Sygn. akt. I C 4637/18

UZASADNIENIE

Powódka R. M. domagała się zasądzenia od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. odszkodowania za naruszenie dobra osobistego w postaci bezumownego wykorzystania i rozpowszechniania wizerunku powódki bez jej zgody w wysokości 9 600 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. W uzasadnieniu wskazała, że zobowiązała się do udziału w sesji zdjęciowej na potrzeby reklamy A., przeniesienia majątkowych praw pokrewnych do (...) Wykonania na warunkach i polach eksploatacji określonych w umowie oraz zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku utrwalonego w ramach dzieła, w tym w ramach materiałów typu (...) oraz zdjęć z planu zdjęciowego. Okres trwania licencji wyłącznej do (...) Wykonania/zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku obejmował 12 miesięcy od dnia pierwszej emisji, tj. od 16 kwietnia 2015 r. do 17 kwietnia 2016 r. Mimo powyższego wizerunek powódki pojawił się bez jej wiedzy i zgody w Katalogu A. (...)/2016 oraz A. (...)/2016 r. Wynagrodzenie powódki z tytułu licencji do zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku zostało określone na 3200 zł brutto. Kwota dochodzona pozwem stanowi trzykrotność stosownego wynagrodzenia.

W odpowiedzi na pozew pozwany uznał roszczenie w wysokości 3200 zł i domagał się oddalenia powództwa w pozostałym zakresie. Przyznał, że bezspornym jest, że doszło do wykorzystania przez pozwana incydentalnie w dwóch publikacjach reklamowych wizerunku powódki. Zakwestionował żądanie pozwu co do wysokości, wskazał że kwota 9600 zł została obliczona jako trzykrotność rocznego wynagrodzenia za korzystania z wizerunku, a pozwana nie wykazała zaistnienia szkody ani jej wysokości.

S ąd ustalił następujący stan faktyczny:

21 listopada 2014 r. pomiędzy M. K. prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą (...) w W. a R. M. została zawarta umowa o dzieło nr 08/11/14, przedmiotem której było wykonanie dzieła w postaci udziału w sesji zdjęciowej (pozowanie) na potrzeby reklamy A., przeniesienia majątkowych praw pokrewnych do (...) Wykonania na warunkach i polach eksploatacji określonych w umowie oraz zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku utrwalonego w ramach dzieła, w tym w ramach materiałów typu (...) oraz zdjęć (fotografii) z planu zdjęciowego. Zakres eksploatacji obejmował: katalogi A., Internet (w tym stronę Klienta), materiały wewnętrzne firmy oraz oficjalne kanały social media. Okres trwania licencji wyłącznej do (...) Wykonania/zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku obejmował 12 miesięcy do dnia pierwszej emisji (§5 umowy). Zgodnie z §6 umowy wynagrodzenie z tytułu udzielenia licencji do (...) Wykonania,/zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku wynosiło 3200 zł brutto (okoliczności bezsporne, nadto umowa o dzieło nr 08/11/14 – k. 12-13).

Wizerunek R. M. pojawił się po wygaśnięciu licencji pozwanego, to jest w Katalogu A. (...)/2016 w okresie od 5 maja 2016 r. do 25 maja 2016 r. oraz w katalogu A. (...)/2016 w okresie od 16 czerwca 2016 r. do 6 lipca 2016 r. Zapowiedzi powyższych katalogów zostały rozpowszechnione na stronie pozwanej (okoliczności przyznane przez strony, a nadto: Katalog (...), Katalog (...) oraz PrintScreeny strony internetowej – k. 14-17).

Pismem z 6 czerwca 2016 r. powódka wezwała (...) Sp. z o.o. w W. do zaniechania naruszeń jej wizerunku polegających na zamieszczeniu w katalogu produktów A. nr (...), nr (...), jak też we wszelkich innych materiałów rozpowszechnianych w jakiejkolwiek formie w tym: drukowanej, elektronicznej, rozpowszechnianych przez Internet czy kanały social media – w terminie trzech dni od daty otrzymania pisma do usunięcia z mediów elektronicznych jakichkolwiek fragmentów katalogu A. zawierających wizerunek powódki (dowód: wezwanie do zaniechania naruszeń – k. 20).

W odpowiedzi na powyższe pozwany wskazał, że obecnie nie dystrybuuje broszur, które zwierałyby wizerunek powódki, jednocześnie pozwany wyraził gotowość do spotkania z powódką w celu wyjaśnienia sprawy oraz dokonania stosownych rozliczeń (dowód: odpowiedź na wezwanie k. 21).

8 listopada 2016 r. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością wyraziła gotowość do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne, omyłkowe wykorzystanie wizerunku w dwóch katalogach A. (...)/2016 oraz (...) w wysokości 2500 zł (propozycja ugodowego rozwiązania sporu k. 23).

Po wygaśnięciu licencji wyłącznej do (...) Wykonania/zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku powódki przez klienta (...) Sp. z o.o. M. K. prowadząca działalność gospodarczą pod firmą (...) w W. zwróciła się do powódki z propozycją przedłużenia kontraktu z firmą (...). W tym czasie powódka miała zawartą umowę obejmująca wyłączność wizerunkową z totalizatorem sportowym L.. Kontrahent powódki nie zgodził się na prowadzenie przez nią działalności reklamowej poza firmą, w związku z czym powódka odmówiła propozycji przedłużenia kontraktu z firmą (...). Po publikacji wizerunku powódki w maju i czerwcu 2016 r. w katalogach (...) Sp. z o.o. R. M. musiała tłumaczyć się współpracownikom z zaistniałej sytuacji. Spotykała się z opiniami, że zawiera umowy bez zgody i wiedzy kontrahenta (zeznania przesłuchanej w charakterze strony powódki – utrwalone na płycie CD – k. 58).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyżej wskazanych dokumentów. Okoliczności te jako przyznane Sąd na podstawie art. 229 i 230 k.p.c. uznał za udowodnione, nadto znajdują potwierdzenie w złożonych do akt dokumentach. Dokumenty te Sąd uznał za wiarygodne, gdyż składają się one na spójny obraz stanu faktycznego i nie pozostają ze sobą w sprzeczności.

Ustalenia faktyczne w sprawie Sąd poczynił także w oparciu o zeznania przesłuchanej w charakterze strony powódki, uznając je za wiarygodne w przeważającej części, bowiem były spójne, logiczne i nie budziły wątpliwości co do ich zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy. Sąd nie dał natomiast wiary zeznaniom powódki w zakresie w jakim wskazywała, że otrzymała propozycję zapłaty kwoty 30 000 zł za przedłużenie udzielenia licencji na rozpowszechnianie jej wizerunku. Powyższe twierdzenia stały w oczywistej sprzeczności z treścią wcześniejszej umowy o dzieło zawartej z pozwanym jak i zasadami doświadczenia życiowego oraz nie znajdowały potwierdzenia w zgormadzonym materiale dowodowym.

S ąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w takim zakresie, w jakim pozwany uznał powództwo.

Zgodnie z art. 213 § 2 k.p.c. Sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że uznanie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa. Uznanie powództwa to czynność procesowa rezygnacji pozwanego z obrony, czyli akt jego dyspozycyjności, w którym nie tylko uznaje samo żądanie powoda, ale i to, że uzasadniają go przytoczone przez powoda okoliczności faktyczne i godzi się na wydanie wyroku uwzględniającego to żądanie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2011 roku, II CSK 70/11, LEX nr 1095816). Uznanie powództwa w rozumieniu art. 213 § 2 k.p.c. zakłada stwierdzenie istnienia dochodzonego roszczenia, a tym samym wystąpienie wszystkich przesłanek kreujących jego byt prawny (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2011 roku, III CSK 127/10, LEX nr 846586). W niniejszej sprawie pozwany uznał żądanie pozwu, czyniąc zadość roszczeniu powódki. Skoro pozwany uznał powództwo, a Sąd ocenił, że ów akt dyspozycyjny pozwanego nie jest sprzeczny z prawem lub zasadami współżycia społecznego ani nie zmierza do obejścia prawa, należało orzec jak w pkt I sentencji wyroku.

W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu.

Zasada ochrony dóbr osobistych człowieka wyrażona została w art. 23 k.c., w myśl którego dobra osobiste człowieka, pozostają pod ochroną prawa cywilnego, niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Katalog chronionych dóbr osobistych wymieniony w art. 23 k.c. ma przy tym jedynie charakter przykładowy, na co wskazuje sformułowanie „w szczególności”, nie jest to więc katalog wyczerpujący. W tym katalogu wymieniony został wyraźnie wizerunek człowieka. Nadto art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o Prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2006 r., nr 90, poz. 631) ustanawia zasadę, że rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej, przy czym, w braku wyraźnego zastrzeżenia, zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie. Środkiem ochrony naruszonych dóbr osobistych jest m.in. przyznanie zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 zd. 3 k.c.). Przesłanką roszczenia o zapłatę zadośćuczynienia na podstawie przytoczonych przepisów jest wykazanie przez pokrzywdzonego faktu naruszenia konkretnego dobra osobistego oraz doznania krzywdy na skutek owego naruszenia. Przepis art. 24 § 1 k.c. formułuje przy tym domniemanie bezprawności naruszenia dóbr osobistych, zatem to na pozwanym ciąży obowiązek wykazania, że jego działanie naruszające dobra osobiste powoda nie było bezprawne. Wskazać także należy, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd – zgodnie z art. 448 k.c. – „może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone” odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę”. Oznacza to, że nawet w razie stwierdzenia naruszenia dobra osobistego przyznanie zadośćuczynienia pieniężnego nie jest obligatoryjne, lecz ma charakter fakultatywny – pozostawiony swobodnemu uznaniu sędziowskiemu. Podobnie przedstawia się ta kwestia na gruncie przywołanej ustawy o prawach aktorskich, zgodnie z art. 83 w związku z art. 78. 1 osoba, której wizerunek rozpowszechniano bez jej zgody może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub - na żądanie tej osoby- zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie doszło do naruszenia dobra osobistego powódki w postaci wizerunku i naruszenie to było bezprawne. Poza sporem bowiem w niniejszej sprawie pozostawało, że umowa z 21 listopada 2014 r. określała okres i warunki użyczania pozwanemu przez powódkę swojego wizerunku do kampanii reklamowej oraz że pozwany bez zgody powódki wykorzystywał jej wizerunek po upływie terminu wskazanego w umowie.

Podkreślenia wymaga tu, że w przypadku żądania zadośćuczynienia w oparciu przywołane przepisy nie jest wystarczające naruszenia konkretnego dobra osobistego, a konieczne jest dodatkowo wykazanie powstania szkody niematerialnej (krzywdy) i uzasadnienie jej wysokości. Podzielić należy zapatrywanie, że "do powstania prawa do zadośćuczynienia konieczne jest, by naruszenie dóbr osobistych spowodowało wystąpienie szkody niemajątkowej. Nie istnieje w powyższym zakresie żadne domniemanie szkody niemajątkowej. Powód musi udowodnić istnienie uszczerbku oraz jego wysokość" (zob. P.Granecki, Odpowiedzialność sprawcy szkody niemajątkowej na podstawie art. 448 KC, SP 2002, Nr 2, s. 83; por. też J. Jastrzębski, Kilka uwag o naprawieniu szkody niemajątkowej, Pal. 2005, Nr 3–4, s. 32).

W okolicznościach przedmiotowej sprawy brak jest podstaw do uznania, że powódka wskutek wykorzystania jej wizerunku doznała krzywdy, której naprawienie mogłoby nastąpić w drodze zapłaty zadośćuczynienia w żądanej przez nią kwocie. Na podstawie bowiem twierdzeń pozwu, jak również samych zeznań powódki niepodobna stwierdzić, w czym miałaby się przejawiać krzywda powódki. Powódka w swych zeznaniach przyznała, że nie odczuwała przykrości ze strony innych, a jedynie dyskomfort z wynikający z konieczności tłumaczenia współpracownikom okoliczności zaistniałej sytuacji. Brak w szczególności podstaw do uznania, by działanie pozwanego odbiło się szczególnie na zdrowiu psychicznym powódki; jak sama wskazała, nie korzystała z pomocy specjalisty, nie stosowała środków uspokajających. W przypadku zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w zasadzie podstawowym miernikiem jest rozmiar krzywdy, bowiem zadośćuczynienie to ma pokryć stratę moralną, zatem decyduje rodzaj naruszonego dobra, charakter, stopień nasilenia i czas trwania doznań osoby, której dobro zostało naruszone, ujemne przeżycia psychiczne spowodowane naruszeniem. Krzywdą będzie zatem taka szkoda niemajątkowa, która prowadzi do nagromadzenia pewnych ujemnych doznań psychicznych, które są na tyle intensywne, że stanowią cierpienie. To cierpienie będące wyrazem krzywdy może być wynikiem obniżenia prestiżu w środowisku, co musi pozostawać w związku przyczynowym z wykorzystanie wizerunku. W tej sprawie nie ulega wątpliwości, że powódka nie wykazała powyższych okoliczności mających wpływ na ocenę rozmiaru krzywdy. Brak podstaw do uznania, by dyskomfort psychiczny, jakiego doznawała, uzasadniał przyznanie dochodzonej pozwem kwoty, oraz by istotnie doszło do obniżenia prestiżu powódki w środowisku. Kontrahenci powódki nie zerwali z nią stosunków, zawarte z nimi umowy były kontynuowane. Jak przyznała powódka okoliczności niniejszej sprawy nie zaszkodziły jej w sferze prezentera telewizyjnego i brak podstaw by uznać, że miały jakiekolwiek skutki w sferze finansowej.

Powódka nie przedstawiła żadnych dowodów na okoliczność zaistnienia krzywdy. Zatem w odniesieniu do tego roszczenia jest to podstawowa przesłanka nieuwzględnienia powództwa o zadośćuczynienie jako nieudowodnionego. Sąd ma obowiązek zasądzić odpowiednią kwotę pieniężną tytułem zadośćuczynienia tylko wtedy, gdy ze względu na stopień winy sprawcy naruszenia oraz rozmiar doznanej krzywdy, samo usunięcie skutków naruszenia będzie niewystarczające do zrekompensowania ujemnych przeżyć psychicznych wywołanych faktem naruszenia dóbr osobistych. Zadośćuczynienie nie może natomiast stanowić dodatkowego źródła dochodu z tytułu bezprawnego rozpowszechniania wizerunku.

Powódka jako dodatkową podstawę roszczenia wskazywała art. 79 ust. 1 pkt 3 lit b. ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zgodnie z którym uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa naprawienia wyrządzonej szkody poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Niemniej rację należy przyznać pozwanemu, że wizerunek nie stanowi utworu w rozumieniu art. 1 wskazanej ustawy, a więc przepis ten nie może znaleźć zastosowania na gruncie niniejszej sprawy. Co więcej gdyby wolą ustawodawcy było dopuszczenie możliwości stosowania przepisów art. 79 ust. 1 pkt 3 lit b. w przypadku rozpowszechniania wizerunku osoby na nim przedstawionej znalazłoby to wyraz w treści art. 83 ustawy, który odsyła odpowiednio, nie bez przyczyny, jedynie do treści art. 78 ust. 1 ustawy.

Powódka nie wykazała również, by doznała szkody materialnej na zasadach ogólnych, co uzasadniałoby przyznanie odszkodowania w kwocie dochodzonej pozwem. W szczególności nie wykazała ani nawet nie twierdziła, by doznała jakiegoś rzeczywistego uszczerbku majątkowego (damnum emergens). Przez tak pojętą szkodę należałoby rozumieć chociażby zmniejszoną możliwość zarobkowania z uwagi na naruszenie. Na gruncie analizowanego stanu faktycznego nie było również podstaw do ustalania wysokości potencjalnego odszkodowania w granicach utraconych korzyści (lucrum cessans), bowiem zabrakło w tym zakresie inicjatywy dowodowej powódki. Powódka nie wykazała, że istotnie otrzymałaby kwotę 30 000 zł, gdyby zawarła z pozwanym umowę o korzystanie z jej wizerunku w zakresie dokonanego naruszenia. Powyższe niczym niepoparte twierdzenia stały w oczywistej sprzeczności z treścią wcześniejszej umowy o dzieło zawartej z pozwanym jak i zasadami doświadczenia życiowego.

W ocenie Sądu kwota przyznana przez pozwanego, a zasądzona w pkt I wyroku rekompensuje w całości szkodę doznaną przez powódkę z tytułu wykorzystania jej wizerunku, a dalej idące roszczenie jako nieudowodnione podlegało oddaleniu.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w pkt II sentencji wyroku.

W przedmiocie odsetek za opóźnienie orzeczono na podstawie art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Opóźnienie w spełnieniu świadczenia powstaje, jeżeli dłużnik nie spełnia go w czasie właściwym. Zauważyć należy, że kwestię wymagalności roszczenia reguluje przepis art. 455 k.c., zgodnie z którym, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie winno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania świadczenia. Wobec powyższego na uwzględnienie zasługiwało zasadzenie odsetek zgodnie z żądaniem pozwu – od dnia jego wniesienia, to jest od 22 października 2018 r. do dnia zapłaty.

O kosztach procesu Sąd orzekł w myśl zasady finansowej odpowiedzialności za wynik sprawy, statuowanej w art. 98 § 1 k.p.c. ze stosunkowym rozdzieleniem kosztów w myśl art. 100 zd. 1 k.p.c. Powódka poniosła następujące koszty procesu: opłata od pozwu w wysokości 480 zł, wynagrodzenie pełnomocnika będącego adwokatem w kwocie 1800 zł (§ 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie; opłatę skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł. W sumie powódka poniosła koszty procesu w kwocie 947 zł. Do kosztów poniesionych przez stronę pozwaną należało zaliczyć wynagrodzenie radcy prawnego w kwocie 1800 zł (na podstawie wyżej przywołanych przepisów) oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, co daje łącznie kwotę 1817 zł. Suma kosztów procesu obu stron to 4114 zł. Powódka wygrała sprawę w 33%, zaś pozwany – w 67%, a więc koszty procesu strony powinny ponieść w odwrotnych proporcjach - powódka 67%, pozwany 33%. Po stosunkowym rozliczeniu powyższych kosztów powódka winna zwrócić stronie pozwanej tytułem części tych kosztów kwotę 459,38 zł ( (...) 33% = 1357,62 zł; pozwany poniósł 1817 zł, a zatem różnica do zwrotu na jego rzecz wyniosła 459,38 zł).

Wobec powyższego Sąd orzekł jak w punkcie III wyroku.

Rozstrzygnięcie zawarte w punkcie IV wyroku znajduje swą podstawę prawną w treści art. 333 § 1 pkt 2 k.p.c., zgodnie z którym Sąd z urzędu nada wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli zasądza roszczenie uznane przez pozwanego.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w sentencji.

S. P. ł S.

Zarządzenie: odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powódki.