UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 09 sierpnia 2019 roku, sprecyzowanym pismem z datą w nagłówku „dnia 09 grudnia 2019 roku” (data prezentaty: 2019-12-13, k. 24-25 akt) powód Związek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (obecnie – z siedzibą w Ł.) domagał się zasądzenia od pozwanego Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. kwoty 6 571,22 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwot: 1 792,29 złotych za okres od dnia 23 listopada 2016 roku do dnia zapłaty, 2 455,77 złotych za okres od dnia 23 listopada 2016 roku do dnia zapłaty, 1 957,39 złotych za okres od dnia 23 listopada 2016 roku do dnia zapłaty i 365,77 złotych za okres od dnia 29 września 2015 roku do dnia zapłaty, a także kosztów procesu.

W uzasadnieniu powód wskazał, że pozwany zawarł z występującym jako konsument W. B. umowy pożyczki (o kredyt konsumencki) numer (...) z dnia 11 września 2015 roku, numer (...) z dnia 16 listopada 2015 roku, numer (...) z dnia 08 maja 2014 roku oraz numer (...) z dnia 09 czerwca 2015 roku i pobrał prowizje za ich udzielenie.

W. B. dokonał całkowitej wcześniejszej spłaty powyższych pożyczek. W tej sytuacji pozwany miał obowiązek rozliczenia z konsumentem prowizji w zakresie jej proporcjonalnego zwrotu, czego jednakże nie uczynił. Powód po nabyciu wierzytelności od W. B., dochodzi jej w niniejszym postępowaniu.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 13 lutego 2020 roku wydanym w sprawie o sygn. akt VI GNc 5386/19 referendarz sądowy Sądu Rejonowego w Gdyni uwzględnił żądanie pozwu w całości.

W sprzeciwie od powyższego orzeczenia pozwany Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G. zaskarżył nakaz zapłaty w części i wniósł o oddalenie powództwa w zakresie żądania tytułem należności głównej kwoty 122,76 złotych wynikającej z umowy pożyczki numer (...), kwoty 206,14 złotych wynikającej z umowy pożyczki numer (...) i kwoty 285,82 złotych wynikającej z umowy pożyczki numer (...), a także w zakresie żądania należności odsetkowych liczonych za okres od dnia 29 września 2015 roku do dnia zapłaty dla umowy pożyczki numer (...) i za okres od dnia 23 listopada 2016 roku do dnia zapłaty dla umowy pożyczki numer (...).

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że podstawą spełnienia świadczenia jest art. 455 k.c., a wezwanie do zapłaty zostało doręczone pozwanemu w dniu 16 sierpnia 2018 roku, a zatem uwzględniając wskazany w treści wezwania termin zapłaty (14 dni), termin zapłaty w niniejszej sprawie upływał z dniem 30 sierpnia 2018 roku, wobec czego należne odsetki winny być liczone za okres od dnia 31 sierpnia 2018 roku. Pozwany wskazał, że nadpłacona część kosztów, w tym prowizji za udzielenie kredytu, jest świadczeniem nienależnym, a jego rozliczenie powinno nastąpić na podstawie wniosku konsumenta, gdyż art. 49 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 roku, poz. 1083) reguluje materialnoprawne skutki spłaty przed terminem, ale nie tryb dokonywania rozliczeń. Wprawdzie, jak wskazał pozwany, art. 52 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 roku, poz. 1083) przewiduje rozliczenie kredytu z konsumentem w ciągu 14 dni, jednakże w tym zakresie regulacja wykracza poza zakres harmonizacji dyrektywy i z tej przyczyny regulacja ta jest wątpliwa. Nadto, użyty w treści tego przepisu zwrot „rozliczenie kredytu” nie został zdefiniowany w ustawie

W uzasadnieniu pozwany zakwestionował także wartość dochodzonego roszczenia, tj. wartość rozliczenia kosztów prowizji wskazaną przez powoda. Pozwany oświadczył, że uznaje niezaskarżoną kwotę jako obliczoną proporcjonalnie przy uwzględnieniu czynnika czasu i kapitału, tak jak w przypadku odsetek. Jednocześnie pozwany podniósł, że ani dyrektywa, ani ustawa krajowa nie różnicuje kosztów na te, które należy zwrócić proporcjonalnie do okresu i kapitału oraz na te, które należy zwrócić proporcjonalnie wyłącznie do okresu, wobec czego pozwany zastosował jednakową zasadę dla wszystkich elementów składających się na całkowity koszt kredytu, tj. zwraca je proporcjonalnie do okresu i kapitału. Pozwany wskazał, że przy zawieraniu umowy kredytu konsumenckiego nie pobierał prowizji jedynie w związku z okresem kredytowania, wysokość prowizji zależna była bowiem od kwoty kapitału postanowionego do dyspozycji kredytobiorcy w czasie. Pozwany wskazał, że nalicza wynagrodzenie w postaci prowizji jako procent wartości kredytu, przy czym kształtuje wysokość prowizji i odsetek tak, aby łączna ich wartość gwarantowała rentowność. Wobec tego ze względu na zbliżoną do odsetek funkcję prowizji (obie stanowią wynagrodzenie kredytodawcy), winna być ona rozliczana w sytuacji, o jakiej mowa w art. 49 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 roku, poz. 1083) z uwzględnieniem czynnika, jaki jest dysponowanie przez kredytobiorcę kapitałem kredytodawcy w określonym czasie.

Pozwany wniósł również o orzeczenie o kosztach postępowania zgodnie z art. 102 k.p.c.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 11 września 2015 roku Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G. reprezentowana przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością spółkę komandytowo – akcyjną z siedzibą w G. (pośrednika kredytowego) zawarł z W. B. umowę pożyczki (kredyt konsumencki) numer (...), na podstawie której udzielił W. B. na cele konsumpcyjne pożyczki w kwocie 10 400 złotych (całkowita kwota pożyczki), wskazując między innymi koszty w postaci prowizji z tytułu udzielenia pożyczki w kwocie 2 028 złotych i opłatę przygotowawczą w kwocie 40 złotych.

Umowa została zawarta przez strony na okres od dnia 11 września 2015 roku do dnia 06 września 2025 roku z możliwością wcześniejszej spłaty pożyczki.

W punkcie 19 umowy wskazano, że pożyczkobiorca jest zobowiązany ponieść następujące koszty: 1) koszty związane z zawarciem umowy, tj. opłatę przygotowawczą w kwocie 40 złotych i prowizję z tytułu udzielania pożyczki w kwocie 2 028 złotych, 2) koszty związane z ustanowieniem zabezpieczeń, tj. koszty wymienione w pkt 24 ppkt b) umowy, których wartość wyniosła 0 złotych, 3) koszty usług dodatkowych, tj. koszt, o jakim mowa w pkt 24 ppkt a) umowy w kwocie 0 złotych oraz 4) koszty inne w kwocie 0 złotych.

Zgodnie z punktem 27 umowy pożyczkobiorca miał prawo w każdym czasie do spłaty całości lub części pożyczki przed terminem określonym w umowie osobiście w kasie lub poprzez wpłatę na rachunek pożyczkowy.

W przypadku spłaty pożyczki przed terminem określonym w umowie, w braku odmiennej dyspozycji pożyczkobiorcy dokonane wpłaty zostaną zaliczone na poczet spłaty kapitału w taki sposób, że wpłata zostanie przeznaczona w następującej kolejności na: spłatę najbliższej wymagalnej raty w kwocie odpowiadającej jej wysokości pomniejszonej o odsetki za okres od dnia dokonania wcześniejszej spłaty do dnia wymagalności raty i spłatę kapitału pożyczki w taki sposób, że czas obowiązywania umowy ulegnie skróceniu; w takim przypadku całkowity koszt pożyczki ulegnie obniżeniu proporcjonalnie do okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy licząc od momentu spłaty pożyczki przed terminem.

Rozliczenie z pożyczkobiorcą z tytułu spłaty nastąpić miało w terminie 14 dni od dnia dokonania wcześniejszej spłaty pożyczki w całości.

umowa pożyczki – k. 89-93 akt, harmonogram – k. 94-96 akt, dyspozycja wypłaty przelewem – k. 97 akt

W. B. w dniu 08 listopada 2016 roku dokonał wcześniejszej całkowitej spłaty pożyczki udzielonej mu przez Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. z siedzibą w G. na podstawie umowy pożyczki z dnia 11 września 2015 roku.

niesporne, a nadto: wydruk operacji na rachunku – k. 98-99 akt

W dniu 07 kwietnia 2018 roku Związek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (jako cesjonariusz, obecnie z siedzibą w Ł.) zawarł z W. B. (jako cedentem) umowę przelewu wierzytelności przysługującej cedentowi wobec Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. z tytułu wcześniejszej spłaty pożyczki z dnia 11 września 2015 roku, w celu jej wyegzekwowania od pożyczkodawcy.

O zawarciu umowy Związek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (obecnie – z siedzibą w Ł.) poinformował Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. z siedzibą w G., którego wezwał do zapłaty – w terminie 14 dni – proporcjonalnej części prowizji uiszczonej przez W. B. z tytułu udzielenia pożyczki numer (...) z dnia 11 września 2015 roku.

Wezwanie do zapłaty zostało odebrane przez Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. z siedzibą w G. w dniu 16 sierpnia 2018 roku.

niesporne, a nadto: umowa przelewu wierzytelności – k. 48-49 akt, upoważnienie – k. 50 akt, zawiadomienie o przelewie wierzytelności wraz z wezwaniem do zapłaty – k. 58-61 akt, pismo – k. 51-57 akt

W dniu 16 listopada 2015 roku Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G. reprezentowana przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością spółkę komandytowo – akcyjną z siedzibą w G. (pośrednika kredytowego) zawarł z W. B. umowę pożyczki (kredyt konsumencki) numer (...), na podstawie której udzielił W. B. na cele konsumpcyjne pożyczki w kwocie 17 500 złotych (całkowita kwota pożyczki), wskazując między innymi koszty w postaci prowizji z tytułu udzielenia pożyczki w kwocie 2 800 złotych i opłatę przygotowawczą w kwocie 40 złotych.

Umowa została zawarta przez strony na okres od dnia 16 listopada 2015 roku do dnia 06 listopada 2023 roku z możliwością wcześniejszej spłaty pożyczki.

Rozliczenie z pożyczkobiorcą z tytułu spłaty nastąpić miało w terminie 14 dni od dnia dokonania wcześniejszej spłaty pożyczki w całości.

umowa pożyczki – k. 102-106 akt, harmonogram – k. 107-109 akt, dyspozycja wypłaty przelewem – k. 109 akt

niesporne, a nadto: wydruk operacji na rachunku – k. 111-112 akt

W dniu 07 kwietnia 2018 roku Związek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (jako cesjonariusz, obecnie z siedzibą w Ł.) zawarł z W. B. (jako cedentem) umowę przelewu wierzytelności przysługującej cedentowi wobec Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. z tytułu wcześniejszej spłaty pożyczki z dnia 16 listopada 2015 roku, w celu jej wyegzekwowania od pożyczkodawcy.

Wezwanie do zapłaty zostało odebrane przez Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. z siedzibą w G. w dniu 16 sierpnia 2018 roku.

W dniu 08 maja 2014 roku Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G. reprezentowana przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością spółkę komandytowo – akcyjną z siedzibą w G. (pośrednika kredytowego) zawarł z W. B. umowę pożyczki (kredyt konsumencki) numer (...), na podstawie której udzielił W. B. na cele konsumpcyjne pożyczki w kwocie 27 500 złotych (całkowita kwota pożyczki), wskazując między innymi koszty w postaci prowizji z tytułu udzielenia pożyczki w kwocie 2 612,50 złotych i opłatę przygotowawczą w kwocie 40 złotych.

Umowa została zawarta przez strony na okres od dnia 08 maja 2014 roku do dnia 06 maja 2024 roku z możliwością wcześniejszej spłaty pożyczki.

W punkcie 19 umowy wskazano, że pożyczkobiorca jest zobowiązany ponieść następujące koszty: 1) koszty związane z zawarciem umowy, tj. opłatę przygotowawczą w kwocie 40 złotych i prowizję z tytułu udzielania pożyczki w kwocie 2 612,50 złotych, 2) koszty związane z ustanowieniem zabezpieczeń, tj. koszty wymienione w pkt 24 ppkt b) umowy, których wartość wyniosła 0 złotych, 3) koszty usług dodatkowych, tj. koszt, o jakim mowa w pkt 24 ppkt a) umowy w kwocie 0 złotych oraz 4) koszty inne – opłata za wypłatę pożyczki przelewem w kwocie 36,63 złotych.

Zgodnie z punktem 30 umowy pożyczkobiorca miał prawo w każdym czasie do spłaty całości lub części pożyczki przed terminem określonym w umowie osobiście w kasie lub poprzez wpłatę na rachunek pożyczkowy.

Rozliczenie z pożyczkobiorcą z tytułu spłaty nastąpić miało w terminie 14 dni od dnia dokonania wcześniejszej spłaty pożyczki w całości.

umowa pożyczki – k. 115-120 akt, harmonogram – k. 121-123 akt, dyspozycja wypłaty przelewem – k. 124 akt

niesporne, a nadto: wydruk operacji na rachunku – k. 125-128 akt

W dniu 07 kwietnia 2018 roku Związek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (jako cesjonariusz, obecnie z siedzibą w Ł.) zawarł z W. B. (jako cedentem) umowę przelewu wierzytelności przysługującej cedentowi wobec Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. z tytułu wcześniejszej spłaty pożyczki z dnia 08 maja 2014 roku, w celu jej wyegzekwowania od pożyczkodawcy.

Wezwanie do zapłaty zostało odebrane przez Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. z siedzibą w G. w dniu 16 sierpnia 2018 roku.

W dniu 09 czerwca 2015 roku Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G. reprezentowana przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością spółkę komandytowo – akcyjną z siedzibą w G. (pośrednika kredytowego) zawarł z W. B. umowę pożyczki (kredyt konsumencki) numer (...), na podstawie której udzielił W. B. na cele konsumpcyjne pożyczki w kwocie 3 000 złotych (całkowita kwota pożyczki), wskazując między innymi koszty w postaci prowizji z tytułu udzielenia pożyczki w kwocie 420 złotych i opłatę przygotowawczą w kwocie 40 złotych.

Umowa została zawarta przez strony na okres od dnia 09 czerwca 2015 roku do dnia 06 czerwca 2017 roku z możliwością wcześniejszej spłaty pożyczki.

W punkcie 19 umowy wskazano, że pożyczkobiorca jest zobowiązany ponieść następujące koszty: 1) koszty związane z zawarciem umowy, tj. opłatę przygotowawczą w kwocie 40 złotych i prowizję z tytułu udzielania pożyczki w kwocie 420 złotych, 2) koszty związane z ustanowieniem zabezpieczeń, tj. koszty wymienione w pkt 24 ppkt b) umowy, których wartość wyniosła 0 złotych, 3) koszty usług dodatkowych, tj. koszt, o jakim mowa w pkt 24 ppkt a) umowy w kwocie 0 złotych oraz 4) koszty inne – wpisowe i udział w (...) w kwocie 2 złotych.

Rozliczenie z pożyczkobiorcą z tytułu spłaty nastąpić miało w terminie 14 dni od dnia dokonania wcześniejszej spłaty pożyczki w całości.

umowa pożyczki – k. 131-135 akt, harmonogram – k. 136 akt, dyspozycja wypłaty przelewem – k. 137 akt

W. B. w dniu 11 września 2015 roku dokonał wcześniejszej całkowitej spłaty pożyczki udzielonej mu przez Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. z siedzibą w G. na podstawie umowy pożyczki z dnia 09 czerwca 2015 roku.

niesporne, a nadto: wydruk operacji na rachunku – k. 138 akt

W dniu 07 kwietnia 2018 roku Związek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (jako cesjonariusz, obecnie z siedzibą w Ł.) zawarł z W. B. (jako cedentem) umowę przelewu wierzytelności przysługującej cedentowi wobec Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. z tytułu wcześniejszej spłaty pożyczki z dnia 09 czerwca 2015 roku, w celu jej wyegzekwowania od pożyczkodawcy.

Wezwanie do zapłaty zostało odebrane przez Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo – Kredytową im. F. S. z siedzibą w G. w dniu 16 sierpnia 2018 roku.

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił na podstawie oświadczeń stron w zakresie, w jakim nie były one kwestionowane przez stronę przeciwną.

Sąd uwzględnił także wskazane powyżej dowody z dokumentów przedłożonych przez strony w toku postępowania, których prawdziwość nie była przez nie kwestionowana i które nie budziły wątpliwości Sądu co do swej wiarygodności, a zatem brak było podstaw do odmowy dania im wiary.

Sąd nie oparł się jednakże na przedłożonym przez pozwanego rozliczeniu spornych umów (k. 100-101, 113-114, 129-130, 139 akt) mającym stanowić dowód wysokości należnego powodowi zwrotu prowizji. Sąd miał bowiem na uwadze, że jest to jedynie wydruk komputerowy rozliczenia umowy przy zadanych przez pozwanego założeniach, w tym odnośnie rozliczenia prowizji proporcjonalnie do okresu i kapitału, którego to sposobu jednakże Sąd nie uznał za właściwy w okolicznościach niniejszej sprawy, o czym szerzej w poniższej części uzasadnienia. Sąd miał też na uwadze, że w identyczny sposób ustalona została również wartość podlegającej zwrotowi opłaty przygotowawczej, której zwrot nie był jednakże objęty roszczeniem dochodzonym w niniejszej sprawie.

Pozostałe dokumenty nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż nie wnosiły do sprawy nowych i istotnych okoliczności.

W związku z treścią sprzeciwu od nakazu zapłaty i częściowym zaskarżeniem dochodzonego pozwem roszczenia, nakaz zapłaty z dnia 13 lutego 2020 roku wydany w sprawie o sygn. akt VI GNc 5386/19 przez referendarza sądowego Sądu Rejonowego w Gdyni stał się – z dniem 17 marca 2020 roku – prawomocny w zakresie żądania kwot: 1 669,53 złotych, 2 249,63 złotych, 1 671,57 złotych i 365,77 złotych (tytułem należności głównej).

Uwzględniając powyższe, w toku dalszego postępowania powód Związek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (obecnie – z siedzibą w Ł.) domagał się zasądzenia od pozwanego Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. kwoty 614,72 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od poszczególnych kwot za wskazany w pozwie okres i kosztów procesu – tytułem zwrotu proporcjonalnej (za okres, o który skrócono czas obowiązywania umowy) części prowizji w związku z wcześniejszą spłatą pożyczki udzielonej przez pozwanego.

Stan faktyczny sprawy pozostawał w zasadzie w całości bezsporny. Strony pozostawały zgodne co do tego, że pozwanego i poprzednika prawego powoda – W. B. łączyły umowy pożyczki (kredytu konsumenckiego) oraz że pożyczki te zostały przez niego spłacone przed umówionym terminem spłaty, nie była sporna też wysokość prowizji pobranej przy zawarciu umowy ani termin spłaty.

Zgodnie z postanowieniami punktu 27 i punktu 30 spornych umów łączących pozwanego i poprzednika prawnego powoda, pożyczkobiorca miał prawo w każdym czasie do spłaty całości lub części pożyczki przed terminem określonym w umowie osobiście w kasie lub poprzez wpłatę na rachunek pożyczkowy. W przypadku spłaty pożyczki przed terminem określonym w umowie, w braku odmiennej dyspozycji pożyczkobiorcy (a pozwany nie wykazał, by W. B. jako pożyczkobiorca taką odmienną dyspozycję złożył) dokonane wpłaty miały być zaliczane na poczet spłaty kapitału w taki sposób, że wpłata przeznaczana była w pierwszej kolejności na spłatę najbliższej wymagalnej raty w kwocie odpowiadającej jej wysokości pomniejszonej o odsetki za okres od dnia dokonania wcześniejszej spłaty do dnia wymagalności raty, a następnie – na spłatę kapitału pożyczki w taki sposób, że czas obowiązywania umowy ulegnie skróceniu – w takim przypadku całkowity koszt pożyczki ulegnie obniżeniu proporcjonalnie do okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy licząc od momentu spłaty pożyczki przed terminem.

Powyższe zatem jednoznacznie przesądza o tym, że na podstawie łączącej strony umowy pożyczki, pozwany – w przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki przez pożyczkobiorcę – zobowiązany był zwrócić mu wszystkie koszty składające się na całkowity koszt pożyczki (a więc nie tylko odsetki, ale i prowizje oraz inne koszty) w proporcjonalnej do okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy – wielkości. Umowa nie różnicowała tych kosztów pod względem ich związania z czasem trwania umowy, a zatem brak jest jakichkolwiek podstaw do tego, by w niniejszej sprawie wprowadzać przedmiotowe rozróżnienie. Takie ukształtowanie treści umowy jest w ocenie Sądu dopuszczalne w ramach zasady swobody umów wynikającej z treści art. 353¹ k.c. i jako nie będące sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, z ustawą oraz nie mające na celu obejścia ustawy, nie jest dotknięte sankcją nieważności.

Niezależnie od powyższego roszczenie powoda znajdowało również swoją podstawę także w treści art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 roku, poz. 1083), zgodnie z którym, w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. Powołany przepis stanowi implementację prawa unijnego, tj. art. 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady numer 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady numer 87/102/EWG, wedle którego konsument ma prawo w każdym czasie spłacić w całości lub w części swoje zobowiązania wynikające z umowy o kredyt. W takich przypadkach jest on uprawniony do uzyskania obniżki całkowitego kosztu kredytu, na którą składają się odsetki i koszty przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy.

W doktrynie i orzecznictwie art. 49 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 roku, poz. 1083) był przedmiotem rozbieżnych poglądów. Spór w tym zakresie rozstrzygnął w sprawie o sygn. akt C-383/18 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który w wyroku z dnia 11 września 2019 roku wskazał, że obniżka, do której uprawniony jest konsument może dotyczyć kosztów, których kwota nie jest zależna od długości trwania umowy o kredyt, przy czym nie może być ona ograniczana do kwoty kosztów zaoszczędzonych przez instytucję kredytową w wyniku przedterminowej spłaty. Również Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 12 grudnia 2019 roku (sygn. akt III CZP 45/19) wyraźnie wskazał, że przewidziane w art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 roku, poz. 1083) uprawnienie konsumenta do obniżenia całkowitego kosztu kredytu w przypadku jego spłaty w całości przed terminem określonym w umowie obejmuje także prowizję za udzielenie kredytu.

W niniejszej sprawie pozwany Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G. zakwestionował wartość dochodzonego roszczenia, tj. wartość rozliczenia kosztów prowizji wskazaną przez powoda. Pozwany oświadczył, że ani dyrektywa, ani ustawa krajowa nie różnicuje kosztów na te, które należy zwrócić proporcjonalnie do okresu i kapitału oraz na te, które należy zwrócić proporcjonalnie wyłącznie do okresu, wobec czego pozwany zastosował jednakową zasadę dla wszystkich elementów składających się na całkowity koszt kredytu, tj. zwraca je proporcjonalnie do okresu i kapitału. Pozwany wskazał, że przy zawieraniu umowy kredytu konsumenckiego nie pobierał prowizji jedynie w związku z okresem kredytowania, wysokość prowizji zależna była bowiem od kwoty kapitału postanowionego do dyspozycji kredytobiorcy w czasie. Jednocześnie pozwany wskazał, że naliczał wynagrodzenie w postaci prowizji jako procent wartości kredytu, przy czym kształtuje wysokość prowizji i odsetek tak, aby łączna ich wartość gwarantowała rentowność. Wobec tego ze względu na zbliżoną do odsetek funkcję prowizji (obie stanowią wynagrodzenie kredytodawcy), winna być ona rozliczana w sytuacji, o jakiej mowa w art. 49 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 roku, poz. 1083) z uwzględnieniem czynnika, jaki jest dysponowanie przez kredytobiorcę kapitałem kredytodawcy w określonym czasie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że w wyroku z dnia 13 listopada 1999 roku w sprawie o sygn. akt C-106/89 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał, że wynikające z dyrektywy zobowiązanie państw członkowskich do osiągnięcia rezultatu przewidzianego przez dyrektywę, podobnie jak przewidziany na mocy art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej obowiązek podjęcia wszelkich właściwych środków ogólnych lub szczególnych w celu zapewnienia wykonania tego zobowiązania, ciąży na wszystkich organach państw członkowskich, w tym, w ramach ich jurysdykcji, również na sądach. Wynika stąd, że stosując prawo krajowe, bez względu na to, czy sporne przepisy zostały przyjęte przed, czy po wydaniu dyrektywy, sąd krajowy, który musi dokonać jej wykładni, powinien tego dokonać, tak dalece jak to tylko możliwe, zgodnie z brzmieniem i celem dyrektywy, po to, by osiągnąć przewidywany przez nią rezultat. Jeżeli natomiast chodzi o cel dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady numer 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady numer 87/102/EWG, to Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał, że polega on na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony konsumentów (tak w wyroku z dnia 06 czerwca 2019 roku, sygn. akt C-58/18). Ów system ochrony opiera się na założeniu, że konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych, jak i ze względu na stopień poinformowania (tak np. w wyroku z dnia 21 kwietnia 2016 roku, sygn. akt C-377/14). Ochronę tę ma zaś gwarantować art. 22 ust. 3 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady numer 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady numer 87/102/EWG zobowiązujący państwa członkowskie do zapewnienia, aby przepisy, które przyjmują one w celu wykonania dyrektywy, nie mogły być obchodzone poprzez np. sposób formułowania umów.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że zgodnie z treścią art. 49 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 roku, poz. 1083) w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. W ocenie Sądu uznać należy więc – mając na uwadze brzmienie powyższego przepisu oraz ich cel (w tym cel przedmiotowej dyrektywy, której implementację stanowił omawiany przepis) – że obniżenie kosztów ma charakter proporcjonalny, tj. ograniczone jest do okresu od dnia faktycznej spłaty do dnia ostatecznej spłaty określonej w umowie. Obniżenie to ma więc charakter liniowy, z zastosowaniem kryterium czasowego, to jest biorąc pod uwagę wyłącznie okres, o który skrócono czas obowiązywania umowy. Jednocześnie wskazać należy, że na żadnym etapie postępowania pozwany nie wykazał, w jaki sposób skalkulował przedmiotową prowizję, a więc, że była ona obliczona w taki sposób, w jaki naliczane są odsetki – tj. że jej wysokość ustalana jest odrębnie na każdy dzień, w zależności od wysokości kapitału i że konsument był informowany o takim sposobie ustalenia wysokości prowizji. Taki sposób kalkulowania prowizji nie wynika ani z umowy, ani też z tabeli opłat i prowizji, czy przedłożonego regulaminu. W tej sytuacji powoływanie się przez pozwanego niejako post factum na zasady ustalania jej wysokości – nieznane konsumentowi w momencie zawierania umowy, a korzystne dla pozwanego – nie może zasługiwać na ochronę prawną.

Wobec powyższego Sąd za chybiony uznał zarzut pozwanego, że brak rozróżnienia w umowie kosztów na te, które należy zwrócić proporcjonalnie do okresu i wysokości kapitału oraz na te, które należy zwrócić proporcjonalnie wyłącznie do okresu powoduje, że pozostałą do zwrotu prowizję w przedmiotowej sprawie należy obliczyć proporcjonalnie z uwzględnieniem czynnika czasu i wysokości kapitału. Sąd miał przy tym na uwadze, że same umowy w punkcie 19 wskazywały, że prowizja jest kosztem związanym z zawarciem umowy, tj. opłatą z tytułu udzielenia pożyczki. Nie może zatem obecnie pozwany skutecznie wywodzić, że prowizja pełniła w niniejszej umowie podobną funkcję, jak odsetki. Za całkowicie niezrozumiałe i pozbawione jakiegokolwiek uzasadnienia na tle treści umowy należało uznać w tym kontekście zatem twierdzenia pozwanego, że poza wynagrodzeniem odsetkowym naliczał on także i pobierał od kredytobiorcy wynagrodzenie właśnie w postaci prowizji, która ustalona została jako procent od wartości udzielonego kredytu, choć w umowie została wyrażona wartością kwotową. Umowa bowiem wskazywała, że prowizja jest opłatą związaną z zawarciem umowy, a nie wynagrodzeniem za korzystanie z kapitału. Decydujące dla rozliczenia prowizji znaczenie ma zatem wyłącznie kryterium czasu. Wysokość kapitału, z którego korzystał pożyczkobiorca, nie ma natomiast żadnego znaczenia dla przeprowadzenia prawidłowego rozliczenia podlegającej zwrotowi części prowizji w niniejszej sprawie. Nie ulega przy tym wątpliwości, że umowa pożyczki pomiędzy pozwanym a poprzednikiem prawnym powoda została sporządzona i zawarta z wykorzystaniem wzorca umownego, którego twórcą był pozwany. Pozwany jednakże nie zawarł w jej treści ani definicji prowizji z tytułu udzielenia pożyczki, ani nie wskazał sposobu jej ustalenia, brak jest również w umowie wskazania, co składa się na ową prowizję. Zgodnie zaś z treścią art. 385 § 2 k.c. wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały, a postanowienia niejednoznaczne tłumaczy się na korzyść konsumenta.

Odnosząc się natomiast do kwestionowania przez pozwanego należności odsetkowej, to zgodnie z treścią art. 52 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 roku, poz. 1083) kredytodawca jest zobowiązany do rozliczenia z konsumentem kredytu w terminie 14 dni od dnia dokonania wcześniejszej spłaty kredytu w całości. Obowiązek ten ciąży na kredytodawcy z mocy prawa i nie jest uzależniony od jakiegokolwiek wniosku kredytobiorcy w tym zakresie, a przez to – wbrew twierdzeniom pozwanego – ma charakter terminowy i nie wymaga odrębnego wzywania do zapłaty. Jednocześnie wprowadzenie takiego przepisu w porządku krajowym nie pozostaje w sprzeczności z celem dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady numer 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady numer 87/102/EWG, którym jest ochrona konsumenta jako słabszej strony umowy niż przedsiębiorca zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych, jak i ze względu na stopień poinformowania o obowiązujących przepisach. Co więcej w ocenie Sądu nie ma wątpliwości, że owo „rozliczenie kredytu”, o jakim mowa w art. 52 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 roku, poz. 1083) niewątpliwie obejmuje również rozliczenie kosztów kredytu w sytuacji wcześniejszej jego spłaty, a w konsekwencji obowiązek zwrotu nadpłaconej części prowizji, czy innych kosztów.

Tym samym skoro pożyczkobiorca W. B. – poprzednik prawny powoda dokonał całkowitej spłaty kredytu w dniu 08 listopada 2016 roku i w dniu 11 września 2015 roku (w przypadku umowy numer (...)), co było niesporne, a co miało miejsce także przed umówionym terminem płatności, wskazany w art. 52 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 roku, poz. 1083) termin 14 dni do dokonania rozliczenia kredytu, upływał odpowiednio z dniem 22 listopada 2016 roku i z dniem 25 września 2015 roku (w przypadku umowy numer (...)). Nie dokonując rozliczenia w tym terminie, pozwany od dnia następnego popadł w opóźnienie uzasadniające naliczanie odsetek ustawowych za opóźnienie, a więc były one należne powodowi zgodnie z treścią żądania pozwu.

Niezależnie od powyższego już z samego brzmienia treści punktu 27 b i punktu 30 b umów łączących pozwanego i poprzednika prawnego powoda wynika, że rozliczenie z pożyczkobiorcą z tytułu spłaty nastąpić miało w terminie 14 dni od dnia dokonania wcześniejszej spłaty pożyczki. Takie ukształtowanie treści umowy jest w ocenie Sądu dopuszczalne w ramach zasady swobody umów wynikającej z treści art. 353¹ k.c. i jako nie będące sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, z ustawą oraz nie mające na celu obejścia ustawy, nie jest dotknięte sankcją nieważności. Jednocześnie zaś powoduje, że pozwany był więc – choćby na mocy własnych postanowień umownych – zobowiązany do rozliczenia pożyczki, w tym do zwrotu przedmiotowych kosztów, w sytuacji jej spłaty przed umówionym terminem – samodzielnie, bez jakiegokolwiek wniosku pożyczkobiorcy w tym zakresie, w terminie 14 dni od dokonania spłaty.

Zważyć również należy, że skoro strony związane były umową, która regulowała dopuszczalność spłaty kredytu (pożyczki) przed terminem, a także regulowała zarówno sposób ustalenia podlegającej zwrotowi części prowizji, jak i termin jej rozliczenia oraz zwrotu, to przedterminowa spłata pożyczki stanowiła jeden z przewidzianych przez umowę sposobów jej realizacji i w żadnym razie nie powodowała odpadnięcia podstawy prawnej świadczenia konsumenta na rzecz pożyczkodawcy. Nadpłacona zatem część kosztów, w tym w szczególności prowizji za udzielenie kredytu, nie stawała się świadczeniem nienależnym, lecz była świadczeniem wynikającym wprost z umowy.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie punktu 27 umowy pożyczki z dnia 11 września 2015 roku, z dnia 16 listopada 2015 roku i z dnia 09 czerwca 2015 roku oraz punktu 30 umowy pożyczki z dnia 08 maja 2014 roku w zw. z art. 49 ust. 1 w zw. z art. 5 pkt 6 w zw. z art. 52 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 roku, poz. 1083) w zw. z art. 481 § 1 k.c. Sąd w punkcie pierwszym – czwartym wyroku zasądził od pozwanego Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. na rzecz powoda Związek (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. kwotę 122,76 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi za okres od dnia 23 listopada 2016 roku do dnia zapłaty, kwotę 206,14 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi za okres od dnia 23 listopada 2016 roku do dnia zapłaty, kwotę 285,82 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi za okres od dnia 23 listopada 2016 roku do dnia zapłaty oraz odsetki ustawowe liczone od kwoty 365,77 złotych za okres od dnia 29 września 2015 roku od dnia 31 grudnia 2015 roku i odsetki ustawowe za opóźnienie liczone od kwoty 365,77 złotych za okres od dnia 01 stycznia 2016 roku od dnia zapłaty.

O kosztach procesu Sąd orzekł na zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu, tj. na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c., zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2 050 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym kwotę 250 złotych tytułem opłaty sądowej od pozwu oraz kwotę 1 800 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego (§ 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych, tekst jednolity: Dz. U. z 2018 roku, poz. 265).

Sąd nie znalazł przy tym podstaw do zastosowania w niniejszej sprawie art. 102 k.p.c. Przepis ten stanowi wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Jako wyjątek od zasady, a nadto wobec użycia sformułowania „w wypadkach szczególnie uzasadnionych” przepis ten nie podlega wykładni rozszerzającej. Pozwany natomiast nie wykazał, że w niniejszej sprawie zachodzi jakikolwiek szczególnie uzasadniony wypadek, który pozwalałby na zastosowanie wobec niego dobrodziejstwa określonego w tym przepisie prawa. Pozwany podnosił, że prowadzi działalność gospodarczą w zaufaniu do obowiązujących przepisów prawa i utrwalonej przez lata ich wykładni, a po wyroku z dnia 11 września 2019 roku, który nie uwzględnił sytuacji spółdzielczych kas oszczędnościowo – kredytowych udzielających pożyczek swym członkom wyłącznie w oparciu o wkłady członkowskie i oszczędności członków, konieczność zwrotu prowizji, która w znacznej części stanowiła pokrycie kosztów udzielenia pożyczki, powoduje, że ich udzielanie staje się nierentowne i uszczupla majątek spółdzielni oraz spółdzielców, co powoduje, że w tej sytuacji musi pokryć stratę związaną z dokonaniem tej transakcji, której w żaden sposób nie mógł przewidzieć w momencie zawierania umowy, ani uwzględnić w rachunku ekonomicznym. Zdaniem pozwanego nie do przewidzenia było, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, bez pogłębionej analizy, wyda orzeczenie nie dokonujące rozróżnienia kosztów udzielenia pożyczki na te związane i niezwiązane z okresem kredytowania.

Z twierdzeniami tymi nie sposób się zgodzić. Po pierwsze bowiem w systemie prawnym już od 2011 roku funkcjonowały poglądy różnicujące i nie różnicujące poszczególne składniki całkowitego kosztu kredytu w zależności od związania ich bądź nie z okresem kredytowania. Od dłuższego okresu czasu pozwany znał już także stanowisko Rzecznika (...) oraz stanowisko Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 września 2018 roku, czy Komisji Europejskiej z dnia 21 września 2018 roku w tym zakresie i nawet pomimo niekorzystnych dla siebie rozstrzygnięć sądów powszechnych, w tym w wielu sprawach przed Sądem Rejonowym w Gdyni, nadal nie rozliczał z konsumentem prowizji w prawidłowy sposób, wynikający zdaniem Sądu, wprost z treści ustawy, ale także z treści zawieranych przez siebie umów. Również po jednoznacznym wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 11 września 2019 roku pozwany nie czynił zadość swoim obowiązkom w tym zakresie, lecz po raz kolejny w kolejnych procesach przedstawiając nową, również chybioną w ocenie Sądu, interpretację przepisów prawa. Takie działanie pozwanego jako instytucji pożyczkowej, a jednocześnie silniejszej, profesjonalnej strony umowy pożyczki, podważa zaufanie do zasad pewności obrotu prawnego i obowiązku przestrzegania przez obie strony treści umowy i jako takie nie zasługuje na uwzględnienie. Działanie takie nie może także, zdaniem Sądu, powodować dla pozwanego korzystnych dla niego skutków procesowych w postaci braku obciążenia go kosztami procesu, który sam poprzez swoją postawę wywołał. W ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie zachodzi zatem ów szczególny wypadek, który uzasadniałby odstąpienie od obciążania pozwanego kosztami procesu. Wskazać również należy, że pozwany jest podmiotem gospodarczym, ponosi ryzyko prowadzonej przez siebie działalności, z którą immamentnie związane są sprawy sądowe z kontrahentami, czy ich następcami prawnymi. Stąd też podnoszone przez pozwanego okoliczności nie mogą uzasadniać zastosowania art. 102 k.p.c. w niniejszej sprawie.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE