UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 lipca 2018 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego odmówił wnioskodawcy L. F. uchylenia decyzji z dnia 6 lipca 2012 r. odmawiającej mu przyznania renty rolniczej (k.147 a.r.).

W wyniku złożenia odwołania wyrokiem z dnia 9 maja 2019 roku Sąd Okręgowy w Zamościu w sprawie IV U 761/18 uchylił decyzję z dnia 6 lipca 2012 roku i ustalił , że L. F. przysługuje prawo do renty rolniczej na dalszy okres od (...) do (...).

Swoje rozstrzygniecie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach prawnych :

Wnioskodawca L. F., ur. (...) w okresie od 7 maja 2003 r. do 30 czerwca 2012 r. miał ustalone prawo do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy. Wobec upływu okresu na który renta została przyznana w dniu 17 maja 2012 r. złożył wniosek o ustalenie prawa do renty rolniczej na dalszy okres. Decyzją z dnia 6 lipca 2012 r. pozwany organ odmówił wnioskodawcy prawa do renty rolniczej na dalszy okres, ponieważ komisja lekarska Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego nie stwierdziła u wnioskodawcy istnienia całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym. Powyższą decyzję wnioskodawca zaskarżył do Sądu Okręgowego w Zamościu.

Sąd Okręgowy w Zamościu Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 10 maja 2013 r. w sprawie o sygn. akt IV U 1275/12 zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił wnioskodawcy prawo do renty rolniczej okresowej od dnia(...) do dnia (...) (k.32 akt sprawy IV U 1275/12).

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany organ rentowy, wnosząc o jego zmianę w całości. W uzasadnieniu wskazał, iż ustalono, że wnioskodawca nadal jest zatrudniony w Urzędzie Gminy w Ł. i z tego tytułu odprowadzone są składki na ubezpieczenie społeczne w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. W toku dalszych ustaleń w dniu 13 czerwca 2014 r. otrzymano zaświadczenie z ZUS o okresach podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zatrudnienia między innymi na podstawie umowy zlecenia (k.41 sygn. akt IV U 1275/12).

Mając powyższe na uwadze, decyzją z dnia 13 czerwca 2013 r. znak (...)wnioskodawca L. F. został wyłączony z ubezpieczenia społecznego rolników w okresie od 26 kwietnia 2002 r. do 30 czerwca 2003 r. (k. 70 t. V a.r.). W wyniku wyłączenia z ubezpieczenia wnioskodawca utracił prawo do renty rolniczej ponieważ niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w okresie powyżej 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia. Na tej podstawie organ wniósł apelację.

Sąd Apelacyjny w Lublinie postanowieniem z dnia 14 listopada 2013 r., sygn. akt III AUa 684/13 zawiesił postępowania apelacyjne na podstawie art. 177 § 1 k.p.c. z powodu jego zależności prejudycjalnej od wyniku innego postepowania. W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, iż pomiędzy wnioskodawcą a Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego toczy się spór przed Sądem Okręgowym w Zamościu pod sygnaturą akt IV U 1061/13 w związku z wydaniem przez KRUS w dniu 13 czerwca 2013 r. decyzji o ustaniu wobec wnioskodawcy ubezpieczenia społecznego rolników w okresie od 26 kwietnia 2002 r. do 30 czerwca 2003 r. Sąd Apelacyjny wskazał, że wynik sporu będzie rzutował na podstawy rozstrzygnięcia merytorycznego niniejszej sprawy, ponieważ istota niniejszego sporu dotyczy między innymi kwestii podlegania przez wnioskodawcę ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresie od 26 kwietnia 2002 r. do 30 czerwca 2003 r. (k.66 sygn. akt IV U 1275/12).

Postanowieniem z dnia 25 lutego 2016 r., sygn. akt III AUa 684/13 2016 r. Sąd Apelacyjny w Lublinie z urzędu podjął postepowanie w sprawie prawa do renty wnioskodawcy (k.105 sygn. akt IV U1275/12.

Wyrokiem z dnia 30 marca 2016 r. w sprawie o sygn. akt III AUa 684/13 Sąd Apelacyjny w Lublinie zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Zamościu z dnia 10 maja 2013 r. sygn. akt IV U 1275/12 i oddalił odwołanie wnioskodawcy w sprawie prawa do renty rolniczej (k.117 sygn. akt IV U 1275/12). W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, że decyzje ostateczne z dnia 13 czerwca 2013 r. i z dnia 3 czerwca 2015 r. orzekają o ubezpieczeniu społecznym rolników wnioskodawcy według stanu istniejącego od dnia 26 kwietnia 2002 r. do dnia 30 czerwca 2003 r. i od dnia(...) do dnia 10 maja 2013 r. W tych okresach wnioskodawca nie podlegał jako małżonek rolnika obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu rolników i nie spełnił warunku powstania całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym w okresie podlegania ubezpieczeniu emerytalno- rentowemu. W rezultacie wnioskodawca nie nabył prawa do renty rolniczej (k. 117 akt sprawy IV U 1275/12).

W dniu 25 sierpnia 2016 r. została wydana decyzja ustalająca nadpłatę renty rolniczej za okres od 7 maja 2003 r. do 30 czerwca 2012 r. z powodu braku prawa do renty rolniczej (długotrwała niezdolność do pracy powstała w okresie niepodlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników.

W dniu 15 stycznia 2015 r. została wydana decyzja, w której Prezes KRUS stwierdził, że wnioskodawca nie spełnia warunków do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników w okresie wykonywania umowy zlecenia, umowy agencyjnej, innej umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy dotyczące zleceń w okresach od 18 maja 2002 r. do 30 czerwca 2003 r., od dnia 16 sierpnia 2012 r. do dnia 10 maja 2013 r. Odwołanie od tej decyzji oddalił Sąd Okręgowy w Zamościu wyrokiem z dnia 3 czerwca 2015 r. (k.30 sygn. akt 206/15). Apelację od tego wyroku wniósł wnioskodawca. Wyrokiem z dnia 10 grudnia 2015 r. sygn. akt III AUa 731/15 Sąd Apelacyjny w Lublinie oddalił apelację wnioskodawcy (k.63 IV U 206/15). Od powyższego wyroku Sądu Apelacyjnego wnioskodawca wniósł skargę kasacyjną. Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 14 marca 2017 r. sygn. akt III UK 90/16 uchylił zaskarżony wyrok i przekazał Sądowi Apelacyjnemu w Lublinie sprawę wnioskodawcy do ponownego rozpoznania (k.101 IV U 206/15).

Sąd Apelacyjny w Lublinie wyrokiem z dnia 13 czerwca 2017 r. sygn. akt III AUa 372/17 uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Zamościu do ponownego rozpoznania (k. 115 IV U 206/15).

Sąd Okręgowy w Zamościu po ponownym rozpoznaniu sprawy wnioskodawcy o podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników, wyrokiem z dnia 29 listopada 2017 r. sygn. akt IV U 823/17 zmienił decyzję z dnia 15 stycznia 2015 r. i ustalił, że L. F. podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników od dnia 8 maja 2002 r. do dnia 30 czerwca 2003 r. oraz do dnia 16 sierpnia 2012 r. do dnia 10 maja 2013 r. (k. 185 IV U 823/17).

W dniu 28 grudnia 2017 r. została wydana decyzja przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego realizująca powyższy wyrok.

W związku z przywróceniem wnioskodawcy do ubezpieczenia społecznego rolników, w dniu 16 marca 2018 r. została wydana przez organ rentowy decyzja o uchyleniu decyzji o żądaniu zwrotu nienależnie pobranego świadczenia z dnia 25 sierpnia 2018 r. (k. 80 tom VI a.r.) Postanowieniem z dnia 23 kwietnia 2018 r. sygn. akt IV U 964/16 Sąd Okręgowy w Zamościu umorzył postępowanie w sprawie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (k. 87 tom VI a. r.).

W dniu 1 lutego 2018 r. wnioskodawca L. F. złożył wniosek o uchylenie decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 6 lipca 2012 r. odmawiającej mu prawa do renty rolniczej i o ponowne ustalenie prawa do renty rolniczej za okres od 6 lipca 2012 r. do dnia(...) (k.101 tom VI a.r.).

Decyzją z dnia 20 lipca 2018 r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy uchylenia decyzji z dnia 6 lipca 2012 r. odmawiającej przyznania renty rolniczej (k.47 tom VI a.r.).

Wnioskodawca podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresach od: 10.09.1996 r. do 31.10.1996 r., od 1.05.1997 r., do 31.12.1997 r., od 1.05.1998 r. do 31.12.1998 r., od 16.04.1999 r. do 25.04.2002 r., od 26.04.2002 r. W dniu 15 stycznia 2015 r. organ rentowy wydał decyzję, w której stwierdził, że wnioskodawca nie spełniał warunków do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników w okresach od 8 maja 2002 r. do 30 czerwca 2003 r. oraz od 16 sierpnia 2012 r. do 10 maja 2013 r. Prawomocnym wyrokiem z dnia 29 listopada 2017 r. Sąd Okręgowy w Zamościu w sprawie o sygn. akt IV U 823/17 zmienił zaskarżoną przez wnioskodawcę decyzję z dnia 15 stycznia 2015 r. i ustalił, że wnioskodawca w spornych okresach, tj. od dnia 8 maja 2002 r. do dnia 30 czerwca 2003 r. oraz od dnia 16 sierpnia 2012 r. do dnia 10 maja 2013 r. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych specjalistów pulmonologa, neurologa i gastrologa z dnia 19 marca 2013 r., którzy opiniowali w sprawie o sygn. akt 1275/12. Biegli rozpoznali wówczas u wnioskodawcy astmę oskrzelową przewlekłą o ciężkim przebiegu, stan po operacji przepukliny dyskowej (...), zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, wielopoziomową dyskopatię lędźwiową z zespołem bólowym, uchyłki jelita grubego, chorobę wrzodową i uznali wnioskodawcę za całkowicie niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym w okresie od 30 czerwca 2012 r. do dnia (...). W uzasadnieniu opinii biegli wskazali, że schorzenia układu oddechowego – astma oskrzelowa przewlekła, ciężka, ze stałym upośledzeniem rezerw wentylacyjnych płuc w badaniach spirometrycznych oraz utrzymujący się zespół bólowy kręgosłupa, mimo leczenia operacyjnego, nadal powodują u wnioskodawcy całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym (k. 20 akt sprawy 1275/12). Mając powyższe na uwadze, należy przyjąć iż wnioskodawca spełniał warunki do przyznania prawa do renty rolniczej na dalszy okres.

W świetle powyższych ustaleń Sąd Okręgowy powołując się na treść przepisu art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 z późn. zm) uznał , że odwołanie jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy wskazał , że niezasadne jest stanowisko organu rentowego, iż okoliczności dające podstawę do uchylenia decyzji nie istniały przed jej wydaniem. Podkreślił ,że jak wykazało przeprowadzone postepowanie dowodowe okoliczności te istniały przed datą wydania decyzji, bowiem wnioskodawca spełniał przesłanki do przyznania mu prawa do renty rolniczej na dalszy okres, a powoływany w odwołaniu przez organ rentowy wyrok Sądu Okręgowego w Zamościu z dnia 29 listopada 2017 r., tylko o tych okolicznościach przesądził.

Sąd I instancji zacytował treść przepisu z art. 21 ust. 1 i 5 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50 poz. 291 ze zm.) zgodnie z którym renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który łącznie spełnia następujące warunki:

1) podlegał ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu przez wymagany okres,

2) jest trwale lub okresowo całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym,

3) całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w okresie podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu lub winnych wymaganych okresach, lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów (ust.1).

Za całkowicie niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym uważa się ubezpieczonego, który z powodu naruszenia sprawności organizmu utracił zdolność do osobistego wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym (ust.5).

Sąd Okręgowy wskazał ,że przeprowadzone przez Sąd postępowanie dowodowe, w tym opinia biegłych z dnia 19 marca 2013 r. oraz prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Zamościu z dnia 29 listopada 2017 r. sygn. akt IV U 823/17 potwierdziły, iż wnioskodawca w spornym okresie spełniał warunki do przyznania mu prawa do renty rolniczej na dalszy okres.

Mając powyższe na uwadze oraz powołane przepisy prawa, na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od opisanego wyroku złożył Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Wyrokowi zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego a w szczególności art.22 ust.1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu obowiązującym do dnia 31.12.2012 roku w związku z postępowaniem w sprawie przyznania prawa do renty rolniczej od dnia (...) do 31.12.2012 roku .Zaskarżając wyrok wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania .

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy wskazał , że zgodnie z art. 22 ust. 1 z dnia 20.12.1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu obowiązującym do dnia 31.12.2012r. rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym przyznaje się jako rentę stałą , jeżeli całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym jest trwała i nie orzeczono celowości przekwalifikowania zawodowego. W pozostałych przypadkach renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy przysługuje jako renta okresowa przez okres wskazany w decyzji Prezesa Kasy lub do czasu objęcia rencisty innym ubezpieczeniem społecznym. Z pisma Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w C. z dnia 13.06.2013r. wynika, że L. F. od dnia 10.05.2003r. do nadal podlega ubezpieczeniu społecznemu z tytułu umowy zlecenia. (T. V k. 60)

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik wnioskodawcy wnosił o oddalenie apelacji jako nieuzasadnionej oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kosztów zastępstwa procesowego .

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna a jej uwzględnienie skutkuje uchyleniem zarówno wyroku jak i poprzedzającej go decyzji i przekazaniem sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania.

Zdaniem Sadu Apelacyjnego Sąd Okręgowy nie rozpoznał istoty sprawy .

Przedmiotowe postępowanie zostało zainicjowane na skutek wniosku złożonego w trybie art.114 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszy Ubezpieczeń Społecznych o ponowne ustalenie świadczenia rentowego objętego decyzją z dnia 6.07.2012 roku znak : (...).

Zgodnie z treścią art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszy Ubezpieczeń Społecznych ( Dz U z 2018 r.poz.1270 ze zm.), w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość. Wbrew stanowisku zajętego w odpowiedzi na apelację ziszczenie się przesłanek do ponownego ustalenia prawa przewidzianych w art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS powoduje, że postępowanie toczy się na nowo, obejmuje ocenę wszystkich warunków wymaganych do ustalenia prawa do świadczenia.

Sąd Okręgowy przesłanek tych nie ustalił . Powołując się na opinię biegłych z dnia 19 marca 2013 roku oraz prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Zamościu z dnia 29 listopada 2017 roku sygn.. akt IV U 823/17 uznał, że wnioskodawca spełniał warunki do przyznania prawa do renty rolniczej na dalszy okres od dnia (...) do(...). Nie kwestionując poczynionych ustaleń w zakresie oceny stanu zdrowia wnioskodawcy odnośnie istnienia całkowitej niezdolności do pracy wnioskodawcy zadaniem Sądu Okręgowego było również ustalenie czy wnioskodawca po dniu (...) spełniał warunki do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w świetle podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia w okresie od dnia 10 maja 2003 roku do nadal. Sąd Okręgowy w tym zakresie nie poczynił żadnych ustaleń .Okoliczności te są istotne w świetle treści art.22 ust.1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu obowiązującym do dnia 31.12.2012 roku, który stanowił , że rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym przyznaje się jako rentę stałą , jeżeli całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym jest trwała i nie orzeczono celowości przekwalifikowania zawodowego. W pozostałych przypadkach renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy przysługuje jako renta okresowa przez okres wskazany w decyzji Prezesa Kasy lub do czasu objęcia rencisty innym ubezpieczeniem społecznym.

Powołując się w kwestii podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników wnioskodawcy na wyrok Sądu Okręgowego w Zamościu z dnia 29 listopada 2017 roku w sprawie IV U 823/17 Sąd Okręgowy nie zauważył , iż w wyroku tym ustalono podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników L. F. od dnia 8 maja 2002 r. do dnia 30 czerwca 2003 r. oraz od dnia 16 sierpnia 2012 r. do dnia 10 maja 2013 r ..Natomiast wnioskodawca wnosił o przyznanie prawa do renty od dnia 6.07.2012 roku do dnia (...). Sąd I instancji nie ustalił czy wnioskodawca w okresie od(...) do 15.08.2012 roku spełniał warunki do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w świetle podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia w okresie od dnia 10 maja 2003 roku do nadal. W tym nie dołączył akt ubezpieczeniowych zawierających wniosek wnioskodawcy z dnia 5.01.2015 roku o przywrócenie do ubezpieczenia społecznego rolników wraz z wydaną w jego rozpoznaniu decyzją z dnia 15.01.2015 roku , zmienioną następnie cytowanym wyrokiem z dnia 29 listopada 2017 roku. Ostatecznie należy zauważyć , iż rozpoznając odwołanie od decyzji z dnia 20 lipca 2018 roku Sąd Okręgowy nie wydał rozstrzygnięcia zgodnie z treścią art. 477^{(
14 )}k.pc. dotyczącego tej decyzji, lecz ,bez podstawy prawnej, uchylił decyzję z dnia 6 lipca 2012 roku , która nie była przedmiotem zaskarżenia w niniejszym postępowaniu.

Powyższe uchybienia skutkowały uchyleniem zaskarżonego wyroku ,jednakże przekazanie sprawy Sądowi I instancji nie może doprowadzić do usunięcia uchybień popełnionych przez organ rentowy.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazano, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych sąd drugiej instancji może - stosownie do art. 477 ^14a KPC - uchylając wyrok Sądu drugiej instancji, uchylić także objętą nim decyzję organu rentowego i przekazać sprawę bezpośrednio temu organowi do ponownego rozpoznania. Przepis ten stosowany jest wówczas, gdy konieczne jest skasowanie decyzji organu rentowego i wydanie nowej, po przekazaniu sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania, w tym przeprowadzenia prawidłowego postępowania przed tym organem - uwzględniającego wszelkie wymagania wynikające z prawa materialnego.

Uszło uwadze organu rentowego iż zaskarżona decyzja została wydana na podstawie wniosku złożonego przez adw. E. H. z powołaniem się na umocowanie wynikające z dołączonego pełnomocnictwa upoważniającego do reprezentowania w innym postępowaniu, dotyczącym decyzji z dnia 25.08.2016 roku w sprawie (...)o zwrot nienależnie pobranego świadczenia ( k.35-38 a.u.). Organ rentowy zaniechał wzywania pełnomocnika do uzupełnienia braku w trybie art. 64 kpa a jednocześnie w zaskarżonej decyzji z dnia 20 lipca 2018 roku jako adresata decyzji wskazał E. H. .

W tym miejscu należy również zauważyć , iż brak ten nie został konwalidowany i brak właściwego pełnomocnictwa dotyczył również postępowania przed Sądem I instancji .

W tej kwestii należy przypomnieć, że zgodnie z art. 123 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (obecny jednolity tekst: 7 Dz.U. z 2015 r., poz. 121 ze zm.) w sprawach uregulowanych ustawą stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Ponadto konieczność stosowania przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego w postępowaniu przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych wynika też bezpośrednio z przepisu art. 180 § 1 k.p.a., w myśl którego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się przepisy kodeksu, chyba że przepisy dotyczące ubezpieczeń ustalają odmienne zasady postępowania w tych sprawach. Od momentu wniesienia odwołania do sądu rozpoznawana sprawa staje się sprawą cywilną, podlegającą rozstrzygnięciu wedle reguł właściwych dla tej kategorii, a odwołanie pełni rolę pozwu. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego. Z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że sąd ubezpieczeń społecznych może i powinien dostrzegać jedynie takie wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2013 r., II UK 164/12 i wskazane tam orzecznictwo). W orzecznictwie Sądu Najwyższego przedstawiany jest pogląd, że przyczynami dyskwalifikującymi w stopniu odbierającym decyzji ZUS cechy aktu administracyjnego jako przedmiotu odwołania są na przykład wydanie decyzji z oczywistym naruszeniem reguł postępowania administracyjnego. W takich przypadkach decyzja jest bowiem bezwzględnie nieważna (nieistniejąca prawnie) i nie wywołuje skutków prawnych (koncepcja tzw. bezwzględnej nieważności decyzji administracyjnej - por. wyrok z dnia 10 czerwca 2010 r., I UK 376/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 295 i przytoczone w nim orzecznictwo). W ocenie Sądu Apelacyjnego, nie ulega więc wątpliwości, że w niniejszej sprawie ZUS miał obowiązek stosować przepisy procedury administracyjnej (art. 180 § 2 k.p.a.), mając również na względzie art. 156 § 1 k.p.a., w myśl którego organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która: 1) wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości; 2) wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa; 3) dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną; 4) została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie; 5) była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały; 6) w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą; 7) zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.

W orzecznictwie sądów administracyjnych zaniechanie przez organ wezwania wnoszącego podanie do uzupełnienia braku w postaci braku (dokumentu) właściwego pełnomocnictwa – pod przewidzianym w art. 64 § 2 KPA rygorem pozostawienia podania bez rozpoznania, a w efekcie uniemożliwienie w ten sposób wnoszącemu usunięcia powyższego braku, stanowi naruszenie przepisów postępowań.

Również przykładem decyzji podjętych z rażącym naruszeniem prawa procesowego jest uzupełnienie decyzji administracyjnej w trybie art. 111 KPA bez wniosku strony o uzupełnienie (wyr. NSA z 3.12.2001 r., I SA 283/00, niepubl.);

Tym samym , zdaniem Sadu Apelacyjnego organ rentowy wydając zaskarżoną decyzję bez wezwania do złożenia właściwego pełnomocnictwa rażąco naruszył przepisy prawa. Ponadto błędnie oznaczył adresata decyzji .Z przepisu art. 107 par 1 ust 3 k.p.a. wynika ,iż decyzja powinna zawierać oznaczenie strony lub stron .Organ rentowy jako adresata decyzji wskazał adwokata E. H. .

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem adresatem zawartego w decyzji administracyjnej obowiązku musi być strona postępowania administracyjnego, a nie jej przedstawiciel (wyr. WSA w Białymstoku z 28.2.2006 r., II SA/Bk 882/05, Legalis). Przedstawiciel działa bowiem w imieniu strony w postępowaniu, natomiast prawa i obowiązki wynikające z decyzji dotyczą strony postępowania. W sposób tożsamy kształtuje się sytuacja kierowania decyzji administracyjnej, zamiast do podmiotu praw bądź obowiązków, do organu statutowego podmiotu prawa (zob. wyr. NSA z 30.9.1999 r., IV SA 1357/97, niepubl.); w takiej sytuacji wskazanie jako adresata decyzji np. prezesa zarządu spółki, jak również skierowanie do niego decyzji jest równoznaczne ze skierowaniem decyzji do osoby niebędącej stroną w sprawie i powoduje, że taka decyzja jest dotknięta wadą nieważności w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 4 KPA (zob. wyr. WSA w Warszawie z 16.9.2010 r., VII SA/Wa 764/10, Legalis) Powyższe uchybienia skutkowały uchyleniem zarówno wyroku jak i poprzedzającej go decyzji i przekazaniem sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Organ rentowy usunie powyższe braki poprzez wezwanie, w zakreślonym terminie , do złożenia właściwego pełnomocnictwa do reprezentowania wnioskodawcy w postępowaniu dotyczącym złożonego wniosku o wznowienie postępowania i w zależności od jego wyników wyda stosowne rozstrzygnięcie . Wydając decyzję organ rentowy będzie miał na uwadze prawidłowość oznaczenia strony.

W świetle treści art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość. Ziszczenie się przesłanek do ponownego ustalenia prawa przewidzianych wart. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS powoduje, że postępowanie toczy się na nowo, obejmuje ocenę wszystkich warunków wymaganych do ustalenia prawa do świadczenia;

Wówczas, w pierwszej kolejności należy zbadać przesłanki dopuszczalności takiego wniosku i w razie ich braku organ powinien wydać decyzję odmawiającą ponownego ustalenia prawa .Gdy przedstawiono nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności, organ rentowy jest władny wydać we własnym zakresie decyzję ustalającą prawo do świadczenia, podwyższającą ich wysokość albo odmówić świadczenia. Decyzja wydana w tym zakresie podlega zaskarżeniu do sądu, który ponownie ocenia sprawę, niezależnie od rozstrzygnięcia w poprzedniej sprawie (wyr. SN z 8.10.1986 r., II URN 182/86, OSNCP 1987, wyr. SN z 29.6.1993 r., II URN 64/92, OSNC 1994, Nr 2, poz. 46; wyr. SN z i.8.1999 r., II UKN 231/99, OSNP 2000, Nr 19, poz. 734; z 19.6.2001 r., II UK 414/00, niepubł.: wyr. SN z 2.12.2004 r., III UK 35/04, Legalis; wyr. SN z 17.5.2007 r., III UK 6/07, Legalis; wyr. SN z 5.6.2009 r., I UK 22/09, Legalis; wyr. SN z 7.5.2009 r., III UK 100/08, )SNP 2011, Nr 1-2, poz. 24; wyr. SN z 5.11.2009 r., I UK 87/09, niepubl.; wyr. SN z .6.2010 r., III UK 92/09, Legalis).

W konsekwencji, orzeczenia sądu stwarzające domniemanie nieistnienia prawa -

jeżeli ujawnią się okoliczności stanowiące pozytywną przesłankę prawa - mogą być wzruszone w ramach postępowania regulowanego przepisami odnoszącymi się do organu rentowego, bez konieczności wznowienia postępowania na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego (wyr. SN z 9.6.2010 r., III UK 92/09, Legalis).

Podsumowując powyższe wskazać należy, iż organ rentowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy powinien zbadać złożony wniosek pod kątem wystąpienia przesłanek z art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W razie ich braku, należy odmówić ponownego ustalenia prawa do renty rolniczej za okres objęty wnioskiem. Natomiast ziszczenie się przesłanek z ww. przepisu powoduje, że organ winien ocenić wszystkie warunki wymagane do ustalenia prawa do renty, w tym stan zdrowia wnioskodawcy stwierdzony dokumentami, w tym w szczególności opiniami biegłych. Organ rentowy weźmie również pod uwagę podleganie ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu wnioskodawcy, stwierdzone prawomocnym orzeczeniem Sądu oraz w okresie nieobjętym zakresem decyzji z dnia 15.01.2015 r. i wyroku Sądu Okręgowego w Zamościu z dnia 29.11.2017 r. tj. w okresie od(...) do 15.08.2012 r. W zależności od poczynionych ustaleń i dokonanych ocen, organ wyda decyzję ustalającą prawo do renty lub odmawiającą świadczenia.

Z tych względów Sąd Apelacyjny na mocy art.386 § 4 oraz art.477 ^14a kpc orzekł, jak w sentencji.

Orzeczenie o kosztach uzasadnia przepis art.98 § 1 kpc. zgodnie z brzmieniem którego strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Za stronę przegrywającą sprawę nie można uznać organu rentowego , którego apelacja skutkowała uchyleniem zaskarżonego wyroku.

Danuta Dadej-Więsyk Małgorzata Pasek Elżbieta Czaja

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE