WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 listopada 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

	Przewodniczący:	Sędzia SA Irena Mazurek (spr.)
	Sędziowie SA:	Ewa Preneta-Ambicka Józef Pawłowski
	Protokolant	Sylwia Lipka

po rozpoznaniu w dniu 28 listopada 2019 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku R. G. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek apelacji wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie

z dnia 18 maja 2018 r. sygn. akt IV U 476/18

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od wnioskodawcy R. G. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. kwotę 240 zł ( słownie: dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt II AUa 509/18

Uzasadnienie
wyroku z dnia 28 listopada 2019r.

Decyzją z dnia 8 lutego 2018r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w R. stwierdził, że wnioskodawca R. G. (1) , jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, od dnia 1 sierpnia 2012r. podlega tymczasowo ustawodawstwu polskiemu w zakresie zabezpieczeń społecznych. W podstawie prawnej decyzji powołane zostały: art. 83 ust. 1 pkt 1 w zw.
z art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 12 ust. 1 oraz art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity w Dz.U. z 2016r. , poz. 963 ze zm.) oraz art. 16 ust. 4 zdanie drugie w zw. z art. 6 pkt 1 lit. b rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia ( WE) nr 883/2004 w sprawie systemów zabezpieczenia społecznego ( Dz.Urz.UE.L.284 z dnia 30 października 2009r.). W uzasadnieniu decyzji organ rentowy, przytaczając brzmienie powołanych przepisów,
a także opisując przebieg dotychczasowego postępowania dotyczącego ustalenia dla wnioskodawcy właściwego ustawodawstwa oraz istniejącą w tym względzie rozbieżność opinii pomiędzy instytucjami właściwymi Polski i Słowacji uznał za konieczne ustalenie dla R. G. (1) jako tymczasowego ustawodawstwa polskiego w zakresie zabezpieczeń społecznych..

Wnioskodawca R. G. (1) odwołał się od powyższej decyzji ZUS do Sądu Okręgowego w Rzeszowie . W odwołaniu z dnia 7 marca 2018r. wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie, iż nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu , rentowemu i wypadkowemu od dnia 1 sierpnia 2012r. , przy obciążeniu organu rentowego poniesionymi kosztami postepowania, odwołujący się zarzucił naruszenie art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE.L 2004 166 ), poprzez jego niezastosowanie w sytuacji gdy wnioskodawca wykonuje pracę najemną na terenie Słowacji w związku z czym winien podlegać ustawodawstwu słowackiemu, a także art. 5 ust. 2 w zw. z art. 6 ust. 1 i art. 16 ust. 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia ( WE) nr 883/2004 w sprawie systemów zabezpieczenia społecznego ( Dz.Urz.UE.L.284 z dnia 30 października 2009r ) poprzez ustalenie ustawodawstwa polskiego na podstawie nieprawomocnych i nieprecyzyjnych informacji słowackiej instytucji właściwej mimo , iż Zakład powinien był powziąć wątpliwości co do takich ustaleń w myśl art. 5 ust.2 wyżej powołanego rozporządzenia wykonawczego, co w konsekwencji doprowadziło do nieuprawnionego uznania jako właściwego ustawodawstwa polskiego.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. w odpowiedzi na odwołanie z dnia 9 kwietnia 2018r. wniósł o oddalenie żądania wnioskodawcy z tych samych względów, które powołane zostały w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, podkreślając , że ustalenie dla wnioskodawcy ustawodawstwa polskiego ma charakter jedynie tymczasowy.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie , po rozpoznaniu sprawy, wyrokiem z dnia 18 maja 2018r. (sygn.. akt IV U 476/18) oddalił odwołanie R. G. (1), zasądzając jednocześnie od wnioskodawcy na rzecz pozwanego organu rentowego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd Okręgowy ustalił, że R. G. (1) od 15 stycznia 2007r. do chwili obecnej prowadzi w kraju pozarolniczą działalność gospodarczą jako przedsiębiorca . Z tego też tytułu podlegał ubezpieczeniom społecznym w ZUS w okresie od 1 stycznia 2007r. do 31 marca 2011r. Następnie na jego wniosek organ rentowy ustalił, że od 1 kwietnia 2011r. ma do niego zastosowanie ustawodawstwo słowackie w zakresie zabezpieczeń społecznych w związku z podjęciem pracy najemnej na terenie Słowacji. Słowacka instytucja właściwa wydała dla R. G. (1) poświadczenie podlegania słowackiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych (zaświadczenie A 1) ) na okres od 1 kwietnia 2011r. do 31 lipca 2012r. Po tej ostatniej dacie wnioskodawca nie przedstawił już w ZUS kolejnego tego rodzaju dokumentu potwierdzającego jego dalsze ubezpieczenie na Słowacji, nie zgłosił się tez do ubezpieczeń społecznych
ZUS. Przed wydaniem zaskarżonej decyzji organ rentowy zawiadomił R. G. (1) o wszczęciu postępowania administracyjnego w sprawie ustalenia okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej , a wobec tego, że R. G. (1) nie brał czynnego w nim udziału organ rentowy , pismem z dnia 15 stycznia 2018 r. zawiadomił go o zakończeniu tego postępowania , wydając następnie decyzję z dnia 8 lutego 2018r.
W świetle powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Rzeszowie uznał żądanie odwołania za nieuzasadnione, a zaskarżoną decyzję ZUS za trafną i odpowiadającą prawu wskazując, że w sytuacji, gdy R. G. (1) treścią stosownego dokumentu wydanego przez słowacką instytucję ubezpieczeń społecznych nie udowodnił, że po dniu 31 lipca 2012r. podlega nadal słowackim ubezpieczeniom społecznym, to
z mocy przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych , z dniem 1 sierpnia 2012r. podlega ubezpieczeniom społecznym
w kraju jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą. W podstawie prawnej wyroku powołany został art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. , zaś w zakresie przyjętego rozstrzygnięcia o kosztach procesu art. 98 § 1 k.p.c.

Wyrok Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 18 maja 2018r. zaskarżony został przez wnioskodawcę R. G. (1) , który zarzucając w apelacji zarówno naruszenie przepisów prawa procesowego w tym: art. 217 § 1 i 2 k.p.c.
w zw. z art. 227 k.p.c. przez niedopuszczenie zgłoszonego wniosku o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka B. F. na okoliczność wykazania istnienia stosunku pracy pomiędzy nim a R. P. na terenie Słowacji, art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wybiórczą ocenę dowodów, a także art. 328 § 2 k.p.c. przez niewskazanie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku dowodów, na których sąd się oparł, wskazując jedynie lakonicznie, że „ treść zebranego w sprawie materiału dowodowego daje podstawę do stwierdzenia, że zaskarżona decyzja jest prawidłowa „ jak
i prawa materialnego tj. naruszenie art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE.L 2004 166 ), poprzez jego niezastosowanie w sytuacji gdy wnioskodawca wykonuje pracę najemną na terenie Słowacji w związku z czym winien podlegać ustawodawstwu słowackiemu, a także
art. 5 ust. 2 w zw. z art. 6 ust. 1 i art. 16 ust. 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia ( WE) nr 883/2004 w sprawie systemów zabezpieczenia społecznego ( Dz.Urz.UE.L.284 z dnia 30 października 2009r ) poprzez ustalenie ustawodawstwa polskiego na podstawie nieprawomocnych i nieprecyzyjnych informacji od w słowackiej instytucji właściwej mimo, iż Zakład powinien był powziąć wątpliwości co do takich ustaleń w myśl art. 5 ust. 2 wyżej powołanego rozporządzenia wykonawczego, co w konsekwencji doprowadziło do nieuprawnionego uznania jako właściwego ustawodawstwa polskiego, czy w końcu art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego zastosowanie , a w konsekwencji nieprawidłowe ustalenie ,że wnioskodawca w związku
z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej w kraju winien podlegać ustawodawstwu polskiemu, wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie żądania odwołania , przy zasądzeniu od pozwanego organu rentowego poniesionych w obu instancjach kosztów procesu ,w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Niezależnie od tego skarżący w apelacji jak też w dalszym piśmie procesowym z dnia 20 lipca 2018 r. zawnioskował o przesłuchanie go w postępowaniu apelacyjnym jak też dopuszczenie dowodów z dokumentów w postaci jego wniosku z dnia 29 maja 2018r. oraz odpowiedzi na ten wniosek słowackiej instytucji ubezpieczeniowej jak również decyzji Centrali ZUS w B. z dnia 27 czerwca 2018r. o zawieszeniu postępowania na okoliczność ustalenia , że postępowanie w sprawie tytułu jego ubezpieczeń społecznych na Słowacji nie zostało jeszcze zakończone.

W odpowiedzi na apelację pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Odział w R. wniósł o jej oddalenie jako bezzasadnej , przy zasądzeniu od wnioskodawcy kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, rozpoznając apelację wnioskodawcy R. G. (1) , zważył co następuje;

Wniesiony przez wnioskodawcę środek odwoławczy nie może odnieść pożądanego skutku. Jakkolwiek bowiem zaskarżony wyrok dotkniętych jest pewnymi wadliwościami zarówno w zakresie braku pełnych ustaleń faktycznych jak i oceny prawnej sprawy ( co siłą rzeczy stanowi też o uchybieniu w samym sposobie sporządzenia jego uzasadnienia ), to jednak w swym ostatecznym wyniku odpowiada prawu, a wyżej naprowadzone wadliwości procesowe Sądu I instancji mogą być konwalidowane przez tut. Sąd Apelacyjny jako sąd in meriti rozpoznający sprawę niejako na nowo ( por. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r. ,III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55). Czyniąc więc zadość powyższemu , należy już na wstępie odnotować (uzupełniając w tym zakresie ustalenia faktyczne Sądu I instancji), że wnioskodawca po dniu 31 lipca 2012r, tj. po okresie, na który uzyskał zaświadczenie A1 o podleganie ustawodawstwu słowackiemu nie nawiązał kontaktu
z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych w kraju, a tymczasem w dniu 6 sierpnia 2013r. słowacki Oddział ZUS w M. wydał postanowienie o wygaśnięciu obowiązkowego ubezpieczenia społecznego wnioskodawcy jako pracownika R. P. z dniem 31 lipca 2012 r. o czym pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. został poinformowany dopiero w dniu 5 kwietnia 2017r. Na podstawie kolejnych informacji słowackiej instytucji właściwej polski organ rentowy ustalił, że powyższa decyzja z dnia 6 sierpnia 2013r. została zaskarżona przez R. G. (1) odwołaniem z dnia 4 września 2013 r. , które przekazane zostało Centrali w B. do dalszego postępowania. W tej sytuacji pozwany ZUS wszczął postępowanie administracyjne poprzedzające wydanie zaskarżonej decyzji z dnia 8 lutego 2016 r. o ustaleniu tymczasowego podlegania przez wnioskodawcę ustawodawstwu polskiemu w zakresie zabezpieczeń społecznych. Jak ustalił zaś dodatkowo tut. Sąd Apelacyjny w oparciu o przedłożone przez wnioskodawcę w postępowaniu odwoławczym dowody ( v. k- 57-58) Centrala (...) w B. postanowieniem z dnia 27 czerwca 2018r. zawiesiła postępowanie z odwołaniaR. G. (1) od decyzji Słowackiego ZUS z dnia 6 sierpnia 2013r. „ do czasu dokładnego
i całkowitego ustalenia stanu faktycznego” . Tym samym nadal sporny pozostaje tytuł ubezpieczeń społecznych skarżącego na Słowacji.

Powyższa okoliczność ma zaś przesądzające znaczenie dla wyniku przedmiotowego sporu jako , że zaskarżona decyzja (...) Oddziału w R. wydana została na podstawie art. 6 ust.1 lit. b w zw. z art. 16 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia wykonawczego Parlamentu Europejskiego i Rady ( WE) nr 987/209, a więc
w trybie odmiennym od tego wdrażanego na podstawie art.13 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 ( co tym samym stanowi o bezzasadności zarzutu apelacji naruszenia tego ostatniego przepisu). Jest to więc decyzja ustalająca jedynie tymczasowo ( do czasu przesądzenia tytułu ubezpieczenia społecznego wnioskodawcy na Słowacji) obowiązek ubezpieczenia społecznego
w kraju odwołującego się . Mając zaś na względzie, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot kontroli sądowej i zakres rozstrzygnięcia wyznacza treść zaskarżonej decyzji organu rentowego ( por m.in .postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 r. II UZ 52/99, OSNC 2000/15/601 ) rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie wymagało jedynie to czy pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. w okolicznościach faktycznych przedmiotowej sprawy - przebiegu dotychczasowego postępowania w sprawie ustalenia właściwego ustawodawstwa dla R. G. (1)- był uprawniony do takiego postąpienia, przy czym już w tym miejscu podkreślić należy , że zarówno pozwany organ rentowy jak i sąd krajowy nie są uprawni do badania ważności tytułu ubezpieczenia społecznego wnioskodawcy na Słowacji, co wynika z przewidzianej w pkt 17 preambuły i art. 11 ust.3 a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ( WE) nr 883/2004 zasady terytorialności ( tak też w utrwalonym w tym względzie orzecznictwie Sądu Najwyższego, czego przykładem mogą być wyroki tego Sądu z dnia 23 sierpnia 2007r. I UK 68/07, OSNP 2008/19 - 20/300 , czy 6 czerwca 2013r.II UK 333/12 OSNP 2014/3/47) , tak więc już chociażby z tego względu wnioski dowodowe skarżącego o jego przesłuchanie jak też przesłuchanie pracodawcy słowackiego R. P. na okoliczność świadczenia pracy na Słowacji nie mogły zostać uwzględnione , jako pozostające bez wpływu na końcowy wynik sprawy (stąd też ich od oddalenie postanowieniem tut. Sądu wydanym na rozprawie apelacyjnej w dniu 28 listopada 2019 r., v.k-66v). Z drugiej strony należy też mieć na uwadze, że ze względu na wyżej podniesioną zasadę terytorialności pozwany organ rentowy nie może także orzec o obowiązku ubezpieczenia społecznego wnioskodawcy na Słowacji ( bliżej na ten temat w artykule prof. Krzysztofa Ślebzaka „ Ustalanie ustawodawstwa tymczasowego na podstawie rozporządzeń 883/2004 oraz 987/2009 „ „ Praca i Zabezpieczenie Społeczne Nr 7 z 2014r. str. 2-7 ). W tym stanie rzeczy należy stwierdzić, że
w sytuacji zawiśnięcia sporu co do tytułu ubezpieczenia społecznego wnioskodawcy na Słowacji ( właśnie z uwagi na powzięcie przez ZUS wątpliwości co do ustaleń słowackiej instytucji właściwej o wygaśnięciu tego tytułu skarżącego na Słowacji , co też czyni zarzut naruszenia art. 5 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady (WE) nr 987/2009 bezzasadnym ) powstał stan niepewności, który jak na razie nie da się usunąć w drodze wspólnego porozumienia i wypracowania zgodnego stanowiska pomiędzy instytucjami właściwymi obu państw Słowacji i Polski co, zważywszy na z jednej strony znaną tut. Sądowi z urzędu długotrwałość tego rodzaju w postępowań na Słowacji z drugiej zaś stan, w którym wnioskodawca po dniu 31 lipca 2012r. nie podlega zabezpieczeniu społecznemu w żadnym z tych państw uprawniało w pełni pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. do wydania zaskarżonej decyzji w trybie przywołanego już wyżej art. 6 ust. 1 lit. b rozporządzenia wykonawczego Parlamentu Europejskiego i Rady ( WE) nr 987/2009. Na celowość takiego postąpienia w sytuacji zawiśnięcia sporu co do tytułu ubezpieczeń społecznych ubezpieczonego poza granicami kraju zwracał już uwagę tut. Sąd Apelacyjny w wyroku z dnia 4 sierpnia 2016r. w sprawie o sygn. akt III AUa 262/16 , a pogląd ten jest nadal reprezentowany w orzecznictwie tut. Sądu, czego przykładem może być chociażby kolejny wyrok jaki zapadł w tożsamym jak w niniejszej sprawie stanie faktycznym w dniu 11 lipca 2019 r. w sprawie o sygn. akt III AUa7/19. Skoro zaś wnioskodawca R. G. (1) po dniu 31 lipca 2012r. prowadzi nadal nieprzerwanie pozarolniczą działalność gospodarczą w kraju , to stosownie do wyżej powołanego przepisu należało tymczasowo określić ustawodawstwo krajowe w zakresie jego zabezpieczenia społecznego. Na koniec Sąd Apelacyjny chciałby zauważyć, że zgodnie z art. 6 ust. 4 i 6 w zw. z art. 73 ust. 2 wyżej powołanego rozporządzenia wykonawczego Parlamentu Europejskiego i Rady ( WE) nr 987/2009
w przypadku, gdyby zostało ustalone , że mające zastosowanie ustawodawstwo nie jest ustawodawstwem państwa członkowskiego, do którego wnioskodawca został tymczasowo przypisany, uważa się, że instytucja, którą uznano za właściwą jest instytucją właściwą z mocą wsteczną, tak jak gdyby rozbieżność opinii nie miała miejsca, zaś składki zostają zwrócone bądź przekazane instytucji właściwej jako składki należne, które uważa się za opłacone z mocą wsteczną. Jeżeli zaś kwota tymczasowo opłacanych składek okazałaby się wyższa niż kwota składek należnych to nadpłata zostaje zwrócona osobie zainteresowanej. Tak więc przyjęte w zaskarżonej decyzji ZUS rozstrzygnięcie nie będzie miało żadnych negatywnych skutków dla odwołującego się , a jednocześnie usuwa stan niepewności prawnej w zakresie jego aktualnego statusu ubezpieczeniowego.

Mając, więc powyższe na uwadze - z braku dostatecznych podstaw faktycznych i prawnych- orzeczono ostatecznie o oddaleniu apelacji wnioskodawcy jako bezzasadnej na podstawie art. 385 k.p.c.( pkt I sentencji wyroku). Tak określony końcowy wynik sprawy uzasadniał z kolei obciążenie skarżącego poniesionymi przez ZUS w postępowaniu apelacyjnym kosztami zastępstwa procesowego w kwocie 240 zł, o czym orzeczono jak w pkt II w sentencji wyroku na podstawie art.98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c., przy uwzględnieniu minimalnej stawki wynagrodzenia fachowego pełnomocnika organu rentowego przewidzianej w § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynność radców prawnych (tekst jednolity Dz.U z 2018r. , poz. 265 ) .

ZARZĄDZENIE

1/ (...) (...) P. P.,

2/(...)

3/ (...) (...) - (...)