UZASADNIENIE

Decyzją z 26.09.2019 r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. przyznał wnioskodawcy L. M. emeryturę od 01.09.2019 r., tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek. Zakład odmówił prawa do naliczenia rekompensaty, wskazując że wnioskodawca nie udokumentował 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Wnioskodawca L. M. w odwołaniu do Sądu Okręgowego w Zielonej Górze domagał się zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania mu prawa do rekompensaty wywodząc, że spełnia warunki do uzyskania prawa do świadczenia. Wskazał, że w okresie od 06.10.1975 r. do 30.11.1996 r. pracował w (...) w Ż. na stanowisku nastawiacza maszyn na wydziale czesalni, gdzie praca wykonywania była w szczególnych warunkach – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przez 5-6 dni w tygodniu w hałasie, kurzu, w wysokiej temperaturze i wysokiej wilgotności powietrza. Do jego obowiązków należało ustawianie maszyn w celu zachowania ciągłości produkcji, konserwacji i napraw.

Pracę w podobnym charakterze w – jako nastawiacz maszyn, brygadzista i mistrz na wydziale dziewiarni w tym samym zakładzie, który uległ przekształceniom, wnioskodawca wykonywał jeszcze w okresie od 01.12.1996 r. do 28.02.2003 r. i od 01.03.2003 r. do 03.04.2004 r.

Na okoliczność wykonywanych prac stale i w pełnym wymiarze wnioskodawca wniósł o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca L. M., urodzony (...), z zawodu technik włókiennik, wniosek o przyznanie emerytury wraz z rekompensatą złożył w organie rentowym w dniu 16.09.2019 r., będąc uprawnionym do świadczenia przedemerytalnego.

Zaskarżoną decyzją z dnia 26.09.2019 r., znak: (...), pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał wnioskodawcy emeryturę od 01.09.2019 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Tą samą decyzją organ emerytalny odmówił wnioskodawcy prawa do rekompensaty ze względu na brak okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych.

okoliczności niesporne, a nadto dowód:

- decyzja z 26.09.2019 r., znak: (...) w aktach emerytalnych wnioskodawcy,

W okresie od 06.10.1975 r. do 30.11.1996 r. wnioskodawca zatrudniony był w (...) w Ż. na stanowisku nastawiacza maszyn na wydziale czesalni, mistrza wydziału dziewiarni. Przez krótki okres, w pierwszych miesiącach pracy wnioskodawca był stażystą. Umowę o pracę na czas nieokreślony na stanowisko nastawiacza maszyn zawarł w dniu 03.11.1977 r.

Angaż na mistrza wydziału dziewiarni wnioskodawca otrzymał z dniem 01.06.1991 r.

Pracę w tym samym charakterze wnioskodawca wykonywał w okresie od 01.12.1996 r. do 28.02.2003 r. Po przekształceniu zakład pracy nosił nazwę Fabryka (...) S.A. w Ż..

W okresie od 01.03.2003 r. do 03.04.2004 r. L. M. pracował jako nastawiacz maszyn-brygadzista w Masie Upadłości Fabryki (...) S.A. w Ż..

L. M. pracę w warunkach szczególnych, tj. stale i w pełnym wymiarze wykonywał od 03.11.1977 r. do 03.04.2004 r. W tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał obowiązki nastawiacza maszyn, a gdy otrzymał angaż, czy to na mistrza, czy brygadzistę doszły mu ponad dotychczas wykonywaną pracę, dodatkowe obowiązki.

Praca nastawiacza maszyn polegała na obsłudze dziewiarek przy ustawianiu maszyn w celu zachowania ciągłości produkcji. Wnioskodawca jako nastawiacz maszyn musiał maszyny odpowiednio skalibrować, zajmować się ich konserwacją i naprawami. Obowiązkiem nastawiacza było utrzymanie wszystkich maszyn w ruchu. Nie można było wyłączyć maszyny za wyjątkiem czasu przerwy śniadaniowej. Maszyny były przymocowane do betonu na stałe.

Nastawiacz obsługiwał wszystkie maszyny przez całe 8 godzin. Pracował codziennie w trzyzmianowej organizacji pracy.

Praca odbywała się w hali produkcyjnej. Na zmianie był jeden nastawiacz, mistrz i kilkanaście dziewiarek obsługujących maszyny.

Mistrz miał takie same obowiązki jak nastawiacz a ponadto miał za zadanie organizować pracę, nadzorować pracę innych pracowników i sporządzać karty czasu pracy. Czynności te zajmowały mu do godziny czasu dziennie. Przez pozostały czas pracował jako nastawiacz maszyn.

Mistrz pracował razem ze wszystkimi pracownikami w hali, w takich samych warunkach. Jako mistrz pracował na 3 zmiany

Na hali panowało bardzo duże zapylenie i hałas. Wysokość temperatura była zależna od pory roku. W lecie było około 40 stopni, w hali nie było skutecznej wentylacji. W zimie z kolei było bardzo chłodno, mimo że hala była ogrzewana.

Po przekształceniach organizacyjnych wnioskodawca pracował jako brygadzista, ale była to nazwa stanowiska przyjmowana tylko na potrzeby danej polityki kadrowej kolejnych właścicieli zakładu. W rzeczywistości przez cały okres zatrudnienia w tym samym miejscu wnioskodawca wykonywał te same obowiązki, przede wszystkim w charakterze nastawiacza maszyn, a dodatkowo czynności związane z kontrolą pracowników.

Wnioskodawca nie korzystał z urlopów bezpłatnych ani z długoterminowych zwolnień lekarskich.

dowód: - świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 28.02.2003 r., świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 03.04.2004 r., przedłożone na rozprawie w dniu 30.07.2020 r., zał. koperta, k. 102 akt sąd.,

- świadectwo pracy z 30.11.1996 r. w aktach kapitału początkowego,

- zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu ZUS Rp-7 w aktach kapitału początkowego,

- świadectwa pracy z dnia 28.02.2003 r., 03.04.2004 w aktach o świadczenie przedemerytalne,

- umowa o pracę z dnia 03.11.1977 r., k. 66 akt sąd.,

- umowa o pracę z dnia 06.10.1975 r., k. 69-69v akt sąd.,

- kserokopia angaży, k. 37-65 akt sąd.,

- akta osobowe wnioskodawcy,

- zeznania świadka M. P., k. 103v akt sąd.,

- zeznania wnioskodawcy L. M., k. 103v-104 akt sąd.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawcy okazało się zasadne.

Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1924), przez rekompensatę rozumieć należy odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl natomiast art. 21 ust. 1 ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS (ust. 2), co w przypadku wnioskodawcy nie miało miejsca.

Na podstawie art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm.), wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, a zatem przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.).

W myśl § 2 ust. 1 powołanego wyżej rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Wnioskodawca udowodnił spełnienie przesłanki 15 lat stażu pracy w szczególnych warunkach, od której uzależnione jest prawo do spornego w niniejszej sprawie świadczenia.

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, za wiarygodne, zdaniem tut. Sądu, uznać należało także twierdzenie wnioskodawcy, iż w spornych okresach czasu, będąc zatrudnionym w (...) w Ż. (od 03.11.1977 r. do 30.11.1996 r.), w Fabryce (...) S.A. w Ż. (01.12.1996 r. do 28.02.2003 r.) i w Masie Upadłości Fabryki (...) S.A. w Ż. (od 01.03.2003 r. do 03.04.2004 r.) L. M. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy czynności zaliczane do prac w warunkach szczególnych, mimo, iż na tą okoliczność nie przedłożył przed organem rentowym świadectw wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Co istotne, ostatecznie na rozprawie w dniu 30.07.2020 r. odwołujący L. M. przedłożył oryginały świadectw pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze z dnia 28.02.2003 r. i 03.04.2004 r., które to świadectwa potwierdzają wiarygodność dowodów osobowych przeprowadzonych w toku postępowania sądowego za wcześniejszy okres.

W tym miejscu należy przy tym zauważyć, iż ubezpieczony jako strona faktycznie słabsza korzysta ze wzmożonej ochrony procesowej, którą gwarantują szczególne przepisy proceduralne dotyczące postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych zawarte w dziale III rozdziały 1 i 3 kpc.

Według art. 473 kpc w postępowaniu przed sądem nie stosuje się żadnych ograniczeń dowodowych. Ten wyjątek od ogólnych zasad wynikających z art. 247 kpc sprawia, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane i ich dopuszczenie za celowe. Sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi.

W związku z powyższym, w przypadku braku świadectwa, o którym mowa w § 2 ust. 2 powołanego wyżej rozporządzenia, czy też przy braku pełnych informacji z nim zawartych, okoliczność pracy w szczególnych warunkach, ubezpieczony może dowodzić wszelkimi innymi środkami dowodowymi, zwłaszcza gdy zakład pracy już nie istnieje i nie może potwierdzić bądź zaprzeczyć pracy w takich warunkach.

Sąd podzielił w tym względzie stanowisko Sądu Najwyższego, a wyrażone chociażby w uzasadnieniu wyroku z dnia 8 kwietnia 1999 r. (II UKN 619/98, OSNP 2000/11/439, PiZS 1999/9/35, M.Prawn. 1999/12/9, OSNP-wkł. 1999/19/1, OSP 2002/2/26) czy w uchwale z 27.05.1985r. ( III UZP 5/85 ,LEX nr 14635), w której SN przyjął wprost, iż „ W postępowaniu odwoławczym przed radami nadzorczymi oddziałów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i okręgowymi sądami pracy i ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe dopuszczalne jest przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy z powodu likwidacji zakładu pracy lub zniszczenia dokumentów dotyczących takiego zatrudnienia. Przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków nie jest dopuszczalne w postępowaniu przed organem rentowym.”

W świetle powyższego, Sąd ustalenia w zakresie pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych w (...) w Ż., w Fabryce (...) S.A. w Ż. i w Masie Upadłości Fabryki (...) S.A. w Ż. poczynił w oparciu o zeznania świadka, świadectwa pracy, zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, kserokopię angaży, umowy o pracę, akta osobowe wnioskodawcy i korespondujące z nimi zeznania samego ubezpieczonego.

Z wiarygodnych, gdyż logicznych, spójnych i wzajemnie uzupełniających się zeznań świadka M. P. i z zeznań wnioskodawcy wynika w sposób nie budzący wątpliwości jakie prace faktycznie wykonywał L. M. w spornych okresach zatrudnienia.

Świadek M. P. (lat 67) pracował wspólnie z wnioskodawcą tych zakładach. Świadek rozpoczynał pracę w 1972 r. i w zakładzie (...) ulegającym kolejnym przekształceniom pracował jeszcze na emeryturze. Świadek pracował w tym przedsiębiorstwie początkowo przez kilkanaście pierwszych miesięcy w charakterze konserwatora maszyn i konserwatora- grzebieniarza, a następnie jako nastawiacz maszyn. Jako nastawiacz maszyn pracował do emerytury, na którą przeszedł w wieku 60 lat.

Świadek zeznał, że wnioskodawca pracował w tym samym zakładzie jako nastawiacz maszyn, a do jego obowiązków należała obsługa dziewiarek przy ustawianiu maszyn w celu zachowania ciągłości produkcji. Obowiązkiem nastawiacza było to, aby wszystkie maszyny były w ruchu. Swoje obowiązki wnioskodawca wykonywał przez całe 8 godzin dziennie.

Świadek zeznał, że gdy wnioskodawca został mistrzem wykonywał te same obowiązki, a dodatkowo organizował pracę ludzi na poszczególnych stanowiskach i sporządzał raporty. Te dodatkowe czynności zajmowały niewiele czasu, do godziny dziennie. Podczas tych czynności L. M. pracował razem ze wszystkimi pracownikami na hali, gdzie panowały uciążliwe warunki pracy.

Świadek pracował wspólnie z wnioskodawcą, zatem miał możliwość zaobserwowania wykonywanych przez wnioskodawcę czynności, a jego wiedza w tym zakresie jest wiedzą obiektywną.

Złożonym w niniejszej sprawie zeznaniom nie można odmówić wiarygodności, ponieważ są spójne, logiczne i zbieżne w swojej treści z zeznaniami odwołującego L. M.. Znajdują też potwierdzenie w treści dokumentacji pracowniczej wnioskodawcy.

Sąd uznał, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w szczególności w postaci przedłożonych na rozprawie w dniu 30.07.2020 r. świadectw wykonywania pracy w warunkach szczególnych, dotychczas zgromadzonej w sprawie obszernej dokumentacji osobowej, zeznań świadka oraz odwołującego, sąd wystarczające do rozstrzygnięcia sprawy.

Pozwany nie kwestionował zeznań świadka oraz wiarygodności dokumentów i nie przedstawił dowodów przeciwnych.

Należy podkreślić, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (por. wyrok Sądu Najwyższego z 01.06.2010r., II UK 21/10, LEX nr 619638).

W ocenie Sądu przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe uzasadnia twierdzenie, że wnioskodawca w spornych okresach czasu w (...) w Ż. (od 03.11.1977 r. - 30.11.1996 r.), w Fabryce (...) S.A. w Ż. (01.12.1996 r. do 28.02.2003 r.) i w Masie Upadłości Fabryki (...) S.A. w Ż. (od 01.03.2003 r. do 03.04.2004 r.) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku wykonywał pracę nastawiacza maszyn, a zatem pracę kwalifikowaną jako praca w szczególnych warunkach, wymienioną w wykazie A w dziale VII poz.1, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.), uszczegółowionym w Wykazie A dziale VII, poz. 1 pkt 13, stanowiącym załącznik do Zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego.

Zauważyć przy tym należy, że czynności, które wnioskodawca wykonywał w ramach powierzonych obowiązków jako nastawiacz maszyn-brygadzista i mistrz wydziału dziewiarni, również są kwalifikowane jako prace w warunkach szczególnych.

Przeprowadzone bowiem w sprawie postępowanie dowodowe uzasadnia twierdzenie, iż wnioskodawca wykonywał prace związane z kontrolą międzyoperacyjną, kontrolą jakości produkcji i usług oraz dozorem inżynieryjno-technicznym, a zatem prace kwalifikowane jako prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A w dziale XIV pkt 24 nad pracami wyszczególnionymi w wykazie A, w dziale VII poz. 1, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.). Prace te zostały również wymienione w wykazie A dziale XIV, poz. 24 w zw. z pracami wymienionymi w dziale VII poz. 1 pkt 13 wykazu A, stanowiącego załącznik do Zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego.

Należy przy tym zważyć, że czym innym jest stałe sprawowanie dozoru (kontroli) polegające na bezpośrednim strzeżeniu prawidłowego toku produkcji oraz bezpieczeństwa pracowników tę produkcję wykonujących, a czym innym nadzór kierowniczy (kontrola) nad prawidłową organizacją pracy i funkcjonowanie całego oddziału czy kilku oddziałów. Czynności ogólnie pojętego nadzoru lub kontroli w procesie produkcji wykonywanej w tych wydziałach i oddziałach, w których zatrudnieni są pracownicy wykonujący pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), objęte poz. 24 działu XIV wykazu A, to wyłącznie te czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, a więc polegające na bezpośrednim nadzorze i bezpośredniej kontroli procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w szczególnych warunkach (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 25.06.2014 r., III AUa 159/14, LEX nr 1489149).

Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe uzasadniło twierdzenie, że prace, które wykonywał wnioskodawca w spornym okresie czasu związane z kontrolą międzyoperacyjną, kontrolą jakości produkcji i usług oraz dozorem inżynieryjno-technicznym były czynnościami wykonywanymi w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki.

Zarówno jako nastawiacz maszyn-brygadzista, jak i mistrz wydziału dziewiarni miał taki sam zakres obowiązków, jak dotychczas, do których należało wykonywanie pracy jako nastawiacz na hali produkcyjnej, gdzie panowały uciążliwe warunki pracy, a ponadto miał za zadanie organizować pracę, nadzorować pracę innych pracowników i sporządzać karty czasu pracy. Czynności te wykonywane były dodatkowe, ponad zakres dotychczas wykonywanych prac i stanowiły zaledwie ułamek wszelkich czynności, w zestawieniu z pracami, które miał danego dnia wykonać jako nastawiacz maszyn. Podkreślenia wymaga, że jako nastawiacz maszyn-brygadzista i mistrz wydziału dziewiarni pracował razem ze wszystkimi pracownikami na hali produkcyjnej, przy maszynach będących w ruchu, w takich samych warunkach pracy, a zatem tam, gdzie panowało spore zapylenie i hałas.

W świetle powyższego uznać należało, że L. M. legitymuje się co najmniej 15-letnim okresem pracy wykonywanej w szczególnych warunkach i z tego tytułu, w świetle powołanych wyżej przepisów ustawy o emeryturach pomostowych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, spełnił wszystkie przesłanki przyznania mu prawa do rekompensaty.

Wobec powyższego, na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. i powołanych wyżej przepisów należało orzec jak w sentencji wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE