UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 grudnia 2019 r. Sąd Rejonowy w Wieluniu w sprawie z powództwa Z. S. przeciwko małoletniej M. S. (1) reprezentowanej przez przedstawicieli ustawowych A. S. (2) i A. S. (1) uznał za bezskuteczną wobec powoda umowę darowizny przenoszącą własność nieruchomości gruntowej położonej w P., dla której Sąd Rejonowy w Wieluniu V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...), zawartą w dniu 11 maja 2015 roku przed Notariuszem I. K. nr Rep. (...) pomiędzy pozwaną M. S., a jej matką A. S. (2). Sąd zasądził od pozwanej M. S. (1) na rzecz powoda Z. S. kwotę 8.846,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 5.417,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Powyższe ustalenia zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski:

W dniu 6 maja 2016 roku powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz od A. S. (2) kwoty 47 789,11 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 21 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty oraz kosztami procesu. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu XV Wydział Gospodarczy, w dniu 17 stycznia 2017 roku wydał wyrok, na mocy którego zasądził na rzecz powoda od pozwanej kwotę 47 789,11 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie oraz koszty procesu w kwocie 2 390,00 złotych i kwotę 4 817,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego. Przedmiotem postępowania sądowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia- Fabrycznej we Wrocławiu objęte było roszczenie wynikające z faktur Vat za okres od kwietnia 2015 roku do stycznia 2016 roku. W dniu 16 października 2018 roku, po uprawomocnieniu się wyroku, powód skierował do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wieluniu J. S. wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko A. S. (2). Pismami z dnia 31 października oraz 5 listopada 2018 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Wieluniu M. S. (2) poinformował powoda o dokonanych zajęciach w składankach majątku A. S. (2). Pismem z dnia 8 listopada 2018 roku Komornik poinformował powoda, iż w wyniku przeprowadzonych czynności nie można ustalić majątku dłużnika A. S. (2); poinformował również, iż egzekucja z wierzytelności oraz ruchomości jest bezskuteczna. Komornik podał, iż A. S. (2) pracuje na podstawie umowy o pracę z wynagrodzeniem w kwocie niepodlagającej zajęciu, a ponadto dłużniczka zawiesiła prowadzenie działalności gospodarczej. Tym samym pismem Komornik poinformował, iż A. S. (2) dokonała czynności darowizny nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) i obecnie nie posiada żadnej nieruchomości. Z treści księgi wieczystej nr (...) wynika, iż A. S. (2) aktem notarialnym z dnia 11 maja 2015 roku sporządzonym przed notariuszem I. K., nr rep. (...), nieruchomość położną w P., objętą w/w księgą przekazała zna rzecz swojej małoletniej córki M. S. (1).

W ocenie Sądu I instancji w przedmiotowej sprawie A. S. (2) posiadała pełna wiedzę o przysługującej wobec niej roszczeniu wymagalnym Z. S.. Przedmiotem postępowania sądowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Fabrycznej we Wrocławiu objęte było roszczenie wynikające z faktur Vat za okres od kwietnia 2015 roku do stycznia 2016 roku, a więc okres obejmujący przeniesienie własności nieruchomości położonej w P. objętej księga wieczysta nr (...) w drodze darowizn, co w sposób znaczący utrudniło zaspokojenie wierzyciela. W ocenie Sądu I instancji wyzbycie się przez A. S. (2) majątku w postaci prawa własności nieruchomości doprowadziło do sytuacji, w której A. S. (2) stała się niewypłacalna w wyższym stopniu, niż była przed dokonanie czynności w rozumieniu art. 527 par. 2 k.c. Ponadto przeniesienie własności nastąpiło pod tytułem darmym, co wypełnia dyspozycję art. 528 k.c. Przepis ten łagodzi wymogi dowodowe i wzmacnia pozycję wierzyciela w zakresie postępowania sądowego wywołanego wniesieniem skargi pauliańskiej. W takiej sytuacji stan świadomości osoby trzeciej jest prawnie obojętny. Osoba trzecia nie może bronić się zarzutem, iż nie wiedziała lub przy dołożeniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dokonuje czynności prawnej, ze dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Dodatkowo wskazać należy, iż A. S. (2) dokonała przeniesienia własności nieruchomości na córkę - M. S. – osobę pozostającą pod jej faktyczną i prawna opieką, w imieniu i na rzecz której działała. Pozwala to wysunąć wniosek, iż osoba nabywająca nieruchomość – jej przedstawiciel ustawowy wiedział o okolicznościach uzasadniających wniesienie skargi pauliańskiej. Z uwagi na powyższe Sąd I instancji powództwo uwzględnił. O kosztach postępowania, Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku w ustawowym terminie wywiodła A. S. (2) przedstawicielka ustawowa małoletniej pozwanej M. S. (1), która podniosła że postpowanie zostało zakończone bez przesłuchania stron, co w przypadku takiej sprawy jest bardzo zasadne i znaczące. Sytuacja życiowa osoby reprezentującej małoletnią - czyli sytuacja matki dziecka jest trudna. Od (...) syn przedstawiciela ustawowego choruje na chorobę płuc -pneumocystozę oraz ciężką astmę oskrzelową. Dziecko ma zaledwie rok. W przypadku zaostrzenia objawów konieczna jest opieka całodobowa lub nawet szpitalna, co miała miejsce trzykrotnie w 2019r, kiedy to dziecko przebywało w szpitalu w W. oraz dwukrotnie w Ł., o czym mogą świadczyć załączone do niniejszego pisma karty leczenia ze szpitala. W dniu kiedy miała odbyć się rozprawa, na którą w charakterze świadka była wzywana matka małoletniej dziecko było chore, pojawiły się obturacje oskrzelowe. Dziecko wymagało pobytu w domu i opieki. Nie mogło zostać zawiezione do opiekunki. Zostało wysłane zwolnienie lekarskie tj. Opieka nad dzieckiem do Sądu, w formie mailowej oraz pocztą. Sąd przed rozprawą mógł się zapoznać z usprawiedliwieniem nieobecności z powodu opieki nad chorym dzieckiem i w moim odczuciu winien przesunąć termin rozprawy i odroczyć na inny dzień. Sąd jednak postanowił zakończyć sprawę i nie przesłuchać stron, wydając wyrok- co nie powinno mieć miejsca. Tym bardziej, że sprawa nie toczy się latami i nie wydłuża celowo. Jest to sprawa wniesiona zaledwie pół roku temu. Sędzia popełnił błąd nie biorąc pod uwagi usprawiedliwienia wniesionego na podstawie przedstawionego zwolnienie lekarskiego - opieki nad dzieckiem. Na tym skarżąca oparła apelację.

W odpowiedzi na pozew pełnomocnik powoda wniósł o oddalenie apelacji pozwanej jako oczywiście bezzasadnej oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz strony powodowej zwrotu kosztów postępowania przed Sądem II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja strony pozwanej okazała się pozbawiona podstaw przez pryzmat zarzutów w niej podniesionych i nie mogła doprowadzić do postulowanej zmiany zaskarżonego orzeczenia.

Sąd Okręgowy rozpoznając niniejszą sprawę wziął pod uwagę ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji i uznał je za własne, gdyż znajdują w pełni oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym. Również zastosowana do tak zaprezentowanych ustaleń faktycznych kwalifikacja prawna okazała się w pełni trafna. W kontekście zastosowania przepisu art. 527§1 k.c. ustalony stan faktyczny wskazuje na istnienie wszystkich przesłanek warunkujących dopuszczalność uznania czynności prawnej za bezskuteczną wobec wierzyciela a zatem dokonania czynności prawnej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli, uzyskanie w wyniku tego korzyści majątkowej przez małoletnią pozwaną i działania dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, przy wiedzy osoby trzeciej o tym . Spełnienie tych przesłanek trafnie zresztą wyprowadzono z domniemań prawnych, wynikających z dokonania kwestionowanej czynności pomiędzy osobami bliskimi i jej nieodpłatnego charakteru ( art. 527 § 3 k.c. i art. 528 k.c. ).

Nie budzi bowiem żadnych wątpliwości, że pozwana jest małoletnią córką dłużniczki, przedmiotowa czynność prawna była nieodpłatna zatem wiedza pozwanej w zakresie działania dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela nie ma w sprawie znaczenia. Z kolei dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli jeżeli ma rozeznanie co do tego, że w następstwie dokonanej czynności ucierpi materialny interes wierzyciela, zazwyczaj przez wyzbycie się całości lub części majątku, nadającego się do egzekucji. Z prawidłowych ustaleń Sądu Rejonowego jednoznacznie wynika, że A. S. (2) nie dysponuje innym majątkiem niż własność w/w nieruchomości, którą darowała kilkuletniej córce aktem notarialnym z dnia 11 maja 2015 roku. Nadto w niniejszej sprawie mamy do czynienia z sytuacją szczególną, albowiem dłużniczka A. S. (2) dokonała przeniesienia własności nieruchomości na małoletnią córkę M. S. (1), osobę pozostającą pod faktyczną i prawną opieką, w imieniu i na rzecz której działa. W pełni zasadny jest zatem wniosek Sąd I instancji, że osoba nabywająca nieruchomość, w tym przypadku przedstawiciel ustawowy w osobie samej dłużniczki widziała o okolicznościach uzasadniających wniesienie skargi pauliańskiej.

Odnosząc się do zarzutu strony skarżącej dotyczącego nieprzesłuchania przez Sąd I instancji stron postępowania stwierdzić należy, iż nie jest on zasadny i nie zasługiwał na uwzględnienie. Przede wszystkim wskazać należy, że na rozprawie w dniu 17 grudnia 2019 r. świadek A. S. (2) miała zostać przesłuchana na wniosek pełnomocnika strony powodowej. Ponieważ w toku postępowania pełnomocnik cofnął swój wniosek dowodowy o przesłuchanie świadka A. S. (2), a Sąd I instancji uznał, że zgromadzony materiał dowodowy jest kompletny i nie wymaga uzasadnienia, w pełni zasadnie zamknął rozprawę i odroczył wydanie orzeczenia. Przedstawicielka małoletniej pozwanej była o terminie rozprawy prawidłowo powiadomiona i w aktach sprawy brak zaświadczenia od lekarza sądowego, z którego można by wyprowadzać przyczynę usprawiedliwiającą nieobecność A. S. (2) na rozprawie. W świetle obowiązującego stanu prawnego, nie można bowiem w tych kategoriach traktować jej pisma, nadesłanego w dniu rozprawy drogą elektroniczną, w którym sama opisuje przyczynę swojej nieobecności. Przedstawicielka małoletniej pozwanej składała już w toku tego postępowania zaświadczenie lekarza sądowego, zatem miała pełną wiedzę co do wymaganego sposobu usprawiedliwienia swojej nieobecności. W odniesieniu zaś do pominięcia przez Sąd I instancji dowodu z przesłuchania stron wskazać należy, że zgodnie z treścią art. 299 k.p.c. dowód ten ma charakter subsydiarny, a więc pomocniczy. Przesłuchanie stron postępowania ma pozwolić na wyjaśnienie okoliczności, które nie zostały jeszcze wyjaśnione w toku postępowania dowodowego. Ponieważ w niniejszej sprawie wszystkie okoliczności istotne dla ustalenia stanu faktycznego i jej rozstrzygnięcia zostały wyjaśnione, zaś zgromadzony w przedmiotowej sprawie materiał dowodowy uznać należało za kompletny i nie wymagający uzupełnienia, dlatego przeto Sąd I instancji w pełni zasadnie pominął w/w dowód, zamknął rozprawę i wydał orzeczenie końcowe. Trafność takiego procedowania potwierdza stanowisko judykatury, zgodnie z którym w sytuacji gdy tak jak w niniejszej sprawie, wszystkie istotne dla postępowania okoliczności zostały wyjaśnione, przeprowadzenie tego dowodu jest zbędne a nawet niedopuszczalne (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 sierpnia 1982 r. I CR 258/82, LEX nr 8446).

W istocie wniesiona apelacja nie zawierała jakichkolwiek zarzutów merytorycznych, wymagających odniesienia się, w kontekście których w wątpliwość należałoby poddać trafność orzeczenia sądu pierwszej instancji. Takiego wymiaru nie mają bowiem okoliczności opisywane we wniesionym środku zaskarżenia, a dotyczące sytuacji życiowej i zdrowotnej drugiego dziecka A. S. (2).

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy oddalił apelację w oparciu o art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Odwoławczy orzekł kierując się treścią art. 102 k.p.c. Stosownie do treści tego przepisu w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Zastosowanie przez sąd art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od zasadniczych reguł rozstrzygania o kosztach procesu. Do okoliczności, mogących wywrzeć wpływ na odstępstwo od tych zasad, należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1973 r., I CZ 122/73, OSNC 1974, nr 5, poz. 98, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 1973 r., I PR 188/73, (...) 1973, nr 12, s. 413), jak i fakty leżące na zewnątrz procesu, zwłaszcza dotyczące sytuacji życiowej strony ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2011 r. sygn. V CZ 107/10). Do pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, prekluzja, nielojalne zachowanie przeciwnika procesowego. Drugie wyznacza sytuacja majątkowa i życiowa strony, z tym zastrzeżeniem, że niewystarczające jest powoływanie się jedynie na trudną sytuację majątkową, nawet jeśli była podstawą zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia pełnomocnika (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r. sygn. akt I CZ 26/11). Okoliczności niniejszej sprawy wskazują, że zostały spełnione przesłanki pozwalające na zastosowanie art. 102 k.p.c. w stosunku do pozwanej, przede wszystkim jej małoletniość i wynikająca z wieku sytuacja materialna oznaczająca całkowite pozostawanie na utrzymaniu rodziców.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE