Sygn. akt II S 367/18
Dnia 5 lutego 2019 roku
Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny – Odwoławczy
w składzie następującym:
Przewodniczący: SSO Izabella Stawicka (sprawozdawca)
Sędziowie: SO Liliana Kaltenbek
SO Beata Kurdziel
po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 2019 roku w Krakowie
na posiedzeniu niejawnym
sprawy ze skargi W. G.
na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, dotyczącej postępowania przed Sądem Rejonowym w Wadowicach, sygnatura akt I Ns 531/11
postanawia:
1. stwierdzić przewlekłość postępowania w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym w Wadowicach do sygn. akt I Ns 531/11,
2. nakazać Sądowi Rejonowemu w Wadowicach wyznaczenie w ciągu dwóch tygodni terminu posiedzenia w sprawie I Ns 531/11, w celu zweryfikowania kręgu uczestników postępowania stosownie do ustaleń poczynionych w oparciu o dokumentację geodezyjną oraz ustalenia dalszego toku postępowania dowodowego w związku ze stanowiskiem wnioskodawczyni zawartym w piśmie z dnia 1 sierpnia 2017 r.,
3. zarządzić na rzecz skarżącej zwrot kwoty 200 zł (dwieście złotych) tytułem opłaty sądowej od skargi.
SSO Liliana Kaltenbek SSO Izabella Stawicka SSO Beata Kurdziel
Skarżąca W. G. domagała się stwierdzenia, że w sprawie prowadzonej przed Sądem Rejonowym w Wadowicach do sygn. akt I Ns 531/11 nastąpiła przewlekłość postępowania. Wniosła również o zobowiązanie Sądu Rejonowego w Wadowicach do wydania zarządzenia w przedmiocie wyznaczenia rozprawy.
Skarżąca podniosła, że występując w 2011 r. z wnioskiem o ustanowienie drogi koniecznej miała na względzie w miarę szybkie uregulowanie sytuacji prawnej. Tymczasem przedłużający się stan oczekiwania pomiędzy kolejnymi czynnościami Sądu bezpośrednio uderza w interes skarżącej, która w obecnym stanie sprawy w żaden sposób nie jest w stanie wpłynąć na przebieg postępowania. Przez okres 7 lat nie udało się chociażby ustalić pełnego kręgu uczestników postępowania.
Zgłaszając swój udział w postępowaniu Skarb Państwa – Prezes Sądu Rejonowego w Wadowicach wniósł o oddalenie skargi jako bezzasadnej oraz o zasądzenie od skarżącej na rzecz Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego w Wadowicach kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W ocenie uczestnika przeprowadzona analiza akt sprawy I Ns 531/11 nie wykazała zarzucanej przewlekłości postępowania. Z powodu wysokiej absencji chorobowej sędziego referenta w latach 2016 – 2018 postępowanie jest wprawdzie długotrwałe, jednak czynności procesowe są podejmowane prawidłowo i rytmicznie. W okresie od rozprawy w lipcu 2017 r. do chwili obecnej Sąd podejmował szereg czynności, mających na celu ustalenie właściwego kręgu uczestników postępowania, prowadził korespondencję z wnioskodawczynią oraz uczestnikami, jak również pozyskiwał stosowne dokumenty odnośnie działek będących przedmiotem postępowania.
Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:
W rozpoznawanej sprawie wniosek o ustanowienie służebności drogi koniecznej W. G. złożyła w Sądzie Rejonowym w Wadowicach w dniu 21 czerwca 2011 r. Po uzupełnieniu braków formalnych wniosku, postanowieniem z dnia 17 listopada 2011 r. Sąd Rejonowy wezwał do udziału w sprawie pozostałych uczestników. Pierwsza rozprawa odbyła się 22 grudnia 2011 r., kiedy dopuszczono dowód z oględzin przedmiotu postępowania celem jego identyfikacji na gruncie oraz wezwano do udziału w sprawie nowych uczestników postępowania. Zarządzeniem z dnia 8 maja 2012 r. dla uczestników nieznanych z miejsca pobytu ustanowiono kurator. Oględziny z udziałem biegłego odbyły się w dniu 22 października 2012 r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego dla ustalenia wariantów przebiegu służebności drogi koniecznej, która została złożona w dniu 8 stycznia 2013 r. W dniu 25 czerwca 2013 r. wezwano do udziału w sprawie kolejnych uczestników. Krąg uczestników ustalano też na rozprawach w dniu 26 marca 2014 r., 23 lipca 2015 r. oraz 25 lipca 2017 r. Na ostatniej rozprawie Sąd zakreślił wnioskodawczyni termin na wskazanie brakujących następców prawnych oraz podania aktualnego stanowiska w sprawie. Co do popieranego wariantu drogi koniecznej wnioskodawczyni wypowiedziała się w piśmie z dnia 1 sierpnia 2017 r., wskazując jednocześnie, że nie jest w stanie ustalić samodzielnie danych osobowych i adresowych wskazanych następców prawnych oraz wnosząc o podjęcie właściwych czynności przez Sąd z urzędu. Zarządzeniem z dnia 27 listopada 2017 r. Sędzia Przewodnicząca zwróciła się do Wydziału Ksiąg Wieczystych tamtejszego Sądu o wydanie zaświadczenia o stanie prawnym działek powstałych z podziału działki nr (...) w L. oraz do uczestniczek postępowania o przedstawienie posiadanych informacji o zmianie właścicieli działek objętych postępowaniem. Kolejnym zarządzeniem z dnia 8 marca 2018 r. zobowiązano wnioskodawczynię do dołączenia wypisu z rejestru gruntów nieruchomości oraz aktualnych odpisów z ksiąg wieczystych. Pismem z dnia 15 maja 2018 r. wnioskodawczyni ponownie wniosła o przyspieszenie rozpoznania sprawy. Zarządzeniem z dnia 25 maja 2018 r. polecono zwrócić się do Starostwa Powiatowego i Wydziału Ksiąg Wieczystych o przedłożenie dokumentacji. Zarządzeniem z dnia 14 sierpnia 2018 r. wezwano wnioskodawczynię o podanie danych adresowych kolejnych osób oraz o uiszczenie zaliczki na wydatki.
Przedstawiony powyżej przebieg postępowania wskazuje, że w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, datującej się co najmniej od września 2017 r. do chwili obecnej. Trzeba podkreślić, że w piśmie z dnia 1 sierpnia 2017 r. wnioskodawczyni sprecyzowała swoje stanowisko procesowe, wskazując popierany wariant przebiegu służebności drogi koniecznej. Wówczas Sąd Rejonowy zyskał podstawę do dalszego ustalania stanu prawnego określonych nieruchomości oraz wiedzę na temat koniecznej do zgromadzenia dokumentacji geodezyjnej i wieczysto księgowej, właściwej do poczynienia stosownych ustaleń. Już wtedy nie istniały przeszkody, by zwrócić się do wszystkich stosownych organów o nadesłanie informacji, jednak czynności zmierzające do zgromadzenia materiału dowodowego zostały w sposób nieuzasadniony rozciągnięte w czasie. Podkreślenia wymaga, że Sąd w postępowaniu nieprocesowym posiada szereg uprawnień, by podejmować stosowne czynności z urzędu. Jednocześnie powinien dążyć do maksymalnej koncentracji materiału dowodowego, by postępowanie przebiegało sprawnie, a konieczne ustalenia były możliwe do poczynienia w najkrótszym dostępnym czasie.
Zgodnie z dyspozycją art. 2 ust. 1 ustawy dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843, z późn. zm.), strona może wnieść skargę o stwierdzenie przewlekłości postępowania, tj. o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie w tej sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. O naruszeniu prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki można mówić tylko wówczas, gdy z przyczyn leżących po stronie Sądu postępowanie w danej sprawie trwa dłużej niż jest to konieczne dla wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności i wydania merytorycznego rozstrzygnięcia. Skarga na przewlekłość postępowania może być skuteczna jedynie wówczas, jeżeli zwłoka nastąpiła na skutek działania lub bezczynności sądu. Chodzi zatem o to, aby czynności sądu zabierały odpowiednią ilość czasu, to jest odbywały się bez zbędnej zwłoki, która wskazywałaby na bezczynność sądu lub bezproduktywność jego działań (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 1 października 2008 roku, sygn. akt II S 6/08, KZS 2008/11/70). Odpowiada temu nakaz rozważenia przy rozpoznawaniu skargi nie tylko terminowości podjętych czynności, ale także ich prawidłowości. W konsekwencji o przewlekłości postępowania można mówić zarówno wtedy, gdy organ nie podejmuje żadnych czynności, jak i wtedy, gdy je podejmuje, ale są one nieprawidłowe i w ich następstwie dochodzi do zwłoki w rozpatrzeniu sprawy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2014 r. III SPP 56/14).
Podkreślenia wymaga przy tym, że opóźnienie rozpoznania niniejszej sprawy w dużej mierze spowodowane z jednej strony brakiem koncentracji w przeprowadzania postępowania dowodowego a z drugiej wielokrotnymi nieobecnościami w pracy sędziego referenta. Podkreślić też trzeba, że okoliczności podnoszone przez Prezesa Sądu Rejonowego w Wadowicach (wskazywane okresy absencji sędziego referenta oraz obłożenie pracą poszczególnych referatów) pozostają bez wpływu dla oceny, czy w sprawie miała miejsce przewlekłość postępowania. Istotne pozostaje jedynie to, czy sprawę rozpoznano w tzw. rozsądnym terminie. Obowiązkiem Państwa jest bowiem zapewnienie takiego sposobu funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, aby rozstrzygnięcie sprawy nie trwało dłużej niż to jest konieczne. W rozpoznawanej sprawie niewątpliwie ten zakres został naruszony.
Ustawodawca oprócz podstawowego żądania, które może być zawarte w skardze, a mianowicie żądania stwierdzenia przewlekłości postępowania przewidział w niej również możliwość wystąpienia przez skarżącego między innymi z żądaniem wydania sądowi rozpoznającemu sprawę zalecenia podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności (art. 6 ust. 3 ustawy). W rozpoznawanej sprawie niewątpliwie istnieje potrzeba niezwłocznego wyznaczenia posiedzenia jawnego, na którym nastąpi definitywna weryfikacja kręgu osób zainteresowanych w sprawie oraz zostanie ustalony dalszy przebieg czynności dowodowych. Jednoznacznie w §62 Regulaminu urzędowania sądów powszechnych wskazano na obowiązek przeprowadzania posiedzenia organizacyjnego w postępowaniu nieprocesowym podczas, którego omówione i zaplanowane zostaną czynności zmierzające do rozpoznania sprawy.
Z powyższych względów na podstawie art. 12 ust. 2, 3 i 4 oraz art. 17 ust. 3 ustawy Sąd orzekł jak w postanowieniu.
SSO Liliana Kaltenbek SSO Izabella Stawicka SSO Beata Kurdziel