UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 maja 2019 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. przyznał M. G. prawo do emerytury górniczej poczynając od dnia (...)zawieszając jednocześnie jej wypłatę z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia. Przy ustalaniu wysokości emerytury górniczej okresy pracy górniczej od dnia 1 lipca 1987 roku do dnia 25 września 1991 roku, od dnia 13 października 1991 roku do 3 października 1993 roku oraz od dnia 23 października 1993 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku zostały przez organ rentowy uwzględnione z przelicznikiem 1,2.

W dniu 1 lipca 2019 roku pełnomocnik ubezpieczonego wniósł odwołanie od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę poprzez zaliczenie okresów zatrudnienia: od dnia 1 lipca 1987 roku do dnia 25 września 1991 roku, od dnia 13 października 1991 roku do 3 października 1993 roku oraz od dnia 23 października 1993 roku do dnia 14 stycznia 2007 do wysokości emerytury górniczej z zastosowaniem przelicznika 1,8 podnosząc, że stanowiska pracy zajmowane w tym okresie przez ubezpieczonego oraz faktycznie wykonywane czynności pracownicze odpowiadają stanowisku wymienionemu w pkt. 7 Działu III Załącznika Nr 3 do Rozporządzenia (...) z 23.12.1994 r., czyli pracy rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonującego prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o jego oddalenie. Organ rentowy wskazał, że nie uwzględnił okresów pracy ubezpieczonego: od dnia 1 lipca 1987 roku do dnia 25 września 1991 roku, od dnia 13 października 1991 roku do 3 października 1993 roku oraz od dnia 23 października 1993 roku do dnia 14 stycznia 2007 jako okresów wykonywania pracy w wymiarze półtorakrotnym, bowiem zajmowane przez skarżącego w tym okresie stanowisko elektromontera rozdzielni i sieci elektrycznej nie figuruje w załączniku nr 3 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca M. G., urodzony w dniu (...), w dniu
21 marca 2019 roku wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury górniczej. Wnioskodawca wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 2-4 akt emerytalnych)

M. G. z dniem (...)nabył prawo do emerytury górniczej.

Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury organ rentowy przyjął wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 10 lat kalendarzowych tj. od stycznia 2009 roku do grudnia 2018 roku. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury wyniósł 178,02%. Podstawa wymiaru obliczona została przez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 178,02 % przez kwotę bazową w wysokości 4003,88 zł., co dało kwotę 7127,71 zł.

Do ustalenia wysokości emerytury górniczej organ rentowy uwzględnił:

-29 lat i 11 miesięcy (359 miesięcy) okresów składkowych, z czego 124 miesiące z przelicznikiem 1,8, co dało 223,2 miesięcy, a 235 miesiące z przelicznikiem 1,2, co dało 282 miesiące (łącznie 505,2 miesięcy);

-1 rok i 8 miesięcy okresów nieskładkowych (20 miesięcy) ;

Wysokość świadczenia wyniosła 4945,32 zł.

Przy ustalaniu wysokości emerytury górniczej ZUS zaliczył wnioskodawcy okresy pracy górniczej od dnia 1 lipca 1987 roku do dnia 25 września 1991 roku, od dnia 13 października 1991 roku do 3 października 1993 roku oraz od dnia 23 października 1993 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku z przelicznikiem 1,2.

(dowód: decyzja z dnia 20 maja 2019 r. wraz z załącznikami– k. 33-37 akt emerytalnych)

Wnioskodawca od dnia 1 lipca 1987 roku nieprzerwanie jest zatrudniony w (...) z siedzibą w R. (wcześniej (...) w B.) na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy.

(dowód: świadectwo wykonywania pracy górniczej z dnia 11 marca 2019 roku k.6 akt emerytalnych)

W spornych okresach wnioskodawca pracował na Oddziale (...) (...) na stanowiskach:

- elektromontera pozostałych urządzeń od 1 lipca 1987 do dnia 30 czerwca 1991r.,

- elektromontera rozdzielni i sieci elektroenergetycznych: od dnia 1 lipca 1991 roku do dnia 25 września 1991 roku, od dnia 13 października 1991 roku do 3 października 1993 roku oraz od dnia 23 października 1993 roku do dnia 16 listopada 2006 roku;

- elektromontera maszyn i urządzeń górniczych w przodku od 17 listopada 2006 roku do 14 stycznia 2007 roku;

(dowód: umowa o pracę , angaże – w aktach osobowych, charakterystyka stanowiska pracy z 23.08.2019 roku – k. 27 akt)

Angażem z dnia 29 grudnia 2006 roku wnioskodawcy powierzono z dniem 17 listopada 2006 roku stanowisko elektromontera rozdzielni i sieci elektroenergetycznych w przodku i na takim stanowisku pracuje do chwili obecnej.

(dowód: angaż z dnia 29 grudnia 2006 roku k. 63 w aktach osobowych)

Powołana przez pracodawcę wnioskodawcy Komisja Weryfikacyjna na posiedzeniu w dniu 15 kwietnia 2009 roku ustaliła, że M. G. w okresie:

- od dnia od 1 lipca 1987 roku do 25 września 1991 roku stale przez 952 dniówki jako rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał prace elektryczne w wymiarze półtorakrotnym na stanowisku wymienionym w dziale III pkt 7 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczych oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.,

- od 13 października 1991 roku do 3 października 1993 roku stale przez 461 dniówek jako rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał prace elektryczne w wymiarze półtorakrotnym na stanowisku wymienionym w dziale III pkt 7 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczych oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty,

- od 23 października 1993 roku do 14 stycznia 2007 roku stale przez 2990 dniówek jako rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał prace elektryczne w wymiarze półtorakrotnym na stanowisku wymienionym w dziale III pkt 7 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczych oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty,

(dowód: protokół z posiedzenia Komisji Weryfikacyjnej - k. 7-8 akt emerytalnych)

W dniu 11 marca 2019 roku (...) z siedzibą w R. wystawiła wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy górniczej, w którym zaświadczyła, że wnioskodawca w okresie zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą:

- od dnia od 1 lipca 1987 roku do 25 września 1991 roku na stanowisku rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku wymienionym w dziale III pkt 7 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczych oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.,

- od 13 października 1991 roku do 3 października 1993 roku na stanowisku rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał prace elektryczne w wymiarze półtorakrotnym na stanowisku wymienionym w dziale III pkt 7 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczych oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty,

- od 23 października 1993 roku do nadal na stanowisku rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał prace elektryczne w wymiarze półtorakrotnym na stanowisku wymienionym w dziale III pkt 7 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczych oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty,

(dowód: świadectwo wykonywania pracy górniczej z dnia 11 marca 2019 roku k. 6 w aktach emerytalnych)

Do podstawowych, stałych obowiązków skarżącego na Oddziale (...) w spornych okresach: od dnia 1 lipca 1987 roku do dnia 25 września 1991 roku, od dnia 13 października 1991 roku do 3 października 1993 roku oraz od dnia 23 października 1993 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku na stanowisku ślusarza oraz ślusarza remontowego należało wykonywanie prac:

- związanych z obsługą ruchu elektrycznego na układach (...)

- elektrycznych przy zasilaniu koparek i zwałowarek w układach (...),

- związanych z konserwacją, montażem stacji zasilających układy (...);

- przy przesuwce i przebudowie systemu zasilania (...);

-związanych z obsługą i konserwacją układów (...);

(dowód: charakterystyka pracy k. 27 akt sprawy)

Wnioskodawca zajmował się utrzymaniem ruchu koparek wielonaczyniowych i zwałowarek pod względem elektrycznym. Prace wykonywał na odkrywce w stacjach elektroenergetycznych, które znajdowały się w odległości od 50 metrów do 300 metrów od maszyn podstawowych. (...) elektroenergetyczna to mobilny kontener o gabarytach ok. 6-9 metrów na 4 metry i wysokości ok. 2,5 – 3 metra, usytuowany na specjalnym pontonie, umożliwiającym jego przesuwkę na odkrywce wraz z postępem prac górniczych. Wewnątrz stacji elektroenergetycznej znajdują się urządzenia elektryczne zasilające koparki i zwałowarki na odkrywce. (...) jest połączona z maszyną podstawową grubym kablem. Operatorzy spycharek pod nadzorem elektromonterów z oddziału (...) przesuwali stacje na odkrywce średnio raz na miesiąc. Zależało to od postępu robót górniczych wykonywanych przez maszyny podstawowe. Wnioskodawca pracował wewnątrz stacji, gdzie dokonywał przeglądu urządzeń elektrycznych i ich konserwacji. Przy przesuwce stacji do obowiązków wnioskodawcy należało odłączenie kabla łączącego stację z maszyną podstawową, nadzorowanie przesuwki, a następnie ponowne podłączenie kabel.

(dowód: zeznania świadka A. K. protokół rozprawy z dnia 7 listopada 2019 roku od minuty 3:52 do minuty 11:52, zeznania świadka J. P. protokół rozprawy z dnia 7 listopada 2019 roku od minuty 12:09 do minuty 16:55, zeznania świadka A. M. – protokół rozprawy z dnia 7 listopada 2019r. od minuty 17:08 do minuty 21:45, zeznania wnioskodawcy protokół rozprawy z dnia 7 listopada 2019 roku od minuty 22:24 do minuty 27:37)

Wnioskodawca w okresie zatrudnienia od 1 lipca 1987 roku do 28 lutego 1998 roku nie pracował w systemie stykowym, w związku z tym nie posiadał dodatku stykowego i nie otrzymał z tego tytułu wynagrodzenia. Wykazane nadgodziny z tego okresu nie dotyczą styków.

(dowód: pismo (...) z siedzibą w R. z dnia 23 sierpnia 2019 roku - k.29 akt)

Od marca 1998 roku w (...) B. styki ewidencjonowane są jako nadgodziny. Pracownikowi za podmianę na stanowisku pracy bez wyłączania urządzeń (...) w ruchu doliczano 0,5 godziny dziennie faktycznie świadczonej pracy wynagradzanej jako godziny nadliczbowe.

Wnioskodawca pracował w nadgodzinach w:

- lipcu 1998 roku – 16 nadgodzin;

- lutym 2001 roku – 24 nadgodzin;

- kwietniu 2001 roku – 8 nadgodzin;

- kwietniu 2002 roku – 8 nadgodzin;

- maju 2002 roku – 8 nadgodzin;

- grudniu 2003 roku – 8 nadgodzin;

-kwietniu 2004 roku – 8 nadgodzin;

- czerwcu 2004 roku – 4 nadgodziny;

- maju 2005 roku – 4 nadgodzin;

- grudniu 2005 roku – 8 nadgodzin;

- czerwcu 2006 roku – 8 nadgodzin;

- sierpniu 2006 roku – 4 nadgodziny;

Z dokumentacji płacowej pracodawcy wnioskodawcy nie wynika, aby zaewidencjonowane wyżej nadgodziny wynikały z pracy w stykach.

(dowód: wykaz godzin nadliczbowych wnioskodawcy – k. 28 akt)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Odwołanie jest bezzasadne i jako takie nie zasługuje na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy przy wyliczeniu wysokości emerytury wnioskodawcy za sporne okresy od dnia 1 lipca 1987 roku do dnia 25 września 1991 roku, od dnia 13 października 1991 roku do 3 października 1993 roku oraz od dnia 23 października 1993 roku do dnia 14 stycznia 2007 roku zastosował na podstawie art. 51 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.) przelicznik 1,2. Pełnomocnik wnioskodawcy natomiast domagał się przeliczenia w/w okresów do stażu pracy w wymiarze półtorakrotnym oraz do wysokości emerytury wg. przelicznika 1,8 zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy.

Przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur, o których mowa w art. 50a lub 50e, stosuje się stosownie do treści art. 51 ust 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z zastrzeżeniem ust. 2, następujące przeliczniki:

1) 1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

2 ) 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50d;

3) 1,4 za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 1-3 i 5-9, wykonywanej częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią;

4) 1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego.

Przy ustalaniu wysokości emerytury górniczej przelicznik 1,8 za każdy rok pracy - jak wynika z art. 51 ust 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS - stosuje się wyłącznie do pracy, o której mowa w art. 50d ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Pracami do których stosuje się przelicznik 1,8 zgodnie z art. 50d ustęp 1 pkt 1 ustawy jest praca w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych.

Wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie zaliczane jest do pracy górniczej oraz wykonywanej w przodkach uwzględnianej w rozmiarze półtorakrotnym, powinno ustalić rozporządzenie wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 50d ust. 3. Ponieważ rozporządzenie takie nie zostało wydane, obowiązuje nadal (z mocy art. 194 wskazanej ustawy) wykaz stanowisk zawarty w załączniku nr 2 i 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 roku Nr 2, poz. 8), wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 5 ust. 5 i art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 1 lutego 1983 roku o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (tekst jedn.: Dz. U. z 1995 roku, Nr 30, poz. 154). Wykaz ten obowiązuje jednak jedynie w takim zakresie, w jakim jego przepisy nie są sprzeczne z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z FUS. A zatem zakładowe wykazy stanowisk, na których wykonywana jest praca górnicza, muszą być zgodne z wykazem nr 2 stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia, obejmującego stanowiska pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego uważa się za pracę górniczą lub wykazem nr 3 stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia, obejmującego stanowiska pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym. Jednakże dokonana przez pracodawcę kwalifikacja zajmowanego przez konkretnego pracownika stanowiska, jak i ewentualna zmiana tej kwalifikacji na podstawie protokołu komisji weryfikacyjnej, nie przesądza jeszcze o zaliczeniu zatrudnienia na tym stanowisku do pracy górniczej. O uznaniu pracy za pracę górniczą w rozumieniu omawianych przepisów nie decyduje bowiem treść wymienionych dokumentów, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998r., II UKN 570/97, OSNAPiUS 1999, nr 6, poz. 213, z dnia 22 marca 2001r., II UKN 263/00, OSNAPiUS 2002, nr 22, poz. 553 oraz z dnia 2 czerwca 2010r., I UK 25/10, LEX nr 621137). Rozporządzenie wykonawcze nie może zatem przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień niż uczynił to ustawodawca. Tym samym, przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowić muszą zawsze punkt wyjścia do oceny zasadności roszczeń emerytalnych wnioskodawcy.

Innymi słowy zastosowanie przelicznika 1,8 do pracy ubezpieczonego na stanowisku wymienionym w załączniku nr 3 do rozporządzenia wymaga by praca ta odpowiadała treści art. 50 d ust 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Stwierdzenie zatem przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy górniczej z, iż skarżący w spornych okresach zajmował stanowiska wymienione w załączniku nr 3 do rozporządzenia dział III poz.7 tj. rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku, nie jest jeszcze równoznaczne z wykonywaniem przez niego pracy, o której mowa w art. 50d ustęp 1 pkt 1 ustawy, jak chce jego pełnomocnik. Zwłaszcza, że jak wynika z akt osobowych pracodawca nigdy nie powierzył skarżącemu stanowiska rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku, ale zajmował on stanowiska: elektromontera pozostałych urządzeń, elektromontera rozdzielni i sieci elektroenergetycznych, elektromontera maszyn i urządzeń górniczych w przodku, które to stanowiska zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku są wymienione w Załączniku nr 2 jako stanowiska, na których zatrudnienie zaliczane jest do zwykłej pracy górniczej. Wnioskodawca w spornych okresach zajmował więc stanowiska pracy, które uprawniały go li tylko do zaliczenia tej pracy do zwykłej pracy górniczej. I tak, elektromonter maszyn i urządzeń górniczych na odkrywce oraz elektromonter zatrudniony w stałej grupie remontowej na odkrywce wymienieni są w załączniku nr 2 pod poz. 4.

Ustawodawca w załączniku nr 3 dział III pod poz. 7 do prac w wymiarze półtorakrotnym zalicza prace rzemieślników zatrudnionych na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujących prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń.

Tymczasem w art. 50 d ustawy o emeryturach i rentach z FUS ustawodawca do prac górniczych zaliczanych w wymiarze półtorakrotnym do emerytury i 1,8 do jej wysokości zalicza jedynie prace przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach.

Z zestawienia treści przepisu art. 50 d ustawy o emeryturach i rentach z FUS z zał. nr 3 dział III poz. 1 i poz.7 do rozporządzenia (...) wynika, że wykaz będący załącznikiem do rozporządzenia ma szerszy zakres przedmiotowy od przepisu art. 50d ustawy, gdyż dotyczy nie tylko montażu, likwidacji i transportu obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach jak art. 50d ustawy, ale także prac przy obsłudze i konserwacji tych maszyn i urządzeń.

Skarżący domagając się przeliczenia świadczenia emerytalnego z zastosowaniem przelicznika 1,8 do spornego okresu pracy górniczej winien wykazać, że na zajmowanym stanowisku wykonywał prace wymienione w art. 50 d ustęp 1 pkt 1 ustawy emerytalnej tj. prace bezpośrednio związane z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz inne prace przodkowe, a zatem takie, które należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin. Dotyczy to wyłącznie czynności stanowiących element ciągu technologicznego bezpośrednio związany z procesem wydobycia węgla. Wykaz stanowisk pracy, określony pomocniczo w załączniku nr 3 do rozporządzenia odnosi się zatem wyłącznie do wykonywanych zadań górnika, jeżeli spełniają one kryterium miejsca wykonywania pracy i jej charakteru określonego w przepisie art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 2015 roku, I UK 293/14,LEX: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2012 roku, I UK 295/11, LEX; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2010 roku, I UK 236/09; z dnia 22 kwietnia 2011 roku, I UK 360/10; z dnia 16 czerwca 2011 roku, IUK 381/10; 4 kwietnia 2012 roku, I UK 440/11; z dnia 28 kwietnia 2010 roku, I UK 339/09; opubl LEX; z dnia 18 marca 2015 roku, I UK 280/14, Legalis i wskazane w nich orzecznictwo).

Podkreślić należy, że kluczową kwestią jest pojęcie przodka. Przepisy nie definiują pojęcia przodka i prac przodkowych. Przyjęcie ogólnej tezy, że przodkiem w kopalni węgla brunatnego jest każde miejsce prowadzenia robót górniczych związanych z odwadnianiem, udostępnianiem i eksploatacją złoża kopaliny, jej transportem i transportem nadkładu, a nadto zwałowaniem nadkładu, a następnie rekultywacją wyrobisk i zwałowisk, (związane z pracą koparek, spycharek, ładowarek, zwałowarek) nie odpowiada pojęciu "pracy przodkowej", wynikającej z wykładni przepisów art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. (tak por. wyrok SA w Katowicach z dnia 16 kwietnia 2014 roku, IIIAUa 1121/13, LEX). W orzecznictwie SN kwestionuje się również zasadność rozszerzania samego pojęcia przodka wydobywczego, zauważając, że nie do zaakceptowania jest zapatrywanie, żeby miejsce przodka rozciągać na całą linię taśmociągów transportujących urobek, gdyż pojęcie przodka straciłoby swe znaczenie i tym sposobem nie można zaakceptować definicji "przodka", która wynika z opinii naukowo-technicznej i obejmuje wszystkie czynności związane z transportem kopaliny, realizowane w ramach ruchu zakładu górniczego (wyr. SN z 5 maja 2011 roku, I UK 395/10, L.).

Z powyższego wynika, iż pojęcie przodka musi być wykładane przez Sąd w sposób ścisły i ograniczać się wyłącznie do miejsca pracy koparek wielonaczyniowych, albo jej bezpośredniego sąsiedztwa, w którym wydobywa się urobek. Praca przodowa polega zaś na urabianiu i ładowaniu urobku lub nakładu, albo jest bezpośrednio związana z procesem urabiania urobku.

Jednocześnie w związku z ustawowym określeniem pojęcia pracy w przodkach należy stwierdzić, że dla zaliczenia pracy do stażu w wymiarze półtorakrotnym nie chodzi o jakąkolwiek pracę w przodku przy maszynach ładujących i transportujących, a wyłącznie o pracę, która polega na montażu, likwidacji i transporcie obudów maszyn ładujących i transportujących w przodkach. Pod określeniem "inne prace przodkowe" należy zaś rozumieć inne prace górnicze w przodku, jednakże rodzajowo nie mniej obciążające niż wymienione w powołanym przepisie ustawy art. 50d ust. 1 pkt 1. Stąd różnego rodzaju inne prace górnicze związane z eksploatacją, konserwacją i remontami urządzeń będących częścią składową układu technologicznego: koparka, taśmociąg, zwałowarka węgla nie mieszczą się w definicji pracy w przodkach z art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy. ( tak por. SA w Katowicach w wyroku z dnia 22 listopada 2012 roku, IIIAUa 437/12, LEX).

Z powyższych rozważań wynika, iż przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom w kopalni węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym czas pracy górniczej w przodku tylko wówczas, gdy spełnia łącznie wszystkie wskazane w powołanych przepisach przesłanki: co do miejsca wykonywania pracy, co do rodzaju czynności, co do obsługi wskazanych w tym przepisie maszyn i urządzeń. Wypełnienie np. jedynie warunku pracy w przodku nie jest zatem wystarczające do uznania, że praca ta spełnia definicję z art. 50 d ust. 1 pkt 1 i znajduje się w wykazie III załącznika 3 poz. 1 lub poz.7 rozporządzenia.

Przechodząc do analizy zatrudnienia skarżącego, należy podnieść że w spornych okresach cały czas na oddziale (...) zajmował się on utrzymaniem ruchu maszyn górniczych tj. koparek i zwałowarek na stanowisku elektromontera maszyn i urządzeń górniczych. Wnioskodawca – jak wynika z zeznań świadków - pracował w stacji elektroenergetycznej, gdzie dokonywał przeglądu i konserwacji urządzeń elektrycznych zasilających koparki i zwałowarki. Dodatkowo zajmował się nadzorem przy przesuwce stacji elektroenergetycznej.

Jego praca różniła się jedynie miejscem jej wykonywania na odkrywce w zależności od tego jakiej maszyny dotyczyło zasilanie w energię. A zatem zasilanie w energię zwałowarek odbywało się na zwałowisku, a koparek wielonaczyniowych w miejscu urabiania kopaliny czyli w przodku wydobywczym. Jak z tego wynika miejscem pracy skarżącego był przodek w rozumieniu art. 50d ustawy tj. przodek wydobywczy, jedynie wówczas, gdy zajmował się zasilaniem w energię koparek wielonaczyniowych.

Już tylko z tego względu brak było podstaw do zaliczenia skarżącemu do emerytury w wymiarze półtorakrotnym oraz do wysokości z przelicznikiem 1,8 okresu zatrudnienia w spornych okresach. Aby praca była zaliczona, jako kwalifikowana praca górnicza musi być zaś wykonywana bezpośrednio w przodku i to stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Tymczasem skarżący oprócz prac przy utrzymaniu ruchu koparek wielonaczyniowych, które były wykonywane w przodku wydobywczym, zajmował się w w/w okresie także utrzymaniem ruchu zwałowarek usytułowanymi poza przodkiem wydobywczym. Przypomnieć trzeba, że pojęcie przodka musi być wykładane w sposób ścisły i ograniczać się wyłącznie do miejsca pracy koparek wielonaczyniowych, albo jej bezpośredniego sąsiedztwa, w którym wydobywa się urobek. Natomiast jak wskazał w wyroku z dnia 22 listopada 2012r. (III AUa 437/12) Sąd Apelacyjny w Katowicach, różnego rodzaju prace górnicze związane z eksploatacją, konserwacją i remontami urządzeń będących częścią składową układu technologicznego: koparka, taśmociąg, zwałowarka, na odkrywce węgla brunatnego nie mieszczą się w definicji pracy w przodkach. W związku z tym biorąc pod uwagę miejsce wykonywania czynności pracowniczych przez skarżącego (zwałowisko) uznać trzeba, że prace przy bieżącym utrzymaniu zwałowarki nie były wykonywane w przodku. Co oznacza, że skarżący nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu w przodku wydobywczym. Jak bowiem wyżej wyjaśniono pracą w przodku w rozumieniu art. 50d ustawy jest tylko praca w tzw. przodku wydobywczym, a zatem w miejscu, w którym wydobywa się urobek. Przodek ogranicza się wyłącznie do miejsca pracy koparek wielonaczyniowych albo ich bezpośredniego sąsiedztwa, w którym wydobywa się urobek. Analogiczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z 21 lutego 2019 roku w sprawie I UK 36/18, gdzie stwierdził, iż przodek jest szczególnym miejscem terenu odkrywki, na którym urabia się i ładuje urobek, w bezpośredniej bliskości pierwszej maszyny podstawowej z układu (...) (koparka – taśmociąg – zwałowarka), czyli koparki.

Miejsce zwałowania nadkładu (zwałowisko), gdzie pracują maszyny podstawowe tj. zwałowarki nie jest bezpośrednio związane z miejscem wydobywania urobku, a zatem nie mieści się w pojęciu przodka określonego w art. 50d ustawy. Tym samym prace na zwałowisku w obrębie pracy maszyny podstawowej jaką jest zwałowarka nie są pracami przodkowymi wymienionymi z art. 50d ustawy. Skoro zatem skarżący w spornych okresach wykonywał prace przy utrzymaniu ruchu koparek wielonaczyniowych i oprócz tych prac wykonywał także prace przy utrzymaniu ruchu zwałowarek, to nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu prac wymienionych w art. 50d ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Aby bowiem prace górnicze, o których mowa w art. 50 d ust. 1 ustawy mogły stanowić stosownie do treści art. 51 ust. 1 podstawę do zastosowania przelicznika 1,8 do wysokości emerytury, muszą być wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Warunek wykonywania prac górniczych co najmniej połowy wymiaru czasu pracy został wskazany w art. 50 b ustawy. Należy jednakże podkreślić, iż przepis ten znajduje się w rozdziale 3a dotyczącym emerytur górniczych. Przepis ten stanowi regulację dotyczącą uwzględnienia okresów pracy górniczej i pracy równorzędnej z pracą górniczą przy ustalaniu prawa do emerytury. Do ustalenia zatem prawa do emerytury wystarczające jest, aby praca górnicza, tj. praca o której mowa w art. 50 c i równorzędna była wykonywana co najmniej połowę wymiaru czasu pracy. Zgodnie natomiast z art. 50 d ust. 1 przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej zalicza się w wymiarze półtorakrotnym okresy wskazane w tym przepisie. Odnosząc się zaś do stosowanego załącznika nr 3 dział III, poz. 7 prace te muszą być wykonane bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, co jednoznacznie wynika z treści przepisu, na który powoływał się pełnomocnik wnioskodawcy.

Również biorąc pod uwagę rodzaj czynności wykonywanych w tym okresie przez skarżącego (prace konserwacyjne urządzeń elektrycznych wykonywane w stacji elektroenergetycznej ) nie budzi wątpliwości, iż nie były to prace bezpośrednio związane z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach, a zatem takie, które należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin.

Pomimo zatem, że wykonując prace elektryczne w stacji elektroenergetycznej związane z koparkami wielonaczyniowymi skarżący pracował w przodku wydobywczym, to jego praca z uwagi na jej charakter nie byłą pracą przodkową w rozumieniu art. 50 d ustawy. Nie każda bowiem praca wykonywana w przodku wydobywczym mieści się w pojęciu innych prac przodowych wymienionych w art. 50 d ustawy.

Z uwagi zatem na rodzaj utrzymywanych w ruchu przez skarżącego maszyn górniczych (oprócz koparek, także zwałowarki) oraz miejsce wykonywania czynności (zwałowisko i przodek) wnioskodawca nie wykonywał kwalifikowanej pracy górniczej z art. 50d ustawy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w spornych okresach . Również zakres wykonywanych przez skarżącego czynności ( prace obsługowe i konserwacyjne na koparkach i zwałowarkach) nie wyczerpuje pojęcia prac przodkowych. Nie są to bowiem prace pozostające w bezpośrednim związku z procesem urabiania i pozyskiwania urobku i ani prace przy likwidacji i transporcie maszyn urabiających i transportujących w przodkach. Wykonywane przez wnioskodawcę prace kontrolne, obsługowe, konserwacyjne na koparkach i zwałowarkach, nie są objęte zakresem art. 50 d ustawy.

Dysponowanie przez skarżącego świadectwem wykonywania pracy górniczej nie ma wpływu na ocenę charakteru jego pracy. Świadectwo wykonywania pracy górniczej jest dokumentem prywatnym, a zatem stanowi jedynie dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie w nim zawarte. Nie korzysta natomiast tak jak dokumenty urzędowe z domniemania prawdziwości tego co zostało w nim zaświadczone. Mimo zatem posiadania takiego świadectwa, na wnioskodawcy, wobec zakwestionowania prawdziwości tego dokumentu przez organ rentowy spoczywał ciężar wykazania jego prawdziwości, czemu skarżący nie sprostał. To samo odnosi się do protokołu z posiedzenia Komisji weryfikacyjnej. Należy przypomnieć, że ani rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty, ani tym bardziej wewnętrzne zarządzenia pracodawcy, nie mogą przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień, niż uczynił to ustawodawca w art. 50 d ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zaś wykładnia przepisów powołanego rozporządzenia nie może zmieniać, ani rozszerzać ustawowej definicji pracy górniczej. Innymi słowy, analiza w ocenie pracy górniczej, zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym, powinna się koncentrować na jej ustawowych warunkach (pojęciu tej pracy), a nie na samej nazwie stanowiska (vide: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2011 r., sygn . I UK 382/10). Zatem ustalenie, że w spornym okresie praca górnicza ubezpieczonego miała kwalifikowany charakter, winno znaleźć oparcie w wynikach postępowania dowodowego.

Tymczasem jak wyżej wskazano, w związku z ustawowym określeniem pojęcia pracy w przodkach nie chodzi o jakąkolwiek pracę w przodku i nawet nie chodzi o jakąkolwiek pracę przy maszynach urabiających, ładujących i transportujących urobek, a wyłącznie o pracę, która polega na montażu, likwidacji i transporcie obudów maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach, zaś pod określeniem "inne prace przodkowe" należy rozumieć inne prace górnicze w przodku, rodzajowo nie mniej obciążające niż wymienione w powołanym przepisie ustawy. Muszą to być zatem zarówno prace na wskazanych maszynach podstawowych, jak również muszą to być prace związane bezpośrednio z procesem urabiania i ładowania urobku.

W konsekwencji należało uznać, iż zastosowanie przez organ rentowy przelicznika 1,2 w przypadku wnioskodawcy w odniesieniu do spornych okresów było całkowicie zasadne.

Okoliczności tej nie zmienia fakt zaliczenia skarżącemu przez organ rentowy do stażu górniczego w wymiarze półtorakrotnym i do wysokości z przelicznikiem 1,8 dalszego okresu pracy tj. od 15 stycznia 2007 roku na oddziale (...) na stanowisku elektromontera maszyn i urządzeń górniczych w przodku, gdzie wnioskodawca wykonywał te same prace co w spornych okresach. Ponieważ wnioskodawca nie kwestionował w tym zakresie decyzji, Sąd nie może z urzędu zweryfikować stanowiska organu rentowego, pomimo jego oczywistej błędności.

Biorąc wszystkie powyższe względy pod uwagę Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.

WYROK

UZASADNIENIE