UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 30 maja 2018 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych odrzucił odwołanie I. J. od uzasadnienia decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 4 stycznia 2018 r. Uzasadniając swoje stanowisko Sąd wyjaśnił, że decyzją z dnia 4 stycznia 2018 r. pozwany odmówił I. J. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 24 listopada 2017 r. do 25 listopada 2017 r., wskazując w uzasadnieniu, że ubezpieczona nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 1 listopada 2017 r., gdyż za miesiąc listopad nie została opłacona w terminie należna składka.

W piśmie z dnia 16 marca 2018 r. zatytułowanym „odwołanie od decyzji ZUS” pełnomocnik ubezpieczonej wskazał, że uzasadnienie przedmiotowej decyzji zawiera inną decyzję - o niepodleganiu przez ubezpieczoną dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 1 listopada 2017 r. - od której ubezpieczonej przysługuje odwołanie.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego odrzucenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy, po przeprowadzeniu analizy akt sprawy stwierdził, że z decyzji z dnia 4 stycznia 2018 r. nie wynika, aby zawierała ona inną decyzję, niż rozstrzygnięcie o prawie do zasiłku chorobowego, a skoro tak, to wnioskodawczyni nie przysługiwały od niej („innej decyzji”) żadne środki zaskarżenia.

Mając na uwadze powyższe, Sąd na mocy art. 477⁹§3 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.

Zażalenie na powyższe postanowienie wywiodła ubezpieczona zaskarżając je w całości i wnosząc o jego uchylenie i nadanie sprawie dalszego biegu oraz o zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

Skarżonemu postanowieniu wnioskodawczyni zarzuciła:

a. naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 107 § k.p.a. w zw. z art. 127 § 1 k.p.a. w zw. z art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 464 § 1 k.p.c. w zw. z art. 476 § 2 k.p.c. w zw. z art. 477⁹ § 1 i 3 k.p.c. poprzez ich błędną wykładnię skutkującą niewłaściwym zastosowaniem tych przepisów i błędnym przyjęciem, że w uzasadnieniu decyzji z dnia 4 stycznia 2018 r. nie zawarto drugiej decyzji, w przedmiocie stwierdzenia, że skarżąca nie podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 1 listopada 2017 r., podczas gdy prawidłowa wykładnia i właściwe zastosowanie powołanych przepisów winny doprowadzić do odmiennych wniosków;

b. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez ich błędną wykładnię, skutkującą nieprawidłowym przyjęciem, że organ rentowy mógł rozstrzygnąć o niepodleganiu przez skarżącą dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 1 listopada 2017 r. bez wydawania decyzji w tym przedmiocie, podczas gdy prawidłowa wykładnia i właściwe zastosowanie wskazanych przepisów winny prowadzić do przekonania, że rozstrzygnięcie organu rentowego, co do podlegania ubezpieczeniu chorobowemu może nastąpić wyłącznie w drodze decyzji, od której przysługuje odwołanie w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego.

W uzasadnieniu skarżący podniósł, odwołując się do orzecznictwa Sądu Najwyższego, że pismo organu rentowego, zawierające rozstrzygnięcie, oznaczenie organu, datę wydania i oznaczenie strony, mimo uchybień co do formy określonej w art. 107 k.p.a., ma charakter decyzji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2012 r., sygn. II UK 90/12, LEX nr 1380826). Jeśli więc pismo organu rentowego nie zatytułowane jako decyzja, ale zawierające rozstrzygnięcie, jest de facto decyzją, to tym bardziej rozstrzygnięcie danej kwestii w uzasadnieniu decyzji dotyczącej innego przedmiotu. uznać należy za odrębną decyzję w tej kwestii. Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, skarżący wskazał, iż podleganie ubezpieczeniom społecznym nie jest jedynie elementem sprawy o wypłatę zasiłku chorobowego, ale odrębną kwestią, która, w razie uznania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, że ubezpieczony ubezpieczeniom tym nie podlega, powinna zostać rozstrzygnięta stosowną decyzją. Rozstrzygnięcie odwołania od decyzji z dnia 4 stycznia 2018 r. w przedmiocie odmowy prawa do zasiłku chorobowego uzależnione jest od ustalenia, czy skarżąca podlegała w listopadzie 2017 r. dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, czy też nie. W niniejszej sprawie jednak, na etapie odwoływania się przez wnioskodawczynię od decyzji organu rentowego z dnia 4 stycznia 2018 r., nie została wydana odrębna decyzja o niepodleganiu przez wnioskodawczynię ubezpieczeniu chorobowemu w spornym okresie, natomiast w decyzji dotyczącej odmowy wypłaty zasiłku chorobowego organ rentowy powołał się na tę okoliczność, wyjaśniając podstawy prawne nie tylko odmowy zasiłku chorobowego, ale także przede wszystkim, ustania dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Skoro już raz, w uzasadnieniu decyzji z dnia 4 stycznia 2018 r., organ rentowy orzekł, że skarżąca od listopada 2017 r. nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, to obecnie bezprzedmiotowe jest stanowisko organu rentowego i Sądu I instancji, jakoby skarżąca zobowiązana była złożyć wniosek o wydanie decyzji o okresach podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, albowiem taka decyzja została już przez ZUS wydana. Powyższe stanowisko zostało potwierdzone przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku w postanowieniu z dnia 3 marca 2016 r., sygn. III AUz 40/16. LEX nr 2113325), które to postanowienie zostało wydane w stanie faktycznym analogicznym do przedmiotowej sprawy.

Mając na uwadze powyższe, w ocenie skarżącej, decyzja z dnia 4 stycznia 2018 r. zawierała dwa merytoryczne rozstrzygnięcia, jedno odmawiające prawa do zasiłku chorobowego, a drugie stwierdzające, że skarżąca nie podlega ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 1 listopada 2017 r. A skoro tak, to istnieje substrat zaskarżenia, który skarżąca mogła zaskarżyć odwołaniem w przedmiotowej sprawie.

W odpowiedzi na zażalenie pozwany wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie wnioskodawczyni skutkowało zmianą zaskarżonego postanowienia i przekazaniem żądania I. J. ustalenia okresów podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu organowi rentowemu do rozpoznania.

Przystępując do rozpoznania sprawy, tytułem wstępu wskazać należy, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń zarówno roszczenia ubezpieczonego, jak i możliwości rozstrzygnięć sądu ograniczone są kontrolnym charakterem postępowania, które sprowadza się do badania prawidłowości lub zasadności decyzji wydanej przez organ rentowy. Wykluczone jest zatem rozstrzyganie przez sąd, niejako w zastępstwie organu rentowego, żądań zgłaszanych w toku postępowania odwoławczego, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 r., II UK 275/11, LEX nr 1215286; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2012 r., I UK 310/11, LEX nr 1215418).

W związku z powyższym, prawidłowa ocena odwołania wnioskodawcy w postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych wymaga w pierwszej kolejności ustalenia, jaki jest zakres jego rozpoznania, tj. co stanowiło przedmiot decyzji organu rentowego, a które żądania wnioskodawcy zgłoszone w odwołaniu wychodzą poza zakres przedmiotowej decyzji.

Przypomnieć zatem należy, że decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 4 stycznia 2018 r., dotyczy odmowy prawa wnioskodawczyni do zasiłku chorobowego za okres od 24 do 25 listopada 2017 r. (2 dni). Odwołanie od powyższej decyzji zostało przekazane przez pozwanego do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy.

W omawianej sprawie wnioskodawczyni wywiodła odwołanie od uzasadnienia wymienionej wyżej decyzji wnosząc o jej zmianę poprzez uznanie, że nie utraciła z dniem 1 listopada 2017 r. tytułu do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Jak wynika treści art. 107 § 1 k.p.a. decyzja organu administracyjnego powinna zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej; datę wydania; oznaczenie strony lub stron; powołanie podstawy prawnej; rozstrzygnięcie; uzasadnienie faktyczne i prawne; pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie oraz o prawie do zrzeczenia się odwołania i skutkach zrzeczenia się odwołania; podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego pracownika organu upoważnionego do wydania decyzji, a jeżeli decyzja wydana została w formie dokumentu elektronicznego - kwalifikowany podpis elektroniczny oraz w przypadku decyzji, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego, sprzeciw od decyzji lub skarga do sądu administracyjnego - pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa, sprzeciwu od decyzji lub skargi oraz wysokości opłaty od powództwa lub wpisu od skargi lub sprzeciwu od decyzji, jeżeli mają one charakter stały, albo podstawie do wyliczenia opłaty lub wpisu o charakterze stosunkowym, a także możliwości ubiegania się przez stronę o zwolnienie od kosztów albo przyznanie prawa pomocy

Jak podnosił Piotr Przybysz w Komentarzu do art. 107 k.p.a. (Komentarz aktualizowany do art. 107 k.p.a., stan prawny 16 czerwiec 2018 r.), sentencja decyzji zawiera rozstrzygnięcie sprawy, dlatego też z uzasadnienia nie można wywodzić wniosków, co do zakresu praw przyznanych stronie lub obowiązków nałożonych na nią. Treść uzasadnienia decyzji wydanej przez organ nadzoru nie może również wskazywać na sposób przyszłego załatwienia sprawy przez organ niższego stopnia (por. teza druga wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 30 czerwca 1983 r., I SA 178/83, ONSA 1983, nr 1, poz. 51).

Nie jest trafny pogląd – na co wskazywał Andrzej Wróbel w Komentarzu do art. 107 k.p.a. (Komentarz aktualizowany do art. 107 k.p.a., stan prawny 1 marzec 2018 r.), że uzasadnienie decyzji administracyjnej obowiązuje razem z rozstrzygnięciem i stanowi z nim nierozerwalną całość, a zwłaszcza że „z punktu widzenia prawa, a także interesu publicznego, jak również z punktu widzenia interesu adresata decyzji najważniejsze jest zresztą ustalenie optymalne, a niekoniecznie takie, jakie przyjęto w rozstrzygnięciu. Ustalenie wykraczające poza rozstrzygnięcie może naprowadzić na ślad takiego optymalnego rozwiązania” (J. Zimmermann, Polska jurysdykcja, 1996, s. 132). Uzasadnienie stanowi niewątpliwie integralną część decyzji w znaczeniu formalnoprawnym, jako składnik decyzji. Nie stanowi ono jednakże części rozstrzygnięcia decyzji, bowiem tylko w osnowie decyzji zawarte jest rozstrzygnięcie sprawy co do jej istoty. Należy podzielić stanowisko wyrażone w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 15 sierpnia 1985 r. (III SA 730/85, GAP 1987/5, s. 43), zgodnie z którym „utrzymanie w mocy decyzji organu I instancji oznacza w szczególności utrzymanie w mocy jej podstawowego, koniecznego elementu, jakim jest rozstrzygnięcie. W rozstrzygnięciu (osnowie) decyzji zostaje bowiem wyrażona wola organu administracji załatwiającego sprawę w tej formie. O ile może być wydana decyzja bez uzasadnienia (np. decyzja uwzględniająca żądanie strony), to nie można wydać decyzji bez rozstrzygnięcia. Z tego też względu, w razie sprzeczności pomiędzy rozstrzygnięciem decyzji a jej uzasadnieniem, za miarodajną należy przyjąć treść rozstrzygnięcia. W razie więc, gdy organ odwoławczy utrzymuje w mocy decyzję organu I instancji należy przyjąć, że w szczególności utrzymał w mocy jej rozstrzygnięcie, sformułowane przez organ I instancji”. W doktrynie trafnie podkreśla się, że stosunek uzasadnienia do rozstrzygnięcia polega na tym, iż „uzasadnienie ma objaśnić tok myślenia prowadzący do zastosowania przepisu prawnego w sprawie” (J. Borkowski [w:] Komentarz, 1996, s. 488), a w razie wątpliwości co do treści rozstrzygnięcia uzasadnienie ma służyć ustaleniu jego rzeczywistej treści i innych konsekwencji prawnych decyzji.

Strona jest związana treścią rozstrzygnięcia, a nie jego uzasadnieniem (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 18 października 1983 r., I SA 768/83, ONSA 1983/2, poz. 88), a skoro tak to wywiedzenie odwołania od tej części decyzji nie jest możliwe.

Sąd meriti nie podziela stanowiska Sądu Apelacyjnego zaprezentowanego w uzasadnieniu postanowienia z dnia 3 marca 2016 r. (III AUz 40/16), na które powołał się pełnomocnik wnioskodawczyni, zgodnie z którym dokonanie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w uzasadnieniu decyzji ustalenia, że wnioskodawca nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu społecznemu stanowi odrębne rozstrzygnięcie, od którego przysługuje odwołanie do Sądu. Sąd rozpoznający niniejszą sprawę stoi na stanowisku, że kwestia podlegania lub nie przez I. J. ubezpieczeniu społecznemu nie została dotychczas przesądzona. Choć istotnie uzasadnienie decyzji z dnia 4 stycznia 2018 r. zawiera wzmiankę w przedmiocie niepodlegania przez wnioskodawczynię dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od listopada 2017 r., to jednak nie można uznać, że jest to jednoznaczne z decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o wyłączeniu skarżącej z ubezpieczenia. Uzasadnienie decyzji nie stanowi bowiem - wbrew twierdzeniom skarżącej - odrębnego orzeczenia, od którego przysługują jakiekolwiek środki odwoławcze.

Nie bez znaczenia dla powyższych ustaleń pozostaje również fakt, że pozwany w piśmie z dnia 27 lutego 2018 r. pouczył wnioskodawczynię o możliwości wystąpienia z wnioskiem o wydanie decyzji o okresach podlegania ubezpieczeniom, od której skarżącej przysługiwałoby prawo odwołania do Sądu. Wnioskodawczyni przedmiotowego wniosku jednak nie złożyła.

Przekładając powyższe na grunt analizowanej sprawy, Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, że pismo wnioskodawczyni z dnia 16 marca 2018 r. (data na piśmie) zatytułowane odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych było w istocie wnioskiem o ustalenie, że w okresie od dnia 1 listopada 2017 r. podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, w konsekwencji czego - na mocy art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 477¹⁰§ 2 k.p.c. - przekazał je pozwanemu do rozpoznania, o czym orzekł, jak w punkcie 1 sentencji.

Orzekając w przedmiocie kosztów procesu, Sąd Apelacyjny zważył, iż stosownie do treści art. 100 zd. 1 k.p.c. w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Art. 100 k.p.c. ma również zastosowanie w postępowaniu zażaleniowym. Decyzja o tym, czy koszty winny być wzajemnie zniesione, czy stosunkowo rozdzielone uwzględnia przesłanki słuszności. Wzajemne zniesienie kosztów procesu między stronami jest słuszne wówczas, gdy obie strony są w takim samym lub zbliżonym stopniu przegrywającym i wygrywającym, a zarazem wysokość kosztów każdej z nich jest zbliżona (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 22 grudnia 2016 r., LEX nr 2191492). W ocenie Sądu każda ze stron w zbliżonej części przegrała proces, wygrywając go w pozostałym zakresie, a skoro tak, to uprawnionym jest wniosek, że zasądzone od każdej ze stron na rzecz przeciwnika koszty byłyby w zasadzie tożsame, dlatego też Sąd Apelacyjny zniósł je wzajemnie, o czym na mocy art. 100 k.p.c., orzekł, jak w punkcie 2 postanowienia.

SSA Lucyna Ramlo SSA Małgorzata Gerszewska SSA Iwona Krzeczowska-Lasoń

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE