UZASADNIENIE

Powód A. D. pozwem skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu nr (...) we W. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od strony pozwanej kwoty 100 000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu oraz o ustalenie odpowiedzialności strony pozwanej za dalsze następstwa zdarzenia z dnia (...)r. mogące ujawnić się u powoda w przyszłości. Ponadto w pozwie zawarto wniosek o przyznanie pełnomocnikowi powoda od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w kwocie 3 600 zł powiększonej o wartość podatku VAT.

W uzasadnieniu powód wskazał, że został skazany na karę pozbawienia wolności w wymiarze (...). W dniu (...)r. przeniesiono go do Zakładu Karnego we W., gdzie ostatecznie osadzono go w celi nr (...) w oddziale (...), w której przebywali skazani J. G., D. W., L. K. i T. S. odbywający karę (...) lat pozbawienia wolności za zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem. Powód podał, że w dniu (...)r. T. S. (1) zawołał go do kącika sanitarnego i nakazał mu zmianę celi, po czym wyszedł, a po chwili powrócił i ostrym narzędziem rozciął mu skórę szyi. Następnie widząc doznane przez powoda obrażenia ponownie rozciął mu skórę szyi jeszcze trzy razy. Jak wskazał powód, doznał on rozległej, co najmniej 15 centymetrowej rany ciętej szyi z przecięciem powierzchniowej żyły szyjnej zewnętrznej. T. S.przyznał się do popełnionego czynu, a wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia Fabrycznej we Wrocławiu z dnia 17 października 2013 r., sygn. akt XII K 481/13 został skazany na karę 4 lat pozbawienia wolności.

Powód podniósł, że w wyniku zdarzenia doznał obrażeń ciała, które naraziły go na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, a także stresu pourazowego objawiającego się bezsennością i stanami lękowymi. Powód wskazał, iż konieczne było skorzystanie przez niego z konsultacji psychiatrycznych, i przyjmowanie leków uspokajających, terapia jest nadal kontynuowana. Pomimo zakończonego leczenia widoczna jest u niego ponadto rozległa blizna skutkująca istotnym zeszpeceniem.

Zdaniem powoda strona pozwana naruszyła obowiązki wynikające z art. 108 k.k.w. i art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej dotyczące zapewnienia skazanym bezpieczeństwa osobistego w czasie odbywania kary. W jego ocenie mimo, iż T. S. był kilkukrotnie karany dyscyplinarnie za posiadanie noży w celi, Służba Więzienna nie dopełniła należytego nadzoru w tym zakresie. Wskazał również, że przełożonym powoda wiadomo było o uprzednich próbach wymuszenia składu osobowego w celi (...). Powód dodał ponadto, że Zakład Karny posiadał orzeczenie psychologiczno-penitencjarne dotyczące T. S. wskazujące na jego osobowość nieprawidłową i skłonność do dominowania nad innymi, a pomimo tego odbywał on karę (...) lat pozbawienia wolności w celi pięcioosobowej, w tym razem z powodem skazanym na niespełna (...) lat pozbawienia wolności za niewspółmierne rodzajowo czyny. Zdaniem powoda służba więzienna zaniechała sprawowania należytego nadzoru i dopuściła do posiadania przez T. S. noża, którym zaatakował powoda stwarzając realne zagrożenie dla jego zdrowia i życia.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana Skarb Państwa – Zakład Karny nr(...) we W. wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej według norm przepisanych, tj. 3 600 zł.

W ocenie strony pozwanej zdarzenie z dnia (...)r. nie miało żadnego związku z jej działaniem lub zaniechaniem. Wskazała, że postępowanie wyjaśniające nie wykazało, aby funkcjonariusze Służby Więziennej dopuścili się jakichkolwiek uchybień w obowiązujących w tym zakresie przepisach. Ponadto zdarzenie w jej ocenie miało charakter incydentalny i wynikało z nieprzewidywalności zachowania sprawcy, a sam powód w swoim oświadczeniu wskazał, że w celi czuł się bezpiecznie. Strona pozwana podniosła, że skład celi był w miarę jednorodny, wszyscy osadzeni byli młodzi i sprawni, skazano ich za przestępstwa umyślne z użyciem przemocy przeciwko zdrowiu lub rozbojów, żaden z nich nie należał od podkultury grypsujących. Dodała również, że w stosunku do funkcjonariuszy Służby Więziennej nie podjęto żadnych kroków dyscyplinarnych. W jej ocenie sąd cywilny nie jest powołany do dokonywania oceny kwestii zastrzeżonych do wyłącznej kognicji sędziego penitencjarnego, który w niniejszej sprawnie nie stwierdził żadnych uchybień. Strona pozwana wskazała, że dokonanie zawiadomienia o wystąpieniu możliwego zagrożenia przez skazanego jest warunkiem sine qua non możliwości przypisania jej odpowiedzialności. Odnosząc się do kwestii odpowiedzialności na przyszłość podniosła ponadto, że powód jeszcze na wolności był leczony psychiatrycznie i miał próby samobójcze, można więc przyjąć, że i tak winien znajdować się pod stałą kontrolą psychiatry i psychologa. Strona pozwana zakwestionowała także datę początkową naliczania żądanych przez powoda odsetek oraz wysokość jego roszczenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód A. D. urodził się (...)r. W dniu (...)r. rozpoczął odbywanie kary (...) pozbawienia wolności za czyny z art. 158§1 k.k, art. 190§1 k.k., art. 278§1 k.k, art. 278§3 kk., art. 279§1 k.k., art. 280§2 k.k. W dniu (...)r. został przetransportowany do Zakładu Karnego nr (...) we W. . Około tygodnia przed zdarzeniem z (...)r. powoda osadzono w celi nr (...) na oddziale (...). Oddział ten przeznaczony jest dla skazanych uczących się w Centrum Kształcenia Ustawicznego przy Zakładzie Karnym nr(...). Przebywają tam skazani dorośli pierwszy raz karani oraz młodociani skierowani do odbywania kary z zakładzie typu zamkniętego oraz półotwartego.

W celi nr (...)powód został osadzony razem z T. S., urodzonym w(...)r. odbywającym karę (...) lat pozbawienia wolności do dnia (...)r. za czyny z art. 148§2 pkt 1 k.k., art 280§2 k.k., 279§ 1 k.k.; z J. G., urodzonym w (...) r., odbywającym na karę (...)lat pozbawienia wolności do dnia (...)r. za czyny z art. 148§1 k.k., art. 156§2 k.k, art. 158§1 k.k; z D. W., urodzonym w (...)r., skazanym na karę (...)pozbawienia wolności za czyny z art. 157§1 k.k., art. 158§1 k.k, art. 280§1k.k, art. 278§5 k.k., art. 279§1k.k. oraz z L. K., urodzonym w(...)r., odbywającym karę (...) lat pozbawienia wolności do dnia (...)r. za czyn z art. 148§2 pkt 2 k.k. Wszyscy skazani zakwalifikowani byli do grupy P-1/p, odbywali karę w systemie programowego oddziaływania, nie byli uczestnikami podkultury przestępczej, odbywali naukę w Centrum Kształcenia Ustawicznego.

Dowód: sprawozdanie z czynności wyjaśniających z dnia 19 kwietnia 2013 r. - k. 60-71.

T. S.nie wyrażał aprobaty dla osadzenia powoda w celi, w której przebywał, sugerując, że wolne miejsce ma być przeznaczone dla kogoś innego. Sytuacja taka miała również miejsce uprzednio wobec innego skazanego, który prosił o przeniesienie wobec braku akceptacji ze strony T. S.. Wychowawca nie wyrażał jednak zgody na próby wymuszenia składu osobowego cel przez skazanych. Pomimo tej okoliczności podczas pobytu powoda w celi nr (...)nie było żadnych konfliktów z współosadzonymi, panowała normalna atmosfera. Powód nie zgłaszał jakichkolwiek obaw o swoje bezpieczeństwo. Była jednak sytuacja, kiedy T. S.powiedział do powoda, że go zabije, ponieważ nie podobał mu się sposób, w jak ten robił pranie. Powód nie przejął się tym stwierdzeniem, nie zgłosił tego faktu wychowawcy, a po tym zdarzeniu nadal relacje między współosadzonymi były prawidłowe.

Dowód: notatka służbowa z dnia (...)r. - k. 73; zeznania świadka M. R. – e-protokół rozprawy z dnia 8 września 2014 r., 00:27:43-00:58:04; zeznania świadka J. G. – e-protokół rozprawy z dnia 9 lutego 2015 r., 00:08:32-00:19:54, częściowo zeznania świadka D. W. – e-protokół rozprawy przed Sądem Rejonowym w Brzegu z dnia 14 marca 2016 r., 00:01:34-00:14:59, przesłuchanie powoda A. D. – e-protokół rozprawy z dnia 6 grudnia 2017 r., 00:01:58-00:49:43.

W dniu (...)r. w godzinach porannych osadzony T. S.polecił powodowi, aby udał się z nim do kącika sanitarnego. Tam powiedział mu, że nie chce, aby powód przebywał w tej celi. Następnie wyszedł na chwilę, a po powrocie położył powodowi ręce na barkach. Posługując się metalowym przedmiotem o ostrej krawędzi rozciął powodowi skórę szyi powodując u niego silne krwawienie. Pozostali osadzeni po wykryciu tego faktu powiadomili funkcjonariuszy Służby Więziennej. Do celi wezwano pielęgniarkę, która opatrzyła powodowi ranę, a następnie sprowadzono go do ambulatorium chirurgicznego, gdzie lekarz zszył powstałe rozcięcie.

Dowód: sprawozdanie z czynności wyjaśniających z dnia (...)r. - k. 60-71, zeznania świadka J. G. – e-protokół rozprawy z dnia 9 lutego 2015 r., 00:08:32-00:19:54, zeznania świadka A. K. – e-protokół rozprawy z dnia 9 lutego 2015 r., 00:19:54-00:28-43; przesłuchanie powoda A. D. – e-protokół rozprawy z dnia 6 grudnia 2017 r., 00:01:58-00:49:43.

Po zdarzeniu powołano zespół funkcjonariuszy w celu przeprowadzenia czynności wyjaśniających jego okoliczności i przyczyny oraz przebieg. Zdarzenie to zostało uznane przez dyrektora Zakładu Karnego nr(...)za zdarzenie nadzwyczajne. Zespół nie ujawnił nieprawidłowości lub uchybień w postępowaniu funkcjonariuszy. W sprawozdaniu z czynności wskazano, że zdarzenia nie można było przewidzieć z uwagi na fakt, że bezpośrednio przed jego zaistnieniem nie było żadnych symptomów wskazujących na możliwość jego wystąpienia.

Dowód: sprawozdanie z czynności wyjaśniających z dnia (...)r. - k. 60-71., zeznania świadka M. Z. – e-protokół rozprawy z dnia 8 września 2014 r., 00:08:20-00:19:51; zeznania świadka J. M. – e-protokół rozprawy z dnia 8 września 2014 r., 00:19:51-00:27:08.

Powód przed osadzeniem nadużywał alkoholu i środków odurzających, leczył się psychiatrycznie, podejmował próby samobójcze. Rozpoznano u niego osobowość nieprawidłową, zespół zależności alkoholowej. W dniu (...)r. założono mu kartę osadzonego zagrożonego samobójstwem i objęto oddziaływaniami profilaktycznymi ze względu na niestabilny stan psychiczny. W trakcie pobytu w Zakładzie Karnym nr (...) we W. nie przejawiał zachowań autodestrukcyjnych. Był dwukrotnie karany dyscyplinarnie i dwa razy nagrodzono go regulaminowo.

U T. S.w orzeczeniu psychologiczno-pentencjarnym z dnia (...)r. stwierdzono osobowość nieprawidłową. Był kilkukrotnie karany dyscyplinarnie za posiadanie noży w celi, zażywanie narkotyków, posiadanie alkoholu, wulgarne zachowanie wobec funkcjonariuszy. Nagradzano go kilkadziesiąt razy. Przed zdarzeniem od dłuższego czasu oceniany był przez wychowawców pozytywnie lub umiarkowanie. Nie stwarzał problemów, podporządkowywał się przełożonym, chodził do szkoły, wywiązywał się ze swoich obowiązków.

Pozostali osadzeni w celi nr(...) J. G. i L. K. odbywający karę (...) lat pozbawienia wolności funkcjonowali prawidłowo w warunkach więziennych, nie sprawiając problemów wychowawczych. Nie odnotowano sytuacji konfliktowych z ich udziałem, proces ich resocjalizacji przebiegał bez zaburzeń. Zachowanie D. W., skazanego na karę (...) pozbawienia wolności było natomiast zmienne, a podczas ostatniej oceny określono je jako umiarkowane.

Dowód: sprawozdanie z czynności wyjaśniających z dnia (...)r. - k. 60-71; zeznania świadka M. R. – e-protokół rozprawy z dnia 8 września 2014 r., 00:27:43-00:58:04, książeczka zdrowia -k. 237.

Cele w Zakładzie Karnym nr (...) we W. kontrolowane są kilka razy w miesiącu. W przypadku znalezienia niebezpiecznych przedmiotów sporządza się wniosek o ukaranie skazanego. Wychowawca ponadto codziennie wizytuje cele. Podczas takich wizytacji nie stwierdzono nieprawidłowości w relacjach pomiędzy osadzonymi w celi (...), a sam powód deklarował, że wszystko jest w porządku. W razie problemów osadzeni mieli możliwość rozmowy z wychowawcą, również w drodze do szkoły, łaźni czy na spacer, a także mogli zgłaszać nieprawidłowości funkcjonariuszowi doprowadzającemu, spacerowemu, nauczycielowi w szkole.

Dowód: zeznania świadka M. R. – e-protokół rozprawy z dnia 8 września 2014 r., 00:27:43-00:58:04.

Powód wiedział, że T. S.posiada w celi niebezpieczny przedmiot – nóż. Widział, jak otwiera nim list, miał go już w momencie przybycia tam powoda. Powód nie zawiadomił nikogo o tym fakcie. Po zdarzeniu nie znaleziono przedmiotu, którym T. S.zaatakował powoda. Przeprowadzone dzień później badanie na obecność środków odurzających wykazało u T. S.obecność (...).

Dowód: przesłuchanie powoda A. D. – e-protokół rozprawy z dnia 6 grudnia 2017 r., 00:01:58-00:49:43; sprawozdanie z czynności wyjaśniających z dnia (...)r. - k. 60-71, protokół z przebiegu badania z dnia (...)r. - akta sprawy XII K 481/13 Sądu Rejonowego dla Wrocławia Fabrycznej we Wrocławiu- k. 78.

Decyzją Komisji Penitencjarnej z dnia(...)r. T. S.został zakwalifikowany jako wymagający osadzenia w warunkach zapewniających wzmożoną ochronę społeczeństwa i bezpieczeństwa zakładu.

Dowód: decyzja Komisji Penitencjarnej z dnia (...)r. - k. 79.

O zdarzeniu powiadomiono Prokuraturę oraz sędziego penitencjarnego. T. S.w toku postępowania przygotowawczego przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu i wyraził zgodę na dobrowolne poddanie się karze. Wyrokiem z dnia 17 października 2013 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt XII K 481/13 uznał T. S. za winnego tego, że w dniu (...)r. na terenie Zakładu Karnego nr (...)we W. naraził A. D. na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w ten sposób, że przyłożył do jego szyi metalowy przedmiot o ostrej krawędzi, którym przesuwając po niej, spowodował u wyżej wymienionego obrażenia ciała w postaci rozległej, co najmniej 15 centymetrowej rany ciętej szyi z przecięciem żyły szyjnej zewnętrznej, które to obrażenia naruszyły czynności narządu ciała u A. D. na czas powyżej 7 dni, przy czym czynu tego dopuścił się w warunkach wielokrotnego powrotu do przestępstwa, tj. czynu z art. 160§1 k.k. i art. 157§1 k.k. w zw z art. 11§2 k.k. w zw z art. 64§1 k.k. i za to wymierzył mu karę 4 lat pozbawienia wolności.

Dowód: zawiadomienie Dyrektora ZK z dnia (...)r. - k. 78 i z dnia (...)r. - k. 108, akta sprawy XII K 481/13 Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu.

W wyniku zdarzenia z dnia (...)r. powód doznał poprzecznej rany ciętej lewej strony szyi z uszkodzeniem żyły szyjnej powierzchniowej. Obecnie na jego szyi widoczna jest linijna poprzeczna blizna o długości 16 cm, w okolicy przykrtaniowej widoczne skośne rozgałęzienie długości ok. 1 cm. Blizna jest trwałym upośledzeniem czynności organizmu, w tym również w zakresie jego estetyki, powodującym trwałe upośledzenie w funkcjonowaniu organizmu powoda. Stopień poniesionego przez niego trwałego uszczerbku na zdrowiu wynosi 3% w oparciu o pkt 19a załącznika do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w zw. z § 8 pkt 3 tego rozporządzenia. Rokowania powoda na przyszłość są dobre.

Dowód opinia sądowo-lekarska z dnia 6 października 2016 r. - k. 348-352 opinia uzupełniająca z dnia 21 stycznia 2017 r. - k. 381-385.

Blizna powoda znajduje się w widocznym miejscu. Współosadzeni w szkole wielokrotnie wypytywali go o przyczyny jej powstania, było to dla powoda uciążliwe, zrezygnował ostatecznie z nauki. Po zdarzeniu powód był konsultowany psychiatrycznie, przez kilka miesięcy zażywał leki uspokajające i nasenne. Obecnie powód odczuwa niedogodności przy wykonywaniu niektórych ćwiczeń fizycznych.

Dowód: przesłuchanie powoda A. D. – e-protokół rozprawy z dnia 6 grudnia 2017 r., 00:01:58-00:49:43

Aktualnie nie występują u powoda zaburzenia emocji, rytmów dobowych, kontaktu, funkcjonowania, zaburzenia funkcji poznawczych, które byłyby wynikiem zdarzenia z dnia (...)r. Zaburzenia adaptacyjne w postaci lęków, zaburzeń snu nie były głęboko wyrażone. Już w sierpniu 2013 r. opisywano poprawę stanu psychicznego. Pojawiające się okresowo lęki, zaburzenia snu, obniżenie nastroju są wynikiem przede wszystkim odbywania długoletniej kary pozbawienia wolności przez powoda. Pamięć wydarzenia będzie utrzymywała się długo, co wynika z fizjologii pamięci. Przeprowadzone badanie psychiatryczne nie dało podstaw do stwierdzenia, że wydarzenie z dnia (...)r. doprowadziło u powoda do zaburzeń funkcji lub procesów psychicznych. Nie doszło u niego do naruszenia sprawności organizmu powodującego upośledzenie czynności. Nie doszło do powstania uszczerbku na zdrowiu.

Dowód: opinia sądowo-psychiatryczna z dnia 20 listopada 2018 r. - k. 460-469.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części.

Ustalając stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd oparł się o przedstawione przez strony dowody z dokumentów, w szczególności o treść sprawozdania z czynności wyjaśniających z dnia (...)r., jak również dokumentów znajdujących się w aktach sprawy o sygn. XII K 481/13 Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu, w tym wiążącego Sąd w niniejszej sprawie prawomocnego wyroku z dnia 17 października 2013 r. skazującego T. S.za czyn popełniony na szkodę powoda. Powyższe dokumenty nie były kwestionowane przez strony postępowania oraz nie budziły wątpliwości Sądu co do ich autentyczności. Ustalenia faktyczne zostały poczynione również w oparciu o zeznania świadków – funkcjonariuszy Służby Więziennej co do okoliczności przebiegu zdarzenia z dnia (...)r., udzielonej powodowi pomocy i przeprowadzenia następnie postępowania wyjaśniającego. Sąd uwzględnił ponadto zeznania wychowawcy M. R. co do okoliczności towarzyszących pobytowi powoda w celi mieszkalnej nr (...), w szczególności relacji między współosadzonymi oraz braku zgłaszania przez powoda obaw o swoje bezpieczeństwo, które to twierdzenia znalazły odzwierciedlenie w treści przesłuchania powoda. Sąd dał również wiarę zeznaniom współosadzonego J. G., albowiem ich treść była zbieżna z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, w tym odnośnie braku konfliktów oraz nieakceptowaniu pobytu powoda przez T. S.. Jedynie w części zasługiwały natomiast na uwzględnienie zeznania D. W., albowiem kwestionował on sprawstwo T. S., twierdząc, iż powód dokonał samookaleczenia, co stało w sprzeczności z wiążącym Sąd prawomocnym wyrokiem skazującym wobec tego osadzonego. Sąd uwzględnił ponadto treść przesłuchania powoda, która korespondowała co do zasady z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, jednak w zakresie skutków w zakresie wpływu zdarzenia na jego stan zdrowia, Sąd oparł się przede wszystkim na treści opinii biegłych.

Istotnymi dowodami stanowiącymi podstawę ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie były także opinie biegłych sądowych z zakresu chirurgii oraz psychiatrii przeprowadzone na okoliczność wpływu zdarzenia z dnia (...)r. na stan zdrowia powoda. W ocenie Sądu opinie te zostały sporządzone w sposób rzetelny, jasny i kompleksowy, a biegli udzielili wyczerpującej odpowiedzi na przedstawione im pytania. Sąd nie powziął ponadto wątpliwości co do ich fachowości i kompetencji, w szczególności dysponowania wiedzą specjalistyczną w swojej dziedzinie. Opinie zostały sporządzone z uwzględnieniem danych zawartych w dokumentacji medycznej powoda, jak również po przeprowadzeniu jego osobistego badania. W ocenie Sądu ustalenia zaprezentowane w obu opiniach zostały poparte wszechstronną analizą, co pozwala uznać je za pełne i kompletne. Wnioski zawarte w opiniach nie budziły też zastrzeżeń z punktu widzenia zasad logiki i wiedzy powszechnej oraz zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nie budził wątpliwości Sądu sposób ustalenia stopnia uszczerbku na zdrowiu fizycznym dokonany przez biegłego z zakresu chirurgii przy zastosowaniu § 8 pt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r., co zostało przez biegłego szczegółowo uzasadnione w treści opinii uzupełniającej z dnia 21 stycznia 2017 r.

Powód domagał się zasądzenia na jego rzecz od strony pozwanej zadośćuczynienia w związku ze szkodą, której doznał podczas pobytu w Zakładzie Karnym nr(...) we W. oraz ustalenia odpowiedzialności strony pozwanej na przyszłość za skutki zdarzenia z dnia (...)r.

Materialnoprawną postawę roszczenia powoda stanowił art. 417 k.c., zgodnie z którym za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Powołany przepis określa podmiot odpowiedzialny za niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej (w niniejszej sprawie – Skarb Państwa) oraz podstawę jego odpowiedzialności (naruszenie prawa).

Zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodu wyrażoną w art. 6 k.c., na powodzie spoczywał ciężar wykazania bezprawnego działania lub zaniechania funkcjonariuszy Służby Więziennej, faktu powstania szkody, a także zaistnienia związku przyczynowego między tym zaniechaniem a powstałą szkodą.

Powód podnosił, iż administracja Zakładu Karnego zaniechała podjęcia działań w celu zapewnienia mu bezpieczeństwa osobistego w czasie odbywania kary pozbawienia wolności zarzucając niewykrycie posiadania przez jednego ze skazanych niebezpiecznego narzędzia oraz kwestionując prawidłowość rozmieszczenia skazanych ze względu na wiek, charakter przestępstw popełnionych przez współosadzonych w celi nr (...)oddziału (...) i wymiar odbywanych przez nich kar.

Zasady rozmieszczenia skazanych w zakładzie karnym wynikają m.in. z przepisów art. 82 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557), a także obowiązującego w okresie przedmiotowego zdarzenia rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz. U. Nr 15, poz. 142). Zgodnie z treścią art. 82 § 2 k.kw. klasyfikacji skazanych dokonuje się mając na względzie w szczególności: płeć, wiek, uprzednie odbywanie kary pozbawienia wolności; umyślność lub nieumyślność czynu; czas pozostałej do odbycia kary pozbawienia wolności, stan zdrowia fizycznego i psychicznego, w tym stopień uzależnienia od alkoholu, środków odurzających lub psychotropowych, stopień demoralizacji i zagrożenia społecznego; rodzaj popełnionego przestępstwa.

Powyższe kryteria wykorzystywane są, zgodnie z § 51 powołanego rozporządzenia, w celu umieszczenia skazanego w zakładzie karnym właściwego rodzaju i typu oraz w celu wyboru właściwego systemu wykonywania kary pozbawienia wolności. W niniejszej sprawie powód otrzymał kwalifikację P-1/p, co oznacza, że został on skierowany do zakładu karnego dla odbywających karę po raz pierwszy (P), w zakładzie karnym typu zamkniętego (1) oraz w systemie programowego oddziaływania (p). Do takiej grupy i podgrupy klasyfikacyjnej zostali zaliczeni również pozostali współosadzeni w celi mieszkalnej nr (...) w oddziale (...). Zgodnie natomiast z art 110 § 4 k.k.w. przy umieszczaniu skazanego w celi mieszkalnej bierze się pod uwagę w szczególności: decyzję klasyfikacyjną, konieczność oddzielenia skazanego od tymczasowo aresztowanego, potrzebę zapewnienia porządku oraz bezpieczeństwa w zakładzie karnym, zalecenia lekarskie, psychologiczne i rehabilitacyjne; potrzebę kształtowania właściwej atmosfery wśród skazanych, konieczność zapobiegania samoagresji i popełnianiu przestępstw w trakcie odbywania kary. Regulację tę uzupełnia także § 11 powołanego rozporządzenia, zgodnie z którym skazanych rozmieszcza się w celach, uwzględniając w szczególności płeć, wiek oraz uprzednie odbywanie zasadniczej kary pozbawienia wolności albo kary aresztu wojskowego.

W ocenie Sądu powód nie wykazał, aby klasyfikacja dotycząca jego osoby została dokonana z naruszeniem obowiązujących przepisów prawa. Należało podkreślić, iż powód został przetransportowany do Zakładu Karnego nr(...) we W. w związku z podjęciem nauki w tamtejszym Centrum Kształcenia Ustawicznego. W związku z tym został osadzony w oddziale (...), funkcjonującym jako oddział dla osób pobierających naukę. W celi mieszkalnej nr (...) wraz z powodem przebywały jeszcze 4 osoby. Odnosząc się do kwestii doboru składu osobowego celi, należało wskazać, iż czynność ta zaliczana jest do czynności o charakterze materialno-technicznym leżących w kompetencji dyrektora zakładu karnego bądź wyznaczonej przez niego osoby. W zakresie kwestionowanego przez powoda wieku współosadzonych, należało podkreślić, iż powód nie został skierowany do odbywania kary w zakładzie dla młodocianych, w którym zgodnie z art. 84 § 1 k.k.w. odbywają karę skazani, którzy nie ukończyli 21 roku życia. Powód odbywał więc karę z osobami dorosłymi, nie zaliczonymi do recydywistów penitencjarnych, przy czym sam wiek tych osób w ocenie Sądu nie wykluczał osadzenia wraz z nimi młodszego powoda, albowiem okoliczność ta nie stanowiła samoistnej podstawy obaw o jego bezpieczeństwo osobiste. Należało przy tym zauważyć, iż pomimo że trzy z tych osób były skazane na karę (...) lat pozbawienia wolności, to odbyły już one znaczną część tej kary, a ponadto miały one od dłuższego czasu pozytywną opinię wychowawców, funkcjonowały prawidłowo w warunkach izolacji i przestrzegały obowiązujących tam reguł. Stwierdzenie to dotyczy również sprawcy zdarzenia T. S., którego zachowanie, jak wynika z zeznań świadków, nie stwarzało podstaw do przypuszczenia, iż może się on dopuścić napaści wobec innego osadzonego. Należało również podkreślić, iż sam powód w treści swojego przesłuchania wskazywał, iż w celi panowała normalna atmosfera, nie było żadnych konfliktów, a jednorazowego incydentu z udziałem T. S.nie potraktował poważnie. Odnosząc się natomiast do prób wymuszenia składu osobowego celi nr (...), zdaniem Sądu wychowawca nie był zobowiązany do ulegania tego typu działaniom, w szczególności w świetle braku innych przesłanek uzasadniających obawę o bezpieczeństwo powoda, wynikających z osobistych konfliktów między współosadzonymi, czy kierowania wobec niego gróźb. Należało zgodzić się ze stwierdzeniem przesłuchanej w charakterze świadka M. R., iż „trzymanie miejsca” dla innego osadzonego nie mogło być uwzględnione, choćby ze względu na ochronę bezpieczeństwa i porządku na terenie zakładu karnego. Podkreślenia wymagało przy tym, iż powód nie zgłaszał obaw o swoje bezpieczeństwo, twierdząc, że atmosfera w celi mieszkalnej nr (...) nie odbiegała od normy.

W dalszej kolejności należało rozważyć zasadność zarzutu powoda dotyczącego niewykrycia przez funkcjonariuszy Służby Więziennej niebezpiecznego przedmiotu posiadanego w celi przez T. S.jako podstawy odpowiedzialności za zaniechanie zapewnienia mu bezpieczeństwa w czasie odbywania kary pozbawienia wolności.

Przepis art. 108 § 1 k.k.w nakłada na administrację zakładu karnego obowiązek podejmowania odpowiednich działań celem zapewnienia skazanym bezpieczeństwa osobistego w czasie odbywania kary. Z obowiązkiem tym skorelowany jest ustanowiony w § 2 tego przepisu obowiązek skazanego dotyczący niezwłocznego poinformowania przełożonego o zagrożeniach dla bezpieczeństwa osobistego oraz unikania tych zagrożeń.

Korespondującą z art. 108 § 1 k.k.w. regulację przewiduje art. 2 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 713), który do podstawowych zadań Służby Więziennej zalicza zapewnienie w zakładach karnych i aresztach śledczych porządku i bezpieczeństwa.

Powyższy obowiązek realizowany jest między innymi poprzez kontrolę osobistą oraz kontrolę przedmiotów posiadanych w celach przez skazanych. Zgodnie z 110a § 4 k.k.w. skazany nie może posiadać, poza depozytem, środków łączności oraz przedmiotów i dokumentów, które mogą stanowić zagrożenie dla porządku lub bezpieczeństwa w zakładzie karnym. Jak stanowi natomiast § 72 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobów ochrony jednostek organizacyjnych służby więziennej z dnia 31 października 2003 r. (Dz.U. Nr 194, poz. 1902, obowiązujące w dacie zdarzenia), w celu odnalezienia przedmiotów niebezpiecznych i niedozwolonych oraz udaremnienia ucieczki albo w innych uzasadnionych przypadkach przeprowadza się w jednostce organizacyjnej następujące rodzaje kontroli: osobistą lub pobieżną osadzonego; cel i innych pomieszczeń; paczek i przedmiotów; pojazdów; generalną.

Bezsporny w niniejszej sprawie był fakt, iż powód podczas odbywania kary w Zakładzie Karnym nr (...)we W. został zaatakowany przez współosadzonego, który zranił go w szyję metalowym przedmiotem o ostrej krawędzi. Sprawca zdarzenia wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu został uznany za winnego narażenia powoda na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu oraz spowodowania u niego obrażeń, które naruszyły czynności narządu jego ciała na czas powyżej 7 dni. T. S.posiadał zatem niebezpieczny przedmiot stanowiący zagrożenie dla porządku i bezpieczeństwa w zakładzie karnym, a ponadto jak przyznała strona pozwana dzień później wykryto w jego organizmie obecność środków odurzających, których posiadanie również jest zabronione. Jednocześnie na administracji zakładu karnego oraz funkcjonariuszach Służby Więziennej ciążył obowiązek zapewnienia powodowi i innym osadzonym bezpieczeństwa osobistego, a w wykonaniu tego obowiązku dysponowali oni szeregiem uprawnień kontrolnych zmierzających do wykrycia faktu posiadania przez skazanych przedmiotów niebezpiecznych. Podkreślić należy, że sam fakt pozbawienia wolności i podporządkowania osoby osadzonej rygorom regulaminu dalece ograniczającym swobodę zachowania się i decydowania o własnym losie nakłada na organy zakładów karnych szczególny obowiązek stworzenia takiego systemu kontroli i nadzoru, który zapewni osobom osadzonym całkowite bezpieczeństwo pobytu w zakładzie, a w szczególności ochronę ich życia i zdrowia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 października 2003 r., sygn. akt IV CK 151/02) .

W ocenie Sądu powód wykazał zatem, iż strona pozwana naruszyła ciążący na niej obowiązek zapewnienia mu bezpieczeństwa osobistego podczas odbywania kary pozbawienia wolności. Należało bowiem podkreślić, iż przypisanie odpowiedzialności Skarbowi Państwa za niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej na podstawie art. 417 k.c. nie wymaga wykazania zawinienia sprawcy szkody, a jedynie bezprawności takiego działania bądź zaniechania i jego związku przyczynowego z powstaniem szkody. Zdaniem Sądu w świetle ustanowionego w wyżej powołanych przepisach obowiązku gwarantowania bezpieczeństwa powoda, nie tylko poprzez powstrzymanie się od naruszania tego dobra, ale również poprzez prowadzenie działań prewencyjnych, nienależyte wykonanie tego obowiązku mające miejsce w niniejszej sprawie należało uznać za bezprawne.

Odnosząc się do stanowiska strony pozwanej, należało w tym miejscu dodać, iż przepis art. 417 k.c., odmiennie niż art. 417¹ k.c., nie wymaga konieczności uzyskania jakiegokolwiek prejudykatu stwierdzającego przesłankę w postaci bezprawności, co uprawnia sąd cywilny do przeprowadzenia w niezbędnym zakresie samodzielnej oceny legalności wykonywania władzy publicznej. Kontrola sprawowana na gruncie art. 417 § 1 k.c. nie zastępuje ponadto, nie uchybia, ani nie koliduje z uprawnieniami przyznanymi sędziemu penitencjarnemu ponieważ inne są jej przesłanki, a i cel uregulowań zawartych w KC i w KKW jest odmienny (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 18 stycznia 2018 r., V ACa 874/16).

Kolejną przesłanką odpowiedzialności strony pozwanej jest zaistnienie związku przyczynowego pomiędzy doznaną przez powoda szkodą. Zdaniem Sądu powód wykazał, iż należyte wykonanie przez stronę pozwaną obowiązku nadzoru nad osobami osadzonymi i posiadaniem przez nich przedmiotów mogących stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa zapobiegłoby doznaniu przez niego szkody w postaci rozcięcia skóry szyi skutkującego obecnie rozległą blizną. Nadto w realiach jednostek penitencjarnych skutek w postaci uszkodzenia ciała powoda należało uznać za normalne następstwo niewystarczającego nadzoru nad osobami osadzonymi, w szczególności niedokładnej kontroli nad posiadanymi przez nich przedmiotami.

Wynikający z art. 417 k.c. obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie władzy publicznej obejmuje także szkodę niemajątkową w ujęciu art. 448 k.c. Zgodnie z tym przepisem w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Jeżeli na tej podstawie odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa, odpowiedzialność ta nie zależy przy tym od winy (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2011 r., III CZP 25/11). Powód domagał się zrekompensowania krzywdy wynikającej z naruszenia jego dobra osobistego w postaci zdrowia, wprost wskazanego w art. 23 kc.

Odnosząc się do wysokości zadośćuczynienia żądanego przez powoda podkreślenia wymaga fakt, iż powinien o niej decydować rozmiar doznanej krzywdy, w niniejszej sprawie wyrażony stopniem cierpień fizycznych i psychicznych powoda. Ze względu jednak na niewymierny charakter krzywdy, oceniając jej rozmiar należy wziąć pod uwagę całokształt okoliczności sprawy, w tym czas trwania i stopień intensywności tych cierpień fizycznych i psychicznych, nieodwracalność skutków urazu (oszpecenie), rodzaj wykonywanej pracy, szanse na przyszłość, wiek poszkodowanego, poczucie nieprzydatności społecznej, bezradność życiową, postawę sprawcy i inne czynniki podobnej natury (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2002 r., sygn. akt II CKN 505/00). Wysokość zadośćuczynienia powinna być utrzymana przy tym w rozsądnych granicach, odpowiadającym aktualnym warunkom i przeciętej stopie życiowej społeczeństwa, z tym zastrzeżeniem, że nie powinna ona być symboliczna (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2005 r., sygn. akt I CK 7/05, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2001 r., sygn. akt II CKN 427/00 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 24 czerwca 1965 r., I Pr 203/65).

W niniejszej sprawie, jak wynika z treści opinii biegłego z zakresu chirurgii, wraz z opinią uzupełniającą, powód na skutek zdarzenia z dnia (...)r. doznał poprzecznej rany ciętej lewej strony szyi z uszkodzeniem żyły szyjnej powierzchniowej. Obecnie na jego szyi widoczna jest linijna poprzeczna blizna o długości 16 cm, w okolicy przykrtaniowej widoczne skośne rozgałęzienie długości ok. 1 cm. Blizna jest trwałym upośledzeniem czynności organizmu, w tym również w zakresie jego estetyki, powodującym trwałe upośledzenie w funkcjonowaniu organizmu powoda. W oparciu o treść punktu 19a załącznika do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w zw. z § 8 pkt 3 tego rozporządzenia, stopień poniesionego przez powoda trwałego uszczerbku na zdrowiu określono na 3%. Rokowania powoda na przyszłość są dobre.

Sąd orzekając w przedmiotowej sprawie, nie opierał jednak się jedynie na ocenie stopnia uszczerbku na zdrowiu powoda, a okoliczność tą zastosował wyłącznie pomocniczo. Sąd miał uwadze ponadto fakt, iż powód został zraniony w szyję, co spowodowało silne krwawienie i mogło budzić u niego realne obawy zagrożenia życia. Rana ta wymagała zszycia, a powód dodatkowo odczuwał typowe dolegliwości związane z procesem gojenia się rany, Powód jest przy tym osobą młodą, a pozostała po zranieniu rozległa blizna znajduje się w widocznym miejscu będzie towarzyszyła mu przez resztę życia. Sąd jednak uznał żądaną przez powoda kwotę zadośćuczynienia za znacząco zawyżoną w stosunku do doznanych przez niego krzywd. Sąd wziął pod uwagę fakt, iż proces leczenia powoda nie był długotrwały, nie wpływał istotnie na możliwość jego normalnego funkcjonowania, nie wymagał również pomocy osób trzecich. Powód nie był bowiem hospitalizowany, lecz po zszyciu i zaopatrzeniu rany powrócił do celi mieszkalnej. Należało również wskazać, iż przeprowadzona w sprawie opinia biegłego psychiatry nie wykazała, aby zdarzenie z dnia (...)r. doprowadziło u powoda do zaburzeń funkcji lub procesów psychicznych.

W ocenie Sądu, w świetle powyższego, kwota zadośćuczynienia w wysokości 25.000 zł jest kwotą odpowiednią i niewygórowaną w kontekście ustalonego u powoda uszczerbku na zdrowiu, doznanej przez powoda krzywdy, jak i obecnego poziomu życia społeczeństwa.

Zgodnie jednakże z treścią art. 362 k.c. jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Jak już wyżej wskazano z wynikającym z art. 108 § 1 k.k.w. obowiązkiem administracji zakładu karnego dotyczącym podejmowania odpowiednich działań celem zapewnienia skazanym bezpieczeństwa osobistego w czasie odbywania kary skorelowany jest ustanowiony w § 2 tego przepisu obowiązek skazanego dotyczący niezwłocznego poinformowania przełożonego o zagrożeniach dla bezpieczeństwa osobistego oraz unikania tych zagrożeń. Jak wynika z treści przesłuchania powoda, przed zdarzeniem z dnia (...)r. wiedział on o tym, że współosadzony T. S.posiada niebezpieczny przedmiot, miał on już w momencie gdy powód został osadzony w celi nr 313. W świetle tej okoliczności na powodzie ciążył więc obowiązek niezwłocznego powiadomienia o możliwym zagrożeniu dla jego bezpieczeństwa osobistego, również wobec skierowania przez T. S.w stosunku do niego groźby pozbawienia życia. Należało więc uznać, iż powód poprzez zaniechanie wykonania tego obowiązku przyczynił się do powstania szkody. Zaniechanie to pozostawało bowiem w adekwatnym związku przyczynowym z użyciem niebezpiecznego przedmiotu wobec powoda, przyczyniając się do jego uprzedniego niewykrycia przez funkcjonariuszy Służby Więziennej. Zdaniem Sądu stopień przyczynienia się powoda do powstałej szkody należało zatem określić na poziomie 25 %, z uwzględnieniem faktu, iż w realiach odbywania kary pozbawienia wolności wykonanie obowiązku zawiadomienia o zagrożeniu polegającym na posiadaniu przez współosadzonego przedmiotu niebezpiecznego mogłoby się również wiązać z innymi negatywnymi skutkami w sferze bezpieczeństwa powoda i jego relacji z pozostałymi skazanymi.

Roszczenie w zakresie zadośćuczynienia podlegało wobec powyższego uwzględnieniu jedynie w części, co do kwoty 18.750 zł ( 75 % z 25.000 zł ).

Orzeczenie w kwestii odsetek od zasądzonej kwoty Sąd oparł o treść przepisu art. 481 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W niniejszej sprawie powód sformułował swoje żądanie wobec strony pozwanej dopiero w treści pozwu, nie wzywając jej uprzednio do spełnienia świadczenia w określonej przez niego wysokości. Roszczenie powoda stało się więc wymagalne dopiero od dnia doręczenia pozwu, stanowiącego w istocie wezwanie do spełnienia świadczenia (art. 455 k.c.). Strona pozwana miała możliwość wykonania zobowiązania dopiero wraz z wezwaniem do jego spełnienia, a zatem pozostawała w opóźnieniu od dnia 30 stycznia 2014 r. ( doręczenie pozwu w dniu 22 stycznia 2014 r. + 7 dni na spełnienie świadczenia ).

Odnosząc się do żądania w zakresie ustalenia odpowiedzialności strony pozwanej za dalsze następstwa zdarzenia z dnia (...)r. mogące ujawnić się u powoda w przyszłości, należało stwierdzić, że postępowanie dowodowe przeprowadzone w niniejszej sprawie nie wykazało, aby takie nowe, nieznane na obecnym etapie postępowania następstwa faktycznie mogły powstać. Proces leczenia powstałego u powoda urazu jest bowiem całkowicie zakończony, jego rokowania na przyszłość są dobre, a z treści opinii biegłego psychiatry wynika, iż nie występują u niego zaburzenia będące wynikiem przedmiotowego zdarzenia. Żądanie powoda w tym zakresie należało więc uznać za nieudowodnione.

Orzekając o kosztach procesu, Sąd zastosował przepis art. 102 k.p.c., nie obciążając powoda obowiązkiem zwrotu kosztów na rzecz strony pozwanej z uwagi na sytuację majątkową i życiową powoda, jak również fakt, iż jego ocena co do słuszności dochodzonego roszczenia okazała się trafna, pomimo jedynie zawyżonej kwoty żądania.

Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika powoda z urzędu została ustalona w oparciu o § 6 pkt 6 w zw. z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez skarb państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z dnia 28 września 2002 r. (Dz.U. Nr 163, poz. 1348), obowiązującego w dacie wniesienia pozwu.

WYROK

UZASADNIENIE