Sygn. akt XXVI GC 803/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 października 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVI Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący:

SSR del. Henryk Walczewski

Protokolant:

po rozpoznaniu 14 października 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą w W.

przeciwko Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. z siedzibą w T.

o zapłatę

I  zasądza od strony pozwanej – Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. z siedzibą w T. na rzecz strony powodowej - (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 99 588,98 zł (dziewięćdziesiąt dziewięć tysięcy pięćset osiemdziesiąt osiem złotych dziewięćdziesiąt osiem groszy) wraz z odsetkami w wysokości ustawowej liczonymi od 11.12.2018 r. do dnia zapłaty;

II  zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej zwrot kosztów procesu, kwotę 4 980,00 zł (cztery tysiące dziewięćset osiemdziesiąt złotych) tytułem opłaty sądowej oraz kwotę, 5 400,00 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Sygn. akt XXVI GC 803/19

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 marca 2019 r. powód - (...) SA w W. (dalej (...) S.A.) , wniósł o zasądzenie od pozwanej – Przedsiębiorstwo (...) spółka z o.o. w T. - kwoty 99.588,98 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 11 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów postępowania w tym zastępstwa procesowego wg norm przepisanych i 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 15 grudnia 2014 r. pozwana zawarła z powodem umowę nr (...) której treścią było wykonywanie przez pozwaną usługi ochrony fizycznej dla (...) S.A. na terenie nieruchomości położonej na terenie oddziału (...) S.A. w K. w Zespole (...) w K.. Powyższa umowa została zawarta na okres 36 miesięcy, a pierwotne wynagrodzenie za całość usługi ustalone w wysokości 569.039,04 zł netto. Umowę dwukrotnie aneksowano w zakresie wynagrodzenia podnosząc jego wysokość do kwoty 630.308,77 zł netto. W roku 2017 w okresie wakacyjnym doszło do sytuacji niewłaściwego wykonywania obowiązków zawartej umowy, ponieważ pracownicy pozwanej wprowadzali do obrotu handlowego fałszywe bilety z nielegalnej kasy rzekomo fiskalnej i sprzedawali je jako prawdziwe osobom chcącym zwiedzać Zespół (...) w K.. Pracownikami pozwanej którzy dopuścili się tego procederu byli: S. B. (1), M. D., E. G., M. K., J. O., R. P., J. R., W. S., R. U., oraz M. W. (1). Kwoty wyłudzenia których dopuścili się poszczególni oskarżeni oscylowały pomiędzy 10.000,00 zł – 15.000,00 zł. Sąd Okręgowy w P. II Wydział Karny, wyrokiem z dnia 28 września 2018 r., po przeprowadzeniu postępowania sądowego o sygn. (...), uznał wszystkich oskarżonych za winnych popełnianych im czynów. W związku z uprawomocnieniem ww. wyroku w sprawie karnej, fundacja (...) (...), która zajmuje się zarządzaniem Zespołem (...) w K., działając w imieniu (...) S.A., poinformowała pozwaną o zaistniałej sytuacji i nienależytym wykonaniem przez pozwaną usług objętych umową, w wyniku czego naliczyła karę umowną i wezwała do jej zapłaty w kwocie 99.588,98 zł. Powód wskazał, że podstawą prawną żądania jest art. 430 k.c.

Na podstawie twierdzeń pozwu i załączonych do niego dokumentów, Sąd Okręgowy w Warszawie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym w dniu 22 maja 2019 r. nakazując pozwanemu zapłatę kwoty 99.588,98 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 11 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty oraz kosztami sądowymi i zastępstwa procesowego.

Pozwana wnosząc skutecznie sprzeciw zaskarżyła nakaz zapłaty w całości, wnosząc o oddalenie powództwa w całości za przyznaniem zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm prawem przypisanych. W uzasadnieniu sprzeciwu pozwana wskazała, że powód nie sprostał obowiązkowi udowodnienia podstawy dochodzonej należności, słuszności jej naliczenia, wykonania świadczenia wzajemnego, zasadności naliczenia odsetek co do zasady i co do wysokości, jak również ważności i skuteczności zawarcia umowy, z której dochodzone są należności w przedmiotowej sprawie. Pozwany wskazał, że pracownicy pozwanej wykorzystując okoliczność swojego zatrudnienia na terenie Zespołu (...) w K. podjęli działania stanowiące przestępstwo we własnym imieniu oraz na swój własny rachunek. Osoby te działały bez jakiegokolwiek przyzwolenia ze strony pozwanej i poza zakresem swoich obowiązków pracowniczych. Pozwana podkreśliła, że żadna z osób uczestniczących w procederze nie była przez pracodawcę zobowiązana umową o pracę do sprzedaży biletów powódki, ani tym bardziej do wytwarzania i sprzedaży biletów sfałszowanych. Pozwany wskazał, że jeżeli jednak osoby uczestniczące w procederze zostały przez powódkę zobowiązane do sprzedaży jej biletów, to nastąpiło to niezależnie od łącznych ich umów z pozwaną. Powód nie wykazał aby przekazał pozwanej kasę fiskalną, przy użyciu której jej pracownicy mieliby sprzedawać bilety. Brak jest również dowodów na to, by powódka przeprowadziła szkolenie dla pracowników pozwanej co do obsługi kasy fiskalnej.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia niniejszego sporu.

Strony niniejszego postępowania zawarły umowę nr (...) w dniu 15 grudnia 2014 r. Powód jako Zamawiający zlecił pozwanemu jako Wykonawcy do realizacji usługę ochrony fizycznej dla powoda polegającej na wykonywaniu ochrony fizycznej na terenie nieruchomości położonej na terenie Oddziału Zamawiającego w K.. Zawarcie umowy podlegało zasadom przetargu ograniczonego w zakresie realizacji zakupów przez (...) S.A., zatem zakres obowiązków Wykonawcy został określony w specyfikacji zakupu stanowiącym załącznik nr 1 do umowy. Także miejsce i sposób w jaki Wykonawca miał wykonywać usługi ochrony fizycznej wraz z jej zakresem, zostały szczegółowo określone w załączniku nr 1 do umowy. Umowa zgodnie z § 3 została zawarta na okres 36 miesięcy od dnia jej podpisania. Zgodnie z § 5 ust 1 lit a pozwany zobowiązał się zapłacić zamawiającemu kary umowne w wysokości za każdy dzień nie wykonania lub nienależytego wykonania usługi ochrony w wysokości 0,2% łącznego wynagrodzenia netto określonego w § 2 ust. 1. W załączniku 1 pkt 3.5.2. lit f – fizyczna ochrona obiektów i terenu zespołu (...) w K. polegać będzie na czynnościach ochronnych związanych z kontrolą ruchu osobowego i towarowego poprzez sprzedaż przez kasę fiskalną biletów do parku i zamku.

(dowód: umowa wraz załącznikami k. 13-60)

Aneksem nr 1 z dnia 20 maja 2016 r. strony postępowania ustanowiły wynagrodzenie dla Wykonawcy na kwotę 586.101,68 zł netto plus należny podatek VAT.

(dowód: aneks nr 1 k. 61)

Aneksem nr 2 z dnia 30 grudnia 2016 r. strony postępowania ustanowiły wynagrodzenie dla Wykonawcy na kwotę 630.308,77 zł netto plus należny podatek VAT.

(dowód: aneks nr 2 k. 64)

Wyrokiem z dnia 28 września 2018 r. w sprawie o sygnaturze (...) uznano S. B. (2), M. D., E. G., M. K., J. O., R. P., J. R., W. S., R. U., M. W. (2) za winnych popełnienia czynu opisanych stanowiących przestępstwo z art. 258 k.k. i art. 286 k.k. Jednocześnie sąd zasadził od skazanych naprawienia szkody wyrządzonej na rzecz (...) S.A. . Skazane osoby były pracownikami pozwanego, zatrudnionymi w celu wykonywania umowy nr (...) z dnia 15 grudnia 2014 r. i to one faktycznie wykonywały usługę ochrony fizycznej dla powoda na terenie nieruchomości należących do powoda w K..

(dowód: wyrok z dnia 28 września 2018 r. – k. 66-78)

Powód w związku z nienależytym wykonanie usług ochrony fizycznej, w oparciu o § 5 ust. 1 lit a umowy, wystąpił z wezwaniem do zapłaty kary umownej w wysokości 99.588,98 zł. Sposób wyliczenia wysokości kary umownej był następujący: 0,2 % wynagrodzenia netto (czyli kwoty 630.308,77 zł) za każdy dzień nienależytego wykonania umowy pomnożone przez czasokres ustalony wyrokiem karnym skazującym - tj. 1.260,62 zł x 79 dni = 99.588,98 zł

(dowód: pismo z dnia 9 października 2018 r. k. 79)

Pracownicy pozwanego, którzy wyrządzili szkody powodowi posiadali ustalony zakres czynności, w tym ochronę i zabezpieczenia obiektu przed przedostaniem się na jego teren osób nieuprawnionych.

(dowód: umowa o pracę wraz zakresem czynności k. 141-176)

Przez uprawniony dostęp należy rozumieć zwiedzanie obiektu na podstawie ważnego biletu. Nieuprawnionym dostępem jest oczywiście także zwiedzanie obiektów bez ważnego biletu wstępu. Taką właśnie sytuację stworzyli pracownicy pozwanego poprzez produkowanie fałszywych biletów dla zwiedzających.

Sąd oddalił wniosek dowodowy strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków B. C., W. K., J. R., E. G., S. B. (2), J. O., W. S., M. W. (2) (k.121-122) na okoliczność że powód przyczynił się do powstanie przestępstwa sposobem rekrutacji - z uwagi na niewykazanie jakiegokolwiek związku przyczynowego, pomiędzy przebiegiem rekrutacji pracowników przez pozwanego a popełnieniem przez nich przestępstwa za które zostali skazani wyrokiem karnym. Zgodnie z art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu są fakty mające znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Składając powyższy wniosek dowodowy pozwany nie określił faktów jakie miałyby wskazać osoby wnioskowane jako świadkowie. Teza dowodowa wskazana we wniosku (jakoby powód przyczynił się do popełnienia przestępstwa przez skazane osoby) nie jest faktem ale wnioskiem. Teza dowodowa ma więc stanowić o faktach prowadzących do wniosków naprowadzanych przez stronę a nie odwrotnie (art. 232 k.p.c.) . Ponadto uwzględnienie powyższego wniosku dowodowego spowodowało by przewłokę postępowania, a sąd jest zobowiązany temu przeciwdziałać (art. 6 k.p.c.). Należy też mieć na względzie, że zgodnie z art. 11 k.p.c. sąd cywilny jest związany ustaleniami prawomocnego wyroku karnego skazującego, a więc prowadzenie postępowania dowodowego w sprawie cywilnej przeciwko takiemu wyrokowi nie wydaje się właściwe.

(protokół rozprawy z dnia 14 października 2019 r. k. 298-299)

Podsumowując Sąd ustalił, że strony postępowania podpisały umowę ochrony terenu. Zgodnie ze specyfikacją umowy fizyczna ochrona obiektów i terenu zespołu (...) w K. miała również polegać na czynnościach ochronnych związanych z kontrolą ruchu osobowego i towarowego przez sprzedaż biletów z użyciem kasy fiskalnej do zwiedzania parku i zamku. Pracownicy pozwanego wykonywali powyższe czynności. Charakter przestępczy działań pracowników pozwanego, oraz istnienie szkody potwierdził prawomocny wyrok (...). Z uwagi na nieprawidłowe wykonanie umowy przez pozwanego czyli doprowadzenie do nieuprawnionego dostępu osób, którym umożliwiono zwiedzanie parku i zamku na podstawie fałszywych biletów, oraz wadliwą sprzedaż biletów których część wytwarzano przy pomocy fałszywej kasy fiskalnej – powód naliczył pozwanemu karę umowną zgodnie z podpisaną przez strony umową ochrony z dnia 15 grudnia 2014 r.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Zgodnie z przepisem art. 483 k.c. możliwe jest zastrzeżenie umowne, mocą którego naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. Źródłem wspomnianego zastrzeżenia może być umowa, z tym że nie jest konieczne, aby była to ta czynność prawna, której naruszenie prowadzi do obowiązku zapłaty kary umownej. Kara umowna występuje wyłącznie pod postacią określonej sumy, co niekoniecznie musi oznaczać, że zastrzegając ją, należy ustalić jednocześnie jej wysokość. Określenie kary może nastąpić przez wskazanie kryteriów, którymi posługując się, możliwe będzie wskazanie sumy, jaką dłużnik zobowiązany będzie zapłacić wierzycielowi. Stosowane tu bywają rozmaite rozwiązania, np. określony procent wartości całego lub części świadczenia, czy też określona stawka pomnożona przez ilość dni zwłoki. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika, omawiany przepis zastępuje art. 471 k.c.. Wynika stąd oczywista konstatacja, że nie chodzi tu o każdy przypadek naruszenia przez dłużnika istniejącej więzi zobowiązaniowej, ale tylko o taki, za który on odpowiada. Prostą konsekwencją powyższego ustalenia jest konieczność zbadania, jak w ocenianym stosunku obligacyjnym kształtuje się zakres okoliczności obciążających dłużnika. Związane jest to z faktem, że co prawda wina w postaci niedbalstwa stanowi w większości wypadków okoliczność, za którą dłużnik odpowiada (art. 471 w zw. z art. 472 k.c.), wszakże nie można pomijać możliwości umownego kształtowania tych okoliczności (art. 473 k.c.).

Kara umowna należy się wierzycielowi chociażby nie poniósł on żadnej szkody, jest ona związana z odpowiedzialnością o charakterze odszkodowawczym wynikającym z umowy i stanowi surogat odszkodowania należnego z tytułu odpowiedzialności kontraktowej na zasadach ogólnych. Dlatego zastrzeżenie kary umownej powoduje modyfikację ogólnych reguł odpowiedzialności w tym sensie, że dla zaistnienia obowiązku zapłaty kary umownej niezbędne jest łączne wystąpienie tylko dwóch przesłanek pozytywnych i niezaistnienie żadnej z przesłanek negatywnych (jednej lub trzech, w zależności od przyjętej koncepcji co do wymogu zaistnienia szkody: brak winy albo brak szkody, brak winy, brak związku przyczynowego). Pierwszą z przesłanek pozytywnych jest istnienie skutecznego postanowienia umownego, z którego wynika obowiązek świadczenia kary umownej, drugą – niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania lub pojedynczego obowiązku, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 09 lutego 2005 r., sygn. akt II CK 420/04). Konstrukcja odszkodowawczej odpowiedzialności kontraktowej oparta jest na zasadzie winy domniemanej i to dłużnika obciąża ciężar udowodnienia, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności. Wierzyciel, dla którego zastrzeżona została kara umowna, nie ma obowiązku wykazywać faktu poniesienia szkody oraz że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nastąpiło na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Dla realizacji przysługującego mu roszczenia o zapłatę kary umownej musi jednak wykazać istnienie i treść zobowiązania łączącego go z dłużnikiem, a także fakt niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.

Artykuł 430 k.c. kładzie nacisk na to, w czyim interesie działał podwładny. Powierzenie wykonania czynności musi nastąpić na własny rachunek, a zatem podwładny działać musi dla przełożonego i w jego interesie. Przełożonym jest osoba, która czerpała korzyści z aktywności pracownika, powierzając mu wykonanie czynności na własny rachunek. Aby traktować określoną osobę jako przełożonego, nie wystarcza jedynie stwierdzenie, iż w określonym systemie hierarchicznego zwierzchnictwa ma on uprawnienie do kierowania działaniami swych podwładnych, a konieczne jest też, aby podwładni działali na jego rzecz. Zwierzchnikiem odpowiedzialnym za szkodę wyrządzoną przez podwładnego nie jest osoba fizyczna, która poleca określone zachowanie w imieniu i na rzecz kierowanej przez siebie jednostki, i w tym przypadku odpowiedzialność odszkodowawcza przypisana będzie jednostce, w interesie której czynność była realizowana.

Wyrządzenie szkody nastąpić musi w związku z wykonywaną czynnością, a nie jedynie przy jej okazji i odpowiedzialność przełożonego wchodzi w grę tylko wtedy, gdy szkoda jest w jakiś sposób powiązana z działalnością podwładnego prowadzoną w interesie zwierzchnika, a nie wykonywana w interesie własnym bezpośredniego sprawcy. Zdaniem Sądu niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania łączącego wierzyciela z dłużnikiem może stanowić delikt wobec osoby trzeciej i w związku z tym wadliwa obsługa przez pracowników ochrony poprzez ochronę obiektu w tym przypadku sprzedaży biletów może stanowić czyn niedozwolony, uzasadniający odpowiedzialność zwierzchnika wobec zlecającego na podstawie art. 430 k.c..

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że na stronie powodowej spoczywał obowiązek wykazania zawarcia umowy zawierającej skuteczne zastrzeżenie kary umownej, co zostało uczynione poprzez załączenie do pozwu dowodu z dokumentu w postaci umowy nr (...) zawartej w dniu 15 grudnia 2014 r. w W. pomiędzy powódką a pozwaną wraz ze wskazaniem postanowień umownych zawierających zastrzeżenie kary umownej. Pozwana nie kwestionowała ważności umowy w żadnym momencie trwania umowy. Wprowadzenie do obrotu biletów wstępu pochodzących z fałszywej (nieautoryzowanej) kasy fiskalnej przez pracowników ochrony, na których ciążył obowiązek podejmowania czynności ochronnych związanych z kontrolą ruchu osobowego i towarowego poprzez sprzedaż przez kasę fiskalną biletów do parku i zamku - bez wątpienia stoi w jawnej sprzeczności i rozbieżności z prawidłowym spełnieniem świadczenia umownego. W konsekwencji stanowi więc stan nienależytego wykonania zobowiązania. Skutki mocy wiążącej art. 11 k.p.c. odnoszą się zarówno do sądu cywilnego orzekającego w sprawie, jak i do stron postępowania cywilnego. Na jego podstawie powód zasadniczo zwolniony jest z obowiązku udowodnienia faktów istotnych dla sprawy (art. 6 k.c.) w zakresie, w jakim sąd karny poczynił stosowne ustalenia faktyczne. Fakt nienależytego wykonania obowiązków przez pracowników ochrony został na zasadzie prejudykatu przesądzony w ww. postępowaniu karnym i wydanym na jego podstawie wyroku skazującym. Sąd w niniejszym postępowaniu nie znalazł żadnych podstaw do miarkowania kary umownej. Albowiem należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 484 § 2 k.c. żądanie zmniejszenia kary umownej może zostać uwzględnione tylko pod dwoma warunkami. Pierwszy z nich polega na wykonaniu zobowiązania w znacznej części. Drugi warunek odnosi się do wysokości kary umownej, która musi być rażąco wygórowana. To zaś oznacza że w sposób jednoznaczny, ewidentny, a także dostrzegalny dla każdego - że wysokość kary umownej istotnie przewyższa poniesiona szkodę. Jednocześnie należy podkreślić, że samo sformułowanie przesłanki „rażącego wygórowania” świadczy, że miarkowanie winno mieć miejsce wyjątkowo, gdy kara umowna będzie nie tylko wygórowana, ale wygórowana w sposób rażący. Sama dysproporcja w wysokości kary umownej a rozmiaru poniesionej szkody, do wysokości należnego odszkodowania nie uzasadnia zarzutu o rażącym wygórowaniu kary umownej. Strona powodowa prawidłowo naliczyła karę umowną tj. od dnia 15 czerwca a 2 września 2017 r. (zgodnie z ustalonym stanem faktycznym wyrokiem karnym (...)) w wysokości 0,2 % łącznego wynagrodzenia netto. W niniejszej sprawie wysokość naliczonej i zasądzonej kary umownej (99 588,98 zł) nie jest wyższa od oszacowanej w sprawie karnej wysokości szkody (około 120 000 zł). Również pozwany w żaden sposób nie wykazał aby żądana przez powoda kara umowna była wyższa od wyrządzonej szkody oraz wyższa w stopniu rażącym. W tym celu pozwany powinien podjąć próbę samodzielnego określenia wysokości szkody, czego całkowicie zaniedbał.

Z uwagi na powyższe ustalenia Sąd w pkt I wyroku zasądził od strony pozwanej – Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w T. na rzecz strony powodowej (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 99.588,98 zł wraz z odsetkami w wysokości ustawowej liczonymi od dnia 11 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty, oraz w pkt II na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zasądził od strony pozwanej jako przegrywającej proces w całości, na rzecz strony powodowej zwrot kosztów procesu czyli kwotę 4.980,00 zł tytułem opłaty sądowej wraz z kwotą 5.400,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie za opłaty za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. jak również 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

sędzia (del.) Henryk Walczewski

ZARZĄDZENIE

Doręczyć odpis wyroku wraz z uzasadnieniem zgodnie z wnioskiem

sędzia (del.) Henryk Walczewski