UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 02 października 2018 r. powódka I. O. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego (...) Spółka Akcyjna w W. kwoty 85 000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 05 października 2007 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, ustalenie odpowiedzialności pozwanego na przyszłość za skutki zdarzenia wywołującego szkodę, a także zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, że na skutek wypadku komunikacyjnego z dnia 02 czerwca 1999 r. na drodze D.-S. doznała poważnych obrażeń ciała i rozstroju zdrowia w postaci : masywnego urazu wielonarządowego w szczególności stłuczenia klatki piersiowej i płuc, urazowego pęknięcia płuca lewego, złamania obojczyka lewego, złamania żeber lewych i łopatki lewej, odmy opłucnej lewostronnej, masywnego krwotoku do jamy opłucnowej lewej, stłuczenia brzucha i narządów wewnętrznych jamy brzusznej, rozległego krwiaka pozaotrzewnowego, złamania wieloodłamowego miednicy i wstrząsu pourazowego. Powódka podniosła, że w momencie wypadku była dwudziestojednoletnią osobą; po opuszczeniu w sierpniu 1999 r. szpitala nie była zdolna do samodzielnego poruszania się, była całkowicie uzależniona od opieki rodziców; mimo licznych zabiegów nie udało się przywrócić górnej lewej kończyny do stanu sprzed wypadku; ponadto na ciele powódki występują liczne blizny powodujące dyskomfort psychiczny; powódka odczuwa również bóle głowy. Powódka wyjaśniła, że pozwany po zgłoszeniu szkody wypłacił jej w 2007 r. kwotę 15 000 zł tytułem zadośćuczynienia – przy czym w jej ocenie przyznana kwota nie jest adekwatną do rozmiaru doznanego cierpienia i krzywdy; według powódki należyta kompensata krzywdy powinna wiązać się z przyznaniem tytułem zadośćuczynienia łącznej kwoty 100 000 zł.

W odpowiedzi na pozew z dnia 18 grudnia 2018 r. pozwany (...) SA w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany nie kwestionując swojej legitymacji biernej w sprawie wskazał na rażące wygórowanie sformułowanego w pozwie roszczenia, stwierdzając, że kwota 15 000 zł wypłaconego w 2007 r. zadośćuczynienia jest w pełni adekwatna do doznanej przez powódkę krzywdy i wyczerpuje jej roszczenia. Pozwany podniósł zarzut przedawnienia części ustawowych odsetek żądanych począwszy od dnia 05 października 2007 r. Pozwany wskazał również na ewentualną konieczność uwzględnienia zmiany siły nabywczej pieniądza z uwagi na jego realnie inną wartość w okresie wypłacenia zadośćuczynienia w toku postępowania likwidacyjnego – według pozwanego porównanie wypłaconej kwoty do obecnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia prowadzi do wniosku, iż aktualna wartość świadczenia wypłaconego w 2007 r. odpowiada kwocie około 25 000 zł. Z ostrożności procesowej, pozwany podniósł także, iż żądanie pozwu co do odsetek od zadośćuczynienia jest sprzeczne z treścią art. 316 § 1 kpc oraz art. 476 kc i art. 481 kc. Zdaniem pozwanego ewentualne odsetki winny zostać zasądzone od dnia uprawomocnienia się wyroku zasądzającego zadośćuczynienie.

W dniu 31 lipca 2019 r. interwencję uboczną po stronie pozwanego zgłosił sprawca zdarzenia wywołującego szkodę R. K., wnosząc w piśmie procesowym z dnia 18 października 2019 r. o oddalenie powództwa w całości.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

W dniu 02 czerwca 1999 r. na drodze D. R. K. kierując niesprawnym technicznie ciągnikiem rolniczym marki (...) nr rej. (...) z przyczepą umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że na skutek zajechania mu drogi przez samochód osobowy marki F. (...) nr rej. (...) kierowany przez G. S., chcąc uniknąć uderzenia w tył samochodu osobowego podjął manewr obronny omijając ten pojazd i wjeżdżając na lewy pas ruchu, po czym uderzył przyczepą w nadjeżdżającą z przeciwka rowerem I. S. (obecnie O.), która w wyniku wypadku doznała ciężkich obrażeń ciała bezpośrednie zagrażających życiu. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Mławie z dnia 13 stycznia 2000 r. w sprawie sygn. akt (...) R. K. został uznany winnym zarzucanego mu czynu odpowiadającego dyspozycji art. 177 §§ 1 i 2 kk w zw. z art. 178 kk (kopia wyroku k. 72); skazany poddał się dobrowolnie karze.

Bezpośrednio po wypadku I. S. w stanie skrajnie ciężkim została przewieziona na Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Szpitala (...) w M., gdzie rozpoznano masywny uraz wielonarządowy, stłuczenie klatki piersiowej i płuc z urazowym pęknięciem płuca lewego, złamanie obojczyka lewego, złamania żeber lewych i łopatki lewej, odmę opłucnową lewostronną, masywny krwotok do jamy opłucnowej lewej, stłuczenie brzucha i narządów wewnętrznych jamy brzusznej, rozległy krwiak pozaotrzewnowy, złamanie obu kości kulszowych i zwichnięcie I stopnia w stawie biodrowym lewym oraz zespół (...) i wstrząs pourazowy (karta informacyjna k. 16, k.18); od 23 czerwca 1999 r. do 01 lipca 1999 r. przebywała w Instytucie (...) w W., gdzie przeprowadzono bronchoaspirację i antybiotykoterapię (karta informacyjna k. 15, k. 17) – podczas konsultacji ortopedycznej zdiagnozowano złamanie spiralne trzonu obojczyka lewego, złamanie łopatki lewej, złamanie gałęzi górnej i dalszej obu kości łonowych, złamanie żeber I-III, nie potwierdzono centralnego zwichnięcia lewego stawu biodrowego, zalecając leżenie przez okres 6 tygodni; następnie I. S. była hospitalizowana w okresie od 01 lipca 1999 r. do 19 lipca 1999 r. na Oddziale Chirurgicznym (...) w M. oraz od 30 sierpnia 1999 r. do 13 września 1999 r. na Oddziale (...) Urazowo-Ortopedycznej Szpitala (...) w C., gdzie w dniu 02 września 1999 r. poddana została leczeniu operacyjnemu (repozycja kości) – zalecono zdjęcie gipsu po 6 tygodniach. Leczenie związane z doznanym wskutek wypadku uszczerbkiem na zdrowiu nie dotyczyło uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego ani stanu psychiki. Z punktu widzenia ortopedycznego I. S. doznała 30%-owego uszczerbku na zdrowiu.

Ciągnik rolniczy (...) nr rej. (...) kierowany przez R. K. w dniu wypadku był objęty ubezpieczeniem z tytułu odpowiedzialności cywilnej wykupionym w (...) SA w W. (bezsporne) .

W 2007 r. prowadzone było przez (...) SA w W. postępowanie likwidacyjne w zakresie szkody niemajątkowej doznanej przez I. S. wskutek wypadku komunikacyjnego z dnia 02 czerwca 1999 r. Pismem z dnia 04 października 2007 r. (...) SA poinformował I. S. o przyznaniu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze zdarzeniem komunikacyjnym z dnia 02 czerwca 1999 r. w kwocie 15 000 zł (pismo k. 14) – pieniądze przeznaczone zostały przez pokrzywdzoną na remont lokalu mieszkalnego.

W czerwcu 2011 r. I. S. zgłosiła się do (...) w M., skarżąc się na drażliwość, wybuchowość, trudności z kontrolą emocji; zdiagnozowano ogólnie obniżony poziom rozwoju funkcji intelektualnych, mieszczący się w ramach pogranicza upośledzenia umysłowego i upośledzenia umysłowego w stopniu lekkim (ocena psychologiczna k. 19). Po raz pierwszy I. S. zarejestrowana została w (...) w marcu 2006 r., w 2007 r. przebywała w szpitalu psychiatrycznym; w okresie od 2006 r. do 2012 r. pozostawała pod opieką PZP w M., przyjmowała leki. Leczenie związane ze stanem psychicznym nie było związane z urazem powypadkowym, a z konsekwencjami rozwoju intelektualnego w przebiegu upośledzenia umysłowego w stopniu lekkim.

Pismem z dnia 17 września 2018 r. pełnomocnik I. O. wezwał (...) SA do zapłaty na rzecz mocodawczyni kwoty 135 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznane krzywdy w związku ze zdarzeniem komunikacyjnym z dnia 02 czerwca 1999 r. (pismo k. 21-23).

W odpowiedzi na wezwanie do zapłaty, pismem z dnia 02 października 2018 r. (...) SA odmówił zwiększenia wypłaconej w 2007 r. należności podnosząc, iż nie ujawniły się nowe okoliczności wpływające na ocenę rozmiaru krzywdy pokrzywdzonej (k. 43-44).

I. O. (z d. S.) w 1999 r. miała 21 lat; mieszkała w miejscowości D. razem z rodzicami, była zarejestrowana jako osoba bezrobotna; po wypadku wymagała opieki ze strony osób najbliższych. I. O. ma obecnie 42 lata, wykształcenie podstawowe; po wypadku nie pracowała na stałe, przez okres trzech lat utrzymując się ze świadczenia rentowego i pracując dorywczo przy pracach polowych; w 2011 r. pracowała jako opiekunka osoby starszej – obecnie pracuje dorywczo w ubojni drobiu; od dnia 07 kwietnia 2018 r. pozostaje w związku z małżeńskim (kopia skróconego odpisu aktu małżeństwa k. 12-13) z mężczyzną, z którym w związku nieformalnym pozostaje od około 2001 r.; ma dwoje dzieci w wieku 17 i 12 lat; zamieszkuje z mężem i dziećmi we wsi S. w lokalu mieszkalnym usytuowanym w budynku wielorodzinnym, wcześniej należącym do Państwowego Gospodarstwa Rolnego; w lokalu zamieszkuje nadto będący na rencie wuj I. O.; mąż I. O. utrzymuje się z prac dorywczych; rodzina funkcjonuje na niskim standardzie ekonomicznym. Na ciele I. O. pozostały blizny po wypadku : w okolicach obojczyka lewego o długości około 10 cm, na brzuchu po 23 szwach oraz ślad na piersi po drenie; występuje bolesność uciskowa tylnej powierzchni stawu barkowego oraz trwałe ograniczenie ruchów barku lewego; widoczne jest zniekształcenie miednicy (wystawanie lewego talerza biodrowego z tyłu), występuje bolesność przy ruchach biodra lewego miernego stopnia oraz trwałe ograniczenie ruchów biodra lewego.

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie wyżej wskazanych dokumentów, opinii biegłych : psychiatry (opinia pisemna k. 92-103), ortopedy-traumatologa (k. 105-115, 175-180) i neurologa (k. 117-122), częściowo zeznań świadków : J. B. (00:07-32 rozprawy z 30 października 2019 r.), A. S. (00:32-49 rozprawy z 30 października 2019 r.) i R. K. (k. 185v-185) oraz zeznań powódki (00:05-18 rozprawy z 10 lutego 2020 r.)

Dokumenty przywołane w części uzasadnienia obejmującej ustalenie stanu faktycznego nie były kwestionowane przez strony, stanowią wiarygodny materiał dowodowy.

Opinie pisemne biegłych są co do zasady rzetelne, wyczerpujące i stanowią pełnoprawny materiał dowodowy.

Jak wynika z opinii lekarza psychiatry, leczenie i rehabilitacja po stronie psychiatrycznej nie dotyczą wypadku; zdiagnozowane u powódki upośledzenie umysłowe nie jest związane z wypadkiem, zaś związek czasowy z wypadkiem i pierwszych pobytów w PZP jest zbyt odległy, by łączyć te dwie okoliczności; powódka nie podawała w toku badania żadnych objawów stresu pourazowego.

Biegły ortopeda traumatolog wskazał na trwałe ograniczenie ruchów biodra i barku oraz możliwość wystąpienia zmian zwyrodnieniowych, wskazując na zasadność okresowej kontroli u specjalisty ortopedii i traumatologii narządu ruchu, a także poddania się cyklicznym zabiegom rehabilitacyjnym; stwierdzono, że proces leczenia został zakończony, powódka aktualnie nie wymaga leczenia ortopedycznego, nie ma realnej możliwości powrotu do pełni zdrowia ani wyeliminowania występujących dolegliwości bólowych. Biegły ocenił łączny trwały uszczerbek na zdrowiu w związku ze złamaniem obojczyka i złamaniem miednicy na 30%.

Jak wynika z opinii biegłego lekarza neurologa wypadek komunikacyjny nie spowodował u powódki uszczerbku na zdrowiu w układzie nerwowym; powódka nie wymaga leczenia w poradni neurologicznej ani rehabilitacji w tym kierunku, ponieważ nie było następstw neurologicznych doznanych w 1999 r. urazów.

Wniosek pełnomocnika interwenienta ubocznego o dopuszczenie dowodu z kolejnej uzupełniającej opinii biegłego ortopedy traumatologa oddalono jako zmierzający do przedłużania postępowania – wszystkie niezbędne dla rozpoznania sprawy aspekty dotyczące uszczerbku na zdrowiu, następstw dla zdrowia wypadku oraz funkcjonowania powódki pod kątem ortopedycznym zostały w sposób kompleksowy i precyzyjny wyjaśnione w pisemnej opinii podstawowej i uzupełniającej.

Zeznania świadków zawnioskowanych przez powódkę zdaniem Sądu są częściowo nieobiektywne, świadkowie starali się przedstawić stan zdrowia i sposób funkcjonowania powódki w sposób przerysowany, nie korespondujący z uznanym przez Sąd za obiektywny materiałem dowodowym w postaci opinii biegłych; mają ogólnikowy charakter i nie mają decydującego znaczenia w kontekście ustaleń związanych z zakresem doznanego uszczerbku na zdrowiu. Zeznania świadka – interwenienta ubocznego R. K. nie wniosły istotnych informacji do sprawy; świadek podkreślał fakt podjęcia bezskutecznych prób nawiązania kontaktu z powódką oraz wskazywał na rodzaj wykonywanej przez powódkę pracy i sposób jej codziennego funkcjonowania jako okoliczności istotne dla oceny jej faktycznego stanu zdrowia i sprawności.

Sąd zważył, co następuje :

Powództwo o zadośćuczynienie należało uwzględnić w części, to jest do kwoty 50 000 zł.

Zgodnie z art. 444 § 1 zd. 1 kc w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty; w takim wypadku sąd może również przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (art. 445 § 1 kc). Zgodnie z art. 436 § 1 kc w zw. z art. 435 § 1 kc samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności – gdy posiadacz samoistny oddał środek komunikacji w posiadanie zależne, odpowiedzialność ponosi posiadacz zależny. Możliwość przypisania odpowiedzialności odszkodowawczej osobie kierującej pojazdem mechanicznym (a także podmiotowi odpowiadającemu równolegle na podstawie umowy ubezpieczenia lub szczególnych przepisów prawnych statuujących jego przymusową odpowiedzialność na zasadach tożsamych jak w przypadku umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej) warunkowana jest co do zasady samym faktem wystąpienia zdarzenia wywołującego szkodę – mowa jest w tym przypadku o odpowiedzialności na zasadzie ryzyka, czyli niezależnej od winy osoby, z której zachowaniem przyczynowo związana jest szkoda : samo wystąpienie szkody oznacza powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej. Odpowiedzialność ta nie ma jednak charakteru absolutnego – ustawa przewiduje bowiem okoliczności wyłączające w określonych sytuacjach odpowiedzialność; w szczególności ustalenie, że do zdarzenia wywołującego szkodę doszło z wyłącznej winy poszkodowanego, zwalnia osobę co do zasady odpowiadającą na zasadzie ryzyka. W przypadku powstania szkody w związku z ruchem pojazdu mechanicznego zwolnienie się od odpowiedzialności na zasadzie ryzyka wymaga ustalenia, że wypadek spowodowany został wskutek działania siły wyższej, z wyłącznej winy poszkodowanego lub osoby trzeciej – przesłanka „wyłącznej winy poszkodowanego” w istocie oznacza konieczność przesądzenia również, iż „sprawca” szkody nie ponosi żadnej winy. Nie budzi wątpliwości, iż zderzenie się mechanicznego środka komunikacji z pojazdem poruszanym siłą mięśni człowieka, jest objęte dyspozycją art. 436 § 1 kc ( a contrario art. 436 § 2 kc).

Kwestia odpowiedzialności sprawcy szkody oraz związanej z tym odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń co do zasady nie była sporna między stronami – w szczególności pozwany nie kwestionował zasady swojej odpowiedzialności za skutki wypadku.

Przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony, przy czym uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela (art. 822 §§ 1 i 4 kc).

Oceniając, jaka suma jest odpowiednia tytułem zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną doznaniem przez powódkę uszkodzeń ciała i rozstroju zdrowia należy mieć na uwadze, iż kompensata majątkowa ma na celu przezwyciężenie przykrych doznań - służyć temu ma nie tylko udzielenie pokrzywdzonemu należnej satysfakcji moralnej w postaci uznania jego krzywdy na przykład wyrokiem sądu, ale także zobowiązanie do świadczenia pieniężnego, które umożliwi pełniejsze zaspokojenie potrzeb i pragnień pokrzywdzonego. Zadośćuczynienie ma przede wszystkim charakter kompensacyjny i tym samym jego wysokość musi przedstawiać pewną ekonomicznie odczuwalną wartość – wysokość ta jednak nie może być jednak nadmierna w stosunku do doznanej krzywdy i aktualnych stosunków majątkowych społeczeństwa, a więc powinna być utrzymana w rozsądnych granicach. Jednocześnie jednak powołanie się na potrzebę utrzymania wysokości zadośćuczynienia w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa, nie może prowadzić do podważenia kompensacyjnej funkcji zadośćuczynienia (por. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 22 lutego 2012 r., I ACa 65/12); kryterium „przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa” ma charakter pomocniczy w aspekcie realizacji zasady sprawiedliwości społecznej (tak wyrok SN z 14 stycznia 2011 r., I PK 145/10, OSNP 2012/5-6/66). W żadnym razie ustalony stopień utraty zdrowia nie jest równoznaczny z rozmiarem krzywdy i wielkością należnego zadośćuczynienia (por. wyrok SN z 5 października 2005 r., I PK 47/05, Mon. Pr. Pr. 2006, nr 4, s. 208); przy oznaczeniu zakresu wyrządzonej krzywdy za konieczne uważa się uwzględnienie : rodzaju naruszonego dobra, zakresu (natężenie i czas trwania) naruszenia, trwałości skutków naruszenia i stopnia ich uciążliwości (por. np. wyrok SN z 20 kwietnia 2006 r., IV CSK 99/05, LEX nr 198509). Również okoliczności indywidualne, związane z pokrzywdzonym, powinny zostać uwzględnione przy zastosowaniu zobiektywizowanych kryteriów oceny (np. sytuacja rodzinna, wiek pokrzywdzonego - por. np. wyrok SN z 22 czerwca 2005 r., III CK 392/04, LEX nr 177203; wyrok SN z 22 sierpnia 1977 r., II CR 266/77, LEX nr 7980). Wpływ na odczuwanie dyskomfortu, zwłaszcza związanego z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia, może mieć sytuacja majątkowa pokrzywdzonego, wyznaczając poziom wydatków konsumpcyjnych, mogących zrównoważyć mu doznane cierpienia (por. wyrok SN z 22 czerwca 2005 r., III CK 392/04, LEX nr 177203). Stwierdzenie krzywdy w konkretnym przypadku powinno uwzględniać obiektywne kryteria oceny fizycznych i psychicznych następstw danego zdarzenia (por. wyrok SN z 14 kwietnia 1990 r., II CR 42/80, LEX nr 8225).

Uwzględniając wyżej przytoczone kryteria przy poszanowaniu kompensacyjnego charakteru roszczenia opartego o art. 445 § 1 kc i dyrektywy utrzymania zadośćuczynienia w rozsądnych granicach, Sąd w sprawie niniejszej ocenił, iż żądana łącznie tytułem zadośćuczynienia kwota 100 000 zł (roszczenie dochodzone w postępowaniu sądowym 85 000 zł, wypłacone zadośćuczynienie 15 000 zł) jest nadmiernie wygórowana w stosunku do rozmiaru doznanej przez powódkę krzywdy. Zadośćuczynienie ustalić należało w ostatecznej kwocie 75 000 zł; Sąd podzielił stanowisko prezentowane przez pozwanego odnośnie konieczności dokonania waloryzacji świadczenia wypłaconego powódce po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego w 2007 r. z uwagi na zmianę wartości pieniądza w okresie pomiędzy wypłatą świadczenia a chwilą ustalania przez Sąd wysokości należnego zadośćuczynienia. Porównując wysokość średniego miesięcznego wynagrodzenia w 2007 r. (2 690 zł) do wysokości aktualnego średniego miesięcznego wynagrodzenia (4 600 zł) ustalić należało, iż aktualna wartość wypłaconej dotychczas powódce należności odpowiada kwocie około 25 000 zł – i o taką kwotę pomniejszyć należało ustalone zadośćuczynienie, zasądzając na rzecz powódki ostatecznie kwotę 50 000 zł. Tak ustalona kwota (łącznie 75 000 zł) przedstawia dla powódki ekonomicznie odczuwalną wartość, nie jest również rażąco wygórowana i nie prowadzi do nieuzasadnionego przysporzenia w jej majątku – jak się zdaje uwzględnia również przesłankę przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa w konkretnych uwarunkowaniach dotyczących I. O.; jak wskazano wyżej, zindywidualizowana sytuacja życiowa i majątkowa osoby dochodzącej roszczeń z tytułu zadośćuczynienia powinna być brana pod uwagę przez sąd jako prawnie relewantna dla ustalenia wysokości pieniężnej kompensaty doznanych krzywd, przy czym niewątpliwie ekonomiczny standard funkcjonowania powódki ocenić należy jako niższy od średniego. Bezspornym pozostaje, iż powódka przeżywała cierpienia fizyczne, odczuwając ból oraz dyskomfort związany z przebywaniem w placówkach medycznych (zabiegi operacyjne), pozostawaniem przez okres około dwóch tygodni w śpiączce, całkowitym a następnie częściowym uzależnieniem od opieki osób trzecich w okresach po hospitalizacji (przez okres 6 tygodni powódka nosiła gips w zw. z urazem barku). Powódka doświadczyła cierpienia fizycznego w postaci bólu po wypadku, odczuwa określone dolegliwości bólowe także do chwili obecnej. Sąd ustalając zakres zadośćuczynienia miał na uwadze fakt, iż w pewnym stopniu nadal wykonywanie obowiązków domowych czy codzienna aktywność powódka jest w pewnym stopniu siłą rzeczy ograniczona z uwagi na stwierdzone ograniczenia ruchowe w obrębie stawu barkowego lewego i biodra; istotnym jest, że ciało powódki uległo wskutek wypadku trwałej deformacji (zniekształcenie biodra), widoczne pozostają blizny. W świetle opinii biegłego ortopedy oraz zeznań interwenienta ubocznego, a także samej powódki, ustalić należało, iż dysfunkcje w wykonywaniu codziennych czynności przez powódkę mają dość ograniczony charakter – z jednej strony ustalono określone ograniczenia ruchowe, z drugiej natomiast bezspornym pozostaje, że powódka wykonywała i wykonuje prace fizyczne wymagające wykazania się określoną sprawnością (np. opiekowała się osobą starszą, co wymaga także znacznego wysiłku fizycznego i sprawności), powódka porusza się także rowerem, nosi zakupy.

Ustalając wysokości należnego powódce zadośćuczynienia Sąd uwzględnił przede wszystkim długotrwałość i charakter jej leczenia, odczuwany ból, zakres skutków dla życia i funkcjonowania powódki oraz jego obecny stan fizyczny. Przy określeniu wysokości zadośćuczynienia Sąd wziął też pod uwagę zakres trwałego uszczerbku na zdrowiu; zaznaczenia w tym miejscu wymaga, iż ustalenie procentowego uszczerbku na zdrowiu u osoby pokrzywdzonej stanowi jedynie pomocnicze kryterium przy ustalaniu wymiaru należnego zadośćuczynienia – w szczególności nieuprawnionym jest ścisłe i automatyczne korelowanie wymiaru zadośćuczynienia z zakresem procentowego uszczerbku na zdrowia, aczkolwiek nie można ukrywać, iż zakres uszczerbku na zdrowiu jest pewnym obiektywnym i mierzalnym kryterium pomocnym przy ustalaniu niewymiernej faktycznie szkody niemajątkowej; w stanie faktycznym ustalonym w sprawie niniejszej zakres uszczerbku na zdrowiu powódki określony został z punktu widzenia ortopedycznego na 30%. Skutki uszczerbku na zdrowiu fizycznym pociągnęły za sobą dostrzegalne konsekwencje dla życia osobistego powódki i jej funkcjonowania; powstanie określonych dysfunkcji w powszechnym odbiorze jest relatywnie bardziej dolegliwe u osoby młodej, cieszącej się zdrowiem i pełną sprawnością, co wprost powinno przekładać się na zwiększenie zakresu zadośćuczynienia (por. np. wyrok SN z 28.08.1972, II CR 259/72, LEX 7127). Jednocześnie żądaną przez powódkę kwotę zadośćuczynienia ocenić należało jednak jako nadmiernie wygórowaną – w szczególności wobec ustalenia, iż uszczerbek na zdrowiu powiązany ze skutkami wypadku dotyczy wyłącznie sfery ortopedycznej; nie stwierdzono, aby wystąpiły negatywne następstwa w sferze neurologicznej czy psychicznej – stan zdrowia psychicznego powódki oraz poziom intelektualny pozostają bez adekwatnego związku przyczynowego ze zdarzeniem wywołującym szkodę. Nie można również przeceniać następstw wypadku dla życia powódki, albowiem po wypadku założyła ona rodzinę, ma dwójkę dzieci i w ostatnim czasie zalegalizowała długotrwały związek nieformalny. Łącznie przyznane powódce kwoty niewątpliwie pozwolą jej na istotną poprawę jakości życia, kompensującą zarówno szkody o charakterze ściśle majątkowym, jak i krzywdę moralną. Sąd nie uznał za prawnie relewantnych w kontekście wysokości zadośćuczynienia okoliczności podnoszonych przez interwenienta, tj. faktu dobrowolnego poddania się karze, bezskutecznego podejmowania prób nawiązania kontaktu z powódką po wypadku oraz sytuacji majątkowej i osobistej interwenienta ubocznego; okoliczności te nie zostały ocenione jako istotne dla rozmiaru należnego powódce zadośćuczynienia.

Sąd podziela co do zasady pogląd, zgodnie z którym zadośćuczynienie przysługuje z odsetkami od dnia opóźnienia, czyli wezwania do zapłaty, a nie od dnia jego zasądzenia (np. teza 2 wyroku SN z 14 stycznia 2011 r., I PK 145/10, OSNP 2012/5-6/66); prawnie relewantny dla określenia daty wymagalności roszczenia dochodzonego w związku z ochroną ubezpieczeniową pozostaje co do zasady termin określony w dyspozycji art. 817 § 1 kc – w sprawie niniejszej zgłoszenie szkody nastąpiło wprawdzie w 2007 r., jednak uwzględnić należało podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia odsetkowego roszczenia okresowego; ponieważ zgodnie z art. 118 kc termin przedawnienia dla roszczeń okresowych wynosi 3 lata, to zasądzić należało odsetki za okres trzech lat wstecz przed wytoczeniem powództwa, z uwzględnieniem treści art. 118 zd. 2 kc, tj. poczynając od dnia 01 stycznia 2015 r.

Powództwo należało oddalić także w zakresie żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego za skutki wypadku na przyszłość. Zgromadzony materiał dowodowy nie dostarczył podstaw do ustalenia takiej odpowiedzialności – w szczególności proces leczenia powódki w związku z urazami ortopedycznymi uległ zakończeniu, konieczność rehabilitacji związana jest wyłącznie z podtrzymywaniem aktualnej sprawności powódki i może być realizowana w warunkach domowych; procesy zwyrodnieniowe mogą powstać jako pośredni skutek wypadku, lecz biegły nie przesądził, aby następstwo to musiało wystąpić.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 436 § 1 kc w zw. z art. 415 kc w zw. z art. 822 kc w zw. z art. 445 § 1 kc oraz art. 189 kpc należało orzec jak w punktach 1. i 2. wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 kpc, znosząc je między stronami i odstępując od obciążania powódki oraz interwenienta ubocznego nieuiszczonymi kosztami sądowymi na podstawie art. 113 ust. 4 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Na rzecz Instytutu (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (...) (...) w K. przyznano wynagrodzenie za sporządzenie uzupełniającej opinii pisemnej z zakresu specjalizacji ortopedii traumatologii w kwocie 1 146,90 zł; uwzględniając zakres przedmiotowy opinii i nakład pracy zespołu biegłych autorów opinii z zakresu ortopedii, ich kwalifikacje oraz koszty materiałowe – a także konieczność odprowadzenia podatku VAT, żądane wynagrodzenie w łącznej kwocie 1 146,90 zł nie może być uznane za wygórowane; wykazana ilość godzin poświęconych na przygotowanie opinii uzupełniającej (26 godzin) oraz wydatki materiałowe (111,07 zł) nie budzą wątpliwości Sądu. Zdaniem Sądu Okręgowego brak jest podstaw do kwestionowania nakładu pracy określonego we wniosku o przyznanie wynagrodzenia; podkreślenia wymaga, że ilość czasu niezbędnego do sporządzenia opinii jest zależna od wielu czynników, zaś zakres czasu pracy wynikający z karty pracy może być skontrolowany jedynie w pewnym przybliżeniu, sąd nie dysponuje bowiem środkami pozwalającymi na szczegółową weryfikację zakresu czynności biegłego – obniżenie wynagrodzenia tylko z powodu nadmiernej ilości wykazanych godzin pracy jest możliwe jedynie w sytuacji, gdy opierając się na zwykłym doświadczeniu życiowym można od razu stwierdzić, że biegły niewątpliwie zużył mniej czasu, niż podaje (por. np. postanowienie SN z 18.08.1959, I Cz 82/59, OSNCK 1961/2/41); w sprawie niniejszej zdaniem Sądu Okręgowego zwykłe doświadczenie życiowe nie pozwala na przyjęcie, iż napisanie medycznej opinii sądowej (przy czym nie chodzi tu tylko o czynności stricte techniczne, ale również czasochłonność pracy koncepcyjnej nad sformułowaniem opinii oraz niezbędnych wniosków w związku z koniecznością ustosunkowania się do zarzutów do opinii pierwotnej) zajęło istotnie mniej czasu niż ilość wskazana przez (...); doświadczenie zawodowe wskazuje natomiast, że – niezależnie od tego, iż rozpiętość rozbieżności w wymiarze niezbędnego nakładu pracy podawanego przez biegłych w podobnych sprawach jest bardzo zróżnicowana – przygotowanie opinii w związku z koniecznością zapoznania się z dokumentacją medyczną oraz przeprowadzeniem badań wymaga znacznego nakładu pracy. Dodatkowo wskazać należy, że żądane wynagrodzenie odpowiada zaakceptowanej przez Sąd na etapie zlecania opinii ofercie przedstawionej przez Instytut; nadto podkreślenia wymaga, że opinia uzupełniająca sporządzona została przez zespół specjalistów. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2015 r. (III CZP 59/15, LEX nr 1814308) podstawą wynagrodzenia przyznanego za opinię sporządzoną na zlecenie sądu przez instytut naukowy są stawki stosowane w tym instytucie – sąd ustala ostateczną wysokość wynagrodzenia, stosując odpowiednio przepisy dotyczące kosztów sądowych. W ocenie Sądu zasadnym było uwzględnienie stanowiska (...) co do ustalenia wysokości stawki wynagrodzenia w odniesieniu do regulacji zawartej w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 kwietnia 2013 r. (Dz. U. z 2013 r., poz. 518) w sprawie określenia stawek wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu dokumentowania wydatków niezbędnych dla wydania opinii w postępowaniu cywilnym. Zgodnie z w/w przepisami stawka wynagrodzenia biegłych powołanych przez sąd za każdą rozpoczętą godzinę pracy, wynosi - w zależności od stopnia złożoności problemu będącego przedmiotem opinii oraz warunków, w jakich opracowano opinię - od 1,28% do 1,81% kwoty bazowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, której wysokość określa ustawa budżetowa („kwota bazowa"), przy czym w określonych wypadkach stawka może być podwyższona do 50%. Z uwagi na specyfikę podmiotu sporządzającego opinię – zarówno w sferze jego funkcjonowania i struktury organizacyjnej, jak też i przygotowywanie opinii w sposób kolegialny – oraz długoletnią współpracę z organami wymiaru sprawiedliwości i wynikające z niej doświadczenie i rzetelność, a także sprawność w sporządzaniu opinii, uzasadnionym jest określenie stawki godzinowej na maksymalnym poziomie wynikającym z w/w regulacji prawnej (32,39złx1,5); przyznane wynagrodzenia pozostaje w stosownej proporcji do wynagrodzenia przyznanego za sporządzenie opinii podstawowej. Sąd uwzględnił również w całości żądanie zwrotu wydatków poniesionych przez (...) w związku ze sporządzeniem i przesłaniem opinii oraz amortyzacją aparatury, uznając złożone w tym zakresie oświadczenie za niebudzące wątpliwości. Z tych względów na podstawie art. 291 kpc w zw. z art. 89 i art. 92 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2019 r., poz. 785) oraz §§ 2, 4 i 8 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia stawek wynagrodzenia biegłych (…) [Dz. U. z 2013 r., poz. 518] należało orzec jak w sentencji postanowienia.

Na podstawie art. 113 ust. 1 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 kpc nakazano ściągnięcie od (...) SA na rzecz Skarbu Państwa części nieuiszczonych kosztów sądowych w stosunku, w jakim powódka utrzymała się ze swoim roszczeniem. Wydatki sądowe (należności świadka, opinie biegłych – z wyłączeniem wynagrodzenia za uzupełniającą opinię ortopedyczną) wyniosły łącznie 5 296,27 zł; ponieważ powódka wygrała 60%, ściągnięciu podlegała kwota 3 177,76 zł, a także część opłaty sądowej obliczona od zasądzonej na rzecz powódki kwoty (2 500 zł) : łącznie pozwany zobowiązany jest zatem do uiszczenia kwoty 5 677,76 zł. Wyłączono z kosztów sądowych podlegających ściągnięciu od pozwanego wydatki związane z uzyskaniem opinii uzupełniającej, albowiem dowód w tym zakresie dopuszczony został na wyłączny wniosek interwenienta ubocznego – pozwany nie zgłosił zarzutów do opinii podstawowej z zakresu ortopedii.

sędzia Radosław Jeznach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE