UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2018 r. Sąd Okręgowy w Katowicach nakazał pozwanej T. H. zaniechanie naruszania dobra osobistego powoda K. H. w postaci więzi z małoletnią córką J. H. (1) w ten sposób, że nakazał zaprzestania utrudniania kontaktów powoda z małoletnią wynikających z postanowienia Sądu Rejonowego w B. z dnia 24 października 2014 r., sygn. akt III Nsm 475/13, bądź z wydanego w późniejszym okresie innego orzeczenia zmieniającego sposób uregulowania kontaktów z małoletnią J. H. (1) (pkt 1.). Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 10.000 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 10 kwietnia 2018 r. (pkt 2.), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 3.), nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...) kwotę 1.078 złotych tytułem części nieopłaconych wydatków sądowych (pkt 4.) oraz nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...) 403 złote tytułem zwrotu części tych wydatków (pkt 5.).

W uzasadnieniu wyroku Sąd pierwszej instancji podał, że powód w pozwie domagał się zakazania pozwanej utrudniania mu kontaktów z córką stron ustalonych po rozwiązaniu małżeństwa stron postanowieniem Sądu Rejonowego w B. z dnia 24 października 2014 r. sygn. akt III Nsm 475/13 oraz zasądzenia od pozwanej na jego rzecz kwoty 50.000 złotych z ustawowymi odsetkami od dania wyrokowania tytułem zadośćuczynienia za naruszenie ;jego dobra osobistego w postaci prawa do uregulowanych sądownie kontaktów z córką. Mimo wszczęcia postępowania o zagrożenie pozwanej grzywną za uniemożliwianie mu kontaktów z córką i zawiadomienie prokuratury o zachowaniu pozwanej, mającym w ocenie powoda charakter przestępczy, nie udało mu się zrealizować orzeczonych kontaktów z dzieckiem. Powód domagał się też zasądzenia od pozwanej na jego rzecz kosztów procesu.

Pozwana wnosiła o oddalenie powództwa i o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu. Podała, że brak kontaktów dziecka stron z ojcem wynika z postawy małoletniej córki, która ze względu na naganne zachowanie powoda nie chce się z nim spotykać, obwiniania go o to że ojciec doprowadzi do utraty sprawowania władzy rodzicielskiej nad nią przez matkę.

Wyrok Sądu został oparty na następujących ustaleniach faktycznych.

Powód i pozwana stanowili związek małżeński od 18 sierpnia 2001 r. Ze związku tego (...) urodziła się ich córka J.. Strony w tym czasie zamieszkały w K.. Po upływie około pół roku pozwana wraz z córką przeprowadziła się do swoich rodziców. Powód odwiedzał ich w weekendy. Strony nie mieszkały już później nigdy wspólnie. Stosunki między małżonkami zaczęły się pogarszać ale powód w dalszym ciągu miał dobre relacje z córką. Małżeństwo stron zostało rozwiązane przez rozwód 2 lutego 2012 r. Wykonywanie władzy rodzicielskiej nad córką stron Sąd powierzył matce ograniczając jej wykonywanie przez powoda do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka. Sąd nie orzekł o kontaktach powoda z córką na zgodny wniosek stron.

W czerwcu 2013 r. powód wystąpił z wnioskiem do Sądu Rejonowego w B. o uregulowanie jego kontaktów z córką argumentując, że pozwana utrudnia mu te kontakty.

W czasie uroczystości związanych z Pierwszą Komunią córki stron pozwana oraz jej rodzina uniemożliwiła powodowi i jego matce fizyczny kontakt z dzieckiem i wręczenie małoletniej prezentów.

W toku postępowania przed Sądem Rejonowym w B., dotyczącego uregulowania kontaktów powoda z córką, toczącego się pod sygnaturą akt III Nsm 475/13, małoletnia liczyła 8 lat. Na badanie w RODK zlecone przez Sąd małoletnia stawiła się w obecności matki i babki macierzystej. W rozmowach dotyczących ojca starała się udzielać odpowiedzi akceptowanych przez matkę i udzielania informacji o zdarzeniach, których nie była świadkiem a o których wiedzę miała od pozwanej.

Biegli w opinii stwierdzili „poważne zagrożenie i ostateczną degradację więzi emocjonalnej małoletniej z ojcem poprzez zamierzone oddziaływanie wychowawcze matki”.

W toku wspomnianego postępowania pozwana skierowała córkę na terapię psychologiczną do psychologa M. K., która uznała, że nie jest możliwe samodzielne realizowanie kontaktów ojca z dzieckiem w miejscu jego zamieszkania i sugerowała podjęcie przez ojca terapii psychologicznej. Pozwana chciała wykorzystać tą prywatną opinię w toku postępowania o uregulowanie kontaktów. Powód nie wyraził jednak zgody na dalsze kontynuowanie terapii przez córkę oraz na swój w niej udział. Strony nigdy nie podjęły wspólnej terapii psychologicznej. Postanowieniem z dnia 24 października 2014 r. w sprawie I. N. 475/13 Sąd Rejonowy w B. uregulował kontakty powoda z córką stron ustalając, że powód będzie mógł spędzać z małoletnią każdy II i IV weekend miesiąca od piątku od godziny 17⁰⁰ do niedzieli do godziny 18⁰⁰ poza miejscem zamieszkania dziecka oraz część wakacji letnich, ferii zimowych oraz świąt. Apelację pozwanej od tego orzeczenia Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił 27 lutego 2015 r.

Po uprawomocnieniu się orzeczenia w sprawie kontaktów doszło do ponownego spotkania powoda z córką w marcu 2015 r. Później od marca 2015 r. do lutego 2016 r. do kontaktów nie dochodziło mimo, że powód początkowo w pojedynkę a następnie w asyście detektywa stawiał się po dziecko. Pozwana albo nie otwierała drzwi albo nie wpuszczała powoda do mieszkania w którym przebywała córka stron. Powód w styczniu 2015 r. wystąpił o powierzenie jemu wykonywania władzy rodzicielskiej nad córką. Wniosek w tym przedmiocie został oddalony 16 listopada 2015 r. przez Sąd Rejonowy w B. a 20 maja 2016 r. Sąd odwoławczy oddalił apelację powoda.

W dniu 19 grudnia 2015 r. powód odwiedził córkę w czasie tzw. „Wigilii klasowej” zamierzając wręczyć jej prezent. Wejście powoda do klasy spowodowało panikę córki stron która błagała wychowawcę o pomoc obawiając się, że ojciec zabierze ją ze sobą.

Postanowieniem z dnia 21 marca 2016 r. Sąd Rejonowy w B. w sprawie III Nsm 498/15 zagroził pozwanej nakazaniem zapłaty kwoty 500 złotych na rzecz powoda za każdorazowe naruszenie obowiązków w zakresie kontaktów małoletniej z ojcem oraz zasądził kwotę 2.462,20 złotych z tytułu zwrotu wydatków poniesionych przez powoda w związku z dążeniem do realizacji tych kontaktów.

W ocenie Sądu Rejonowego wyrażona przez córkę stron niechęć do ojca jest efektem działań matki. Zmiana jej postawy i respektowanie orzeczenia w zakresie kontaktów skutkowałaby ich prawidłowym przebiegiem. W wyniku zażaleń obu stron Sąd Okręgowy w Katowicach dokonał korekty orzeczenia Sądu pierwszej instancji co do wysokości kwoty należnej powodowi z tytułu wydatków związanych z dążeniem do realizacji kontaktów a w pozostałej części zażalenia oddalił podzielając stanowisko Sądu Rejonowego w B., że pozwana nie wywiązywała się z obowiązków w zakresie kontaktów wynikających z orzeczenia sądowego trzynastokrotnie a w okresie od marca 2015 r. do lutego 2016 r. powód nie widział się z córką ani razu.

Powód złożył też zawiadomienie do prokuratury o znęcaniu się przez pozwaną nad córką stron. Postępowanie umorzono wobec stwierdzenia, że czynu przestępczego nie popełniono. Prokurator odmówił przyjęcia zażalenia powoda uznając, że nie jest on legitymowany czynnie do reprezentowania pokrzywdzonej. Sąd utrzymał zarządzenie prokuratora w tym przedmiocie.

W ramach wspomnianego postępowania przesłuchano małoletnią J. H. (1), która podała, że jej relacje z matką układają się poprawnie a niechęć do ojca wynika z jej samodzielnej decyzji.

Zarzuciła, że ojciec odgrażał się, że pozbawi matkę wykonywania władzy rodzicielskiej i nie będzie mogła nadal z nią mieszkać.

Pozwana w dalszym ciągu uniemożliwiała powodowi kontakty z córką.

Postanowieniem z dnia 25 marca 2017 r. Sąd Rejonowy w B. w związku z niewypełnianiem przez pozwaną obowiązków w zakresie kontaktów nakazał jej zapłatę na rzec powoda kwoty 6.000 złotych.

W lipcu i październiku 2017 r. powód wystąpił do sądu o nakazanie pozwanej zapłaty z tego tytułu dalszych kwot 4.000 i 5.500 złotych w związku z brakiem kontaktów w kolejnych terminach.

Postawa małoletniej nie uległa zmianie.

Na skutek przedłużającego się stanu rozłąki z córką i kolejnych bezskutecznych prób wyegzekwowania orzeczenia o kontaktach powód przeżywa stany depresyjne i nerwicowe. Z tej przyczyny w latach 2014 – 2015 kilkakrotnie był konsultowany przez znajomego matki, psychiatrę S. T.. Ten przepisał mu psychotropowe lęki uspokajające w niskich dawkach. Ze względu na schorzenia skórne, na jakie powód cierpiał w młodości, związane z tym stany emocjonalne oraz trudną sytuację rodzinną, prawdopodobne jest występowanie u powoda skłonności do reagowania na sytuacje konfliktowe objawami psychopatologicznymi. Spowodowało to objawy depresyjno-lękowe nie powikłane epizodem depresyjnym.

Obecnie powód nie leczy się psychiatrycznie ani nie jest poddany psychoterapii.

Mając na względzie powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznał, że powództwo jest zasadne częściowo.

W ocenie Sądu pierwszej instancji więź rodzinna łącząca powoda z córką stron należy do dóbr osobistych o jakich mowa w przepisie art. 23 k.c. i podlega prawnej ochronie, zwłaszcza że zarówno rodzice jak i dzieci mają obowiązek utrzymywania wzajemnych kontaktów (art. 113 § 1 k.r.o.).

Dlatego w oparciu o przepis art. 24 k.c. za zasadne Sąd uznał roszczenie niemajątkowe powoda. W ocenie Sądu pierwszej instancji zebrane dowody pozwalają na uznanie, że to postawa pozwanej doprowadziła do braku więzi powoda z córką. Zachowanie takie jest bezprawne o czym świadczy wykorzystywanie przez pozwaną pozycji stałego opiekuna do kształtowania u małoletniej negatywnego wizerunku ojca, prowadzące do dezintegracji więzi powoda z małoletnią oraz brak realizacji kontaktów między ojcem i córką wynikających z orzeczeń sądowych jakie zapadały w tym przedmiocie.

Na podstawie przepisu art. 24 § 2 k.c. w związku z art. 448 k.c. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanej na rzecz powoda zadośćuczynienie w kwocie 10.000 złotych mając na względzie nasilenie złej woli pozwanej oraz rodzaj i wielkość krzywdy doznanej przez powoda.

Dalej idące roszczenie majątkowe Sąd oddalił uznając je za nadmiernie wygórowane.

Jako podstawę prawną orzeczenia o kosztach procesu Sąd wskazał przepisy art. 98 k.p.c. i 100 zdanie pierwsze k.p.c.

Wyrok został zaskarżony przez obie strony.

Pozwana zaskarżyła wyrok w całości.

Zarzuciła naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, sprzeczność ustaleń faktycznych z treścią zebranych dowodów oraz naruszenie przepisów prawa materiałowego a to art. 23 k.c., art. 448 k.c. i art. 5 k.c.

Zarzuty te zostały obszernie uzasadnione w apelacji. Sąd Apelacyjny odniesie się do nich w dalszej części motywów swego wyroku.

Pozwana wnosiła o uzupełnienie postępowania dowodowego przez dopuszczenie dowodu z opinii psychologa dr A. R. na okoliczność braku istnienia więzi małoletniej z ojcem, a tym samym braku naruszenia dobra osobistego powoda jakim miałaby być więź z dzieckiem.

Powołując się na powyższe pozwana wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach za obie instancje.

Powód zaskarżył wyrok w części oddalającej roszczenie pieniężne.

Zarzucił naruszenie przepisu art. 448 k.c. w związku z art. 24 k.c. poprzez zasądzenie zadośćuczynienia nie kompensującego krzywdę powoda ze względu na brak więzi z córką, naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. poprzez błędną ocenę zebranych dowodów i przyjęcie, że nie dążył do polubownego zakończenia sprawy, sprzeczność ustaleń z treścią zebranych dowodów poprzez uznanie, że zachowanie skarżącego prowadziło do eskalacji konfliktu oraz nieuwzględnienie wszystkich okoliczności sprawy, które rzutują na rozmiar krzywdy skarżącego.

Powołując się na powyższe powód wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanej na jego rzecz dalszego zadośćuczynienia w kwocie 40.000 złotych oraz o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

W toku postępowania apelacyjnego powód powołał się także na treść opinii psychologicznej dr A. R. na okoliczność, że jego więź z córką stron została zerwana oraz na postanowienie Sądu Rejonowego w B. z 17 maja 2018 r. zawieszającego jego kontakty z córką oraz zobowiązujące pozwaną do podjęcia przez małoletnią terapii psychologicznej.

Strony w złożonych odpowiedziach na apelacje wnosiły o oddalenie apelacji strony przeciwnej i o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny uwzględniając wnioski dowodowe zawarte w apelacjach stron przeprowadził dowody ze wskazanych w nich dokumentów.

W oparciu o opinię biegłego psychologa dr A. R. z dnia 18 kwietnia 2018 r., wydaną na zlecenie Sądu Rejonowego w B. w sprawie o sygn. akt III Nsm 465/16, z wniosku K. H. o ograniczenie władzy rodzicielskiej T. H. i wniosku T. H. o zawieszenie kontaktów powoda z małoletnia J. H. (1) Sąd Apelacyjny ustalił, że pozwana w niniejszej sprawie na poziomie deklaratywnym prezentuje korzystne postawy wychowawcze. Zastrzeżenia budzi wieloletni konflikt pozwanej z ojcem małoletniej J..

J., będąc silnie związana emocjonalnie z mamą, przyjmuje jej punkt widzenia, utożsamia się ze stanowiskiem matki i dlatego odrzuca osobę ojca. Nie akceptuje też zachowań ojca wobec matki polegających na wszczynaniu licznych postępowań przeciwko niej. J. uwikłana jest w konflikt lojalności, przez angażowanie jej w sprawy dorosłych. Zna szczegółowo problemy matki w kontaktach z ojcem oraz wie o sprawach sądowych.

Małoletnia winna być poddana terapii psychologicznej aby poradzić sobie z zalegającymi w niej emocjami, związanymi z konfliktem rodziców, którego ona jest podmiotem., a także z uwagi na silną zależność J. od matki. Terapia ta, najlepiej pod nadzorem kuratora, winna mieć na celu stopniowe odbudowanie relacji J. z ojcem.

W obecnym stanie przymuszanie córki stron do kontaktów z ojcem skutkować będzie narastającym oporem ze strony dziecka (k. 581 – 592).

Postanowieniem z dnia 17 maja 2018 r. w sprawie o sygn. akt III Nsm 704/16 Sąd Rejonowy w B. na zasadzie art. 730 § 1 k.p.c. w związku z art. 755 § 1 pkt 4 k.p.c. w trybie zabezpieczenia zawiesił kontakty małoletniej J. H. (1) z ojcem K. H. uregulowane postanowieniem tego Sądu z 24 października 2014 r. sygn. akt III Nsm 475/13 do czasu zakończenia przez małoletnią J. H. (2) terapii psychologicznej. Tym samym orzeczeniem Sąd Rejonowy zobowiązał matkę małoletniej do podjęcia przez małoletnią terapii psychologicznej nakierowanej na poradzenie sobie przez córkę stron z zalegającymi w niej emocjami, związanymi z silnym konfliktem rodziców, którego ona jest podmiotem, z uwagi na silną zależność małoletniej od matki i do przedłożenia Sądowi zaświadczenia o podjęciu terapii w terminie 1 miesiąca od wydania postanowienia oraz stwierdził wykonalność orzeczenia i oddalił wniosek K. H. o udzielenie zabezpieczenia (k. 577 – 580).

Postanowieniem z dnia 23 lipca 2018 r. Sąd Rejonowy w B. w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie ponownie orzekł o zawieszeniu kontaktów powoda z córką ustalonych 24 października 2014 r. w sprawie I. N. 475/13, nakazał poddanie małoletniej córce stron wskazanej terapii oraz zobowiązał pozwaną do udziału w tej terapii, zobowiązał też do poddania się terapii powoda, obciążył strony kosztami własnej terapii a terapii córki po połowie, realizowanie terapii przez pozwaną objął nadzorem kuratora sądowego i orzekł o kosztach postępowania (k. 645 – 648).

Na skutek apelacji T. H. Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z dnia 25 stycznia 2019 r. zmienił wspomniane orzeczenie Sądu Rejonowego w B. o tyle, że zobowiązał pozwaną w niniejszej sprawie do składania kwartalnych sprawozdań z przebiegu terapii z udziałem córki stron a pozostałej części apelację oddalił (k. 649 – 654).

W dniu 12 czerwca 2017 r. Wyższa Szkoła (...) w P. rozwiązała ze skutkiem na dzień 30 września 2017 r. umowę o pracę z pozwaną za wypowiedzeniem z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. Obecnie pozwana jest zatrudniona w innej uczelni z wynagrodzeniem wynoszącym średnio 4.050 złotych netto miesięcznie (k. 558 – 556).

Sąd Apelacyjny w Katowicach zważył co następuje:

1) Odnośnie apelacji pozwanej.

Podniesione w tej apelacji zarzuty nie zasługują na uwzględnienie. Chybiony jest podniesiony w niej zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisu art. 233 § k.p.c. poprzez wadliwą ocenę zebranych dowodów. Sąd pierwszej instancji w motywach zaskarżonego wyroku przytoczył dowody na podstawie których dokonał poszczególnych ustaleń oraz ocenił ich moc dowodowa. Wbrew temu co podnosi skarżąca dokonana ocena zebranego materiału dowodowego jest wszechstronna i nie jest obarczona błędami logicznymi.

Za dowolny należy uznać zarzut, że nie doszło do zerwania więzi rodzinnej łączącej powoda z córką stron gdyż ta nie istniała. Skarżąca akcentuje krótki okres wspólnego zamieszkiwania rodziny i weekendowy charakter kontaktów powoda z córką po opuszczeniu wspólnego miejsca zamieszkania w K., pomijając to, że przez szereg lat kontakty te miały miejsce. Małoletnia J. nie oponowała przeciwko tym kontaktom ani nie przejawiała lęku przed ojcem.

Pozwana nie wykazała w sprawie aby miało miejsce jakieś naganne zachowanie ze strony powoda, które samoistnie spowodowało zmianę nastawienia córki do ojca. Dlatego nie mogą odnieść zamierzonego skutku także zarzuty skarżącej co do miarodajności opinii psychologa Z. Z., potwierdzającej istnienie wcześniej więzi rodzinnych między powodem a córką stron.

Za drugorzędne należy uznać zarzuty apelacji kwestionującej ustalenie przez Sąd Okręgowy, że w czasie uroczystości komunijnej zachowanie pozwanej i jej rodziny w stosunku do powoda i jego matki nosiło cechy agresji. Sąd Okręgowy w tym zakresie odwołał się do zeznań powoda i jego matki, którzy tak to odebrali widząc reakcję pozwanej i jej bliskich uniemożliwiających dziecku kontakt z ojcem i babką mimo, że okoliczności w jakich chcieli oni spotkać się z dzieckiem nie dawały podstaw do istnienia jakiegoś zagrożenia dla małoletniej.

To samo dotyczy kwestionowania ustaleń co do problemów powoda w pracy oraz utrudniania jego życia towarzyskiego w związku z przyjazdami z K. do miejsca zamieszkania córki w celu realizacji kontaktów, które ostatecznie nie dochodziły do skutku. Powód z utrudnieniami tego rodzaju miałby do czynienia także wówczas gdyby kontakty były realizowane zgodnie z orzeczeniem Sądu Rejonowego w B.. Były one konsekwencją zamieszkiwania stron w odległych miejscowościach oraz rozpadu małżeństwa. Jednak bezskuteczne próby kontaktowania się z córką z przyczyn leżących po stronie pozwanej niewątpliwie powodowały u powoda uzasadnione poczucie krzywdy i rozgoryczenia.

Nie ma przy tym znaczenia, że słuchana w sprawie (...) córka stron po kilku latach oświadczyła, że odmowa kontaktów z ojcem jest wynikiem jej samodzielnej, świadomej decyzji wynikającej z braku aprobaty dla zachowań ojca. Nie można bowiem abstrahować od orzeczeń sądów obu instancji jakie zapadały w sprawach o zagrożenie pozwanej zapłatą określonych kwot pieniężnych, opinii biegłych wydanych we wspomnianych sprawach jak i w niniejszej sprawie, z których wynika, że taka postawa dziecka jest wynikiem powielania przez małoletnią negatywnej postawy pozwanej w stosunku do powoda i wikłanie jej w konflikt rodziców.

Z tych samych przyczyn nie mógł podważyć trafności zaskarżonego wyroku zarzut błędnego ustalenia, że rodzina pozwanej zachowywała się nagannie w stosunku do powoda i jego matki oraz, że pozwana nalegała na jej obecność w kontaktach powoda z córką. Wykazane bowiem zostało, że w niektórych przypadkach kiedy powód chciał spotkać się z córką, pozwana nie tylko nie podejmowała żadnych działań aby doszło do tego ale odmawiała powodowi otwarcia drzwi na klatkę schodową powołując się na brak chęci spotkania się małoletniej z ojcem.

Twierdzenia pozwanej, że widziała w początkowym okresie po uregulowaniu kontaktów konieczność spotykania się dziecka stron z powodem należy uznać za wyraz taktyki pozwanej.

Trudno w tym zakresie odeprzeć argumentację powoda powołującego się na to, że od czterech lat nie widział się z córką a we wcześniejszym okresie córka była zbyt mała by zrozumieć istotę konfliktu rodziców.

Sąd Apelacyjny, w obecnym składzie, nie podziela też zarzutu naruszenia przepisu art. 23 k.c. poprzez uznanie więzi rodzinnych za dobro osobiste. W tym zakresie Sąd odwoławczy w pełni podziela wywody zawarte w motywach zaskarżonego wyroku,. W judykaturze utrwalony jest pogląd, że więzi rodzinne stanowią tego rodzaju dobro a ich naruszenie lub zerwanie może skutkować żądaniem zapłaty zadośćuczynienia na podstawie przepisu art. 448 k.c. Dobitnym tego przykładem jest orzecznictwo dotyczące zapłaty zadośćuczynień za śmierć osoby bliskiej jako kompensaty za zerwanie więzi rodzinnej, dotyczące zdarzeń przed wprowadzeniem przez ustawodawcę regulacji prawnej wynikającej z przepisu art. 446 § 4 k.c.

Zarzut naruszenia przepisu art. 448 k.c. polegający na nieuzasadnionym przyjęciu przez Sąd Okręgowy, że zasądzone zadośćuczynienie ma głównie charakter represyjny a nie tylko kompensacyjny także nie zasługuje na uwzględnienie. W motywach zaskarżonego wyroku brak jest bowiem stwierdzeń o funkcji represyjnej zasądzonego zadośćuczynienia. Wręcz przeciwnie Sąd pierwszej instancji podkreślał jego kompensacyjny charakter za krzywdę powoda wynikającą z braku kontaktów z córką, a nadto miarkował wielkość tego zadośćuczynienia, uwzględniając sytuację życiową pozwanej. Czyni to bezzasadnym także zarzut naruszenia przepisu art. 5 k.c. o czym będzie jeszcze mowa niżej ocenie zasadności apelacji powoda.

Oceniając czy zasądzone zadośćuczynienie nie jest nadmierne w stosunku do krzywdy powoda jako osoby pozbawionej od kilku lat kontaktów z córką należało mieć na względzie, że przewidziane prawem, a podjęte przez powoda działania, zmierzające do przymuszenia pozwanej do realizacji kontaktów, zakończyły się wydaniem orzeczeń nakładających na pozwaną obowiązek zapłaty kwot wyższych niż zasądzone zadośćuczynienie i okazały się one bezskuteczne. Zasądzone zadośćuczynienie nie może mieć więc charakteru symbolicznego i nakładać na pozwaną obowiązku zapłaty zadośćuczynienia niższego niż nieskuteczne środki przymusu finansowego.

Mimo nietrafności zarzutów apelacji pozwanej zaskarżony wyrok w części dotyczącej uwzględnienia roszczenia niemajątkowego nie może się ostać. Sąd Apelacyjny orzekając w sprawie, zgodnie z przepisem art. 316 § k.p.c. winien mieć na względzie stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy.

Z tego co podano wyżej wynika, że obecnie kontakty powoda z córką stron, ustalone postanowieniem Sądu Rejonowego w B. z dnia 24 października 2014 r. w sprawie o sygn. akt III Nsm 475/13, zostały zawieszone a strony zobowiązano do poddania się terapii psychologicznej z udziałem ich dziecka.

Żądanie pozwu dotyczące nakazania pozwanej zaprzestania utrudniania powodowi wcześniej orzeczonych kontaktów stało się nieaktualne. Brak też jest podstaw do orzekania takiego nakazu co do przyszłych kontaktów ustalonych przez sąd.

Nie jest bowiem pewne jakie rezultaty przyniesie nakazana terapia oraz czy i jakie kontakty powoda z córką zostaną ustalone w przyszłości.

Dlatego Sąd Apelacyjny uznał, że wydanie wyroku co do roszczenia niemajątkowego w obecnym stanie sprawy stało się zbędne i na mocy art. 386 § 3 k.p.c w związku z art. 355 § 1 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok w punkcie 1 i postępowanie w tym zakresie umorzył.

Dalej idącą apelację pozwanej oddalono na mocy art. 385 k,p,c,

2) Odnośnie apelacji powoda.

Apelacja tego skarżącego nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd pierwszej instancji nie naruszył przepisów prawa materialnego o jakich mowa w apelacji powoda.

Z tego co podano wyżej wynika, ze Sąd odwoławczy podziela pogląd Sądu Okręgowego, iż w okolicznościach sprawy należało uwzględnić głównie funkcję kompensacyjną zadośćuczynienia zasądzonego na podstawie przepisu art. 448 k.c.

Funkcję represyjną pełnią w tym przypadku kolejne orzeczenia nakładające na pozwaną obowiązek zapłaty relatywnie wysokich kwot za brak realizacji ustalonych sądownie kontaktów.

Oceniając rozmiar krzywdy powoda Sąd Okręgowy trafnie zauważył, że powód też w pewnym stopniu przyczynił się do utraty więzi emocjonalnych istniejących wcześniej między nim a córką. Początkowe osłabnięcie tych więzi wynikło ze sporadyczności kontaktów z córką zamieszkałą w odległej miejscowości oraz rozpadu małżeństwa. Analiza dowodów zawartych w aktach sprawy rodzi nieodparte wrażenie, że aktywność powoda zmierzającego do realizacji kontaktów z córką miała na celu głownie przełamanie oporu pozwanej sprzeciwiającej się tym kontaktom a dobro córki stron pozostawało na dalszym planie. Dobitnie świadczy o tym sprzeciw skarżącego przeciwko terapii psychologicznej córki zaleconej przez psychologa M. K..

Ponadto wszyscy biegli wypowiadający się w sprawie podkreślali, że pogłębiający się konflikt między stronami negatywnie wpływa na stan emocjonalny córki stron.

Zarzut apelacji polegający na bezzasadnym przypisaniu skarżącemu eskalacji konfliktu i braku dążenia do polubownego zakończenia sporu należy więc uznać za chybiony.

Nie są też przekonujące dalsze argumenty apelacji zmierzające do wykazania, że zadośćuczynienie należne powodowi winno wynosić 50.000 złotych.

Niewątpliwie aktualny brak więzi rodzinnej między powodem a córką skutkuje cierpieniem psychicznym skarżącego oraz poczuciem krzywdy. Należy jednak mieć na względzie, że stan ten nie jest nieodwracalny. Nakazana przez Sąd Rejonowy terapia psychologiczna z udziałem stron i ich dziecka może doprowadzić do wznowienia pozytywnych relacji między córką a ojcem. Zwłaszcza, że powód mimo wcześniejszych oporów co do terapii zaoferowanej dziecku przez psychologa będącego znajomą pozwanej obecnie dostrzega konieczność i celowość tego rodzaju terapii i oferuje współpracę (pismo z 11.06.2018 k. 593 596).

W ocenie Sądu Apelacyjnego dla oceny wielości zadośćuczynienia zasądzonego na rzecz powoda nie mają znaczenia wydatki ponoszone przez skarżącego w związku z próbą realizacji kontaktów z córką. Z tego co podano wyżej wynika bowiem, że powód naprawienia szkody z tego tytułu dochodził w postępowaniu przed Sądem Rejonowym w B..

Zarzuty związane z kłopotami w pracy i ograniczonością życia towarzyskiego skarżącego w związku z próbą realizacji kontaktów z córką należy uznać za wyolbrzymione. Jak już podkreślono powód z trudnościami takimi miałby do czynienia także wówczas gdyby kontakty realizowane były zgodnie z orzeczeniem sądu w tym zakresie.

Ponadto podkreślenia wymaga, że żądana kwota z tytułu zadośćuczynienia to aktualne roczne dochody pozwanej, której zarobki nie są tak wysokie jak to utrzymał skarżący. Wprawdzie w przeszłości pozwana pracowała w dwóch szkołach wyższych i otrzymywała większe wynagrodzenie ale po utracie przez nią pracy w P. nie zostało przez powoda wykazane, iż pozwana ma w dalszym ciągu możliwość osiągania zarobków w takiej wysokości jak przed 2017 rokiem. Przyznanie powodowi oczekiwanej kompensaty finansowej za doznaną krzywdę skutkowałoby pogorszeniem dobrostanu małoletniej córki stron.

Mając to na względzie Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację powoda jako pozbawioną uzasadnionych podstaw.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na mocy art. 100 k.p.c. mając na względzie jego wynik.

SSO del. Lucyna Morys-Magiera

SSA Roman Sugier

SSA Ewa Jastrzębska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE