UZASADNIENIE

wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z dnia 26 marca 2019 r.

Powód M. D. wniósł przeciwko stronie pozwanej (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w P. (obecnie w K.) pozew o uznanie za bezskuteczną w stosunku do niego, co do wierzytelności z tytułu nakładów w kwocie 1 732 000 zł przysługujących mu wobec dłużnika W. N. (1), czynności prawnych w postaci umowy sprzedaży i oświadczenia o ustanowieniu hipotek umownych oraz o zasądzenie kosztów procesu. W piśmie procesowym z 29 lutego 2016 r. (k.1321) powód rozszerzył roszczenie o żądanie uznania ww. czynności za bezskuteczne wobec niego w zakresie ww. kwoty 1 732 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od 26 marca 2013 r.

W uzasadnieniu powód przedstawił swoje stanowisko, to jest uzasadnił podstawę i wartość wierzytelności oraz wskazał, dlaczego jego zdaniem w stanie faktycznym sprawy ziściły się przesłanki uznania ww. czynności prawnych ze bezskuteczne wobec niego.

Strona pozwana (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. (obecnie w K.) wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

Strona pozwana zaprzeczyła jakoby powodowi przysługiwała wierzytelność wobec W.N. (1) i uzasadniła swoje stanowisko, a niezależnie od tego wskazała, że wysoce wątpliwe jest, aby w stanie faktycznym ziściły się przesłanki z art.527 § 1 kc.

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z 11 września 2017 r. uwzględnił powództwo w ten sposób, że w punkcie I uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda umowę sprzedaży i oświadczenie o ustanowieniu hipotek umownych z 20 czerwca 2012 r., sporządzonej przed notariuszem J. D. w Kancelarii Notarialnej w T., Rep. (...), na mocy której na stronę pozwaną zostało przeniesione prawo użytkowania wieczystego nieruchomości składającej się z działek gruntu (...), (...), (...) i (...) obr.(...) pow. 1,0033 ha z usytuowanymi na nich budynkami stanowiącymi odrębne nieruchomości, położonych w K. objętych KW nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w O. VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w K., w punkcie II zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 19 417 zł tytułem kosztów procesu, a w punkcie III nakazał ściągnąć od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 88 548,09 zł tytułem kosztów sądowych od jakich powód był zwolniony.

Po wydaniu ww. wyroku strony wniosły o sporządzenie jego uzasadnienia, a po sporządzeniu i doręczeniu stronom wyroku z uzasadnieniem, strona pozwana wniosła apelację od wyroku, która następnie została odrzucona wobec nieuiszczenia opłaty od apelacji, w efekcie czego wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie z 11 września 2017 r. jest prawomocny.

Niezależnie od złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia i doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem, powód złożył wniosek o uzupełnienie wyroku przez umieszczenie w wyroku opisu wierzytelności, która mu przysługuje wobec W.N. (1).

Sąd Okręgowy oddalił ww. wniosek, wskazując w uzasadnieniu, że treść roszczenia ze skargi pauliańskiej, zgodnie z art.527 kc, polega na prawie domagania się rozstrzygnięcia uznającego oznaczoną czynność za bezskuteczną w stosunku do powoda.Art.527 kc i przepisy kpc nie dopuszczają sformułowania w ramach żądania pozwu treści wierzytelności, ani jej zamieszczenia w sentencji wyroku. Wierzytelność, której istnienie może stwierdzić sąd w ramach postępowania rozpoznawczego poprzez zastosowanie normy cywilnoprawnej do indywidualnej sytuacji osoby, zostaje określona poprzez to, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia pomiędzy tymi samymi stronami (art.366 kpc). W sprawie, co wynika z uzasadnienia wyroku, sąd nie stwierdził istnienia wierzytelności powoda względem W.N. (1) z tytułu nakładów na nieruchomość i wierzytelności z tytułu odsetek, ale stwierdził istnienie wierzytelności, bez należności ubocznych, o zwrot równowartości wniesionego do spółki cywilnej wkładu, jako świadczenia nienależnego (art. 410 i 405 kc), a założenie, że sąd jest związany żądaniem w zakresie sformułowanej w pozwie wierzytelności, na czym oparto niniejszy wniosek, skutkowałoby oddaleniem powództwa.

Powód wniósł zażalenie na to postanowienie, a Sąd Apelacyjny rozpoznając zażalenie uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał wniosek do ponownego rozpoznania, wskazując w uzasadnieniu ww.orzeczenia, że należy odróżnić zasadność wniosku o uzupełnienie wyroku z punktu widzenia spełnienia przesłanek procesowych i materialnoprawnych. Ocena, czy powód wniósł uzasadniony wniosek o uzupełnienie wyroku z punktu widzenia ziszczenia się przesłanek procesowych, sprowadza się w istocie do porównania treści żądania pozwu i treści wyroku. Jeżeli sąd orzekł inaczej, aniżeli w pozwie (lub dalszych modyfikacjach pozwu) żądał powód to wniosek o uzupełnienie wyroku należy uznać za uzasadniony. Oczywiście, inną kwestią jest, czy taki wniosek jest uzasadniony z punktu widzenia spełnienia przesłanek materialnoprawnych, to znaczy, czy wyrok winien być uzupełniony w sposób żądany przez stronę. Jeżeli sąd orzekający uzna, że nie zostały spełnione materialnoprawne przesłanki uzupełnienia wyroku to wówczas uwzględni wniosek o uzupełnienie wyroku w ten sposób, że oddali powództwo w zakresie wynikającym z wniosku o uzupełnienie wyroku.

W wyniku ponownego rozpoznania wniosku powoda o uzupełnienie wyroku Sąd Okręgowy uzupełnił wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo w pozostałym zakresie i wnioski stron o zasądzenie kosztów postępowania wywołanego wniesieniem ww. wniosku.

W uzasadnieniu ww. wyroku Sąd Okręgowy wskazał, że powód, oprócz żądania uznania bezskuteczności czynności rozporządzającej prawem użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w K., objętej KW nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy wO. VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w K., domagał się orzeczenia, że bezskuteczność dotyczy wierzytelności przysługującej powodowi wobec W.N. (1) z tytułu nakładów na ww. nieruchomość w kwocie 1 732 000 zł z ustawowymi odsetkami. Tymczasem w sprawie, co wynika z uzasadnienia wyroku z 11 września 2017 r., Sąd Okręgowy nie stwierdził istnienia wierzytelności powoda względem W.N. (1) z tytułu nakładów na nieruchomość, ani wierzytelności z tytułu odsetek, natomiast stwierdził istnienie wierzytelności, bez należności ubocznych, o zwrot równowartości wniesionego do spółki cywilnej wkładu jako świadczenia nienależnego (art. 410 i 405 kc).

Przyczyną oddalenia wniosków o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego była okoliczność, że wynagrodzenie za czynności wynikające ze złożenia wniosku o uzupełnienie wyroku nie przysługuje, co wynika z rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie i czynności radców prawnych.

Strony zaskarżyły ww. wyrok uzupełniający, przy czym powód wniósł apelację, a strona pozwana zażalenie na zawarte w wyroku rozstrzygnięcie o kosztach procesu.

W apelacji od wyroku uzupełniającego powód zaskarżył ww. wyrok w zakresie pkt I i II w części oddalającej jego wniosek o zasądzenie kosztów i zarzucił wyrokowi:

I. naruszenie przepisów postępowania skutkujące jego nieważnością, o której mowa w art.379 pkt 4 k.p.c., a to naruszenie art. 386 § 5 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. poprzez rozpoznanie sprawy uzupełnienia wyroku po uchyleniu p rzez Sąd II instancji postanowienia oddalającego jego wniosek o uzupełnienie wyroku i przekazaniu sprawy uzupełnienia wyroku Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, przez Sąd I instancji w tym samym składzie w sytuacji, gdy rozpoznanie sprawy uzupełnienia wyroku winno nastąpić w innym składzie;

II. nier ozpoznanie istoty sprawy poprzez zaniechanie ustalenia i oznaczenia przez Sąd I instancji podlegającej ochronie w procesie ze skargi pauliańskiej wierzytelności powoda względem dłużniczki W.N. (1), to jest wierzytelności, ze względu na którą uznano czynność prawną dłużniczki W.N. (1) i pozwanej za bezskuteczną w stosunku do powoda;

III. sprz eczność istotnych ustaleń faktycznych z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na uznaniu, że powodowi przysługuje wobec dłużniczki W.N. (1) wierzytelność o zwrot wniesionego do spółki cywilnej wkładu, jako świadczenia nienależnego, w wysokości „c.a. 1 650 000 zł” w sytuacji, gdy z materiału dowodowego (w tym opinii biegłego określającej wysokość nakładów na ww. nieruchomość) wynika, że powodowi przysługuje wobec dłużniczki W.N. (1) wierzytelność o zwrot nakładów na ww. nieruchomość w kwocie 1 732 000 zł z ustawowymi odsetkami od 26 marca 2013 r. co w konsekwencji doprowadziło do bezzasadnego oddalenia powództwa w części (tj. w zakresie oznaczenia podlegającej ochronie wierzytelności);

IV. naruszenie przepisów postępowania, to jest:

1. art. 321 § 1 k.p.c. oraz art. 187 § 1 k.p.c. i art. 351 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie przez Sąd I instancji uzupełnienia wyroku i oznaczenia podlegającej ochronie w procesie ze skargi pauliańskiej wierzytelności powoda względem dłużniczki W.N. (1) z uwagi na to, że Sąd I instancji nie stwierdził istnienia wierzytelności powoda względem W.N. (1)z tytułu nakładów na nieruchomość, a jedynie wierzytelność o zwrot równowartości wniesionego do spółki cywilnej wkładu, podczas gdy Sąd I instancji, nie będąc związanym kwalifikacją prawną wierzytelności (notabene niewskazywaną przez powoda w toku procesu), w sytuacji stwierdzenia w ramach podstawy faktycznej powództwa istnienia podlegającej ochronie wierzytelności, winien oznaczyć taką wierzytelność w sentencji wyroku ze skargi pauliańskiej bez względu na przyjętą podstawę prawną takiej wierzytelności, a w wypadku wątpliwości w tym zakresie — zawiesić postępowanie do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy, w której powód dochodzi zapłaty z tytułu takiej wierzytelności wobec dłużniczki W.N. (1) która toczy się przed Sądem Okręgowym wK.pod sygn. (...);

2. art.328 § 2 k.p.c. poprzez zaniechanie wskazania w uzasadnieniu wyroku podstawy prawnej i faktycznej rozstrzygnięcia, co skutkuje brakiem możliwości poznania motywów, które stanęły u podstaw wydanego przez Sąd I instancji wyroku, czyniąc jego kontrolę instancyjną niemożliwą;

3. art.325 kpc w związku z art.351 § 1 kpc poprzez wydanie wyroku wewnętrznie sprzecznego, którego treść nie pozwala na jego wykonanie i przeprowadzenie w oparciu o niego egzekucji, a to z uwagi na nieoznaczenie w wyroku ze skargi pauliańskiej chronionej wierzytelności i oddalenie żądania oznaczenia wierzytelności powoda podlegającej ochronie w procesie ze skargi pauliańskiej w sytuacji, gdy Sąd Okręgowy uznał wobec powoda za bezskuteczną czynność prawną dokonaną przez dłużniczkę i stronę pozwaną, czyli uwzględnił powództwo ze skargi pauliańskiej;

V. naruszenie prawa materialnego, a to art. 527 § 1 kc poprzez oddalenie powództwa ze skargi pauliańskiej w części dotyczącej oznaczenia podlegającej ochronie wierzytelności powoda w sytuacji, gdy Sąd I instancji uznał czynność prawną dłużniczki W.N. (1) i strony pozwanej za bezskuteczną w stosunku do powoda, jako dokonaną z jego pokrzywdzeniem, co w konsekwencji doprowadziło do sytuacji, w której wyrok ze skargi pauliańskiej z jednej strony uznaje czynność prawną za bezskuteczną, z drugiej natomiast strony nie określa chronionej wierzytelności, podczas gdy w sentencji wyroku w sprawie ze skargi pauliańskiej konieczne jest oznaczenie wierzytelność powoda, zarówno pod względem podmiotowym, jak i przedmiotowym, tj. wymagane jest wskazanie osoby wierzyciela pokrzywdzonego na skutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika, a także określenie wierzytelności, ze względu a którą uznaje się czynność prawną dłużnika za bezskuteczną w stosunku o danego wierzyciela.

W rezultacie powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w zakresie punktów 1 i 2 w części oddalającej jego wniosek o zasądzenie kosztów postępowania wywołanego wniesieniem wniosku o uzupełnienie, zniesienie postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością oraz przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu sądowi orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego,

ewentualnie uchylenie wyroku w zakresie punktu 1 i 2 w części oddalającej wniosek powoda o zasądzenie kosztów postępowania wywołanego wniesieniem wniosku o uzupełnienie oraz przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpatrzenia z pozostawieniem temu sądowi orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego;

ewentualnie o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uzupełnienie wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z 11 września 2018 r. w sprawie IX GC 565/13 w zakresie punktu I sentencji ww. wyroku przez oznaczenie zgodnie z żądaniem powoda podlegającej ochronie wierzytelności powoda wobec W. N. (1);

2. zasądzenie na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania za obie instancje.

Strona pozwana wniosła odpowiedź na apelację, w której domagała się oddalenia apelacji i zasądzenia kosztów postępowania apelacyjnego.

W zażaleniu na zawarte w wyroku rozstrzygnięcie o kosztach procesu strona pozwana zaskarżyła pkt II wyroku w zakresie w jakim Sąd Okręgowy oddalił jej wniosek o zasądzenie kosztów procesu zarzucając naruszenie prawa materialnego to jest § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych poprzez jego niezastosowanie i oddalenie wniosku strony pozwanej o zasądzenie kosztów postępowania wywołanego wniesieniem wniosku o uzupełnienie wyroku w sytuacji, gdy powołane przez Sąd Okręgowy rozporządzenie nie wskazuje, że w ww. postępowaniu koszty postępowania nie należą się.

W rezultacie strona pozwana wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez uwzględnienie wniosku strony pozwanej o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania wywołanego wniesieniem wniosku o uzupełnienie wyroku lub uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu oraz o zasądzenie na rzecz strony pozwanej kosztów postępowania zażaleniowego.

Ponadto w sprawie Sąd Okręgowy wydał postanowienia, w których:

- oddalił wniosek powoda o wydłużenie okresu zabezpieczenia i o udzielenie zabezpieczenia na czas trwania postępowania w przedmiocie uzupełnienia wyroku (k.1821);

- oddalił wniosek stron o stwierdzenie prawomocności wyroku (k.1801).

Na ww. postanowienia zażalenia wniósł powód.

Zaskarżając postanowienie o oddaleniu wniosku o wydłużenie okresu zabezpieczenia i o udzielenie zabezpieczenia na czas trwania postępowania w przedmiocie uzupełnienia wyroku (k.1821), powód zarzucił naruszenie art.730¹ § 1 i 2 kpc w związku z art.757 kpc poprzez błędne uznanie, że powód nie posiada interesu prawnego i legitymacji do żądania wydłużenia okresu udzielonego mu uprzednio zabezpieczenia lub ponownego udzielenia powodowi zabezpieczenia roszczenia na czas trwania postępowania w przedmiocie rozpoznania wniosku o uzupełnienie wyroku, w sytuacji gdy powód posiada interes prawny, aby zabezpieczenie jego roszczenia trwało przez czas ww. postępowania.

W efekcie powód wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia przez uwzględnienie jego wniosku i wydłużenie okresu zabezpieczenia udzielonego powodowi postanowieniem Sądu Okręgowego wK. z 27 maja 2013 r., sygn.(...) o 2 miesiące liczone od czasu prawomocnego zakończenia postępowania w przedmiocie wydania wyroku uzupełniającego ewentualnie o ponowne udzielenie powodowi zabezpieczenia roszczenia powoda na czas trwania postępowania w przedmiocie uzupełnienia wyroku ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz zasądzenie na rzecz powoda kosztów postępowania zażaleniowego.

Zaskarżając postanowienie o oddaleniu wniosku o stwierdzenie prawomocności wyroku (k.1801) powód zarzucił naruszenie przepisów postępowania, a to:

1. art.363 § 1 kpc w związku z art.364 § 1 kpc poprzez oddalenie ww. wniosku, w sytuacji gdy wyrok ten jest prawomocny, gdyż nie przysługuje od niego środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia;

2. art.363 § 1 kpc w związku z art.351 § 1 i 3 kpc poprzez błędne przyjęcie, że złożenie wniosku o uzupełnienie wyroku ma wpływ na prawomocność wyroku podlegającego uzupełnieniu i tym samym nie można stwierdzić jego prawomocności do czasu rozpoznania wniosku o uzupełnienie wyroku, podczas gdy postępowanie w przedmiocie uzupełnienia wyroku nie ma wpływu na prawomocność wyroku.

W efekcie powód wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez stwierdzenie prawomocności wyroku z 11 września 2017 r. lub uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja powoda jest uzasadniona.

Zażalenie strony pozwanej na rozstrzygnięcie o kosztach procesu zawarte w wyroku uzupełniającym jest bezzasadne.

Zażalenie powoda na postanowienie z 6 sierpnia 2018 r. w przedmiocie stwierdzenia prawomocności wyroku z 11 września 2017 r. jest uzasadnione.

Zażalenie powoda na postanowienie z 24 sierpnia 2018 r. w przedmiocie wydłużenia okresu zabezpieczenia lub udzielenia ponownego zabezpieczenia jest częściowo uzasadnione.

W punkcie I wyroku Sąd Apelacyjny sprostował oczywistą omyłkę w wyrokach Sądu Okręgowego polegającą na wadliwym oznaczeniu siedziby strony pozwanej. Otóż, o ile w momencie zawierania umowy sprzedaży i wniesienia pozwu siedzibą strony pozwanej była P., o tyle na dzień wydania przez Sąd Okręgowy wyroków ww. siedzibą były K..

Wyjaśnienie motywów rozstrzygnięcia należy rozpocząć od oceny najdalej idącego zarzutu to jest zarzutu nieważności postępowania spowodowanej tym, że wyrok uzupełniający został wydany przez Sąd Okręgowy w tym samym składzie, w którym zostało wydane uchylone przez Sąd Apelacyjny postanowienie o oddaleniu wniosku o uzupełnienie wyroku.

Ww. zarzut nie jest uzasadniony. Zgodnie z art.386 § 5 kpc sąd rozpoznaje sprawę w innym składzie w razie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Brak jest podstaw do tego, aby dyspozycję ww. przepisu zastosować w razie wydania przez sąd orzeczenia w postaci postanowienia, w tym wypadku o oddaleniu wniosku o uzupełnienie wyroku. Nic zatem nie stało na przeszkodzie temu, aby po uchyleniu ww. postanowienia wyrok został wydany przez Sąd Okręgowy w składzie, który wydał postanowienie o oddaleniu wniosku o uzupełnienie wyroku.

Przed przystąpieniem do analizy kolejnych motywów rozstrzygnięcia należy zwrócić uwagę na te aspekty, które determinują sposób procedowania sądu odwoławczego w sprawie. Niewątpliwie sam fakt, że przedmiotem rozpoznania jest apelacja od wyroku uzupełniającego wywołuje określone skutki i wpływa na specyfikę postępowania apelacyjnego. Pamiętać bowiem należy, że wyrok uzupełniający jest orzeczeniem niezależnym od uprzednio wydanego wyroku, którego założeniem było, iż będzie kończył postępowanie w sprawie. Ważną okolicznością w sprawie jest też i to, że wyrok z 11 września 2017 r. (dalej w uzasadnieniu jako wyrok z 2017 r.) nie został skutecznie zaskarżony (ostatecznie apelacja strony pozwanej od ww. wyroku została prawomocnie odrzucona wskutek jej nieopłacenia), a zatem wyrok ten jest prawomocny. W rezultacie Sąd Apelacyjny w tym postępowaniu jest związany treścią wyroku z 2017 r. Przy czym dostrzegając to związanie należy także zwrócić uwagę, że przyczyną złożenia wniosku o uzupełnienie wyroku jest występująca – zdaniem powoda – wadliwość wyroku z 2017 r. polegająca na braku opisania wierzytelności powoda podlegającej ochronie, co przy braku oddalenia w wyroku z 2017 r. roszczenia powoda w jakiejkolwiek części oznaczało, że powód nie mógł domagać się zmiany ww. wyroku poprzez wniesienie apelacji w związku z brakiem opisania w wyroku wierzytelności podlegającej ochronie i mógł jedynie złożyć wniosek o uzupełnienie wyroku. Ale skoro z jednej strony przyczyną wniosku o uzupełnienie jest podnoszony przez powoda brak określonej treści w wyroku z 2017 r., a z drugiej strony Sąd Okręgowy uzupełniając ww. wyrok poprzez oddalenie powództwa w pozostałej części odwołuje się do przyczyn wydania wyroku z 2017r. to Sąd Apelacyjny w niniejszym postępowaniu z istoty rzeczy musi odnieść się do tych ustaleń i wniosków Sądu Okręgowego, które stały u podstaw uzupełnienia wyroku z 2017 r. poprzez oddalenie powództwa w pozostałej części.

Oceniając argumentację Sądu Okręgowego wskazać należy, że niewątpliwie rację ma Sąd Okręgowy wskazując w uzasadnieniu wyroku z 2017 r., że wydanie rozstrzygnięcia w sprawie wymagało zbadania przesłanek skargi pauliańskiej, jakimi w świetle art. 527 i nast. kc są: pokrzywdzenie wierzyciela wskutek rozporządzenia przez dłużnika mieniem w sposób skutkujący zwiększeniem niewypłacalności,świadomość nabywcy możliwości pokrzywdzenia wierzyciela taką transakcją. Już zatem tylko z przywołanej przez Sąd Okręgowy treści ww. przepisu wynika, że roszczenie ze skargi pauliańskiej przysługuje wierzycielowi (art.527 § 1 kc – […] każdy z wierzycieli może żądać […]). A zatem niezależnie od wymogu spełnienia pozostałych przesłanek nie jest możliwe uwzględnienie roszczenia ze skargi pauliańskiej, jeżeli w toku postępowania nie zostanie udowodnione przez powoda lub przyznane przez stronę pozwaną, że powód jest wierzycielem dłużnika.

Ponadto, według Sądu I instancji przepisy KC i KPC nie dopuszczają sformułowania w ramach żądania pozwu treści wierzytelności ani jej zamieszczenia w sentencji wyroku. Sąd Apelacyjny nie podziela tego stanowiska i w pełni akceptuje stanowisko Sądu Apelacyjnego wyrażone w uzasadnieniu postanowienia uchylającego postanowienie Sądu Okręgowego o oddaleniu wniosku o uzupełnienie wyroku – k.1567). Nie da się bowiem w inny sposób, aniżeli poprzez opisanie treści wierzytelności ustalić, czy powód jest wierzycielem, a ponadto aby porównać stan wypłacalności dłużnika, należy ustalić jakie długi na nim ciążą, czyli odnieść się także do wierzytelności powoda.

Rację ma Sąd I instancji,że to w sprawie pomiędzy wierzycielem i dłużnikiem zostanie ustalone w jakiej kwocie wierzycielowi przysługuje wierzytelność. Ale nie zwalnia to sądów rozpoznających roszczenia ze skargi pauliańskiej od obowiązku ustalenia jaka wierzytelność przysługuje powodowi (wierzycielowi),tak z punktu widzenia jej przedmiotu, jak i wysokości.

Pamiętać też należy, że istotą wyroku wydanego na podstawie art.527 i nast. kc jest obowiązek znoszenia przez osobę trzecią egzekucji z jej majątku. A zatem docelowo powód będzie musiał okazać komornikowi tytuł wykonawczy przeciwko dłużnikowi, który wraz z prawomocnym wyrokiem wydanym na podstawie art.527 i nast. kc umożliwi prowadzenie egzekucji z majątku, który nie należy (już) do dłużnika. Jeżeli przysługująca powodowi wierzytelność nie zostanie opisana w wyroku to powstaje pytanie w jaki sposób komornik zidentyfikuje,którą wierzytelność powoda chroni wyrok uwzględniający powództwo ze skargi pauliańskiej.

Dlatego też należy uznać, że w wyroku uwzględniającym powództwo ze skargi pauliańskiej niezbędne jest opisanie wierzytelności przysługującej wierzycielowi.

Kolejną kwestią, do której należy się odnieść to stanowisko Sądu Okręgowego, że nie stwierdził istnienia wierzytelności powoda wobec W.N. (1) z tytułu nakładów na nieruchomość, ani wierzytelności z tytułu odsetek, ale stwierdził istnienie wierzytelności bez należności ubocznych o zwrot równowartości wniesionego do spółki cywilnej wkładu jako świadczenia nienależnego (art.405 i art.410 kc).

Odnosząc się do ww. ustalenia zauważyć należy, że ani strony procesu, ani słuchana w charakterze świadka W.N. (1) nie twierdzili, że powód i W. N. (1) zawarli umowę spółki cywilnej. Oczywiście, nie można wykluczyć, że konkretne osoby fizyczne dokonują ustaleń określonej treści, nie zdając sobie sprawy, że zawierają umowę spółki cywilnej, ale taką sytuację należy odnieść do wymogów konkretnego postępowania. Pomijając nawet, że powód i W.N. (1)to przedsiębiorcy, którzy w ramach prowadzonej działalności korzystają z pomocy profesjonalnych pełnomocników, a zatem usprawiedliwiony jest pogląd, że wiedzą co to jest spółka cywilna i zauważyliby, że zawarli umowę spółki cywilnej to kluczowe jest odniesienie koncepcji Sądu Okręgowego o zawarciu umowy spółki cywilnej do przedmiotu postępowania.

Otóż, w sprawie o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną, powód (wierzyciel) występuje z żądaniem udzielenia mu ochrony konkretnej wierzytelności. W sprawie powód nie twierdził, że zawarł umowę spółki cywilnej z W.N. (1) i że domaga się udzielenia mu ochrony z tytułu wierzytelności o zwrot wkładu. Wręcz można zastanawiać się, czy w sprawie o zapłatę ww. kwoty przeciwko W.N. (1),w której powód wywodzi swoje roszczenia z faktu nakładów, dopuszczalne byłoby uznanie przez sąd orzekający, że co prawda powód nie wykazał zasadności roszczenia o zwrot nakładów, ale przysługuje mu roszczenie o zwrot wkładu do spółki cywilnej i dlatego sąd orzekający zasądza dochodzoną kwotę, ale nie z tytułu zwrotu nakładów, ale zwrotu wkładu. Niezależnie od tego jakie stanowisko w takiej sytuacji zająłby sąd orzekający w ww. sprawie to z całą pewnością niniejszy proces nie jest odpowiednikiem procesu o zapłatę, w tym znaczeniu,że sąd orzekający może uznać,że powód nie wykazał, że przysługuje mu opisana w pozwie wierzytelność, ale przysługuje mu inna wierzytelność i sąd orzekający udzieli mu ochrony tej ustalonej przez sąd wierzytelności.

To do powoda należy, aby wskazał wierzytelność, której ochrony domaga się w danym postępowaniu ze skargi pauliańskiej, a jeżeli sąd orzekający uzna, że powodowi nie przysługuje ta konkretnie wskazana przez powoda wierzytelność to powinien oddalić powództwo, a nie ustalać, czy aby powodowi nie przysługuje inna wierzytelność. Tak też powinien postąpić Sąd Okręgowy w tej sprawie – to jest, jeżeli uznał, że powodowi nie przysługuje wierzytelność z tytułu nakładów na nieruchomość to powinien oddalić powództwo, a nie poszukiwać i udzielać ochrony innej wierzytelności powoda, skoro sam powód nie twierdził, aby mu taka wierzytelność przysługiwała, a przede wszystkim, że domaga się jej ochrony w trybie art.527 i nast. kc.

Wadliwość poglądu Sądu Okręgowego, że mógł dowolnie ustalić jaka wierzytelność przysługuje powodowi i udzielić jej ochrony niezależnie od stanowiska powoda znajduje potwierdzenie także i w tym, że podzielenie stanowiska Sądu Okręgowego oznacza, że wyrok z 2017 r.w pierwotnej postaci byłby zupełnie nieprzydatny dla powoda, a jednocześnie powód nie mógł go zaskarżyć, bo jak napisał Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku – uwzględnił powództwo w całości. Akceptacja stanowiska Sądu Okręgowego oznaczałaby, że aby ww. wyrok był dla powoda przydatny to powód musiałby wystąpić przeciwko W.N. (1)z roszczeniem o zwrot wkładu w związku z zawarciem umowy spółki cywilnej w sytuacji, gdy ani on, ani W.N. (1) nigdy nie twierdzili, że zawarli spółkę cywilną.

Na marginesie zauważyć należy, że o ile z chwilą wydania wyroku uzupełniającego, wyrok ten i wyrok z 2017 r.to dwa niezależne od siebie orzeczenia,o tyle są to wyroki wydane w tej samej sprawie, więc powinny pozostawać ze sobą w logicznym związku. Tymczasem Sąd Okręgowy pomimo, że nie stwierdził występowania tej wierzytelności, której ochrony domagał się powód, wskazuje w uzasadnieniu wyroku z 2017 r., że uwzględnił powództwo w całości, a w wyroku uzupełniającym oddala powództwo w pozostałej części.

W rezultacie nie była możliwa akceptacja zawartego w wyroku uzupełniającym rozstrzygnięcia Sądu I instancji oddalającego powództwo w pozostałej części z tej przyczyny, że Sąd Okręgowy stwierdził wierzytelność z tytułu roszczenia o zwrot wkładu wniesionego do spółki cywilnej, a nie stwierdził wierzytelności powoda z tytułu nakładów.

Eksponowana przez Sąd Apelacyjny okoliczność, że powód nie domagał się ochrony wierzytelności w postaci roszczenia o zwrot wkładu wniesionego do spółki cywilnej w efekcie czego Sąd Okręgowy nie mógł samodzielnie ustalić istnienia takiej wierzytelności i udzielić powodowi ochrony co do tak ustalonej wierzytelności, sprawia, że traci na znaczeniu ocena prawidłowości stanowiska Sądu Okręgowego, że powód i W.N. (1) zawarli umowę spółki cywilnej. Jednak i w tym zakresie nie można akceptować stanowiska Sądu I instancji. Sąd Apelacyjny pomija nawet okoliczność, że sami zainteresowani nigdy nie twierdzili, że zawarli umowę spółki cywilnej, ale analizując ww.kwestię z punktu widzenia zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wskazać należy, że zgromadzone w sprawie dowody nie uzasadniają przyjęcia, że powód i W.N. (1) zawarli umowę spółki cywilnej.

Skoro więc wadliwa jest koncepcja Sądu Okręgowego, że:

- w wyroku uwzględniającym skargę pauliańską nie musi, a wręcz nie może zostać opisana chroniona wierzytelność;

- w sprawie, w której powód wywodzi roszczenie z art.527 i nast.kc sąd orzekający może samodzielnie ustalić, że powodowi przysługuje inna wierzytelność, to jest taka, której ochrony powód nie domaga się w pozwie i udzielić mu ochrony takiej wierzytelności;

- powód i W.N. (1)zawarli umowę spółki cywilnej,

to należało ocenić stanowisko Sądu Okręgowego, że ww. Sąd nie stwierdził istnienia przysługującej powodowi wierzytelności z tytułu nakładów na nieruchomość W.N. (1).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego stanowisko Sądu Okręgowego,że na podstawie materiału dowodowego nie można ustalić, aby powodowi przysługiwała wierzytelność z tytułu nakładu na nieruchomość jest wadliwe.

Prawidłowy jest przeciwny wniosek, to jest z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że powodowi przysługuje wierzytelność wobec W.N. (1) z tytułu nakładów poniesionych przez powoda na nieruchomość należącą wówczas do W.N. (1), przy czym należy zaznaczyć, że rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego w tym zakresie nie jest wiążące dla sądu orzekającego w sprawie z powództwa powoda przeciwko W.N. (1) o zapłatę, tak co do zasady, jak i co do wysokości. Jest to oczywiste, ponieważ w obydwu ww. sprawach nie zachodzi tożsamość stron po stronie pozwanej, a W.N. (1) jako dłużnik może dysponować wiedzą o faktach, które mogą mieć wpływ na rozstrzygnięcie procesu pomiędzy nią i powodem, a o których to faktach nie miała wiedzy strona pozwana.

Jednakże Sąd Apelacyjny ocenia materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, który pozwala na ustalenie, czy i w jakiej wysokości powodowi przysługuje wierzytelność wobec W.N. (1) z tytułu nakładów powoda na nieruchomość będącą wówczas jej własnością.

I tak, świadczy o tym przede wszystkim fakt wystawienia przez W.N. (1) weksla z deklaracją wekslową (k.91-94), w której wystawca (W.N. (1)) upoważniła powoda do wypełnienia weksla na kwotę 1 732 000 zł. Argumentacja słuchanej w charakterze świadka W.N. (1), że była przekonana, że upoważniła powoda do wypełnienia weksla do kwoty 1 732 000 zł nie może być w świetle treści ww. deklaracji uznana za uzasadnioną. Trudno bowiem przyjąć, że doświadczony przedsiębiorca, który znajduje się w trakcie realizacji kosztownej inwestycji nie przeczytał podpisywanej przez siebie deklaracji wekslowej.

Konsekwencją stanowiska Sądu Apelacyjnego co do skuteczności wystawienia weksla i deklaracji wekslowej jest uznanie, że W.N. (1) pozostaje w opóźnieniu w zapłacie ww. wierzytelności począwszy od daty wskazanej przez powoda, co z kolei uzasadnia opisanie w wyroku wierzytelności wraz z odsetkami za opóźnienie, przy czym rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego w tej sprawie nie wiąże sądu orzekającego w sprawie z powództwa powoda przeciwko W.N. (1)

Podkreślić także należy, że deklaracja wekslowa nie jest jedynym dowodem potwierdzającym stanowisko powoda, że przysługuje mu wobec W.N. (1)wierzytelność z tytułu nakładów poniesionych na nieruchomość będącej jej własnością.

Również podpisana przez W.N. (1) karta z adnotacjami o poczynionych wydatkach (k.992) stanowi potwierdzenie, że powód i W.N. (1) wyliczali zobowiązania W.N. (1) wobec powoda. Sąd Apelacyjny dostrzega, że na ww. kartce znajduje się wyliczenie kwoty 1 378 000 zł, a nie 1 732 000 zł, ale ww. wyliczenie potwierdza, że strony ustalały w różnych momentach zobowiązania W.N. (1) wobec powoda, a po ustaleniu ostatecznej kwoty zobowiązań wskazały ją w deklaracji wekslowej. Zauważyć bowiem należy, że deklaracja wekslowa została podpisana ponad pół roku po wydaniu przez PINB w O. decyzji o udzieleniu pozwolenia na użytkowanie obiektu (k.88).

Wreszcie, wielokrotnie uzupełniana opinia biegłego potwierdza, że wartość nakładów powoda na nieruchomość W.N. (1)wyniosła wskazaną przez powoda kwotę (1 732 000 zł). W rezultacie nie można dać wiary zeznaniom świadka W.N. (1), że powód nie poniósł nakładów na jej wierzytelność w ww. kwocie, jak również nie można uznać za wiarygodne jej oświadczenia(k.543) o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli jako złożonego pod wpływem błędu i przymusu. Charakterystyczne jest, że ww. oświadczenie zostało złożone ponad 3 lata od dnia podpisania deklaracji wekslowej i przez ww. okres W.N. (1) nie uznała za wskazane uchylenie się od skutków prawnych podpisania deklaracji wekslowej i dopiero wkrótce po wypełnieniu weksla złożyła ww. oświadczenie.

W efekcie zeznania świadków, którzy przeczą temu, że powód czynił nakłady na nieruchomość nie mogą prowadzić do wniosków innych, aniżeli wyprowadzone przez Sąd Apelacyjny na podstawie dowodów w postaci deklaracji wekslowej, notatek i opinii biegłego.

Nie są także uzasadnione podnoszone przez stronę pozwaną zarzuty, iż powodowi ww. wierzytelność nie przysługuje z tej przyczyny, że wierzytelność wygasła wskutek jej potrącenia z wierzytelnościami W.N. (1) wobec powoda i że wierzytelność przekształciła się w zobowiązanie naturalne wskutek jej przedawnienia.

Co do zarzutu wygaśnięcia roszczenia wskutek jej potrącenia z wierzytelnościami W.N. (1) to strona pozwana nie wykazała, aby W.N. (1)przysługiwały wobec powoda jakiekolwiek wierzytelności, przy czym znowu należy powtórzyć, iż ww. ustalenie nie wiąże sądy orzekające w sprawie z powództwa powoda przeciwko W.N. (1)

Owszem, w toku postępowania wykazano, że W.N. (1) złożyła powodowi oświadczenie o potrąceniu określonych kwot, ale nie można uznać, że strona pozwana wykazała skuteczność ww. oświadczenia o potrąceniu. Przypomnieć należy, że nie było kwestionowane przez powoda i W.N. (1) że ich pierwotne porozumienie polegało na tym, że wykonane przez powoda prace zostaną rozliczone poprzez wydzielenie fragmentu obiektu i zbycie na rzecz powoda trzech lokali pod warunkiem, że Bank na rzecz którego została na nieruchomości ustanowiona hipoteka zgodzi się na zwolnienie hipoteki z wyodrębnionej części nieruchomości. Umożliwienie powodowi pobierania czynszu od niektórych najemców zbliżało powoda i W.N. (1) do osiągnięcia celów ww. ustaleń, to jest do tego, że po przeniesieniu własności fragmentu budowanej galerii na powoda, będzie mógł czerpać zyski z najmu lokali nabytych przez niego od W.N. (1)

Nie można też uznać, aby strona pozwana wykazała, że W.N. (1) przysługuje wobec powoda wierzytelność, której podstawą jest twierdzenie o bezpodstawnym wzbogaceniu. Ponownie należy odwołać się do tego, że W. N. (1) jest doświadczonym przedsiębiorcą, czego najlepszym dowodem jest okoliczność, że strona pozwana – po nabyciu od W. N. (1) nieruchomości - zatrudniła ją jako zarządcę tej nieruchomości. Trudno przyjąć, że W. N. (1) jako doświadczony przedsiębiorca przez lata płaci powodowi wysokie kwoty bez żadnej podstawy faktycznej i prawnej.

W efekcie brak jest podstaw, aby uznać, że kwoty płacone powodowi przez W. N. (1) mogą być przedmiotem potrącenia z nakładami poniesionymi przez powoda na nieruchomość,

a zeznania świadków, którzy zeznawali o przekazywaniu powodowi przez W. N. (1) – która to okoliczność w istocie nie była kwestionowana przez powoda - nie mogą prowadzić do wniosków innych, aniżeli wyprowadzone przez Sąd Apelacyjny o braku podstaw do uznania skuteczności potrącenia.

Brak jest także podstaw do uznania, że w roszczenie powoda wobec W. N. (1) jest przedawnione. Nie ulega wątpliwości, że roszczenie powoda wobec W. N. (1) nie było przedawnione w dniu sporządzania deklaracji wekslowej. Nie jest też przedawnione ww. roszczenie wywodzone z weksla, który został wypełniony w marcu 2013 r. w obliczu faktu, iż powód wniósł pozew przeciwko W. N. (1) w czerwcu 2013 r. Ale nawet, gdyby oceniać zarzut przedawnienia z pominięciem faktu wystawienia weksla, to przecież nie można inaczej oceniać dokumentu deklaracji wekslowej jak uznanie roszczenia przez W. N. (1). Deklaracja wekslowa została sporządzona w sierpniu 2010r.,a pozew został wniesiony w czerwcu 2013r., czyli nie upłynął trzyletni termin przedawnienia, który miałby zastosowanie w sprawie jako termin przedawnienia roszczeń wynikających z działalności gospodarczej (art.118 kc). Jednak i w tym wypadku wskazane jest przypomnienie, że ww. ustalenie nie wiąże sądu orzekającego w sprawie z powództwa powoda przeciwko W. N. (1) o zapłatę.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art.386 § 1 kpc uznał apelację powoda od wyroku uzupełniającego za uzasadnioną i na podstawie art.527 § 1 kc zmienił zaskarżony wyrok uzupełniający w ten sposób, że uzupełnił wyrok z 2017 r. poprzez dodanie do treści punktu I ww. wyroku opisu przysługującej powodowi wierzytelności.

Skutkiem ww. zmiany zaskarżonego wyroku jest również konieczność rozstrzygnięcia o kosztach postępowania wywołanego złożeniem wniosku o uzupełnienie wyroku, tym bardziej, że wadliwe jest stanowisko Sądu Okręgowego o braku podstaw do zasądzenia kosztów postępowania wywołanego złożeniem wniosku o uzupełnienie wyroku z uwagi na to, że w stosownych aktach prawnych brak jest przepisu, który uzasadniałby przyznanie takich kosztów. Sąd Okręgowy wydając wyrok z 2017 r. orzekł o kosztach procesu, ale jednocześnie nie orzekł o całości dochodzonego roszczenia, czym wywołał konieczność podjęcia dalszych działań przez strony procesu w postaci wniosku o uzupełnienie, odpowiedzi na ww. wniosek, uczestnictwa w rozprawie. Ponadto, w tym czasie wystąpiła konieczność wszczęcia postępowania zażaleniowego, a strony mogą żądać zasądzenia poniesionych kosztów ww. postępowania. Ewentualne wątpliwości co do możliwości zasądzenia (dalszych) kosztów zastępstwa procesowego wywołanych złożeniem wniosku o uzupełnienie wyroku wystąpiłyby, gdyby sąd ustalił w wyroku z 2017 r. koszty zastępstwa procesowego według maksymalnych stawek. Skoro jednak w sprawie taka sytuacja nie wystąpiła to na podstawie art.98 § 1 i 3 kpc należało zasądzić na rzecz powoda dalsze koszty postępowania wywołane złożeniem wniosku o uzupełnienie wyroku.Sąd Apelacyjny miał na uwadze,że Sąd Okręgowy zasądził już w wyroku z 2017 r. na rzecz powoda koszty procesu w kwocie 19 417 zł, wobec czego uznał, że uzasadnione będzie zasądzenie na rzecz powoda dalszych kosztów procesu wywołanych złożeniem wniosku o uzupełnienie wyroku w kwocie 3600 zł, która to kwota obejmuje wszystkie dalsze koszty powoda powstałe do momentu wydania przez Sąd Okręgowy wyroku uzupełniającego w sprawie.

Przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego były także – oprócz apelacji powoda od wyroku uzupełniającego –zażalenie strony pozwanej i dwa zażalenia powoda.

I tak, bezzasadne jest zażalenie strony pozwanej na zawarte w wyroku uzupełniającym rozstrzygnięcie Sądu I instancji oddalające wnioski stron o zasądzenie kosztów postępowania wywołanego wniesieniem przez powoda wniosku o uzupełnienie wyroku, uzasadniane w ten sposób, że wobec oddalenia powództwa w pozostałej części to strona pozwana winna zostać uznana za wygrywającą ww. postępowanie, a zatem Sąd Okręgowy winien zasądzić na jej rzecz koszty wywołane wniesieniem wniosku o uzupełnienie wyroku.

Ww. argumentacja traci na znaczeniu wobec faktu, iż Sąd Apelacyjny zmienił wyrok uzupełniający i uwzględnił wniosek powoda o uzupełnienie wyroku. Jedynie na marginesie należy odwołać się do poprzedniej części uzasadnienia, w której Sąd Apelacyjny uznał za wadliwy pogląd Sądu Okręgowego, że stronom nie należy się zwrot kosztów postępowania powstałych po wydaniu wyroku z 2017 r., a wywołanych złożeniem przez powoda wniosku o uzupełnienie wyroku, tym samym podzielając analogiczny zarzut zażalenia.Jednak z uwagi na uwzględnienie apelacji, zarzut strony pozwanej zgłoszony w zażaleniu nie mógł – niezależnie od tego, że był uzasadniony – doprowadzić do zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia o kosztach zawartego w wyroku uzupełniającym w sposób żądany przez stronę pozwaną.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny w punkcie V wyroku oddalił zażalenie strony pozwanej na zawarte w punkcie 2 wyroku uzupełniającego rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego o kosztach postępowania wywołanych złożeniem wniosku o uzupełnienie wyroku na podstawie art.385 kpc w związku z art.397 § 2 kpc.

Kolejnym zażaleniem, które rozpoznał Sąd Apelacyjny było zażalenie na postanowienie, w którym Sąd Okręgowy oddalił wniosek powoda o stwierdzenie prawomocności wyroku z 2017 r., a jako uzasadnienie oddalenia ww. wniosku wskazał, że wyrok z 2017 r. nie uprawomocnił się wobec złożenia wniosku o jego uzupełnienie.

Zażalenie powoda na ww.postanowienie jest uzasadnione, a pogląd Sądu Okręgowego jest błędny. Wniesienie wniosku o uzupełnienie wyroku nie wstrzymuje uprawomocnienia się wyroku, który został wydany i który według strony winien zostać uzupełniony. Z kolei z chwilą rozpoznania ww. wniosku i wydania wyroku uzupełniającego, obydwa ww. wyroki uprawomocniają się niezależnie od siebie. Dlatego wobec prawomocnego odrzucenia apelacji strony pozwanej od wyroku z 2017 r. należało stwierdzić jego prawomocność. Jedyna wątpliwość mogła wystąpić w zakresie daty uprawomocnienia się wyroku z 2017 r., w szczególności w obliczu stanowiska Sądu Najwyższego zaprezentowanego w uzasadnieniu wyroku z 10 marca 1993 r., I CRN 19/93, iż wniesienie środka odwoławczego po upływie przepisanego terminu lub z innych przyczyn niedopuszczalnego nie ma wpływu na datę uprawomocnienia się orzeczenia, którego ten środek dotyczy, a datą uprawomocnienia się ww. orzeczenia nie jest data prawomocności postanowienia odrzucającego ten środek, lecz data pierwszego dnia po upływie terminu do jego wniesienia. W obliczu ww. stanowiska powstaje pytanie, czy analogicznie należy postrzegać sytuację, w której strona w terminie wniosła środek odwoławczy, który został następnie odrzucony wskutek nieuzupełnienia braków formalnych lub fiskalnych. Przyjęcie takiej koncepcji oznaczałoby wsteczne skutki odrzucenia danego środka zaskarżenia, co nie może zostać zaakceptowane w obliczu kwestii czasu obowiązywania zabezpieczenia udzielonego przed wszczęciem lub w toku procesu. Nie ulega bowiem wątpliwości, że w razie wniesienia w terminie apelacji obarczonej brakiem formalnym lub fiskalnym, przeciwnik procesowy nie uzyska tytułu wykonawczego tak długo, jak długo nie dojdzie do odrzucenia apelacji. Jeżeli zatem do odrzucenia apelacji dojdzie po upływie dwóch miesięcy od upływu terminu do jej wniesienia, a w razie odrzucenia apelacji z uwagi na jej nieopłacenie należy przyjąć, że regułą będzie przekroczenie ww. terminu (w szczególności w razie złożenia wniosku o zwolnienie od obowiązku uiszczenia kosztów postępowania apelacyjnego),to przyjęcie,że w razie odrzucenia apelacji wyrok uprawomocnia się z dniem w którym upłynął termin do wniesienia apelacji, a jednocześnie pierwszym dniem w którym powód może uzyskać tytuł wykonawczy jest dzień, w którym sąd orzekający wydał postanowienie o odrzuceniu apelacji, oznacza, że prawdopodobna byłaby sytuacja, iż zabezpieczenie upadło zanim powód uzyskał możliwość otrzymania tytułu wykonawczego, co z kolei byłoby sprzeczne z istotą i celem przepisów art.754¹ kpc i art.757 kpc, na mocy których ustawodawca utrzymał moc obowiązującą postanowienia o zabezpieczeniu po uprawomocnieniu się wyroku końcowego. Dlatego należało przyjąć stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uzasadnieniu uchwały z 18 października 2013r. III CZP 64/13, zgodnie z którym w razie terminowego wniesienia środka odwoławczego, który następnie zostaje odrzucony z uwagi na nieuzupełnienie braków formalnych lub fiskalnych, terminem uprawomocnienia się wyroku od którego została wniesiona odrzucona ostatecznie apelacja jest data wydania postanowienia o odrzuceniu apelacji, gdyż z tą datą sądy orzekające zaprzestają podejmowania czynności zmierzających do merytorycznego rozpoznania apelacji. Jednocześnie Sąd Apelacyjny–przyjmując ww. stanowisko Sądu Najwyższego za uzasadnione – zmodyfikował je w ten sposób, że ustalił datę prawomocności wyroku jako pierwszy dzień po uprawomocnieniu się postanowienia o odrzuceniu apelacji (18 kwietnia 2018 r. – k.1731), a nie jako dzień wydania postanowienia o odrzuceniu apelacji (30 marca 2018 r. – k.1728) mając na uwadze praktykę sądów powszechnych – być może nieprawidłową w świetle uzasadnienia ww. uchwały Sądu Najwyższego – że tytuł wykonawczy zostaje wydany dopiero po uprawomocnieniu się orzeczenia odrzucającego środek zaskarżenia (postanowienia o odrzuceniu apelacji, ale także postanowień o odrzuceniu sprzeciwu od wyroku zaocznego, sprzeciwu lub zarzutów od nakazu zapłaty).

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny w punkcie III wyroku na podstawie art.386 § 1 kpc w związku z art.397 § 2 kpc uwzględnił zażalenie powoda na postanowienie Sądu Okręgowego oddalające wniosek powoda o stwierdzenie prawomocności wyroku w ten sposób, że stwierdził prawomocność wyroku z 2017 r. z dniem 18 kwietnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny rozstrzygnął również zażalenie powoda na postanowienie Sądu Okręgowego oddalające jego wniosek o przedłużenie okresu obowiązywania zabezpieczenia do dwóch miesięcy od daty uprawomocnienia się wyroku uzupełniającego lub o ponowne udzielenie zabezpieczenia. Sąd Okręgowy uzasadnił oddalenie ww. wniosku powoda tym, że wyrok z 2017 r. nie uprawomocnił się wobec złożenia wniosku o jego uzupełnienie.

Zażalenie powoda jest częściowo uzasadnione,ale z przyczyn innych, aniżeli wskazane w zażaleniu.

Przede wszystkim, rację ma Sąd Okręgowy wskazując, że z uwagi na złożenie wniosku o uzupełnienie wyroku zabezpieczenie udzielone w sprawie nie upadło po wydaniu wyroku z 2017 r. i obowiązywało nadal aż do uprawomocnienia się wyroku uzupełniającego.

Oceniając ww. kwestię należy zauważyć, iż co do zasady udzielone w sprawie zabezpieczenie obowiązuje (pomijając stany prawne opisane w art.744 § 1 i 2 kpc) do upływu miesiąca (w poprzednim prawnym) lub dwóch miesięcy (w obecnym stanie prawnym) od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie. Niewątpliwie, w większości spraw występuje jeden wyrok uwzględniający roszczenie. Ale ww. reguła ulega modyfikacji w sytuacji, gdy strona złoży wniosek o uzupełnienie wyroku, bo wówczas również i wyrok uzupełniający może okazać się wyrokiem uwzględniającym roszczenie. Ma to istotne znaczenie dla analizy przedmiotu zażalenia, bo zabezpieczenie udzielane jest w sprawie, a nie do momentu uprawomocnienia się wyroku określonej treści. I o ile w większości spraw, to rozróżnienie jest zbędne, bo sprawa zakończy się z chwilą uprawomocnienia się wyroku wydanego w sprawie, o tyle w niektórych sprawach – w tym także i w tej sprawie – uprawomocnienie się wyroku, który miał być wyrokiem końcowym (to jest wyroku z 2017 r.) nie kończy postępowania w sprawie, a to wobec złożenia wniosku o uzupełnienie wyroku.

W rezultacie wniosek powoda o ponowne udzielenie mu zabezpieczenia był zbędny, a przez to nie mógł zostać uwzględniony.

Natomiast uzasadniony był wniosek powoda o przedłużenie okresu obowiązywania zabezpieczenia do dwóch miesięcy od daty uprawomocnienia się wyroku uzupełniającego, ale z innych przyczyn, aniżeli wskazane przez niego we wniosku i w zażaleniu. Otóż, art.754¹ i art.757 kpc w obecnym brzmieniu obowiązują od 1 czerwca 2017 r.- por. art.22 ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności, Dz.U. z 2017, poz. 933, ale zgodnie z art.14 ww. ustawy do zabezpieczeń udzielonych w postępowaniach zabezpieczających wszczętych przed wejściem w życie ww. ustawy stosuje się art.754¹ i art.757 kpc w brzmieniu dotychczasowym. Skoro w sprawie zabezpieczenie zostało udzielone przed dniem 1 czerwca 2017 r. to obowiązuje miesięczny termin upadku zabezpieczenia. Tymczasem sprawa jest skomplikowana, o czym świadczy fakt, że wydanie wyroku zajęło 4 lata, a kolejny rok trwało postępowanie w przedmiocie uzupełnienia wyroku. W rezultacie powyższego oraz mając na uwadze, że przyczyną zmiany ww. przepisów była okoliczność, że miesięczny okres obowiązywania zabezpieczenia po uprawomocnieniu się wyroku okazywał się być niewystarczający dla skutecznego podjęcia działań zmierzających do egzekucji zasądzonego świadczenia, to należało uznać, że w sprawie uzasadnione jest uwzględnienie wniosku powoda o przedłużenie obowiązującego zabezpieczenia poprzez wydłużenie okresu zabezpieczenia do okresu wskazanego w obecnie obowiązujących przepisach art.754¹ i art.757 kpc.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny w punkcie IV wyroku na podstawie art.386 § 1 kpc w związku z art.397 § 2 kpc zmienił zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego w ten sposób, że wydłużył czas obowiązywania zabezpieczenia do upływu okresu dwóch miesięcy od uprawomocnienia się wyroku uzupełniającego.

W pozostałym zakresie Sąd Apelacyjny w punkcie IV wyroku na podstawie art.385 kpc w związku z art.397 § 2 kpc oddalił zażalenie powoda na ww. postanowienie to jest w zakresie w jakim powód domagał się ponownego udzielenia zabezpieczenia.

Przed przystąpieniem do omówienia rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego należy uzasadnić powstałą w toku postępowania apelacyjnego potrzebę rozpoznania wniosku o zmianę postanowienia o zabezpieczeniu poprzez jego ograniczenie. Strona pozwana wskazała bowiem we wniosku o ograniczenie zabezpieczenia, że doprowadziła do wyodrębnienia części nieruchomości i że zabezpieczenie odnoszące się do całości nieruchomości jest w rezultacie nieuzasadnione, albowiem z uwagi na wartość nieruchomości wystarczające jest zabezpieczenie na jednej z nowopowstałych nieruchomości.

Powód wniósł o oddalenie ww. wniosku.

Wniosek był nieuzasadniony. Po pierwsze, należy pamiętać o istocie postępowania zabezpieczającego, które jest postępowaniem, w którym decyzje muszą być podejmowane relatywnie szybko, nawet kosztem dogłębnego potwierdzenia lub zaprzeczenia faktom podnoszonym przez strony. W sprawie ocena zasadności zabezpieczenia roszczenia była weryfikowana przez Sąd Okręgowy i przez Sąd Apelacyjny, które potwierdziły zasadność udzielenia powodowi tymczasowej ochrony w drodze zabezpieczenia. Dodać także należy, że ww. zabezpieczenie obowiązuje od 2013 r. Już chociażby z tej przyczyny zasadność zmiany obowiązującego od ponad pięciu lat zabezpieczenia w dniu, w którym została rozpoznana apelacja od wyroku uzupełniającego wywołuje wątpliwości. Oczywiście, jest to prawnie dopuszczalne, ale okoliczności sprawy muszą wskazywać, że istnieje uzasadnienie dla ww. zmiany. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, okoliczności sprawy nie pozwalały na uznanie, że ww. wniosek był usprawiedliwiony, w szczególności wobec twierdzenia prezesa strony pozwanej, że kilka miesięcy wcześniej strona pozwana była bliska postawienia jej w stan upadłości. Również sam fakt, że nieruchomość została podzielona nie oznacza automatycznie, że wartość nowopowstałych nieruchomości odpowiada części wartości dotychczasowej nieruchomości w proporcjach odpowiadających podziałowi. Wreszcie, nie można uznać, że uzasadnione jest stanowisko, że skoro powód wykonywał nakłady tylko na jednej z kilku działek W. N. (1), które tworzyły nieruchomość, którą nabyła od W. N. (1) strona pozwana to zabezpieczenie winno ograniczać się tylko do tej konkretnej działki. Zakres poczynionych nakładów i to na której działce ww. nakłady zostały poczynione ma znaczenie wtórne z punktu widzenia przedmiotu zabezpieczenia roszczenia ze skargi pauliańskiej. Przecież wierzytelności powoda mogły w ogóle nie mieć związku z nieruchomością nabytą przez stronę pozwaną od W. N. (1) i okoliczność ta nie miałaby wpływu na możliwość udzielenia zabezpieczenia w takiej postaci jak w sprawie.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny oddalił na rozprawie apelacyjnej wniosek strony pozwanej o ograniczenie zabezpieczenia.

W punkcie VI wyroku Sąd Apelacyjny orzekł o kosztach postępowania odwoławczego na podstawie art.98 § 1 i 3 kpc i art.391 § 1 kpc oraz § 2 pkt 7 w związku z § 10 ust.1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r., poz.1800 ze zm.). Zdaniem Sądu Apelacyjnego zasądzona kwota obejmuje całość kosztów należnych powodowi, a związanych z prowadzonymi postępowaniami – apelacyjnym i zażaleniowymi.

W punkcie VII wyroku Sąd Apelacyjny nakazał ściągnąć od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 86 600 zł tytułem opłaty od apelacji od uiszczenia której powód był zwolniony.

SSA Teresa Rak SSA Paweł Czepiel SSA Jerzy Bess

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE