UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 20 lutego 2019 roku Sąd Rejonowy w Kaliszu w sprawie z powództwa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej z siedzibą w B. przeciwko T. F. o zapłatę, w punkcie 1 zasądził od pozwanego T. F. na rzecz powoda (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w B. odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych liczone od kwoty 1.737,00 euro od dnia 29 listopada 2017 roku do dnia 14 grudnia 2017 roku, w punkcie 2 oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz w punkcie 3 zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 917,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (sprostowany wyrok - k. 157; uzasadnienie - k. 126 - 136).

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł powód - (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa z siedzibą w B., zaskarżając wyrok w części, tj. w zakresie pkt. 2 i 3 wyroku.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

I. naruszenie przepisów prawa procesowego:

1. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozpoznania materiału dowodowego zebranego w sprawie i wyprowadzenie wniosków z niego niewynikających, w sposób uchybiający zasadom logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego przez błędne przyjęcie, że roszczenie pozwanego jest szkodą wyrządzoną przez powoda w związku z nienależytym wykonywaniem zlecenia transportowego podczas gdy z zebranego materiału dowodowego wynika, że roszczenie powoda było związane z odszkodowaniem za opóźnienie dostawy.

2. art. 6 k.c. w związku z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie wyłącznie na podstawie dowodu z przesłuchania pozwanego, iż strona pozwana udowodniła złożenie reklamacji w terminie 7 dni drogą e-mail oraz termin wymagalności swojego roszczenia w sytuacji, gdy strona pozwana na tę okoliczność świadczyła przeciwnie przy jednoczesnym braku innych dowodów na okoliczność szkody i jej wysokości.

3. art. 227 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie okoliczności związanych z nieterminowym złożeniem przez pozwanego pisemnego zastrzeżenia, o którym mowa w art. 30 ust. 3 Konwencji o Umowie Międzynarodowego Przewozu Drogowego Towarów (CMR) sporządzonej w Genewie z dnia 19 maja 1956 roku (Dz.U. 1962 Nr 49, poz. 238, zwanej dalej konwencją CMR) i nie wzięcia pod uwagę z urzędu konsekwencji upływu terminu zawitego na wygaśnięcie prawa pozwanego do odszkodowania, co ma istotny wpływ na wynik sprawy.

4. art. 232 k.p.c. w związku z art. 6 k.c. w związku z art. 30 ust. 3 Konwencji CMR poprzez przyjęcie, że pozwany wywiązał się z obowiązku udowodnienia przesłanek złożenia powodowi reklamacji z tytułu opóźnienia dostawy w terminie.

5. art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie w uzasadnieniu wyroku przyczyn, dla których Sąd orzekający uznał, iż:

-: roszczenie przysługujące pozwanemu jest roszczeniem wynikającym z nienależytego wykonania umowy,
-: roszczenie pozwanego przedstawione do potrącenia było roszczeniem wymagalnym i w jakim terminie,

i w konsekwencji:

II. naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

1. art. 30 ust. 3 Konwencji CMR, poprzez jego niezastosowanie i błędne przyjęcie, iż w sprawie mają zastosowanie przepisy art. 471 k.c.,

2. art. 17 ust. 1 Konwencji CMR poprzez jego niezastosowanie i błędne zastosowanie w jego miejsce norm prawa krajowego, tj. art. 471 k.c.,

3. art. 498 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i błędne przyjęcie, że nastąpiło skuteczne potrącenie całej wierzytelności dochodzonej przez powoda w niniejszym postępowaniu z wierzytelnością przysługującą pozwanemu z tytułu odszkodowania za opóźnienie w dostawie ładunku, podczas gdy z zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego wynika, że pozwany nie dokonał skutecznego potrącenia całej wierzytelności powoda dochodzonej w pozwie z uwagi na nieudowodnienie szkody co do zasady, jak i wysokości,

4. art. 471 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, iż roszczenie pozwanego jest szkodą wyrządzoną przez powoda w związku z nienależytym wykonywaniem zlecenia transportowego i w konsekwencji oddalenie roszczenia powoda o zapłatę należności dochodzonej pozwem, podczas gdy z zebranego materiału dowodowego wynika, że roszczenie powoda było związane z odszkodowaniem za opóźnienie dostawy, a kwestie roszczeń wynikających z opóźnienia dostawy w sposób wyczerpujący reguluje Konwencja CMR;

5. naruszenie art. 23 ust. 5 Konwencji CMR względnie art. 75 ust. 3 pkt 2 litera b ustawy Prawo przewozowe poprzez błędne przyjęcie, iż uprawnionym do żądania odszkodowania za szkodę spowodowaną opóźnieniem w doręczeniu przesyłki jest pozwany w sytuacji, gdy z akt sprawy wynika, iż podmiotem uprawnionym do odszkodowania był podmiot wymieniony w dokumencie CMR, tj. nadawca lub odbiorca przesyłki. Podmioty te nie były stroną niniejszego postępowania.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o:

1. zmianę wyroku w zaskarżonej części i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 600 euro wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 29 listopada 2017 roku do dnia zapłaty,

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu za obydwie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

3. ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji (apelacja – k. 145 – 154).

W odpowiedzi na apelację powoda pozwany – T. F. wniósł o jej oddalenie w całosći oraz zasądzenie od powoda (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej z siedzibą w B. na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przpesianych (odpowiedź na apelację – k. 167 – 175).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja strony powodowej nie zasługiwała na uwzględnienie.

Wbrew zarzutom apelacji, rozstrzygnięcie Sądu I instancji uznać należy za prawidłowe, pomimo częściowo wadliwej oceny prawnej, Sąd Rejonowy dokonał właściwych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własne.

Nieuprawiony jest zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie w uzasadnieniu wyroku przyczyn, dla których Sąd orzekający uznał, iż roszczenie przysługujące pozwanemu jest roszczeniem wynikającym z nienależytego wykonania umowy oraz że roszczenie pozwanego przedstawione do potrącenia było roszczeniem wymagalnym i w jakim terminie.

Należy wskazać, że naruszenie wspomnianego przepisu może stanowić usprawiedliwioną podstawę apelacji jedynie wtedy, gdy uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia nie zawiera wszystkich koniecznych elementów, bądź zawiera tak kardynalne braki, że uniemożliwiają one kontrolę instancyjną. W ocenie Sądu Okręgowego uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia zawiera pełne i szczegółowe wyjaśnienie motywów podjętego rozstrzygnięcia w sposób umożliwiający przeprowadzenie kontroli instancyjnej zaskarżonego orzeczenia, w szczególności zawiera wskazania podstawy faktycznej rozstrzygnięcia poprzez ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej oraz wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Chybiony okazał się zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozpoznania materiału dowodowego zebranego w sprawie i wyprowadzenie wniosków z niego niewynikających, w sposób uchybiający zasadom logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego przez błędne przyjęcie, że roszczenie pozwanego jest szkodą wyrządzoną przez powoda w związku z nienależytym wykonywaniem zlecenia transportowego. Skarżący w apelacji przedstawił w istocie jedynie swój pogląd na zebrany materiał dowodowy, wdając się w polemikę z prawidłowymi tezami uzasadnienia zaskarżonego wyroku.

Sąd Okręgowy rozpoznający przedmiotową apelację podzielił stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 27 września 2002 roku w sprawie o sygn. akt IV CKN 1316/00, zgodnie z którym jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, to taka ocena dowodów nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów, choćby dowiedzione zostało, że z tego samego materiału dałoby się wysnuć równie logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego wnioski odmienne. Naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów i skuteczne podważenie oceny dowodów dokonanej przez sąd następuje natomiast tylko w przypadku wykazania, że brak jest powiązania, w świetle kryteriów wyżej wzmiankowanych, przyjętych wniosków z zebranym materiałem dowodowym. W niniejszej sprawie zasady z art. 233 § 1 k.p.c. nie zostały naruszone, gdyż ocena zgromadzonego materiału dowodowego i poczynione na jej podstawie ustalenia faktyczne zostały dokonane przez Sąd I instancji w sposób prawidłowy. Sąd Rejonowy przeanalizował też wszystkie zaoferowane przez strony procesu i dopuszczone przez Sąd dowody stosując dyrektywy z art. 233 § 1 k.p.c. i ocenił ich wiarygodność według własnego przekonania zgodnego z regułami logicznego rozumowania i zasadami doświadczenia życiowego, czego wyrazem jest uzasadnienie zaskarżonego wyroku.

Argumentacja pozwanego stanowi jedynie jego subiektywne zapatrywanie o innej niż przyjął Sąd wadze poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ta dokonana przez Sąd pierwszej instancji.

Odnosząc się do prawa materialnego, które miało w tej sprawie zastosowanie wskazać należy, że Konwencja CMR w sposób szczegółowy reguluje prawa i obowiązki stron umowy międzynarodowego przewozu towarów, w tym także zasady odpowiedzialności za opóźnienie w transporcie (art. 17 i nast. Konwencji) oraz zasady i tryb dochodzenia roszczeń (art. 30 i nast. Konwencji), ale tylko między stronami umowy przewozu, a więc z jednej strony nadawcą lub odbiorcą, a z drugiej strony przewoźnikiem. W realiach przedmiotowej sprawy i według treści listów przewozowych powód był przewoźnikiem, nadawcą (...) LTD, zaś odbiorcą (...) LTD oraz (...). Bezsporne jest, że ani nadawca ani odbiorcy nie zgłosił powodowi zastrzeżeń w trybie art. 30 ust. 3 Konwencji CMR, co nie oznacza, że powód nie odpowiadał względem pozwanego za opóźnienie w transporcie. Oprócz umowy przewozu międzynarodowego istniała bowiem jeszcze umowa spedycji, w oparciu o którą transport został zorganizowany.

Jak wynika z treści załączonych dokumentów pozwany był organizatorem przedmiotowego transportu na podstawie zlecenia spedycji udzielonego przez h. spółkę (...) w W. (k. 75). Między tymi dwoma podmiotami istniał więc węzeł zobowiązaniowy, w ramach którego pozwany ponosił odpowiedzialność za wadliwą organizację transportu. W ramach tej umowy pozwany zlecił pozwanemu dalszą realizację spedycji, udzielając zlecenia nr (...). Z treści tego zlecenia jednoznacznie wynika, że chodziło o usługę spedycji. W ten sposób doszło do zawiązania między stronami węzła zobowiązaniowego, którego realizacja podlegała ocenie przez pryzmat łączącej strony umowy.

Pomiędzy powodem, a pozwanym nie miały więc zastosowania przepisy Konwencji CMR. Powód był wyłącznie podwykonawcą pozwanego w znaczeniu w ramach umowy spedycji i w związku z tym nie może przeciwko pozwanemu stawiać zarzutów wynikających z przepisów Konwencji CMR.

Ponieważ przepisy kodeksu cywilnego regulujące umowę spedycji nie zawierają szczególnych postanowień w zakresie odpowiedzialności dalszego spedytora za szkodę poniesioną przez zlecającego organizację transportu, pozwany ponosić może odpowiedzialność jedynie wobec swojego zleceniodawcy na podstawie ogólnych przepisów dotyczących niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, tj. na podstawie art. 471 k.c. Sąd I instancji właściwie zatem przyjął, że żądanie pozwu może być ocenione na mocy przepisu art. 471 k.c., regulującego odpowiedzialność kontraktową.
W wyniku nienależytego wykonania przez powoda zobowiązania, wynikającego z zawartego z zlecenia (k. 23), w majątku pozwanego powstała szkoda, która mogła być skompensowana w drodze potrącenia.

W związku z wadliwym wykonaniem transportu pozwany poniósł szkodę polegająca na obciążeniu go kwotą 600 euro przez drugą stronę umowy o zorganizowanie transportu. Roszczenie o naprawienie takiej szkody przysługiwało pozwanemu względem powoda na podstawie art. 471 k.c. i mogło być przeciwstawione roszczeniu powoda na podstawie art. 498 k.c.

W przypadku roszczenia opartego na art. 471 k.c. zaistnieć muszą trzy przesłanki odpowiedzialności kontraktowej, określone w tym przepisie. Przesłanki te, co należy podkreślić, wystąpić muszą łącznie. Są one następujące: niewykonanie bądź nienależyte wykonanie zobowiązania (naruszenie zobowiązania); fakt poniesienia szkody oraz istnienie związku przyczynowego pomiędzy niewykonaniem bądź nienależytym wykonaniem zobowiązania a szkodą. Odwołując się do treści art. 471 k.c. oraz uwzględniając art. 6 k.c. należy stwierdzić, że przy odpowiedzialności kontraktowej ciężar dowodu rozkłada się następująco: wierzyciel (pozwany) ma wykazać istnienie stosunku zobowiązaniowego oraz jego treść, fakt niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, jak również poniesioną szkodę oraz jej wysokość. Nie musi natomiast udowadniać winy kontrahenta tj., że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nastąpiło na skutek okoliczności, za które dłużnik (w tym przypadku powód) ponosi odpowiedzialność. W art. 471 k.c. zawarte jest domniemanie, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązana nastąpiło na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Tym samym to na dłużnika (powoda) przerzucony został obowiązek wykazania, że opóźnienie transportu nastąpiło na skutek okoliczności, za które on odpowiedzialności nie ponosi. Powód dowodu takiego nie przeprowadził.

W przedmiotowej sprawie pozwany powinien udowodnić w pierwszej kolejności fakt nienależytego wykonania zobowiązania przez powoda przy przyjęciu przeciętnego miernika staranności. Działalność pozwanego należy oceniać przy uwzględnieniu obowiązków ciążących na spedytorze, który zleca dalszą spedycję i przewóz podprzewoźnikowi. Strony postępowania w dacie zawierania umowy wiedziały, że powód jest podwykonawcą, za którego działania i zaniechania pozwany odpowiada wobec (...) w W. na podstawie art. 474 k.c.. Pozwany wykazał, że transport dotarł z opóźnieniem, nie była to z resztą kwestia sporna. Udowodnił więc, wadliwe wykonanie zlecenia przez powoda jako podwykonawcę. Pozwany wykazał też, że (...) w W., w związku z opóźnieniem transportu zmuszona była zorganizować dodatkowy transport, sama więc poniosła szkodę, którą obciążyła pozwanego. Pozwany obciążony został kwotą 600 euro z tytułu konieczności zorganizowania dodatkowego transportu na terenie Wielkiej Brytanii. Pozwany udowodnił więc, że sam poniósł szkodę w znaczeniu powiększenia pasywów wynikających z obciążenia przez h. spółkę oraz to, że szkoda pozostaje w związku przyczynowym z opóźnieniem w transporcie.

W świetle powyższych rozważań chybiony okazał się zarzut naruszenia przepisów Konwencji CMR poprzez ich niezastosowanie i błędne zastosowanie w jego miejsce norm prawa krajowego, tj. art. 471 k.c.

Sąd I instancji prawidłowo ocenił łączący strony węzeł zobowiązaniowy przez pryzmat kodeksu cywilnego oraz postanowienia przyjęte przez strony w zleceniu transportowym. Strony w zleceniu dla przewoźnika postanowiły, iż zleceniodawcy przysługuje prawo potrącenia z wynagrodzenia Zleceniobiorcy wszelkich wynikających z niniejszego zlecenia, a także związanych z jego realizacją odszkodowań, kar umownych, nierozliczonych palet i innych należności, którymi obciążony został Zleceniodawca, a za które odpowiedzialność ponosi Zleceniobiorca (pkt 5 zlecenia dla przewoźnika – k. 24). Nie było sporne pomiędzy stronami i nie budziło również jakichkolwiek wątpliwości Sądu Rejonowego, że będący przedmiotem przewozu towar został w niniejszej sprawie postawiony do dyspozycji odbiorcy w dniu 26 września 2017 roku (list CMR k. 76 - 77, reklamacja pozwanego k. 26 - 27, zeznania pozwanego i powoda), a tym samym że doszło do opóźnienia dostawy. Pozwany, z tytułu konieczności zorganizowania specjalnego transportu przez (...) w W. został obciążony kwotą 600 euro. Na tę okoliczność przedstawił fakturę VAT Nr (...) z dnia 24 października 2017 roku (faktura – k. 27). Tym samym pozwany wykazał, iż poniósł szkodę w wysokości 600 euro, która podlegała potrąceniu jako wierzytelność istniejąca i wymagalna. Zważyć należy, że pozwanego łączyła z h. spółką umowa, na podstawie której pozwany mógł oczekiwać wynagrodzenia. W związku z opóźnieniem w transporcie, sam został zaś obciążony kwotą 600 euro, co doprowadziło do zmniejszenia jego wynagrodzenia. W związku z tym należało uznać, że potracenie dokonane przez pozwanego było uprawnione. Jego uznanie przez Sąd I instancji nie doprowadziło więc do naruszenia art. 498 § 1 k.c.

Na wypadek kwestionowania powyższych rozważań i uznania, że pozwany posiadał status przewoźnika, zaś powód był podwykonawcą przewozu w znaczeniu art. 3 Konwencji CMR wskazać też należy, iż pozwany zgodnie z treścią art. 30 ust. 3 Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu towarów (CMR) z dnia 19 maja 1956 roku skierował zastrzeżenie na piśmie w terminie 21 dni od dnia pozostawienia towaru do dyspozycji odbiorcy. W niniejszej sprawie reklamacja została wysłana do przewoźnika drogą mailową i w formie listownej w ciągu tygodnia po rozładunku (zeznania pozwanego k. 116 i reklamacja k. 26). Zastrzeżenie dotyczące umowy przewozu dotarło do przewoźnika przed upływem 21 dni i powód jako dalszy przewoźnik posiadał wiedzę odnośnie opóźnienia dostawy i ewentualnej odpowiedzialności za wywołaną szkodę, spowodowaną nieterminowym wykonaniem przewozu. Celem zastrzeżenia jest uprzedzenie przewoźnika, że może być pociągnięty do odpowiedzialności za szkodę wynikającą z opóźnienia w przewozie i przedmiotowa reklamacja taki cel spełniła. Co się zaś tyczy szkody w znaczeniu art. 23 ust. 5 Konwencji, w przedmiotowym wypadku jej rozmiar wynika wprost z faktury wystawionej dla pozwanego przez (...) w W., jako zlecającego transport.

Sąd Okręgowy nie dostrzegł żadnych uchybień zaskarżonego wyroku, które winny być uwzględnione w toku kontroli instancyjnej z urzędu. W tym stanie rzeczy, wobec bezzasadności wskazanych zarzutów sformułowanych przez apelującego, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i zasądził od powoda jako przegrywającego na rzecz pozwanego kwotę 450,00 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego, zgodnie z § 2 pkt 3 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity z dnia 3 stycznia 2018 roku Dz. U. z 2018 roku, poz. 265).