UZASADNIENIE

wyroku z dnia 19 listopada 2018 r.

Powódka E. O. domagała się zasądzenia od strony pozwanej (...)SA w W. kwoty 109.156,90 zł z ustawowymi odsetkami od wniesienia pozwu, a to z tytułu zwrotu nienależnie pobranych opłat za usługi reklamowe i marketingowe oraz rabatów potransakcyjnych. Powołując argumentację na zasadność zgłoszonego roszczenia powódka odwołała się do przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy:

- zasądził od pozwanej (...)S.A w W. na rzecz E. O. kwotę 97 639,22 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 września 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty (pkt I sentencji);

- oddalił powództwo w pozostałej części (pkt II);

- zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 9 938,74 zł. tytułem kosztów procesu (pkt III);

- nakazał ściągnięcie na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Kielcach z roszczenia zasądzonego w pkt. I kwoty 315,21 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych (pkt IV);

- nakazał pobranie na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Kielcach od strony pozwanej kwoty 2 550,37zł. tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych (pkt V).

Sąd I instancji ustalił, że E. O. prowadzi przedsiębiorstwo pod nazwą (...), zajmujące się przetwórstwem szkła, głównie wyrobem luster. Początkowo dostarczała swoje produkty sklepom detalicznym, ale ponieważ były one zamykane z powodu wejścia na rynek dużych marketów budowlanych, musiała nawiązać współpracę z dużymi sieciami handlowymi typu (...), (...), a od przełomu 2008/2009r. – z siecią zarządzaną przez pozwanego. W trakcie negocjacji z pozwaną spółką omawiano warianty współpracy oczekiwane przez pozwanego. Zakończyło się ono przyjęciem zasad wskazanych przez pozwanego, a przedstawiciele powódki doprowadzili jedynie do przyjęcia przez pozwanego wydłużonego terminu realizacji zmówienia. Nie mieli oni żadnej możliwości, by negocjować wysokość upustów i rabatów.

Z kolei pozwana jest spółką akcyjną, której akcjonariuszami są partnerzy – przedsiębiorstwa prowadzące hurtownie i składy budowlane oraz sklepy(...). Grupuje ona obecnie około 350 podmiotów zajmujących łącznie około 10 % udziałów w rynku budowlanym. Każdy akcjonariusz (partner) jest właścicielem danego przedsiębiorstwa i może prowadzić własną politykę zakupową, składając własne zamówienia, może tez korzystać z pośrednictwa pozwanego. Po dostarczeniu towaru do hurtowni lub (...), dostawca obciąża fakturą nie odbiorcę, lecz pozwanego. Dzięki temu dostawcy mają jednego płatnika, ponadto pozwany gwarantuje zawsze zapłatę za fakturę, chociażby partner popadł w niewypłacalność.

Następnie Sąd przytoczył treść łączących strony umów. I tak wskazał, że na przełomie 2008/2009 r. strony zawarły umowę, na mocy której zobowiązały się do prowadzenia stałej współpracy handlowej, dotyczącej sprzedaży przez powódkę własnych wyrobów w postaci luster na rzecz sklepów (...)i na potrzeby Akcjonariuszy (...), prowadzenia akcji marketingowych i promocyjnych oraz udzielania premii pieniężnych. Ceny miały być uzgodnione w drodze negocjacji przed złożeniem przez pozwanego pierwszego zamówienia i określone w załączniku nr (...). Uzgodniono, że zamówienia będą składać bezpośrednio partnerzy albo centrala pozwanego. Powódka miała obowiązek wystawić fakturę przed realizacją zmówienia i przesłać ją pozwanemu, a następnie dostarczyć towar do sklepu(...), hurtowni partnera lub do magazynu centralnego pozwanego, na własny koszt i ryzyko. Przy zatowarowaniu nowej (...) lub nowego składu partnera obowiązywały inne ceny ustalone w załączniku nr (...), a powódka była zobowiązana do wyłożenia towaru, zrobienia ekspozycji i ometkowania towaru na własny koszt. Powódka wyraziła gotowość wzięcia udziału w akcjach promocyjnych w (...) i składach budowlanych i zastosowania specjalnie obniżonych cen za towary będące przedmiotem akcji promocyjnych, a pozwany zobowiązał się wydać gazetkę, w której odpłatnie zamieści zdjęcie towarów z ceną i krótkim opisem. Powódka zobowiązała się dostarczyć i zainstalować na własny koszt w sklepach (...) ekspozytory i inne materiały służące właściwemu promowaniu swoich towarów, przeprowadzać szkolenia pracowników sklepu w celu zapoznania ich z właściwościami towaru i odpowiednia promocją oraz współpracować przy przeprowadzaniu akcji promocyjnych określonych w załączniku nr(...) na dany rok kalendarzowy. Na powódkę nałożono obowiązek wyznaczenia przedstawiciela w celu comiesięcznej wizytacji sklepu i kontrolowania dostępności towarów, sporządzania zamówień, dokładania towarów i dbania o wizerunek regału, kontroli terminów ważności i sporządzenia odpowiednego raportu (art. 14 umowy). Dostawca zobowiązał się również do przyznania pozwanej premii pieniężnej za zrealizowanie określonego poziomu zakupów (art. 15).

W załączniku nr (...) do umowy na 2009 r. ustalono, że powódka udzieli pozwanemu rabatu podstawowego od aktualnego cennika w wysokości 20 % na lustra podstawowe i 11 % na lustra z podświetleniem, rabaty specjalne na towary ekspozycyjne w wysokości 80 %, na pierwsze zatowarowania 5 %; rabaty te ulegały sumowaniu z rabatem podstawowym. Powódka przyznała pozwanemu premie pieniężną za obroty roczne w wysokości 0,5% bez względu na wysokość obrotu.

W załączniku nr (...)na 2012 r. pozwany zobowiązał się do zaplanowania 8-10 kampanii promocyjnych w roku w sklepach (...), a powódka w partycypowaniu w kosztach druku gazetek reklamowych. Pozwany zaplanował także zamieszczenie logo i danych teleadresowych dostawcy z linkiem do jego strony na stronie (...), udostepnienie dostawcy możliwości zamieszczania zdjęć z realizacji z produktami dostawcy, filmów instruktażowych, kalkulatorów zużycia materiałów, umieszczenie logo na podstronach sklepów i w Raporcie Rocznym oraz w (...)Umowa przewidywała podejmowanie przez (...) indywidualnych działań marketingowych finansowanych z opłaty marketingowej naliczanej kwartalnie w wysokości 2 % od obrotów za działania polegające na eksponowaniu znaków towarowych dostawcy z odpowiednią wywieszką cenowa, oznaczanie produktów dostawcy odpowiednią wywieszką cenową, zamawianie produktów dostawcy, zapewnienie właściwej ekspozycji towarów dostawcy w sklepie, poprzez umieszczanie towaru na regałach w widocznych miejscach dla klientów, utrzymanie w sklepie wspólnie ustalonego asortymentu. Ponadto nowootwarte sklepy mogły urządzać festyny a dostawca deklarował partycypację w ich kosztach zgodził się na wspieranie sklepów (...) wystawkami, ekspozytorami, wzornikami, próbkami handlowymi oraz uczestniczenia w kampaniach billboardowych.

Na początku 2013 r. zawarto kolejną umowę o współpracy, o treści analogicznej do pierwszej, z tym że od razu w umowie pozwany zobowiązał się do przeprowadzenia 8 - 12 akcji promocyjnych, a powódka zadeklarowała zastosowanie specjalnie obniżonych cen na promocję. W załączniku nr(...)ustalono, że powódka udzieli pozwanemu rabatu podstawowego od aktualnego cennika w wysokości 21 % na lustra podstawowe i 12 % na lustra z podświetleniem, rabaty specjalne na towary ekspozycyjne w wysokości 80 %, na pierwsze zatowarowania w wysokości 5 %; rabaty te ulegały sumowaniu z rabatem podstawowym. Powódka przyznała pozwanemu rabat potransakcyjny za obroty półroczne w wysokości 2% oraz rabaty roczne w wysokości 0,25 % do wartości obrotów wynoszących 750 000 zł (bez progu minimalnego), - 050 % przy obrotach w przedziale od 750 000 zł do 1 000 000 zł , 0,75 % przy obrotach w przedziale od 1 000 000 zł do 1 250 000 zł i 1 % przy przekroczeniu 1 250 000 zł.

Załącznik nr(...) przewidywał w celu efektywnego promowania towarów powódki koordynowanie działań z zakresu podstawowego – centralnych i działań indywidualnych lokalnych. Powódka zobowiązała się przeznaczyć 2,5 % od zrealizowanego obrotu netto nie mniej niż 2.000 zł rocznie za umieszczenie jej na aktualnej liście dostawców, zapewnienie stałej obsługi informacyjnej wewnątrz i na zewnątrz grupy oraz upowszechnienie jej oferty, oddelegowanie do jej dyspozycji konkretnego pracownika lub zespołu pracowników odpowiedzialnych za sprzedaż i fakturowanie transakcji, współorganizację bieżących akcji promocyjnych z i stały monitoring potrzeb partnerów i oferty dostawców, informowanie partnerów o działaniach powódki i informowanie powódki o potrzebach partnerów. Pozwany zobowiązał się umieścić, rozpowszechnić i uaktualniać informację o powódce z wykorzystaniem extranetu (witryny dostępnej jedynie dla partnerów, pozwanego i częściowo dla dostawcy) zawierającego cenniki i ofertę powódki, folderu(...)ze znakiem firmowym dostawcy, raportu rocznego (...) ze znakiem firmowym dostawcy, witryny (...) w działach (...) i (...). Powódka mogła przesyłać kalkulatory zużycia materiałów, filmy instruktażowe i samodzielnie umieszczać zdjęcia. Ponadto pozwany zapewnił dostawcy udział w targach jako wystawcy i wysyłkę comiesięcznych newsletterów.

Działania lokalne podejmowane przez poszczególne sklepy (...) polegać miały na reklamie podczas festynu, regionalnych targach, ogłoszeniach prasowych z reklama sklepu i dostawcy lub produktów w sklepie, reklamy w ulotach sklepu, reklamy na tablicach dojazdowych, elewacjach, banerach z reklamą partnera, reklamie w radio (...), na środkach transportu własnego i publicznego, w radio i telewizji regionalnej, na innych nośnikach, reklamie poprzez organizacje plenerowych aktywności tematycznych, reklamie na tablicach reklamowych i organizacji szkolenia produktowego.

Na 2014 r. przewidziano takie same rabaty jak na rok 2013 r. i rabat potransakcyjny, z tym, że ustalono minimum obrotów, od których nie był pobierany na 1000 zł. Przewidziano takie same działania centralne, z tym, że uściślono, że folder i raport roczny jest wydawany w 2000 egzemplarzy a pozwany dodatkowo zobowiązał się przesyłania co miesiąc opracowań dotyczących sprzedaży materiałów budowlanych. Wynagrodzenie za te usługi wynosić miało 2,5 % od obrotów nie mniej niż 2000 zł rocznie. Za umieszczenie produktów dostawcy w bazie internetowej produktów dla sklepów internetowych i strony www powódka obowiązała się zapłacić 1000 zł za rok. Działania lokalne były analogiczne do ustalonych na poprzedni rok.

Realizacja powyższej umowy wyglądała w ten sposób, że przedstawiciele powódki, chcąc nawiązać współpracę ze sklepem (...), musieli prowadzić indywidualne negocjacje z właścicielem i ustalać powierzchnię ekspozycji, początkowo płacić za jednostki regałowe po 400 zł za każdy, a następnie kwoty te były indywidualnie ustalane z właścicielem sklepu, musiała budować ekspozycje z własnych materiałów i własnymi siłami, niekiedy wywieszać ceny, znak towarowy (...), serwisować ekspozycje poprzez sprawdzanie stanu magazynowego, uzupełnianie towaru na ekspozycji i w magazynie pod nią. Rola pozwanego ograniczała się do przekazania powódce informacji o otwarciu nowego sklepu, a następnie pośredniczenia w fakturowaniu i dokonywaniu zapłaty. Raz w roku sklep (...) organizował swoje urodziny, o czym pozwany informował powódkę. Zgodnie z umową przekazywała ona do sklepu własne produkty gratisowo lub w znacznie obniżonej cenie, kiedyś jeden ze sklepów wywiesił billboard z logo powódki, a raz w gazetce umieszczono zdjęcie lustra z napisem (...).

W wewnętrznej sieci internetowej grupy Extranecie była zamieszczona ogólna informacja o firmie powódki z podaniem telefonów handlowców, cennika i oferty; dostęp do niej mieli partnerzy pozwanej spółki. Na stronie internetowej w zakładce (...) zamieszczono wizytówkę powódki z danymi adresowymi, firmą, numerami telefonów, faxu, adresu e-mail i logotypem. W zakładce „(...)w sklepie (...). (...)” zamieszczono znaki towarowe 26 dostawców , w tym logo powódki M. osobno w dziale (...) zamieszczono znak powódki. W wydawnictwie „(...)” za rok 2012 zamieszczono znak (...) o wymiarach 15 mmmx12mmm. Pozwany we wrześniu 2012r.i w sierpniu 2013r. przekazał powódce kody dostępu do internetowego katalogu asortymentowego i instrukcje udziału w nim, z której to możliwości powódka nie skorzystała. W folderze i raporcie za rok 2013 zamieszczono znak towarowy powódki o takich samych wymiarach, jak powyżej. W folderze na 2014 r. zamieszczono logo powódki w w/w rozmiarze, a wartość rynkowa takiej usługi wynosi 17,48 zł.

Powódka zgłosiła udział w wewnętrznych targach (...) w 2014 r. decydując się na sponsorowanie ich kwotą 3900 zł. Najpierw wybrała stoisko szeregowe o wymiarach 8 m²w cenie po 250 zł za metr, potem A. M. poprosił pozwanego o jego powiększenie o 4 metry za cenę 400 zł, co przedstawiciele pozwanego zaakceptowali. Z tego tytułu powoda winna ponieść koszty w kwocie 8 979 zł

Następnie pozwany obciążył powódkę wskazanymi przez powódkę fakturami, przy czym każdą z nich Sąd szczegółowo omówił wskazując, jakich należności dotyczy. Wskazał, że wszystkie faktury zostały zapłacone przelewem lub w drodze kompensaty.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, dokonując analizy zgłoszonego roszczenia w świetle regulacji zawartej w art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy z 16 kwietnia 1993r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz art. 353¹ k.c. uznał roszczenie powódki za częściowo uzasadnione. Odwołując się do należności z poszczególnych faktur wskazał, że roszczenie powódki nie jest uzasadnione w tej części, w której pobrane prowizje i opłaty mają pokrycie w usługach promocyjnych wykonanych przez stronę pozwaną bądź partnerów spółki. O ile zatem pozwany wykazał spełnienie świadczenia na rzecz powódki bądź zostało ono zweryfikowane przez powołanego rpzez Sąd biegłego, to roszczenie okazało się bezzasadne.

Roszczenie powódki musiało być uwzględnione w tej części, w której pozwany obciążył ją opłat z tytułu działań z zakresu podstawowego, zgodnie z załącznikiem nr(...). Zwrotowi podlegały także należności za usługi reklamowe, których wykonania nie wykazał pozwany. Wreszcie uwzględnieniu podlegało powództwo w zakresie kwoty 26 293,53 zł z tytułu rabatu potranskacyjnego,

Od powyższego orzeczenia apelacje wniosły obie strony.

Powódka, zaskarżając wyrok w części oddalającej powództwo co do kwoty 11.518 zł, zarzuciła:

- niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych sprawy tj. istnienia presji ze strony pozwanej wobec powódki na korzystanie z fikcyjnych „usług marketingowych”, celem umożliwienia pozwanej wystawienia wskazanych w apelacji faktur VAT i wyegzekwowania środków pieniężnych za usługi, które nie były w ogóle wykonane lub ich wartość rynkowa była minimalna;

- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego, polegające na uznaniu, że powódka miała rzeczywistą możliwość zrezygnowania z usług marketingowych narzucanych jej przez pozwaną;

- naruszenie art. 109 k.p.c. w zw. z art. 204 § 1 k.p.c. poprzez uznanie, że powódka złożyła spis kosztów po zamknięciu rozprawy, w rezultacie czego Sąd zasądził koszty według norm przepisanych, zamiast spisu kosztów.

Apelująca powódka wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części i zasądzenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu według spisu kosztów. Wniosła także o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Strona pozwana zaskarżyła wyrok w części uwzględniającej powództwo, zarzucając nierozpoznanie istoty sprawy poprzez niezbadanie wszystkich materialnoprawnych przesłanek zastosowania art. 15 ust.1 pkt 4 w zw. z art. 3 ust.1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Ponadto apelujący zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. ust.1 pkt 4 w zw. z art. 3 ust.1 u.z.n.k., art. 6 k.c., art. 405 k.c. w zw. z art. 18 pkt 5 u.z.n.k., art. 411 pkt 1 k.c. w zw. z art. 18 pkt 5 u.z.n.k. oraz art. 5 k.c. Obok kwestii związanych z nieprawidłowym – zdaniem pozwanej spółki – przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, apelująca podniosła, ze Sąd Okręgowy nie uwzględnił specyfiki działania pozwanej spółki jako podmiotu grupującego partnerów, na skutek czego powódka odniosła znaczne korzyści finansowe, korzystała z infrastruktury informatycznej i zbudowała swoja pozycję handlową, jak też, że tego, że powódka zawierała umowy bezpośrednio z partnerami. Tożsame kwestie były podstawą zarzutów skierowanych przeciwko podstawie faktycznej wyroku, w tym odwołujących się do art. 232 k.p.c., art. 233 k.p.c. i art. 217 k.p.c.

Strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu, a także zasądzenia kosztów postępowania apelacyjnego, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Powódka i strona pozwana wnieśli o oddalenie apelacji przeciwnika procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Ustalenia dokonane w pierwszej instancji są prawidłowe i Sąd Apelacyjny przyjmuje je za własne. Zostały oparte na wszystkich przeprowadzonych dowodach, których ocena mieści się w granicach wyznaczonych art. 233 § 1 k.p.c. Zważyć przy tym należy, że zasadnicza część ustaleń odnosi się do okoliczności wynikających z dokumentów. Obrazuje treść łączącego strony stosunku prawnego, jak też dokonanych między stronami rozliczeń finansowych i ich tytułów. Nadto Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłego, której konkluzje nie budzą zastrzeżeń.

Poczynione przez Sąd Okręgowy ustalenia są też wystarczające dla oceny apelacji powódki oraz tej części apelacji strony pozowanej, która kwestionuje uwzględnienie powództwa w zakresie faktur wystawionych z tytułu wykonanych, konkretnych usług.

Wskazać należy, że – jak to wynika z dołączonych do pozwu faktur – przedmiotem roszczenia powódki są należności zapłacone w związku z łączącą strony umową, z trzech tytułów. Po pierwsze, dotyczą zapłaty z tytułu tzw. rabatu potransakcyjnego w łącznej w kocie 26.939,53 zł. Po drugie, dotyczą naliczonych przez pozwaną spółkę należności z tytułu opłat i prowizji marketingowych, w łącznej kwocie 54.699,38 zł. Pozostała część należności, w wysokości 28.163,99 zł, dotyczy różnego rodzaju usług związanych z reklamą w Internecie, reklamą w sklepach, reklamą podczas festynów, budowy ekspozycji, uczestnictwa w targach. Zważyć należy, że w tym zakresie faktury zostały wystawione za skonkretyzowane usługi, w związku ze zobowiązaniem umownym powódki do wzięcia udziały w konkretnych akcjach promocyjnych, współorganizowania tych akcji, udziału w targach, czy też w związku z akcjami promocyjnymi organizowanymi tak przez pozwanego jak i sklepy, do których dostarczane były towary powódki. Pozwany zobowiązany był do promocji internetowej, a zgodnie z załącznikiem nr (...)do umowy, w ramach działań lokalnych, poszczególne sklepy (...) miały m.in. zapewnić reklamę podczas festynu, regionalnych targach, ogłoszeniach prasowych z reklamach sklepu i dostawcy lub produktów w sklepie, reklamy w ulotach sklepu, reklamy na tablicach dojazdowych, elewacjach, banerach z reklamą partnera, reklamie w radio (...) na środkach transportu własnego i publicznego, w radio i telewizji regionalnej, na innych nośnikach, reklamie poprzez organizacje plenerowych aktywności tematycznych, reklamie na tablicach reklamowych i organizacji szkolenia produktowego. Skoro zatem, w związku z tymi skonkretyzowanymi usługami były wystawione faktury, następnie zapłacone dobrowolnie przez powódkę, to nie sposób uznać, że świadczenia te miały charakter niedozwolony i wynikały z zakazanych praktyk w ramach czynów nieuczciwej konkurencji. Z założenia bowiem usługi te miały charakter konkretny, były weryfikowalne tak co do ich wykonania jak i wartości. Skoro zatem zostały zapłacone, to nie sposób aktualnie twierdzić, że nie miały one miejsca bądź też ich wartość była inna. Usługi te miały charakter realny i podlegały weryfikacji w dacie wystawienia faktur. Nie można zatem skutecznie dochodzić zwrotu przedmiotowych należności z odwołaniem się do przepisów ustawy o czynach nieuczciwej konkurencji.

Zasadnicza część zarzutów strony apelującej sprowadzała się do wskazania, iż Sąd I instancji nie odczytał w sposób właściwy istoty prowadzonej przez pozwaną działalności. Pozwana spółka wskazywała, iż jest platformą, w ramach której grupują się podmioty w interesie tak partnerów, jak i podmiotów zewnętrznych, w interesie tak sprzedających towary konsumentom jak i dostawców. Z tego wywodziła, że z istoty rzeczy postanowienia umowy stron nie mogą stanowić czynów nieuczciwej konkurencji.

Dla weryfikacji tych twierdzeń Sąd Apelacyjny przeprowadził dowody z dokumentów, a to: statutu (...)Spółki Akcyjnej (k.1363 akt); struktury akcjonariatu spółki na dzień 31.12.2017 (k.1360-1362); prospektu (...)za 2013 r. (k.1379); raportu rocznego (...)za 2017 r. (k. 1423); umów partnerskich tj. umowy z dnia 1.07.2007 r. nr (...) zawartej pomiędzy stroną pozwaną a (...) sp. a o.o. (k. 1539); umowy z dnia 14.11.2011 nr (...) zawartej pomiędzy stroną pozwaną a (...)(k. 1548); umowy z dnia 22.03.2011 nr (...) zawartej pomiędzy stroną pozwaną a (...) spółka jawna (k. 1573); umów z dostawcami będącymi akcjonariuszami pozwanej tj. umowy ramowej z dnia 1.01.2013 r. zawartej przez pozwaną z (...) sp. z o.o. (k.1600); umowy ramowej z dnia 1.02.2013 nr (...) zawartej przez pozwaną z (...) sp. z o.o. (k.1620), umowy ramowej z dnia 10.01.2013 nr (...) zawartej przez pozwaną z (...) sp. z o.o. (k.1640); umów i dokumentów dotyczących współpracy z podmiotami prowadzącymi sklepy (...) tj. umowy partnerskiej z dnia 1.10.2010 r. zawartej przez pozwaną z (...) sp. a o.o. (k. 1668), umowy z dnia 25.10.2011 zawartej pomiędzy stroną pozwaną a (...)(k. 1693); umowy z dnia 22.03.2011 zawartej pomiędzy stroną pozwaną a (...) spółka jawna (k. 1716). Na podstawie tych dokumentów stwierdzić należy, że w rzeczywistości strona pozwana zawierała umowy o tożsamej treści z dostawcami (w tym z powódką), niezależnie od tego, czy dany dostawca był akcjonariuszem pozowanej czy też nie. Nadto analiza w/w umów oraz umowy łączącej pozwaną spółkę i powódkę wskazuje, że pozwana jest wspólną grupą zakupową złożoną z niezależnych podmiotów – hurtowni, składów budowlanych, sklepów (...), producentów. Zapewnia im kontakt i wyszukiwanie dostawców, pośredniczy w zawieraniu transakcji. Co do zasady realizuje interesy kupujących (swoich członków), stąd sprzedającym stawiał wymóg zadbania o reklamę i innego rodzaju formy informacji klientów o swoich produktach. Istotnie, jak twierdzi pozwana, w jej funkcjonowaniu można dostrzec korzyści tak kupujących jak i sprzedających towary. Kupujący, poprzez liczne zobowiązania sprzedających stosowania rabatów, mają możliwość uzyskania tańszych produktów. Zmniejszają także własne koszty działalności reklamowej, skoro to producenci i dostawcy, w znacznej mierze, zobowiązują się do ponoszenia kosztów reklamowych. Z drugiej strony korzyści sprzedających polegają m.in. na zwiększeniu obrotu, zwiększeniu rozpoznawalności, uproszczeniu zasad rozliczeń oraz – przede wszystkim – gwarancji zapłaty za dostarczony towar przez pozwaną spółkę.

Uwzględniając powyższe, w nawiązaniu do wcześniej omówionych skonkretyzowanych kosztów reklamy, nie sposób uznać świadczeń w tym zakresie za niedozwolone. Jednocześnie zasadne jest przyjęcie, że czynem nieuczciwej konkurencji są wszelkie te opłaty i prowizje, które mają charakter nieweryfikowalny. W tym zakresie podzielić należy wszelkie rozważania prawne Sądu I instancji, które dotyczą oceny zastrzeżonych umownie opłat i prowizji marketingowych oraz rabatu potransakcyjnego. W przypadku tych należności, za ich kształtem stały przede wszystkim interesy strony pozwanej i jej partnerów. Wynikające z nich świadczenia nie miały charakteru realnego.

Zważyć należy, że kształt ustalonych wyżej oznaczonych opłat i prowizji dawał podstawy do ich oceny jako odpowiadających art. 3 ust.1 oraz art. 15 ust.1 pkt 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu czynów nieuczciwej konkurencji. Ponad argumentację powołaną przez Sąd I instancji wskazać należy, że jakkolwiek dopuszczalne jest, by strony umowy ukształtowały tak swój stosunek prawny w taki sposób, by kupujący świadczył na rzecz sprzedającego usługi reklamowe, mające wpływ na wielkość obrotu, a co za tym idzie – ilość towaru będącego przedmiotem obrotu, to jest to dopuszczalne, o ile – po pierwsze – usługi reklamowe są wykonywane w interesie obu stron. Po drugie, usługa winna być w sposób realny wykonana, zaś wynagrodzenie winno odpowiadać wartości tej usługi. Po trzecie wreszcie, zastrzeżona z tego tytułu oplata nie powinna mieć charakteru abstrakcyjnego, oderwanego od wartości świadczonej usługi. Tym samym wynagrodzenie nie może być skonstruowane jako opłata wyliczana w sposób automatyczny, nie powiązany z wartością usługi. Tymczasem zastrzeżona umowa stron tzw. opłata marketingowa naliczana była w sposób automatyczny od obrotu, bez możliwości weryfikacji wartości świadczonej usługi, a nawet, czy usługa była w rzeczywistości wykonana. Była tym bardziej nieuzasadniona, że powódka jednocześnie zobligowana była do zapłaty za szereg, skonkretyzowanych akcji reklamowych i promocyjnych.

Z kolei rabat potransakcyjny został skonstruowany w taki sposób, iż był w istocie naliczany niezależnie od wielkości obrotów, skoro pierwotnie został zastrzeżony do zapłaty bez względu na wysokość obrotów, a w późniejszym czasie – przy osiągnięciu obrotów na rażąco niskim poziomie, bo 1.000 zł. W rzeczywistości zatem przedmiotowy rabat był dodatkowym wynagrodzeniem dla strony pozwanej, niezależnym od wielkości obrotów, a więc w ostateczności zastrzeżony wyłącznie w interesie spółki, a nie powódki.

W pozostałej części Sąd Apelacyjny w pełni podziela argumentację prawną Sądu I instancji. Przy ocenie ustalonego stanu faktycznego nie doszło zatem do naruszenia powoływanych przez apelującą pozwaną norm prawa materialnego.

Biorąc to pod uwagę Sąd Apelacyjny, n podstawie art. 386 § 1 k.p.c. i art. 385 k.p.c., orzekł jak w sentencji. Wraz z modyfikacją wyroku w zakresie zasądzonej należności głównej, Sąd zmienił rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu i kosztów sądowych uwzględniając, że ostatecznie powódka wygrała sprawę w 75 %.

Bezzasadny okazał się zarzut powódki, kwestionujący rozstrzygnięcie o kosztach procesu, naruszenia art. 109 k.p.c. Powódka złożyła spis kosztów już po zamknięciu rozprawy w dniu 19 września 2017 r., skoro dołączyła go do pisma nadanego w dniu 22 września 2017 r. W szczególności z faktu, że pełnomocnik powódki pismo nadane w dniu 22 września 2017 r. tytułuje jako załącznik do protokołu rozprawy z dnia 19 września 2017 r. nie wynika, iż zawarty w nim wnisek został złożony na rozprawie.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c., uwzględniając, że powódkę obciążają koszty w 25 %, a stronę pozwaną w 75 %. Powódka poniosła koszty w łącznej wysokości 4.643 zł (576 zł - opłata od apelacji, 17 zł – opłata skarbowa od pełnomocnictwa, 4.050 zł – opłata wynagrodzenia pełnomocnika), a strona pozwana w wysokości 8.932 zł (4.882 zł – oplata od apelacji, 4.050 zł opłata wynagrodzenia pełnomocnika). Łącznie zatem koszty postępowania apelacyjnego wyniosły 13.575 zł. Z tej kwoty powódkę obciąża kwota 3.393,75 zł (25 %), z zatem powódce należy się zwrot kosztów postępowania w kwocie 1.249,25 zł (4.643 zł – 3.393,75 zł).

Paweł Rygiel Jan Kremer Regina Kurek

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE