie w błąd kredytobiorcy - konsumenta, który dostrzegając wskazanie cieszącej się zaufaniem instytucji publicznej, może odnieść mylne wrażenie o posiłkowaniu się przez kredytującego kursami ustalanymi przez nią.

Reasumując Sąd Okręgowy uznał, że brak dostatecznie wyraźnych podstaw ustanawiania przez „merytoryczną komórkę" banku Tabeli Kursów powoduje, że konsument-kredytobiorca nie jest w stanie dokonać nawet przybliżonej weryfikacji kursu kupna/sprzedaży franka szwajcarskiego, stanowiącego, na podstawie postanowień § (...) umowy o wysokości konkretnej raty kredytu wyrażonej w złotych polskich, tym samym bank dysponuje w tym zakresie dowolnością. Powyższe niewątpliwie narusza dobre obyczaje i rażąco godzi w uzasadnione interesy kredytobiorcy. Skoro § (...) umowy (w brzmieniu sprzed wprowadzenia zmian aneksem nr (...) stanowią o przeliczeniach waluty w oparciu o dane z kwestionowanych tabel, to uwagi odnoszące się do § (...) umowy są aktualne także i przypadku tych klauzul.

Z tych względów Sąd Okręgowy uznał, że postanowienia wskazanych klauzul, uznanych za niedozwolone postanowienia umowne, nie wiążą stron i nie mogą stanowić podstawy do wyliczenia rat kredytu, zaś w ich miejsce zastosowanie znajdują przepisy kodeksu cywilnego, do których odwołuje się mowa w § (...)umowy.

Skoro tak, to dokonane w oparciu o klauzule abuzywne wyliczenia dotyczące wysokości spłaconego kredytu, a tym samym zaległych rat, stanowiące podstawę do wypowiedzenia umowy nie mogą zostać uznane za prawidłowe. W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że skuteczność wypowiedzenia umowy kredytu i w konsekwencji wysokość kwoty dochodzonej pozwem, nie zostały udowodnione, co skutkowała oddaleniem powództwa głównego.

Niezależnie od powyższego za uzasadniony uznał Sąd Okręgowy również zarzut przedawnienia roszczenia powódki jako wynikającego z umowy kredytowej podniesiony przez obydwu pozwanych.

Artykuł 117 § 1 k.c. stanowi, że z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba ze zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia.

Wierzytelność powoda, swoje źródło znajduje w umowie kredytu zawartej przez bank w ramach działalności gospodarczej. Powód nabył wierzytelność również jako przedsiębiorca w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi trzy lata.

Sąd Najwyższy uzasadniając uchwalę z dnia 29 czerwca 2016 r. (III CZP 29/16) wskazał, że w razie cesji wierzytelności na nabywcę przechodzi ogół uprawnień przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi, wszystkie właściwości, przywileje i braki, a więc ustawodawca zakłada identyczność wierzytelności cesjonariusza z wierzytelnością cedenta (art. 509 § 2 k.c.). Co do zasady, nabywca wstępuje w sytuację prawną cedenta, w tym również w zakresie przedawnienia, zbycie wierzytelności jest bowiem irrelewantne dla jego biegu.

Roszczenie o zapłatę całej sumy kredytu stało się wymagalne z upływem 30 dni od wypowiedzenia umowy kredytowej. Pozwani nie kwestionowali faktu i daty złożenia oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy w 2011 r., natomiast oczywistym jest, iż zadłużenie stwierdzone w bankowym tytule egzekucyjnym z (...) r., stało się wymagalne najpóźniej w dniu jego wystawienia, co wynika z ówcześnie obowiązującego przepisu art. 96 ust. 2 prawa bankowego, nakazującego umieścić w tytule wykonawczym wzmiankę o wymagalności roszczenia. Opatrzone w klauzulę wykonalności bankowe tytuły egzekucyjne wraz z wnioskiem wierzyciela były podstawą do wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

Stosownie do art. 123 § 1 pkt 1 k.c. bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo po zakończeniu postępowania (art. 124 § 1 i 2 k.c.).

Zgodnie z jednolitym stanowiskiem Sądu Najwyższego zarówno złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, jak i wszczęcie postępowania egzekucyjnego na podstawie takiego tytułu wykonawczego przerywa bieg przedawnienia jako czynność przedsięwzięta bezpośrednio w celu egzekwowania roszczeń (uchwala Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2004 r., III CZP 101/03, OSNC z 2005 r., nr 4, poz. 58, wyroki 23 listopada 2011 r., IV CSK 15⁶/11, OSNC — ZD z 2013 r., nr 1, poz. 7, z dnia 12 stycznia 2012 r., II CSK 203/11, OSP z 2014 r., nr 6, poz. 60, z dnia 17 grudnia 2004 r., II CK 276/04, z dnia 22 stycznia 2008 r., V CSK 386/07, z dnia 21 maja 2010 r., II CSK 614/09, z dnia 4 października 2012 r., I CSK 90/12 — nie publ.). Rozpoczęcie na nowo biegu przedawnienia następuje bądź z chwilą prawomocnego zakończenia postępowania klauzulowego, bądź z chwilą zakończenia postępowania egzekucyjnego, w tym jego umorzenia (art. 826 k.p.c.) a wyjątek stanowi umorzenie na podstawie art. 825 pkt 1 k.p.c. albo zwrot wniosku, które niweczą materialnoprawne skutki przerwy przedawnienia (uchwala Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2015 r., III CZP 103/14, OSNC z 2015 r., nr 12, poz. 137, wyroki z dnia 10 października 2003 r., II CK 113/02, OSP z 2004 r., nr 11, poz. 141, z dnia 23 stycznia 2007 r., V CSK 386/07, z dnia 14 kwietnia 2011 r., IV CSK 43⁹/11, z dnia 19 listopada 2014 r., II CSK 196/14 - nie publ.).

Jednakże powodem w sprawie nie jest bank, który był uprawniony do wystawienia bankowych tytułów egzekucyjnych. Bank, który był kredytodawcą zbył bowiem w drodze umowy cesji wierzytelności wynikające z umów kredytu na rzecz Funduszu Inwestycyjnego, który nie był uprawniony do wystawiania i korzystania z bankowego tytułu egzekucyjnego.

Uprawnienie do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego przysługiwało jedynie bankom i tylko na ich rzecz mogła być nadana klauzula wykonalności. Nadanie klauzuli na rzecz cesjonariusza nie będącego bankiem nie było dopuszczalne (uchwały Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 2004 r., III CZP 9/04, OSNC z 2005 r., nr 6, poz. 98, z dnia 22 lutego 2006 r., III CZP 129/05, OSNC z 2007 r., nr 1, poz. 4, z dnia 19 lutego 2015 r., III CZP 103/14).

W konsekwencji w przypadku wierzytelności objętej bankowym tytułem egzekucyjnym sytuacja prawna cesjonariusza kształtuje się odmiennie od sytuacji prawnej nabywcy wierzytelności objętej innym tytułem wykonawczym. Przerwanie biegu przedawnienia na podstawie art. 123 § 1 pkt 1 k.p.c. następuje, co do zasady, tylko pomiędzy stronami postępowania, jeżeli z istoty łączącego je stosunku prawnego wynika, że są materialnie zobowiązane lub uprawnione, a więc skutek przerwania zachodzi tylko w podmiotowych i przedmiotowych granicach czynności podjętej przez wierzyciela (por. wyrok SN z dnia 19 listopada 2014 r., II CSK 196/14, nie publ.).

Z tego względu wniosek o wszczęcie egzekucji wywołuje skutek przerwy biegu przedawnienia dochodzenia roszczenia wtedy, gdy pochodzi od wierzyciela wskazanego w tytule egzekucyjnym, na rzecz którego została wydana klauzula wykonalności. Nie jest bowiem wystarczająca tożsamość wierzytelności lecz konieczna jest również identyczność osób, na rzecz których czynność ta została dokonana. Skutki prawne postępowania egzekucyjnego wszczętego na podstawie bankowego tytułu wykonawczego związane są więc tylko z podmiotami w nim uczestniczącymi na podstawie tego tytułu w granicach podmiotowych i przedmiotowych ukształtowanych treścią klauzuli wykonalności.

Wyjątkowość przywileju wystawiania bankowego tytułu egzekucyjnego prowadzi do wniosku, że skoro nie może on być podstawą egzekucji na rzecz innych osób, niż w nim wskazane za wyjątkiem następstwa prawnego po stronie wierzyciela innego banku, to również materialnoprawne skutki wszczęcia postępowania egzekucyjnego jako czynności wierzyciela - banku prowadzącej do przerwy biegu przedawnienia dotyczą wyłącznie tego wierzyciela i nie dotyczą nabywcy wierzytelności nie będącego bankiem. W konsekwencji nabywca wierzytelności nie będący bankiem nabywa wierzytelność w swej treści i przedmiocie tożsamą z wierzytelnością zbywającego banku, ale nie wchodzi w sytuację prawną zbywcy wywołaną przerwą biegu przedawnienia i rozpoczęciem biegu na nowo.

Czynność wszczęcia postępowania egzekucyjnego przez bank wywołuje materialnoprawny skutek przerwy biegu przedawnienia jedynie w stosunku do wierzyciela objętego bankowym tytułem wykonawczym, natomiast nabywca wierzytelności nie będący bankiem nie może się powołać na przerwę biegu przedawnienia wywołaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego przez pierwotnego wierzyciela będącego bankiem (por. uzasadnienie uchwały SN z dnia 29 czerwca 2016 r., III CZP 29/16, uchwala SN z 9 czerwca 2017 r., III CZP 17/17).

Reasumując Sąd Okręgowy uznał, że skoro dług pozwanych stał się wymagalny najpóźniej w 2011 r., a pozew w sprawie został wniesiony przez Fundusz w (...) r., to roszczenie powoda przedawniło się w całości (...) i z tego względu nie może być skutecznie dochodzone przed Sądem ani w części ani w całości, co również uzasadniało oddalenie powództwa głównego.

Pomimo powyższych ustaleń i ocen Sądu Okręgowego skutkujących oddaleniem powództwa o zapłatę należności wynikającej z zawartej umowy kredytowej Sąd Okręgowy uwzględnił częściowo powództwo jako uzasadnione, uznając, że nie przedawniła się wierzytelność powodów zabezpieczona hipoteką.

Sąd Okręgowy wskazał, że pozwani nie wywiązali się z zobowiązań wynikających z umowy kredytowej. Powód jest wierzycielem hipotecznym pozwanych. W tej sytuacji pomimo przedawnienia roszczenia powoda w stosunku do pozwanych jako dłużników osobistych z umowy kredytowej, zachodziły podstawy do obciążenia pozwanych odpowiedzialnością rzeczową za zapłatę należności na podstawie art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. (tj. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.) o księgach wieczystych i hipotece.

Z art. 10 ust. 2 zd. 2 tej ustawy nowelizacyjnej ustawę o kwih wynika, że do hipoteki kaucyjnej zabezpieczającej roszczenia związane z wierzytelnością hipoteczną powstałą przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej (tak jak w niniejszym przypadku), zastosowanie znajdą przepisy w brzmieniu sprzed nowelizacji, tj. obowiązujące do dnia 20 lutego 2011 r.

Kwestie intertemporalne, związane z dokonaną ustawą z dnia 26 czerwca 2009 r. nowelizacją ustawy o księgach wieczystych i hipotece, były przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 12 kwietnia 2012 r., II CSK 472/11 (LEX nr 1254653), w którym stwierdzono, że ustawa nowelizująca zawiera przepis przechodni stanowiąc w art. 10 zd. 1 i 2, że do hipotek zwykłych i kaucyjnych zabezpieczających roszczenia związane z wierzytelnością hipoteczną, lecz nie objętych hipoteką zwykłą, powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy ustawy o księgach wieczystych i hipotece w dotychczasowym brzmieniu, z wyjątkiem art. 76 ust. 1 i 4 tej ustawy, który stosuje się w brzmieniu nadanym ustawą nowelizującą

Zgodnie zatem z przywoływanym brzmieniem treści art. 77 u.k.w.h. w brzmieniu sprzed nowelizacji przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej.

W przedmiotowej sprawie spłata zobowiązania wynikająca z umowy kredytu hipotecznego z dnia(...) r. została zabezpieczona przez ustanowienie hipoteki umownej kaucyjnej do wysokości 393.910,86 zł. Hipoteka została ustanowiona na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu, które przysługiwało J. S. i W. W.. Na wniosek strony powodowej, w księdze wieczystej w (...) r. dokonano wpisu zmiany wierzyciela, co zgodnie z art. 79 ust. 1 ustawy sprzed nowelizacji skutkowało przeniesieniem wierzytelności hipotecznej wraz z zabezpieczeniem.

Z tych względów Sąd Okręgowy uznał, że pozwanym jako właścicielom nieruchomości obciążonej hipoteką nie przysługuje zarzut przedawnienia i to niezależnie od tego, czy jest też dłużnikiem osobistym i rzeczowym, czy tylko rzeczowym. Odpowiedzialność rzeczowa jest wyłączna i jedynie dłużnik osobisty może obronić się zarzutem przedawnienia, jeżeli nie jest jednocześnie dłużnikiem rzeczowym. Jeżeli nim jest, a dojdzie do przedawnienia i dłużnik zgłosi taki zarzut, to będzie odpowiadał tylko rzeczowo, a Sąd uwzględniając powództwo ograniczy, zgodnie z art. 319 k.p.c., jego odpowiedzialność do obciążonej nieruchomości. W ocenie Sądu Okręgowego jak długo hipoteka kaucyjna figuruje w księdze wieczystej, wierzyciel może liczyć na jej zaspokojenie z nieruchomości. Podstawą prawną zasądzenia jest 104 u.k.w.h. (obowiązujący w dniu ustanowienia spornej w tej sprawie hipoteki kaucyjnej), który stanowi, iż hipoteka kaucyjna zabezpiecza odsetki oraz koszty postępowania mieszczące się w sumie wymienionej we wpisie hipoteki.

Poprzez wpis powoda jako wierzyciela hipotecznego w księdze wieczystej doszło do przeniesienia hipoteki na skutek umowy przelewu wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie. W konsekwencji Sąd uznał, że cesja wierzytelności hipotecznej była ważna i skuteczna.

Dodatkowo Sąd Okręgowy stwierdził, że jak długo hipoteka kaucyjna figuruje w księdze wieczystej lokalu mieszkalnego na którym pierwotnie ustanowiono takie zabezpieczenie, tak długo wierzyciel będzie mógł liczyć na zaspokojenie również odsetek z nieruchomości. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 marca 2012 r., w sprawie o sygn. II CSK 282/11 zajął stanowisko, iż przedawnienie roszczenia w stosunku do dłużnika osobistego o odsetki ustawowe za opóźnienie, zabezpieczone przez hipotekę kaucyjną, nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Zatem obok kwoty wynikającej z niespłaconej należności głównej, pozwanych jako dłużników hipotecznych obciąża również obowiązek zapłaty reszty długu (odsetek), ale jedynie do wysokości zabezpieczonej hipoteką kaucyjną, co w ocenie Sądu Okręgowego potwierdza zasadność roszczenia powoda do kwoty 393.910,86zł.

Z tych względów Sąd Okręgowy uwzględnił roszczenie pozwanego o zasądzenie od pozwanych kwoty 393.910,86zł jako dłużników rzeczowych. Jednocześnie na podstawie art. 319 k.p.c. ograniczył odpowiedzialność pozwanych jedynie do sumy wynikającej z hipoteki kaucyjnej wpisanej do księgi wieczystej KW nr (...) prowadzonej dla nieruchomości położonej w Ś..

W pozostałym zakresie roszczenie powoda z tytułu przysługijącej mu wierzytelności rzeczowej oddalił.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. zasądzając je dnia (...) r. uwzględniając fakt, iż odpis pisma procesowego zawierającego żądanie ewentualne zawarte w piśmie procesowym z dnia (...) r. (vide: k. 221-232) wraz z wezwaniem do zajęcia stanowiska w zakreślonym dwutygodniowym terminie został doręczony pełnomocnikom stron pozwanych w dniu (...) r..

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wnieśli pozwani, którzy zaskarżyli wyrok w części uwzględniającej roszczenie i rozstrzygającej o kosztach procesu [pkt II i III wyroku].

Pozwana w swojej apelacji zarzucała Sądowi Okręgowemu naruszenie :

I. naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie, tj. art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz art. 13 ust. la ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych poprzez niewłaściwe zastosowanie pierwszego oraz niezastosowanie drugiego, a w konsekwencji solidarne obciążenie pozwanych opłatą stosunkową w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu (art. 13 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych), podczas gdy w niniejszej sprawie zastosowanie winien znaleźć art. 13 ust. la ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, który przewiduje maksymalną stawkę opłaty sadowej, jaka może obciążać Pozwanych, którzy są konsumentami, a roszczenie Powoda wynika z czynności bankowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe.

II. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1. art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, art. 358 k.c. oraz art. 358¹ k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c. i art. 65 §2 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji uznanie, że:

- umowa kredytu hipotecznego nr (...) jest zgodna z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, podczas gdy postanowienia umowy odnośnie wartości kredytu (§(...) umowy), jak i wypłaty kredytu (§ (...) umowy) oraz ustalenie wysokości rat odnoszą się do złotych polskich, zaś pozwana z uwagi na kwestionowane zapisy umowne miała do spłaty zamiast rzeczywistej wielkości udzielonego kredytu (w PLN), przeliczoną niezgodnie z prawem przez Bank nierzeczywistą wartość, oderwaną od sumy udzielonego kredytu, co pozostaje w sprzeczności z normami bezwzględnie obowiązującymi, dotyczącymi definicji legalnej umowy kredytu zawartej w art. 69 ust. 1 Prawa bankowego;

- wydanie wyroku zasądzającego, mimo uznania klauzul z § (...) umowy kredytu hipotecznego nr (...) - określających główne świadczenia stron - za abuzywne oraz uznania, że wyliczenia dotyczące wysokości spłaconego kredytu oraz zaległych rat, będące podstawą wypowiedzenia umowy kredytu i stanowiące kwotę dochodzoną przez Powoda, nie zostały przez Powoda udowodnione.

2. art. 65 ust. 1 i art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece w zw. z art. 6 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji błędne przyjęcie, że Pozwana ponosi odpowiedzialność rzeczową, w sytuacji gdy Powód nie wykazał istnienia wszystkich przesłanek skutecznego dochodzenia wierzytelności, która mogłaby być zaspokojona ze spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.

Pozwany w swojej apelacji zarzucał Sądowi Okręgowemu naruszenie:

1) prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i w konsekwencji nieprawidłowe zastosowanie art. 58 § 1 i § 2 k.c., art. 385(1) § 1 i § 3 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 ustawy - Prawo bankowe, polegające na nieprawidłowym uznaniu, że umowa zawarta pomiędzy pozwanymi i pierwotnym wierzycielem (bankiem) jest ważna podczas, gdy świadczenie pozwanych nie było w tej umowie wystarczająco dokładnie określone, a istotne postanowienia tej umowy są sprzeczne z zasadami uczciwego obrotu - rażąco naruszają interesy konsumentów i obciążają ich ryzykiem w całości;

2) naruszenie prawa materialnego poprzez błędne zastosowanie art. 65 ust. 1 u.k.w.h. i art. 77 u.k.h.w. wynikające z błędnego przyjęcia istnienia wierzytelności hipotecznej - wierzytelności kredytowej - powoda i w konsekwencji możliwości jej zaspokojenia własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu opisanego w KW (...);

3) naruszenie prawa procesowego art. 13 ust. la u.k.s.c. poprzez jego błędną wykładnię i w konsekwencji nieprawidłowe zastosowanie polegające na obciążeniu m.in. pozwanego W. W. kosztami sądowymi w wysokości 19.696 zł.

Pozwani wnosili o zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i oddalenie powództwa (ewentualnego) wobec pozwanej J. S. j- K. w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej J. K. kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm prawem przepisanych, za obie instancje.

Powód wnosił o oddalenie obydwu apelacji i zasądzenie kosztów procesu w postepowaniu odwoławczym.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Sąd Apelacyjny w pierwszej kolejności sprostował oczywistą omyłkę pisarską zwartą w zaskarżonym wyroku polegającą na wadliwym oznaczeniu punktów rozstrzygnięcia, poprzez oznaczenie kolejnego punktu oznaczonego jako punkt: (...) – punktem: (...), punktu oznaczonego jako punkt: (...) punktem: (...), a punktu oznaczonego jako punkt: (...) punktem: (...).

Obie apelacje zawierają wyłącznie zarzuty naruszenia prawa materialnego i nie kwestionują ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd Okręgowy, stanowiących podstawę rozstrzygnięcia sprawy. Z tego względu Sąd Apelacyjny przyjął za podstawę faktyczną orzekania w sprawie niniejszej ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy.

Apelacja w sprawie niniejszej wniesiona została jedynie przez pozwanych w zakresie w jakim Sąd Okręgowy – jak wynika wprost z treści wyroku - uwzględnił roszczenie ewentualne oraz w części orzekającej o kosztach procesu.

Wyrok Sądu Okręgowego w części oddalającej powództwo główne jest prawomocny. Sąd Okręgowy rozstrzygając o nim oddalił roszczeni powodowego Funduszu, których podstawą faktyczną było nabycie przez Fundusz wierzytelności wynikającej z zawartej w dniu (...) przez pozwanych z (...) Bank Spółką Akcyjną w K. umowy kredytowej.

Okolicznością istotną jest również, że do oddalenia powództwa głównego doszło wskutek nieudowodnienia przez powoda wymagalności wierzytelności wynikającej z zawartej umowy kredytowej, a nadto uznania przez Sąd Okręgowy skuteczności zarzutu przedawnienia roszczeń powoda wynikających z tej umowy, którą powód nabył w drodze cesji. Przy czym zarzut przedawnienia roszczenia powoda został uwzględniony wyłącznie na wypadek niepodzielenia oceny Sądu Okręgowego o nieudowodnieniu przez powoda wymagalności nabytej przez niego wierzytelności wynikającej z kredytu, ze względu na klauzule abuzywne zawarte w umowie. Wobec niezaskarżenia wyroku w części oddalającej powództwo główne, Sąd Apelacyjny uznał, że w tym zakresie wyrok Sądu Okręgowego jest prawomocny i z mocy art. 365 § 1 kpc i wiąże strony i Sąd.

Nadto Sąd Okręgowy uznał za bezzasadny zarzut pozwanych nieważności całej umowy kredytowej, szczegółowo uzasadniając swoje stanowisko w tym względzie. Sąd Apelacyjny w całości podziela w tym zakresie dokonaną przez Sąd Okręgowy ocenę braku podstaw do ustalenia nieważności całej umowy kredytowej, a wobec szczegółowego wskazania w części historycznej motywów tego rozstrzygnięcia, nie widzi potrzeby ich powielania. Z tych względów Sąd Apelacyjny uznał za nieuzasadnione zarzuty apelacji obu pozwanych dotyczące naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów prawa materialnego - art. 58 § 1 i § 2 k.c., art. 385¹ § 1 i § 3 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 ustawy - Prawo bankowe, gdyż stanowiły one wyłącznie powtórzenie zarzutów nieuwzględnionych przez Sąd Okręgowy, a stanowisko tego Sądu Sąd Apelacyjny podziela i uznaje za własne.

W tym stanie sprawy przedmiotem rozpoznania Sądu Apelacyjnego była wyłącznie zasadność rozstrzygnięcia objętego pkt II wyroku, w którym Sąd Okręgowy zasądził od pozwanych na rzecz powoda 393 910,86zł, która w całości odpowiadała wysokości hipoteki zabezpieczającej wierzytelność powoda wynikającą z nabytej przez niego wierzytelności kredytowej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego uzasadnione są zarzuty apelacji obu pozwanych zarzucające Sądowi Okręgowemu naruszenie przepisów prawa materialnego a w szczególności - art. 65 ust. 1 i art. 77 ukwh w zw. z art. 6 k.c. i art. 105 ukwh w brzmieniu obowiązującym przed nowelizacją, która weszła w życie 20 lutego 2011r.

Sąd Okręgowy uwzględniając roszczenie powoda wskazał na art. 77 u.k.w.h., który stanowił, że przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego wskazana podstawa nie jest wystraczająca dla uwzględnienia roszczenia powoda.

Z istoty hipoteki opisanej w art. 65 ust. 1 ukwh wynika bowiem, że istnienie hipoteki i treść wierzytelności hipotecznej zależy od wierzytelności, którą wierzytelność hipoteczna zabezpiecza. Wzajemny stosunek hipoteki i wierzytelności określa się mianem akcesoryjności hipoteki (art. 79).

Jest okolicznością bezsporną w sprawie, że dla zabezpieczenia wierzytelności Banku wynikającej z zawartej z pozwanymi umowy kredytowej ustanowiona została hipoteka kaucyjna.

Przypomnieć należy, że co do zasady hipoteka, jako ograniczone prawo rzeczowe, korzysta z domniemania, że została wpisana zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym (art. 3 u.k.w.h.). Domniemanie istnienia hipoteki przewidziane w art. 3 u.k.w.h. nie rozciąga się jednak na istnienie zabezpieczonej hipoteką wierzytelności. Dlatego art. 71 u.k.w.h. rozszerzył domniemanie istnienia hipoteki, obejmując nim także wierzytelności, które hipoteka zabezpiecza. Przepis art. 71 u.k.w.h. stanowił więc uzupełnienie normy art. 3 ust. 1 u.k.w.h. i przewidywał, że domniemanie istnienia prawa wynikające z wpisu hipoteki obejmuje, jeżeli chodzi o odpowiedzialność z nieruchomości, także wierzytelność zabezpieczoną hipoteką. W ten sposób sam wpis hipoteki jest dla wierzyciela hipotecznego - jeżeli chodzi o odpowiedzialność dłużnika rzeczowego z nieruchomości (rzeczową) - wystarczającą legitymacją. Za jej pomocą wierzyciel dochodzący realizacji swoich praw wynikających z hipoteki może powołać się na domniemanie wynikające z art. 71 u.k.w.h. w celu udowodnienia istnienia wierzytelności. Innymi słowy dopóki dłużnik nie obali tego domniemania, dopóty powód, legitymując się odpisem z księgi wieczystej, nie musi przeprowadzać dowodów na okoliczność istnienia i wysokości wierzytelności.

Jednakże z mocy art. 105 ukwh wyżej opisane domniemanie nie działa w stosunku do wierzytelności zabezpieczonej hipoteką kaucyjną (art. 105 u.k.w.h.).

Przepis ten stanowił wprost, że wierzyciel nie może powołać się na wpis hipoteki kaucyjnej w celu udowodnienia wierzytelności zabezpieczonej. W odróżnieniu zatem od hipoteki zwykłej (art. 71) hipoteka kaucyjna nie jest wyposażona w domniemanie istnienia wierzytelności zabezpieczonej, w związku z czym wierzyciel dochodzący realizacji hipoteki musi - na ogólnych zasadach - udowodnić jej istnienie. Zatem przeprowadzenie dowodu co do istnienia i wysokości wierzytelności objętych hipoteką kaucyjną poddane jest w tym przypadku ogólnym regułom dowodowym przewidzianym w art. 6 k.c. Zatem to powoda w sprawie obciążał dowód udowodnienia wysokości wymagalnej w stosunku do pozwanych wierzytelności nabytej w drodze cesji. Wpisana kwota hipoteki wyznaczała wyłącznie górną granicę odpowiedzialności pozwanych jako dłużników rzeczowych.

Powód w sprawie wystąpił z inicjatywą dowodową w kierunku ustalenia wysokości wymagalności nabytej wierzytelności składając w piśmie procesowym z dnia (...) [k. 221] wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości. Na rozprawie w dniu (...). [k. 192] Sąd zwrócił to pismo powodowi. Powód złożył zastrzeżenie do protokołu w trybie art. 162 kpc, co w konsekwencji skutkowało przyjęciem tego pisma [k. 200]. Pomimo to Sąd Okręgowy nie rozpoznał opisanego wniosku dowodowego powoda [protokoły rozpraw z dnia (...) i(...) i nie wydał w tym przedmiocie postanowienia dowodowego.

W tym stanie sprawy w ocenie Sądu Apelacyjnego doszło do nierozpoznania istoty sprawy przez Sąd Okręgowy, co skutkuje koniecznością uchylenia wyroku Sądu pierwszej instancji w zaskarżonej części i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania na podstawie art. 386 § 4 kpc.

Skoro bowiem Sąd Okręgowy uznał, że :

1. umowa kredytowa i umowa cesji są ważne i powód jest wierzycielem hipotecznym w stosunku pozwanych,

2. wypowiedzenie całej umowy kredytowej przez Bank, nie było skuteczne gdyż zostało oparte na klauzulach abuzywnych,

3. pozwani nie spłacali kredytu w związku z czym nabyta przez powoda wierzytelność z pewnością jest częściowo wymagalna, ale nie prowadził - pomimo wniosków powoda – żadnego postępowania dowodowego na okoliczność ustalenia wymagalności wierzytelności nabytej przez powoda,

to nie było żadnych podstaw do uwzględnienia roszczenia powoda do wysokości wpisanej na jego rzecz hipoteki.

Rozstrzygnięcie Sądu winno bowiem poprzedzać przeprowadzenie postępowania dowodowego na okoliczność zakresu wymagalności roszczenia powoda. Tylko wówczas gdy ustalenia te doprowadziłyby do wniosku, że wysokość wymagalnej, nabytej przez powoda wierzytelności jest wyższa od kwoty ujawnionej hipoteki, powództwo mogłoby być uwzględnione do wysokości wpisanej hipoteki. Skoro jednak Sąd – pomimo wniosków dowodowych strony, na której spoczywał ciężar przeprowadzenia dowodu - nie prowadził postępowania dowodowego na okoliczność wysokości wymagalności wierzytelności i uwzględniając roszczenie powoda pominął kwestię wymagalności wierzytelności nabytej przez powoda i zabezpieczonej hipoteką, to ze względu na akcesoryjny charakter hipoteki w stosunku do wierzytelności, którą zabezpiecza, istota sporu pomiędzy stronami nie została rozpoznana.

Nierozpoznanie istoty sprawy wynika również z faktu, że w konsekwencji uznania przez Sąd za abuzywne niektórych z postanowień umowy kredytowej z dnia(...), co zostało prawomocnie przesądzone w sprawie, koniecznym jest ustalenie treści wiążącego strony stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytowej. Przypomnieć należy, że uznanie niektórych postanowień umowy za klauzule abuzywne skutkowało wyeliminowaniem tych klauzul z umowy. Dlatego konieczne jest ustalenie aktualnej treści umowy wiążącej strony. Dopiero bowiem po ustaleniu treści umowy, możliwe będzie ustalenie treści zobowiązania pozwanych z tytułu zawartej umowy kredytowej, ustalenie wysokości ich zobowiązania i wymagalności wierzytelności wynikającej z umowy. Wreszcie możliwym będzie ustalenie w jakim zakresie zobowiązanie pozwanych wynikające z umowy kredytowej może być zaspokojone z hipoteki obciążającej prawo pozwanych. Ponieważ ustalenie abuzywności niektórych klauzul umownych jest prawomocne dla ustalenia treści stosunku prawnego wiążącego strony koniecznym będzie w pierwszej kolejności ustalenie stanowisk stron w tym zakresie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego podjęcie przez Sąd Apelacyjny inicjatywy w celu ustalenia aktualnej treści stosunku zobowiązaniowego wynikającego z umowy kredytowej, w sytuacji gdy ma to zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu i w sytuacji gdy nie było to w ogóle przedmiotem ustaleń i oceny Sądu I instancji, pozbawiałoby strony procesu do dwuinstancyjnego rozpoznania sprawy w tym zakresie, a tym samym naruszałoby, art. 177 ust. 1 Konstytucji RP.

Wskazać ponadto należy, że uwzględniając roszczenie powoda jako wierzyciela rzeczowego i stosując art. 319 kpc nie wystarczy umieszczenie w wyroku jedynie wzmianki zastrzegającej dłużnikowi uprawnienie do powoływania się w postępowaniu egzekucyjnym na ograniczoną odpowiedzialność za zobowiązanie, którego wyrok dotyczy, gdyż to oznacza przerzucenie niezbędnych ustaleń na organ egzekucyjny. Tytuł egzekucyjny musi więc wskazywać na rodzaj ograniczenia odpowiedzialności dłużnika z konkretnej rzeczy lub prawa, z określonej masy majątkowej, do wysokości oznaczonej kwoty lub do wartości wskazanej masy majątkowej [Ereciński Tadeusz (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, wyd. V].

W ocenie Sądu Apelacyjnego uzasadniony jest również zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 13 ust. 1 a uksc, który stanowi, że opłata stosunkowa w sprawach o roszczenia wynikające z czynności bankowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2018 r. poz. 2187, 2243 i 2354 oraz z 2019 r. poz. 326), pobierana od konsumenta albo osoby fizycznej prowadzącej gospodarstwo rodzinne wynosi 5% wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 1000 złotych. Przepis ten wyznacza bowiem górną granice opłaty w sprawach wskazanych w tym przepisie od konsumenta lub osoby fizycznej prowadzącej gospodarstwo rolne, jednakże tylko wówczas gdy wnoszą one pozew lub środek zaskarżenia podlegający opłacie sądowej, ewentualnie gdy ściągana jest od nich opłata tymczasowo skredytowana przez Skarb Państwa [jako wydatek Skarbu Państwa]. Natomiast przepis ten nie znajduje zastosowania gdy obowiązek uiszczenia opłaty sądowej spoczywa na innym podmiocie aniżeli konsument czy osoba prowadząca gospodarstwo rolne.

W ocenie Sądu Apelacyjnego powodowy Fundusz był zobowiązany do uiszczenia całej opłaty i w stosunku do niego art. 13 ust. 1 a uksc nie ma zastosowania. Skoro jednak w sprawie została pobrana od powoda opłata sądowa w kwocie 1000zł i Sąd zniósł koszty procesu pomiędzy stronami, to nie było podstaw do nakazania pobrania od pozwanych na rzecz Skarbu Państwa kwot wskazanych w pkt V wyroku. Wobec uchylenia wyroku do ponownego rozpoznania ze względu na nierozpoznanie istoty sprawy, zasadność tego zarzutu nie wpłynęła na treść rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego, gdyż po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy będzie zobowiązany orzec o kosztach procesu i kosztach postępowania uwzględniając ostateczny wynik sprawy.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE