sygn. akt VIII GC 569/18

Uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z 5 sierpnia 2020 roku

I. Stanowiska procesowe stron.

Powódka M. W. domagała się od pozwanego H. - (...) spółki jawnej w G. zapłaty kwoty 102.000 zł oraz nakazania zaniechania dokonywania naruszeń praw autorskich przysługujących powódce. Według twierdzeń faktycznych pozwu, powódka prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży detalicznej kubków, naklejek, zakładek do książek oraz różnych gadżetów opatrzonych wzorami opartymi na motywach ludowych kaszubskich i (...). W 2016 roku powódka ujawniła, że pozwana na swoich produktach w postaci ręczników kuchennych wykorzystuje wzory, których autorem jest jej pracownik i do których prawa autorskie majątkowe jej przysługują. Na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b) ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, powódka domaga się sumy odpowiadającej dwukrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Jako stosowne wynagrodzenie strona powodowa przyjęła kwotę 3.000 zł, naruszenie dotyczyło 17 wzorów, co w podwójnej wysokości czyni kwotę dochodzoną pozwem.

Pozwana spółka domagała się oddalenia powództwa w zakresie obu zgłoszonych żądań. Twierdziła, że wzór, który został wykorzystany przez spółkę, nie jest wzorem identycznym z umieszczonym na produktach powódki, a jedynie podobnym. Powódka nie wykazała, że przysługują jej prawa autorskie do wzorów będących przedmiotem powództwa. Podniesiono, że w 2016 roku powódka nie oferowała produktów, które można było pomylić ze ściereczką kuchenną z mikrofibry produkowaną przez pozwaną spółkę. Pozwana dołożyła należytej staranności, aby produkt przez nią oferowany nie naruszał praw autorskich osób trzecich. Grafika umieszczona na ściereczce została sprawdzona we wszystkich możliwych dostępnych bazach ogólnych. Pozwana zleciła przerobienie materiału źródłowego, zmianę kolorów, zmiany tła i zmianę ustawień poszczególnych elementów.

II. Ustalenia faktyczne sądu.

1. Powódka jest producentem artykułów codziennego użytku oraz gadżetów, na których zamieszczone są wzory oparte na motywach ludowych (...) i kaszubskich. Twórcą wzorów jest J. R., pracownik powódki, główny projektant i grafik, jego praca polega na wymyślaniu i kreowaniu utworów graficznych na motywach polskiej sztuki ludowej. (Dowód: oświadczenie J. R., karta 11, zeznania świadka J. R. na posiedzeniu 31 października 2019 roku przed Sądem Rejonowym w Łowiczu, karty 149-150, wydruk wzorów stworzonych przez J. R. karta 12).

2. Pozwana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zleciła produkcję ściereczek kuchennych, na których zamieszczono wzory stworzone przez J. R.. Ściereczki wprowadzono na rynek w kwietniu 2016 roku. (Dowód: wydruki wzorów stworzonych przez J. R. oraz wykorzystywanych na ściereczce produkowanej przez pozwaną, karty 12 – 14, zeznania świadka J. R. na posiedzeniu 31 października 2019 roku przed Sądem Rejonowym w Łowiczu karta 149-150).

3. Pismem z 21 października 2016 roku powódka wezwała pozwaną spółkę do zaniechania naruszania majątkowych praw autorskich oraz do zapłaty kwoty 25.000 zł. Pismem z 15 grudnia 2017 roku ponowiono wezwanie żądając zapłaty odszkodowania w kwocie 55.000 zł. (Dowód: odpisy wymienionych pism, karty 16 - 20).

4. Pozwana spółka zajmuje się dystrybuowaniem ściereczek kuchennych od 20 lat, przy czym jest to jeden z kilku przedmiotów działalności gospodarczej. Wspólnicy pozwanej odnaleźli w Internecie wzory, których autorem jest J. R.. Wspólnik M. B. przez dwie godziny sprawdzał w Internecie bazę patentową, czy wzory zostały zastrzeżone. Wzory zostały przekazane grafikowi działającemu na zlecenie strony pozwanej. Pozwana zamówiła próbnie kilkadziesiąt tysięcy sztuk ściereczek, co stanowiło jeden kontener. Zysk przy dystrybucji ściereczek to około 5%, koszt jednej kolorowej ściereczki to około 1 zł, zysk na sprzedaży ściereczek zawartych w jednym kontenerze to około kilka tysięcy zł. Po powzięciu wiadomości, że mogło dojść do naruszenia praw autorskich, spółka zrezygnowała ze sprzedaży ściereczek oraz zrezygnowała z nowych zamówień. Uruchomienie procesu produkcji ściereczek poprzedzone jest zamówieniem matrycy. (Dowód: przesłuchanie w charakterze strony M. B. na rozprawie 23 lipca 2020 roku, karty 207-207 verte).

5. W 2016 roku powódka nie oferowała do sprzedaży ściereczek kuchennych. (Dowód: wydruk stron internetowych powódki, karty 72-98).

6. Wzory stworzone przez J. R. są przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze i stanowią utwór w rozumieniu prawa autorskiego. Utworami są nie tylko pełne wzory florystyczne przypominające pełne kwiaty w rozkwicie, ale także poszczególne listki, wstęgi liści w różnych fazach rozkwitu i pokazane pod różnymi kątami. Wszystkie wzory tworzone są od podstaw, każdy z nich oraz ich układ jest utworem. Pozwana w produkowanych wycieraczkach wykorzystała wzory stworzone przez J. R. dokonując częściowo odmiennego ich rozmieszczenia, w wyniku czego powstał odrębny utwór. (Dowód: opinia biegłego sądowego M. K. (1), karty 179, 182, 185).

7. Zestawienie wzorów użyte przez pozwaną na ściereczkach zawiera te same elementy graficzne, które zostały wytworzone przez J. R.. Pozwana nie wprowadziła zmian w grafikach powódki, nie dokonała żadnych twórczych przekształceń utworów powódki. Zmiany wprowadzone przez pozwaną należy rozpatrywać wyłącznie jako nowe uszeregowanie czy zestawienie poszczególnych utworów, takie zestawienie korzysta z ochrony na równi z fotomontażem, czy kolarzem. Ściereczka pozwanej jest samodzielnym utworem, typowym opracowaniem, utworem zależnym składającym się z wielu grafik powódki skopiowanych przez pozwaną do oddzielnego utworu. Pozwana nie przerobiła poszczególnych utworów, ale zaimplementowała ich całość do nowego utworu zależnego. W działaniu pozwanej nie występuje przypisanie autorstwa, a jedynie wykorzystanie cudzych utworów bez zgody uprawnionej. (Dowód: opinia biegłego sądowego M. K. (1), karty 186, 188, 191).

8. Na rynku nie ma praktyki, aby podmiot projektujący na własne potrzeby tego typu grafiki udzielał zgody na korzystanie z nich innemu podmiotowi w warunkach konkurencji. Przy ustaleniu stosownego wynagrodzenia za korzystanie z utworu nie jest możliwe zastosowanie metody porównawczej. Stosowne wynagrodzenie, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu, z pewnością nie byłoby niższe, niż koszt wytworzenia grafik, który waha się w granicach od 14.060 zł do 22.200 zł. Kwota ta może być podwyższona o marżę producenta w przedziale od 7% do 25%, którą stosują agencje reklamowe przy zleceniach projektowania grafik komputerowych. (Dowód: opinia biegłego sądowego M. K. (1), karta 190).

III. Uzasadnienie prawne i ocena dowodów.

1. Zgodnie z art. 1 ust. 1 i 2a ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: prawo autorskie), przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór), w szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory plastyczne. Z opinii biegłego sądowego wynika, że wzory narysowane przez J. R. były wynikiem procesu twórczego inspirowanego sztuką ludową, nie skopiowano wprost elementów ludowych, obrazy powstały w indywidualnym procesie twórczym i posiadają cechę indywidualności co, jak określił biegły „nie podlega jakiejkolwiek dyskusji” (karta 182).

2. Zgodnie z art. 12 ust. 1 prawa autorskiego, jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Zatrudnienie J. R. na podstawie umowy o pracę wynika z jego zeznań, podobnie funkcja wykonywana w przedsiębiorstwie powódki oraz autorstwo wzorów wykorzystanych przez pozwana spółkę przy produkcji ściereczek kuchennych. Z zeznań świadka wynika także zgodny zamiar stron, więc w rezultacie przeniesienie praw autorskich na powódkę.

3. W tych okolicznościach poza sporem pozostaje, że strona pozwana zlecając produkcję ściereczek kuchennych z wzorami, do których majątkowe prawa autorskie przysługują powódce, bez umowy licencyjnej, naruszyła te prawa, co skutkuje powstaniem roszczeń opisanych w art. 79 prawa autorskiego.

4. Według art. 79 ust. 1 i 3 lit. b) prawa autorskiego uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa, między innymi, zaniechania naruszania i naprawienia szkody na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Art. 79 pkt 3 lit. b) częściowo został uznany za niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 31 ust. 3 w zw. z art. 2 Konstytucji RP wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 2015 r., SK 32/14 (Dz.U.2015.932) z dniem 1 lipca 2015 roku. Zgodnie z tym wyrokiem, wymieniony wyżej przepis traci moc w zakresie, w jakim uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa, naprawienia wyrządzonej szkody poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej - w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Normatywnie prawo polskie przewiduje odszkodowanie za naruszenie autorskich praw majątkowych w wysokości dwukrotnego stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu, co koresponduje ze stanowiskiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyrażonym w wyroku z dnia 25 stycznia 2017 r., C-367/15. Art. 13 dyrektywy 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwia się on uregulowaniu krajowemu, takiemu jak będące przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, przewidującym, iż może zażądać od osoby, która naruszyła to prawo, odszkodowania za poniesioną przez niego szkodę, przy uwzględnieniu wszystkich właściwych aspektów danej sprawy albo - bez wykazywania przez tego uprawnionego rzeczywistej szkody - domagać się zapłaty sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności stosownego wynagrodzenia, które byłoby należne tytułem udzielenia zgody na korzystanie z danego utworu.

5. Trybunał Sprawiedliwości uznał za zgodne z prawem unijnym uregulowanie krajowe zezwalające uprawnionemu, bez wykazywania szkody, żądanie zapłaty dwukrotności stosownego wynagrodzenia, które byłoby należne tytułem udzielenia zgody na korzystanie z danego utworu (hipotetyczna opłata licencyjna). Podkreślił jednak, że w wyjątkowych wypadkach tak ustalone odszkodowanie może wyraźnie i znacząco wykraczać poza rzeczywiście poniesioną szkodę, co stanowiłoby zakazane w art. 3 ust. 2 dyrektywy (...) nadużycie prawa. Zdaniem Trybunału, w takim wypadku sądy polskie nie są związane żądaniem uprawnionego (por. także uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2017 r., V CSK 41/14, odwołujące się do tego rozstrzygnięcia).

6. W cytowanym wyroku Sąd Najwyższy wyraził daleko idący pogląd, że art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b) ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (jedn. tekst: Dz. U. z 2017 r., poz. 880) uprawnia autora, którego prawa majątkowe zostały naruszone, do żądania jednokrotności należnego mu wynagrodzenia, gdyby naruszający korzystał z jego praw legalnie, bez konieczności wykazywania szkody, związku przyczynowego i winy sprawcy. Jeżeli szkoda uprawnionego jest wyższa, może on żądać od osoby, która te prawa naruszyła, dalszej kwoty na zasadach ogólnych. Odszkodowanie w wysokości dwukrotności należnej uprawnionemu opłaty stanowi nieproporcjonalną sankcję, która może prowadzić do naruszenia zasady sprawiedliwości społecznej, równej ochrony praw majątkowych, którą gwarantuje Konstytucja i jest ona nadmierna w stosunku do celu, jakim jest należyte zabezpieczenie twórców przed naruszeniem ich praw majątkowych.

7. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2017 r., V CSK 145/17 przyjęto, jednak, co podziela Sąd w tej sprawie, że art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b) prawa autorskiego nie wprowadza niedopuszczalnego odszkodowania o charakterze karnym ani nie narusza ogólnych zasad odpowiedzialności odszkodowawczej, gdyż w wypadku odszkodowania ryczałtowego nie jest możliwe proporcjonalne uwzględnienie wysokości rzeczywistej szkody. Z kolei, w myśl art. 361 § 2 k.c., możliwe jest odstępstwo od ogólnych zasad wynagradzania szkody i takim odstępstwem jest powołany przepis. W uzasadnieniu wyroku trafnie wskazano, że przyznanie odszkodowania w wysokości jednokrotności opłaty licencyjnej oznaczałoby, że przez wiele lat można by korzystać bezprawnie z cudzych praw autorskich, przy czym osoby nieuczciwe mogłyby liczyć, że to się w ogóle uda i nie poniosą żadnych konsekwencji, a jeśli już tak się nie stanie, to sankcją jest obowiązek zapłaty wyłącznie takiej należności, jaka wynikałaby dla sprawcy szkody z pierwotnej opłaty, i ewentualnie, kosztów postępowania. Jak słusznie podnosi się, takie rozstrzygnięcie o istocie opłaty ryczałtowej oznaczałoby wobec korzystających z cudzych praw autorskich nieopłacalność zawierania przez nich umów licencyjnych. Ryczałtowe określenie wynagrodzenia upraszcza dochodzenie naprawienia szkody, spełnia także funkcje prewencyjne odpowiedzialności odszkodowawczej i chroni uprawnionego we właściwym zakresie. Dwukrotność stosownego wynagrodzenia odpowiada w tej sytuacji poczuciu sprawiedliwości. Podobnie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2017 r., I CSK 100/16, przyjęto, że wskazany przepis nie wprowadza niedopuszczalnego odszkodowania o charakterze karnym ani nie narusza ogólnych zasad odpowiedzialności odszkodowawczej, bowiem w wypadku odszkodowania ryczałtowego nie jest możliwe proporcjonalne uwzględnienie wysokości rzeczywistej szkody. Podkreślono ponadto, że prawo krajowe (art. 361 § 2 k.c.) przewiduje możliwość odstępstw od ogólnych zasad wynagradzania szkody.

8. Sąd podziela pogląd wyrażony w cytowanym wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2017 roku oraz 16 lutego 2017 roku, jednak jednocześnie z wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 15 stycznia 2017 r., C-367/15, wynika, że sąd nie jest związany żądaniem zasądzenia dwukrotności należnej opłaty licencyjnej, konsekwentnie więc jest uprawniony do miarkowania hipotetycznej opłaty licencyjnej określonej w 79 ust. 1 pkt 3 lit. b) prawa autorskiego. Ocena powinna być przeprowadzona przy uwzględnieniu funkcji kompensacyjnej odszkodowania, więc przy porównaniu, jak znacząco podwójna opłata licencyjna w hipotetycznej wysokości przewyższa szkodę uprawnionego. Podstawową funkcją odszkodowania jest przecież kompensacja uszczerbku, a nie represja, jednak z drugiej strony, na co zwracano uwagę, w sytuacji bezprawnego naruszenia autorskich praw majątkowych sprowadzenie funkcji art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b) jedynie do kompensacji oznaczałoby w zasadzie przyzwolenie na takie działanie i iluzoryczną ochronę tych praw. Obniżenie sumy pieniężnej za naruszenie majątkowych praw autorskich do jednokrotności hipotetycznej opłaty licencyjnej powinno mieć charakter wyjątku, w którym odszkodowanie za szkodę, obliczone na podstawie dwukrotności hipotetycznej opłaty licencyjnej, wyraźnie i znacząco wykracza poza rzeczywiście poniesioną szkodę. Wymaga tego prounijna interpretacja art. 79 ust. 1 pkt 3 lit b) prawa autorskiego. Reasumując, bezprawne naruszenie praw autorskich powinno w zasadzie skutkować przyznaniem uprawnionemu hipotetycznie ustalonej opłaty licencyjnej w dwukrotnej wysokości, wyjątkowo zaś, w szczególności kiedy przemawia za tym dysproporcja między tak ustaloną wysokością odszkodowania a szkodą, sąd może zasądzić jednokrotność tej opłaty.

9. W rozważanym zakresie może być brana pod uwagę konstrukcja nadużycia prawa podmiotowego w postaci żądania dwukrotności hipotetycznej opłaty licencyjnej (art. 5 k.c., wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2003 r., V CKN 311/01), przy czym argumentacja za obniżeniem tej opłaty zgodnie z cytowanym wyrokiem (...) jest zbieżna z argumentacją przemawiająca za zastosowaniem art. 5 k.c. (choć nie w odwrotnej kolejności).

10. Z przedstawionej prounijnej wykładni art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b) prawa autorskiego wynika, że do faktów prawotwórczych (art. 6 k.c.), od których uzależniona jest wysokość żądanej przez poszkodowanego bezprawnym naruszeniem praw autorskich sumy (jednokrotność albo dwukrotność hipotetycznej opłaty licencyjnej) należy wysokość poniesionej szkody. Jak wskazywano, przy znacznej dysproporcji między wysokością szkody i dwukrotnością hipotetycznej opłaty licencyjnej, Sąd jest uprawniony do jej miarkowania. Po pierwsze, z materiału dowodowego nie wynika, aby strona powodowa poniosła jakąkolwiek szkodę wskutek wprowadzenia do dystrybucji przez pozwaną kilkudziesięciu tysięcy sztuk ściereczek. Z katalogu na rok 2015/2016 artykułów oferowanych przez powódkę nie wynika, aby w asortymencie znalazły się ściereczki kuchenne, pozwana działała zatem w innym segmencie rynku, innych odbiorców. Należy przyjąć, że w efekcie bezprawnego naruszenia praw autorskich nie doszło do szkody powódki. Z materiału sprawy nie wynika także, aby działania pozwanej wyłączyły możliwość wejścia powódki na rynek ściereczek. Po drugie, jak wynika z zeznań M. B., zamówiono jedynie jeden kontener ściereczek, wprowadzono je jednorazowo do dystrybucji i zaprzestano na wezwanie do zaniechania naruszeń kolejnych zleceń produkcji. Po trzecie, do produkcji ścieżek konieczne były nakłady w postaci matrycy, a zysk na dystrybucji ściereczek mógł wynieść kilka tysięcy złotych. Te trzy okoliczności wskazują, że żądanie dwukrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez powódkę zgody na korzystanie z wzorów więc, jak wynika z opinii biegłego dwukrotności sumy od 14.060 zł do 22.200 zł, zatem kwoty od 28.120 zł do 44.400 zł narusza art. 3 ust. 2 dyrektywy 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i RADY z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej (zasadę adekwatności, proporcjonalności sankcji za naruszenie autorskich praw majątkowych, w tym konieczność uwzględnienia rodzaju i zakresu działań naruszyciela, enforcement - nadużycie prawa). Wskazane wyżej argumenty przemawiają jednocześnie za uznaniem roszczenia powódki przyznania dwukrotności hipotetycznej opłaty licencyjnej za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego zatem, więc niekorzystające z ochrony (art. 5 k.c.).

11. Wzory wytworzone przez J. R., do których majątkowe prawa autorskie przynależą powódce, chronione są na podstawie prawa autorskiego bez konieczności dokonywania przez uprawnionego jakichkolwiek dodatkowych czynności. Definicja wzoru przemysłowego, zawarta jest w art. 102 ustawy Prawo o własności przemysłowej, stanowi, że jest nim nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, fakturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację, natomiast wytworem jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmujący w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, z wyłączeniem programów komputerowych. Polski system prawa własności intelektualnej dopuszcza istnienie ochrony przyjmującej postać ochrony równoległej (paralelnej), wzory przemysłowe mogą korzystać z ochrony przewidzianej prawem własności przemysłowej albo ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Z ochrony przewidzianej prawem własności przemysłowej korzystają wzory zarejestrowane i w pewnym zakresie wzory niezarejestrowane (art. 2 oraz art. 11 rozporządzenia Rady (WE) nr 6/2002 z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie wzorów wspólnotowych -jeżeli jest udostępniany publicznie w sposób przewidziany, korzysta z ochrony na terytorium UE przez okres trzech lat, rozpoczynający się od dnia, w którym został po raz pierwszy udostępniony publicznie.) W rozpoznawanej sprawie kwestia istnienia i ochrony wzoru przemysłowego nie jest rozpatrywana. Twierdzenia strony pozwanej dotyczące sprawdzenia zarejestrowania wzoru użytkowego pozostają bez znaczenia dla udzielenia ochrony na gruncie prawa autorskiego. Bez względu na okoliczność, czy mamy do czynienia z wzorem użytkowym zarejestrowanym, czy niezarejestrowanym, rysunki stworzone przez J. R. podlegają ochronie jako prawa autorskie.

12. Z zeznań świadka J. R. wynika, że na podstawie umowy o pracę pełni funkcję grafika w przedsiębiorstwie powódki, jest autorem wzorów wykorzystanych przez pozwaną na ściereczkach. Nie ma powodów, aby przyjąć, że zeznania tego świadka są niewiarygodne, więc są one podstawą do ustalenia, że majątkowe prawa autorskie do wzorów będących przedmiotem powództwa przysługują powódce. Zeznania przesłuchanego w charakterze strony M. B. są wiarygodne, a wynikają z nich okoliczności decydujące o miarkowaniu wynagrodzenia za naruszenie praw autorskich. Nie ma żadnych argumentów przemawiających za przyjęciem odmiennych od przedstawionych przez stronę okoliczności dotyczących wprowadzenia ścieżek na rynek oraz zysku, przytoczone przez wspólnika pozwanej fakty są wiarygodne w kontekście zasad doświadczenia życiowego. Zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy ma opinia biegłego sądowego M. K. (2), a główne jej tezy sprowadzają się do ustalenia, że każdy z wzorów wyrysowanych przez J. R. jest przejawem działalności twórczej, stanowią utwór w rozumieniu prawa autorskiego, utworem jest również układ tych wzorów zamieszczany przez powódkę na swoich produktach. Pozwana spółka wykorzystała bez zmian wzory autorstwa J. R., różnice wynikają jedynie z posługiwania się plikami jpg przez pozwaną, podczas gdy wzory zostały wykonane przez powódkę w technice rastrowej. Układ wzorów na obrazie pozwanej jest w zasadzie taki sam, pozwana dokonała zmian w układzie całościowym wzorów, relacji między grupami wzorów i dodała pojedyncze elementy graficzne. Wytworzyła w ten sposób nowy utwór zależny, zaimplementowała poszczególne utwory do całości nowego utworu zależnego. Uzasadnienie poszczególnych tez biegłego nie budzi wątpliwości, jest logiczne i oparte na wiedzy specjalistycznej, opinia została sporządzona przez specjalistę i z tych przyczyn jest wiarygodna.

13. W zakresie wysokości wynagrodzenia, o jakim mowa w art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b) prawa autorskiego, biegły przyjął metodę odtworzeniową z tej przyczyny, że obrót prawem autorskim do wykorzystania wzorów jest niemożliwy w wypadku przedsiębiorstwa powódki. Wzory wytwarzane są z przeznaczeniem zamieszczenia na produkowanym asortymencie, umowa licencyjna oznaczałaby dla pozwanej stworzenie konkurencji na tym samym rynku albo wyłączenie powódki z produkcji określonego asortymentu. Bez znaczenia jest tu okoliczność, że w 2016 roku powódka nie produkowała ściereczek kuchennych, ponieważ udzielenie licencji oznaczałoby wyłączenie możliwości zaistnienia na tym rynku (bez względu na okoliczność braku szkody po stronie powódki). Metoda określająca koszty wytworzenia wzorów była więc jedyną możliwą do przyjęcia. Według opinii biegłego, koszt wytworzenia wzorów bezprawne użytych przez powódkę waha się od 14.060 zł do 22.200 zł. Przy takich wnioskach biegłego należy przyjąć, ze najbardziej prawdopodobne jest wytworzenie tych wzorów za przeciętnym wynagrodzeniem, średnią arytmetyczną (nie określono mediany, powód zaakceptował treść opinii), więc 18.300 zł. Kwota ta obejmuje podatek Vat, z opinii nie wynika, aby była to kwota netto, a podatek VAT ma charakter cenotwórczy.

14. Z opinii biegłego wynika także możliwość doliczenia marży agencji reklamowej w wysokości od 7%-25%. Sama możliwość nie oznacza, że element ten staje się cenotwórczy, innymi słowy, nie można postawić tezy, posługując się całym materiałem dowodowym sprawy, że marża agencji zostałaby doliczona. W odniesieniu do powódki nie jest to prawdopodobne, ponieważ powódka posługuje się zatrudnionym grafikiem. W tej sytuacji, jedynym możliwym ustaleniem na podstawie materiału dowodowego sprawy, w tym opinii biegłego, jest przyjęcie, że stosowne wynagrodzenie, o jakim mowa w art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b) prawa autorskiego, to 18.300 zł. Jak wyjaśniono, powódce przysługuje jednokrotność tej sumy. Powódka domaga się odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa, 28 lipca 2018 roku, co miało miejsce już po wezwaniach do zapłaty (art. 455 k.c.) i co uzasadnia rozstrzygnięcie w punkcie 1. wyroku.

15. Bezspornie pozwana spółka w dacie wniesienia pozwu oraz w dacie wyrokowania nie naruszała praw autorskich powódki, towar został wprowadzony do obrotu jednokrotnie i został przez pozwaną spółkę sprzedany do chwili wytoczenia powództwa. Powództwo w zakresie nakazania zaniechania naruszeń praw autorskich na chwilę orzekania (art. 316 k.p.c.) jest bezpodstawne i podlegało oddaleniu.

16. Nie można ustalić dokładnie wartości przedmiotu sporu w zakresie roszczenia o zaniechanie, stąd na podstawie art. 15 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ustalono opłatę ostateczną mając na uwadze nieznaczny stopień zawiłości sprawy w wysokości zapłaconej już przez powódkę.

IV. Koszty procesu.

Powódka utrzymała się z roszczeniem w części, koszty procesu podlegają zatem stosunkowemu rozdzieleniu, zgodnie z art 100 k.p.c. Na koszty powódki składają się:

⚫: 5100 zł - opłata od roszczenia pieniężnego;
⚫: 1.000 zł - opłata od roszczenia o zaniechanie dokonywania naruszeń;
⚫: 5.417 zł - wynagrodzenie adwokata ustalone na podstawie § 7 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokatów oraz opłata od pełnomocnictwa,
⚫: 3.411 zł - wynagrodzenie i wydatki biegłego (do zwrotu z zaliczki pozostaje powódce kwota 589 zł, pkt 5. wyroku).

Łącznie koszty powódki to 14.928 zł.

Koszty strony pozwanej to wynagrodzenie pełnomocnika łącznie z opłatą od pełnomocnictwa w kwocie 5.417 zł, ustalone na podstawie § 7 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokatów.

Powódka dochodziła roszczeń majątkowych w wysokości 120.300 zł (18.300 zł przyjęto w zakresie roszczenia o zaniechanie), a utrzymała się z roszczeniem w wysokości 18.300 zł, przy rozliczeniu kosztów procesu do zapłaty na rzecz pozwanej pozostawałaby suma 2.346,54 zł. Zgodnie z art. 102 k.p.c. sąd może odstąpić od obciążania strony kosztami procesu w szczególnych okolicznościach, do których należy zaliczyć spójność aksjologiczną wyroku, uzyskaną przez obwołanie się do norm moralnych, ogólnie rozumianego poczucia sprawiedliwości. Pozwana naruszyła prawa majątkowe powódki, a rozliczenie kosztów procesu wywołujące obowiązek ich zwrotu pozwanej wynika ze znacznego przeszacowania roszczenia zgłoszonego przez powódkę oraz z kompetencji sądu wynikającej z dyskrecjonalnej władzy sędziego, polegającej na możliwości miarkowania stosownego wynagrodzenia za naruszenie praw autorskich. Zwrot kosztów pozwanej spółce w sytuacji, kiedy doszło do naruszenia praw autorskich, a sąd skorzystał z dyskrecjonalnego uprawnienia, pozostawałoby w sprzeczności z poczuciem sprawiedliwości.

SSO Robert Bury