UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 stycznia 2018 r., nr (...)- (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. umorzył postępowanie administracyjne w sprawie ustalenia obowiązku podlegania P. M. ubezpieczeniom społecznym.

W odwołaniu od tej decyzji P. M. domagała się w istocie jej uchylenia podnosząc przy tym, że na rzecz (...) sp. z o.o. sp. k. w L. nie wykonywała w okresie od 29 grudnia 2015 r. do 4 kwietnia 2016 r. żadnego zlecenia, a tym samym wystawienie przez w/w Spółkę dokumentu ZUS KOA wprowadzało w błąd organy państwowe, w tym ZUS i Urząd Skarbowy.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. domagał się oddalenia odwołania oraz zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu tej odpowiedzi ZUS wskazał, że zaskarżoną decyzją umorzył postępowanie jako bezprzedmiotowe, bowiem płatnik składek zareagował na zawiadomienie o wszczęciu postępowania i sporządził dokument ZUS KOA w celu uporządkowania okresów podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu, co przesądza o bezprzedmiotowości postępowania wszczętego przez organ rentowy. Ubezpieczona w odwołaniu kwestionuje wykonywanie przez siebie umowy zlecenia, niemniej jednak organ przyjął, zgodnie z deklaracją złożoną przez płatnika składek, że w okresie od 9 marca 2015 r. do 18 grudnia 2015 r. podlegała ona ubezpieczeniu zdrowotnemu, zaś w okresie od 29 grudnia 2015 r. do 4 kwietnia 2016 r. podlegała ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Wyrokiem z dnia 17 lipca 2019 r. Sąd Okręgowy w Radomiu oddalił odwołanie.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd I instancji ustalił, że P. M. w dniu 9 marca 2015 r. zawarła z firmą (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w L. umowę agencyjną nr (...), na podstawie której zobowiązała się do pośredniczenia w zawieraniu umów na rzecz tej spółki w zakresie likwidacji i obsługi poniesionych przez klienta szkód osobowych i rzeczowych (§ 1 ust. 2 umowy). Umowa ta przewidywała tylko i wyłącznie wynagrodzenie prowizyjne uzależnione od osiąganych wyników pracy (§ 4 umowy), przy czym nie zawierała żadnych limitów sprzedażowych warunkujących kontynuowanie zlecenia. Umowa ta została rozwiązania z dniem 4 kwietnia 2016 r. W okresie zatrudnienia wnioskodawczyni nie osiągała dochodu i z tego powodu płatnik składek w imiennych raportach miesięcznych o należnych składkach i wypłaconych świadczeniach wskazywał podstawę wymiaru składek w wysokości 0,00 zł.

W dniu 13 grudnia 2017 r. organ rentowy zawiadomił (...) sp. z o.o. sp. k. w L. oraz P. M. o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie ustalenia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym P. M. jako osoby wykonującej pracę na podstawie umowy zlecenia. W zawiadomieniu wskazano, że w czasie wykonywania umowy zlecenia wnioskodawczyni miała inne tytuły do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych odpowiednio w okresach: od 26 maja 2014 r. do 2 listopada 2015 r. oraz od 3 listopada 2015 r. do 28 grudnia 2015 r., zaś od 29 grudnia 2015 r. do 4 kwietnia 2016 r. nie miała innego obowiązkowego tytułu do ubezpieczeń społecznych, w związku z tym powinna podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu.

W związku z wszczętym postępowaniem administracyjnym płatnik składek (...) sp. z o.o. sp. k. w L. złożył w dniu 21 grudnia 2017 r. w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddziale w L. druk ZUS KOA – zgłoszenie korekty w/w okresów podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu, dokonując zgłoszenia P. M. w okresie od 9 marca 2015 r. do 28 grudnia 2015 r. do ubezpieczenia zdrowotnego oraz od 29 grudnia 2015 r. do 4 kwietnia 2016 r. do ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego. Mając to na uwadze organ rentowy decyzją z 8 stycznia 2018 r., nr (...)- (...), na podstawie art. 83 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 105 § 1 k.p.a. umorzył postępowanie administracyjne wszczęte w dniu 13 grudnia 2017 r. W uzasadnieniu tej decyzji ZUS wskazał, że płatnik składek zareagował na wszczęcie postępowania administracyjnego i sporządził dokument ZUS KOA, co przesądzało o uznaniu bezprzedmiotowości tego postępowania.

Sąd Okręgowy dalej podkreślił, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych treść zaskarżonej decyzji wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99 – OSNP 2000, nr 15, poz. 601). Mając to na uwadze stwierdził, że jedyną objętą kontrolą sądową istotą sporu mogła być kwestia zaistnienia przewidzianych w art.105 k.p.a., mającym tu zastosowanie w związku z art.123 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. 2019 r., poz. 300), przesłanek do wydania przez pozwany organ rentowy takiej decyzji, zaś Sąd Okręgowy nie mógł rozstrzygać w sprawie merytorycznie. Decyzja o umorzeniu postępowania nie ma bowiem charakteru kształtującego stosunek materialno-prawny, a jej skutki mają jedynie charakter procesowy (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 września 2012 r., II GSK 1096/12 – LEX nr 1218383). Jednocześnie Sąd Okręgowy zauważył, że pozwany organ rentowy nie był uprawniony do wydania decyzji o umorzeniu postępowania i to nawet wobec zgłoszenia przez płatnika składek korekty podlegania ubezpieczeniom społecznym P. M. w kierunku naprowadzanym przez ZUS (druk ZUS KOA złożony w dniu 21 grudnia 2017 r.). Przewidziana bowiem w art.105 k.p.a. – uzasadniająca umorzenie postępowania – tzw. obiektywna bezprzedmiotowość wydania decyzji, nie może być interpretowana rozszerzająco, ograniczając się jedynie do przypadków, w których w świetle prawa materialnego
i ustalonego stanu faktycznego zaistnieje brak sprawy administracyjnej mogącej być przedmiotem postępowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2011 r., III SK 20/10 – LEX nr 794506). W żadnym zaś razie omawianej bezprzedmiotowości nie można utożsamiać ze zbędnością wydania decyzji, w znaczeniu przewidzianym na gruncie procedury cywilnej w art. 355 § 1 k.p.c., a tak niewątpliwe uznał w tej sprawie pozwany organ rentowy. Sąd I instancji dodatkowo przywołał bogate orzecznictwo sądów administracyjnych zapadłe na tle stosowania omawianego przepisu, w którym podkreśla się, że nawet wyegzekwowanie w toku postępowania dochodzonej przez organ należności nie uzasadnia umorzenia postępowania (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 15 czerwca 2012 r., V SA/Wa 869/12 – LEX nr 1232012), podobnie jak niezasadne jest umorzenie w sytuacji gdy strony pozostają zainteresowane wynikiem merytorycznym sprawy (por. wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 października 2011 r., II GSK 1102/10 – LEX nr 1070213). Mając to wszystko na uwadze Sąd Okręgowy stwierdził, że złożenie przez płatnika składek korekty podlegania ubezpieczeniom społecznym P. M. nie mogło stanowić dostatecznej podstawy umorzenia postępowania administracyjnego, tym bardziej w sytuacji, gdy sama ubezpieczona (mająca odrębny od płatnika składek przymiot strony) niewątpliwie nadal pozostawała zainteresowana merytorycznym rozstrzygnięciem sporu w zakresie przebiegu jej ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego (najlepszym tego dowodem jest złożenie przez P. M. odwołania od w/w decyzji ZUS, jak też treść tego środka zaskarżenia). Pozwany organ rentowy winien wydać właściwą merytoryczną decyzję o przebiegu ubezpieczenia P. M., mającą swoje oparcie w treści art. 83 ust. 1 pkt 2 wyżej powołanej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przy zachowaniu wszelkich wymogów formalnych przewidzianych w art. 107 k.p.a.. To zaś dopiero pozwoliłoby na ewentualną sądową kontrolę prawidłowości przyjętego w tym względzie przez ZUS rozstrzygnięcia, w przypadku zaskarżenia takiej decyzji. Skoro więc pozwany organ rentowy, z naruszeniem wyżej powołanych przepisów, tj. art. 105 k.p.a. w związku z art. 123 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. 2019 r., poz. 300), wydał decyzję o umorzeniu postępowania administracyjnego, decyzję tę należałoby uchylić. Sąd I instancji nie dysponuje jednak takim środkiem prawnym. Możliwość uchylenia decyzji organu rentowego przewiduje bowiem jedynie art. 477 ^{(

14a)} k.p.c., zgodnie z którym sąd drugiej instancji uchylając wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego może sprawę przekazać do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu. Przepis ten służy rozwiązywaniu sytuacji, w których – ze względu na zakres kompetencji sądu ubezpieczeń społecznych – przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji nie może doprowadzić do usunięcia uchybień popełnionych przez organ rentowy. Nie chodzi przy tym o braki decyzji usuwalne przy wstępnym rozpoznaniu odwołania od niej (art. 476 § 4 in fine k.p.c.), ani wady wynikające z naruszenia przepisów regulujących postępowanie przed organem rentowym, np. przepisów k.p.a. Przepis art. 477 ^{(

14a)} k.p.c. stosowany jest zatem wówczas, gdy konieczne jest skasowanie decyzji organu rentowego i wydanie nowej, po przekazaniu sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania i przeprowadzeniu prawidłowego postępowania przed tym organem, uwzględniającego wszelkie wymagania wynikające z prawa materialnego. W związku z tym, że Sąd Okręgowy jako sąd pierwszej instancji nie mógł uchylić zaskarżonej decyzji i w związku z tym na podstawie art. 477^{(

14)} § 1 k.p.c. oddalił odwołanie wnioskodawczyni.

Na marginesie Sąd Okręgowy zauważył, że P. M. w toku procesu nie udowodniła, że nie wykonywała w okresie od 29 grudnia 2015 r. do 4 kwietnia 2016 r. żadnego zlecenia na rzecz (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w L.. Co prawda, z załączonych dokumentów rozliczeniowych wynika, że w spornym okresie wnioskodawczyni nie osiągnęła żadnego przychodu, niemniej rodzaj zawartej umowy, charakter powierzonych ubezpieczonej czynności, a także brak nadzoru nad wykonywaniem przez nią czynności oraz sposób jej wynagradzania, nie przesądzały o tym, że brak przychodu związany był z brakiem wykonywania umowy. W tym natomiast zakresie wnioskodawczyni, poza swoimi zeznaniami, nie powołała żadnych dowodów mogących potwierdzać fakt niewykonywania spornej umowy. Sąd I instancji dalej zaznaczył, iż w nowszym orzecznictwie sądowym podkreśla się że, sąd ubezpieczeń społecznych nie ma obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego z urzędu, a odrębny charakter postępowania nie wyłącza zasady kontradyktoryjności w tych sprawach, w tym ciężaru dowodzenia swych twierdzeń przez ubezpieczonego i organ rentowy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 stycznia 2008 r., I UK 193/07 – LEX nr 447681; z dnia 8 lipca 2008 r., II UK 344/07 – LEX nr 497701; z dnia 11 lutego 2011 r., II UK 269/10 – LEX nr 794791 oraz z dnia 9 sierpnia 2011 r., I UK 52/11 – LEX nr 1084706). To na ubezpieczonej spoczywał zatem ciężar udowodnienia niewykonywania zawartej w dniu 9 marca 2015 r. umowy, czego, zdaniem Sądu Okręgowego, wnioskodawczyni nie dokonała. Także i ta okoliczność wpłynęła na oddalenie jej odwołania. Na zakończenie Sąd Okręgowy podniósł, że P. M. przysługuje wniosek o ustalenie okresów podlegania ubezpieczeniom społecznym, zaś w przypadku wydania przez organ rentowy niezadawalającej decyzji przysługiwać jej będzie odwołanie do sądu.

Mając to wszystko na uwadze Sąd Okręgowy oddalił odwołanie.

W apelacji od tego wyroku, którą wniosła ubezpieczona P. M., nie zostały sformułowane zarzuty i wnioski w sposób odpowiadający wymaganiom określonym w art. 368 § 1 k.p.c. Apelantka podniosła, że zaskarżony wyrok został oparty wyłącznie na deklaracji jej domniemanego pracodawcy. Nie zostały natomiast uwzględnione złożone przez nią oświadczenia oraz niektóre dokumenty. Zdaniem apelantki Sąd Okręgowy nie wziął pod uwagę, że przy zawieraniu spornej umowy miały miejsce nieprawidłowości skutkujące jej nieważnością. Pominięta została okoliczność, że po dwóch tygodniach od podpisania w/w umowy wnioskodawczyni poinformowała przedstawiciela zainteresowanej spółki o rezygnacji z dalszego wykonywania tej umowy. Apelantka dalej podniosła, że spółka (...) bezpodstawnie zgłosiła ją do ubezpieczeń społecznych i do ubezpieczenia zdrowotnego, ponieważ nie doszło do wykonywania przez nią umowy. Na rzecz tej spółki nie wykonała jakichkolwiek czynności i w związku z tym nie otrzymała wskazanego w umowie wynagrodzenia. Wnioskodawczyni zarzuciła również, że Sąd I instancji nie uwzględnił jej korespondencji elektronicznej z w/w spółką, z której wynikało, że nigdy nie pracowała w tej firmie.

Treść apelacji pozwala na stwierdzenie, że P. M. w istocie domagała się zmiany zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji organu rentowego poprzez ustalenie, że w spornym okresie nie podlegała ona ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu zatrudnienia w firmie (...) sp. z o.o. sp.k. w L..

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni zasługiwała na uwzględnienie. Zaskarżony wyrok oraz poprzedzająca go decyzja organu rentowego podlegały uchyleniu, ponieważ doszło do nierozpoznania istoty sprawy.

Sąd Apelacyjny w pełni jednak podziela i przyjmuje za własne prawidłowe ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji oraz interpretację przepisów prawa mających zastosowanie w sprawie niniejszej, co sprawia, że nie zachodzi obecnie potrzeba ich szczegółowego powtarzania (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 października 1998 r., II CKN 923/97 – OSNC 1999, z. 3, poz. 60; z dnia 12 stycznia 1999 r., I PKN 21/98 – OSNAP 2000, nr 4, poz. 143; z dnia 20 stycznia 2000 r., I CKN 356/98 – LEX nr 50863; z dnia 7 kwietnia 2004 r., IV CK 227/03 – LEX nr 585855; z dnia 20 maja 2004 r., II CK 353/03 – LEX nr 585756; z dnia 17 lipca 2009 r., IV CSK 110/09 – LEX nr 518138; z dnia 27 kwietnia 2010 r., II PK 312/09 – LEX nr 602700).

Trafnie Sąd I instancji podniósł, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych treść zaskarżonej decyzji wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99 – OSNP 2000, nr 15, poz. 601). Należy mieć przy tym na uwadze, że przedmiotem postępowania sądowego w takich sprawach jest ocena zgodności z prawem – w aspekcie formalnym i materialnym – decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu. Postępowanie to jest więc postępowaniem kontrolnym. Badanie legalności decyzji organu rentowego i orzekanie o niej przez sąd jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydania tej decyzji. Postępowanie dowodowe przed sądem jest postępowaniem sprawdzającym, weryfikującym ustalenia dokonane przez organ rentowy.

Wnioskodawczyni, jak trafnie podniósł Sąd Okręgowy, nie była zainteresowana formalnym zakończeniem postępowania administracyjnego prowadzonego przez organ rentowy, czyli umorzeniem tego postępowania, co ZUS uczynił w decyzji z dnia 8 stycznia 2018 r. P. M. żądała merytorycznego rozstrzygnięcia sporu poprzez prawidłowe ustalenie przebiegu jej ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w spornym okresie. Zaskarżona decyzja organu rentowego z dnia 8 stycznia 2018 r. została oparta wyłącznie na złożonej przez płatnika składek (...) sp. z o.o. sp.k. w L., na druku ZUS KOA, korekcie okresów podlegania przez P. M. ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. W sytuacji, gdy wnioskodawczyni przeczyła okolicznościom, na których została oparta w/w korekta, prawidłowe ustalenie przebiegu jej ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w spornym okresie wymagało przeprowadzenia przez organ rentowy szczegółowego postępowania dowodowego. Należy przy tym zauważyć, że ze względu na kontrolny charakter postępowania odwoławczego przed sądem, organu rentowego nie mógł w tych ustaleniach zastępować Sąd Okręgowy, powodowałoby to bowiem wyeliminowanie poprzedzającej postępowanie sądowe drogi postępowania administracyjnego.

Organ rentowy przy ponownym rozpoznawaniu sprawy winien przeprowadzić szczegółowe postępowanie dowodowe, pozwalające na ocenę zarzutów przedstawionych przez P. M. w odwołaniu od decyzji z dnia 8 stycznia 2018 r. oraz w apelacji i w konsekwencji na prawidłowe ustalenie przebiegu jej ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w spornym okresie.

Z przedstawionych wyżej względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. i art. 477 ^14a k.p.c. orzekł jak w sentencji.

WYROK

UZASADNIENIE