UZASADNIENIE

J. L. został oskarżony o to, że:

I. w okresie od 2 stycznia 2005r. do 31 grudnia 2005r. na terenie województwa (...) i (...) między innymi w T., G. i C., kierował zorganizowaną grupą, w skład której wchodzili J. S. (1), L. M. (1) i W. D., mającą na celu popełnienie przestępstwa fałszerstwa dokumentów w celu użycia ich za autentyczne oraz dokonanie przestępstwa skarbowego, polegającego na narażeniu na uszczuplenie podatku akcyzowego,

tj. o czyn z art. 258 § 3 k.k.

II. w okresie od 2 stycznia 2005r. do 31 grudnia 2005r. na terenie województwa (...) i (...), m.in. w T., G.

i C., będąc współwłaścicielem Spółki Jawnej (...) z siedzibą

w T. przy ul. (...), zajmując stanowisko Prezesa Zarządu, działając z góry powziętym zamiarem, w krótkich odstępach czasu

w zorganizowanej grupie, o której mowa w pkt. I aktu oskarżenia, w skład której wchodzili zatrudnieni w wyżej wymienionej firmie J. S. (1), L. M. (1) i W. D. oraz wspólnie i w porozumieniu

z T. K., J. D., M. Ł., A. P., K. K., J. R. (2), R. L. i J. M. kierując dokonaniem czynu i polecając jego wykonanie uczestniczył w fałszowaniu poprzez podrobienie i przerobienie oświadczeń dotyczących transakcji kupna-sprzedaży oleju opałowego (lekkiego), a następnie dokumenty te wykorzystywał jako autentyczne

w rozliczeniach finansowych Spółki, przy czym jego rola polegała

w szczególności na ustaleniu mechanizmu obrotu olejem opałowym oraz dokumentami sporządzanymi na okoliczność fikcyjnych transakcji kupna

-sprzedaży tego towaru, bezpośrednim nadzorowaniu osób zaangażowanych

w sprzedaż oleju i pozyskiwanie odbiorców, ustalaniu jego ceny, monitorowaniu wyników bieżącej sprzedaży, nakłanianiu do zwiększania ilości sprzedawanego paliwa, a także przy wykorzystaniu struktury organizacyjnej Spółki i zależności służbowej zatrudnionych pracowników wydawaniu poleceń dotyczących nielegalnego zbywania oleju opałowego wbrew jego przeznaczeniu bez wymaganych dokumentów oraz rozliczania tych transakcji poprzez sporządzanie fikcyjnych oświadczeń i drukowanie paragonów z kas fiskalnych

i tak:

w wyżej wymienionej konfiguracji osobowej oraz wspólnie i w porozumieniu

z T. K., przeciwko któremu wyłączono materiały do odrębnego prowadzenia (z uwagi na jego zgon), częściowo przy udziale nieustalonych osób dokonywali fałszerstwa poprzez podrobienie wymienionych dokumentów, na których znajdowały się fikcyjne dane dotyczące nabywców paliwa, ilości nabytego oleju opałowego, rodzaju posiadanego systemu grzewczego, bądź dane dotyczące samych transakcji kupna-sprzedaży, jak również sfałszowane podpisy klientów, a także poprzez przerabianie dokumentów w zakresie ilości zbywanego oleju opałowego (…), a także przerobili 3 szczegółowo opisane oświadczenia (…), przy czym podrabiając podpisy działał na szkodę 6 wymienionych z imienia i nazwiska pokrzywdzonych;

w wyżej wymienionej konfiguracji osobowej oraz wspólnie i w porozumieniu

z J. D., częściowo przy udziale nieustalonych osób dokonywali fałszerstwa poprzez podrobienie wymienionych dokumentów, na których znajdowały się fikcyjne dane dotyczące nabywców paliwa, ilości nabytego oleju opałowego, rodzaju posiadanego systemu grzewczego, bądź dane dotyczące samych transakcji kupna-sprzedaży, jak również sfałszowane podpisy klientów, a także poprzez przerabianie dokumentów w zakresie ilości zbywanego oleju opałowego (…), jak również przerobili wymienione dokumenty zawyżając dane dotyczące ilości sprzedanego oleju na 7 szczegółowo opisanych oświadczeniach (…);

w wyżej wymienionej konfiguracji osobowej oraz wspólnie i w porozumieniu

z M. Ł., częściowo przy udziale nieustalonych osób dokonywali fałszerstwa poprzez podrobienie wymienionych dokumentów, na których znajdowały się fikcyjne dane dotyczące nabywców paliwa, ilości nabytego oleju opałowego, rodzaju posiadanego systemu grzewczego, bądź dane dotyczące samych transakcji kupna-sprzedaży, jak również sfałszowane podpisy klientów (…), przy czym podrabiając podpisy działali na szkodę 18 wymienionych

z imienia i nazwiska pokrzywdzonych;

w wyżej wymienionej konfiguracji osobowej oraz wspólnie i w porozumieniu

z R. L., częściowo przy udziale nieustalonych osób dokonywali fałszerstwa poprzez podrobienie wymienionych dokumentów, na których znajdowały się fikcyjne dane dotyczące nabywców paliwa, ilości nabytego oleju opałowego, rodzaju posiadanego systemu grzewczego, bądź dane dotyczące samych transakcji kupna-sprzedaży, jak również sfałszowane podpisy klientów oraz przerabiał dokumenty zawyżając ilość sprzedawanego oleju opałowego (…), a także przerobili niżej wymienione dokumenty wpisując na nich zawyżoną o 4000 litrów (łącznie) ilość sprzedanego oleju opałowego, na

2 szczegółowo opisanych oświadczeniach (…), przy czym fałszując podpisy na dokumentach działali na szkodę 18 wymienionych z imienia i nazwiska osób;

w wyżej wymienionej konfiguracji osobowej oraz wspólnie i w porozumieniu

z K. K., częściowo przy udziale nieustalonych osób dokonywali fałszerstwa poprzez podrobienie niżej wymienionych dokumentów, na których znajdowały się fikcyjne dane dotyczące nabywców paliwa, ilości nabytego oleju opałowego, rodzaju posiadanego systemu grzewczego, bądź dane dotyczące samych transakcji kupna-sprzedaży, jak również sfałszowane podpisy klientów oraz przerabiali dokumenty zawyżając ilość sprzedawanego oleju opałowego (…), jak również przerobili wymienione dokumenty zawyżając dane dotyczące ilości sprzedanego oleju opałowego, na 3 szczegółowo opisanych oświadczeniach (…), przy czym fałszując podpisy działali na szkodę 2 wymienionych z imienia i nazwiska osób;

w wyżej wymienionej konfiguracji osobowej oraz wspólnie i w porozumieniu

z J. R. (2), częściowo przy udziale nieustalonych osób dokonywali fałszerstwa poprzez podrobienie wymienionych dokumentów, na których znajdowały się fikcyjne dane dotyczące nabywców paliwa, ilości nabytego oleju opałowego, rodzaju posiadanego systemu grzewczego, bądź dane dotyczące samych transakcji kupna-sprzedaży, jak również sfałszowane podpisy klientów oraz przerabiali dokumenty zawyżając ilość sprzedawanego oleju opałowego (…), a także przerobili 3 szczegółowo opisane oświadczenia (…), przy czym podrabiając podpisy działali na szkodę 5 wymienionych z imienia

i nazwiska pokrzywdzonych;

w wyżej wymienionej konfiguracji osobowej oraz wspólnie i w porozumieniu

z A. P., częściowo przy udziale nieustalonych osób dokonywali fałszerstwa poprzez podrobienie wymienionych dokumentów, na których znajdowały się fikcyjne dane dotyczące nabywców paliwa, ilości nabytego oleju opałowego, rodzaju posiadanego systemu grzewczego, bądź dane dotyczące samych transakcji kupna-sprzedaży, jak również sfałszowane podpisy klientów oraz przerabiali dokumenty zawyżając ilość sprzedawanego oleju opałowego (…), przy czym podrabiając podpisy działali na szkodę 7 wymienionych z imienia i nazwiska osób;

w wyżej wymienionej konfiguracji osobowej oraz wspólnie i w porozumieniu

z L. M. (2), częściowo przy udziale nieustalonych osób dokonywali fałszerstwa poprzez podrobienie wymienionych dokumentów, na których znajdowały się fikcyjne dane dotyczące nabywców paliwa, ilości nabytego oleju opałowego, rodzaju posiadanego systemu grzewczego, bądź dane dotyczące samych transakcji kupna-sprzedaży, jak również sfałszowane podpisy klientów oraz poprzez przerobienie oświadczeń w zakresie danych dotyczących ilości sprzedawanego oleju opałowego (…), a także przerobili 15 szczegółowo opisanych oświadczeń (…), przy czym fałszując na dokumentach podpisy działali na szkodę 6 wymienionych z imienia i nazwiska osób,

tj. o czyn z art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

i art. 65 § 1 k.k.

III. w okresie od 2 stycznia 2005 r. do 31 grudnia 2005 r. w T., będąc współwłaścicielem Spółki jawnej (...) z siedz. W T. przy ul. (...), zajmując w niej stanowisko Prezesa Zarządu oraz kierując zorganizowaną grupą, mającą na celu między innymi popełnienie przestępstwa skarbowego o czym mowa w pkt. I aktu oskarżenia, uchylał się od obowiązku podatkowego, w ten sposób, że wiedząc, iż nabyty przez Spółkę (...) olej opałowy (lekki) sprzedawany jest różnym podmiotom w celu niezgodnym

z jego przeznaczeniem i bez wymaganych dokumentów, przy dokonywaniu rozliczeń księgowo-finansowych wykorzystał jako autentyczne sfałszowane oświadczenia, o których mowa w pkt. II aktu oskarżenia potwierdzające fikcyjne transakcje kupna-sprzedaży oleju opałowego w celach grzewczych, co pozwoliło na nieujawnienie faktycznego przedmiotu oraz podstawy opodatkowania i naraziło podatek akcyzowy na uszczuplenie dużej wartości

w kwocie 17.409.346,43 zł,

tj. o przestępstwo przewidziane w art. 9 § 1 k.k.s. w zw. z art. 54 ust. 1 k.k.s. w zw. art. 37 § 1 pkt 1 i 5 k.k.s.

J. S. (1) został oskarżony o to, że:

IV. w okresie od 2 stycznia 2005r. do 31 grudnia 2005r. na terenie województwa (...) i (...), m.in. w T., G.

i C., wziął udział w zorganizowanej grupie, kierowanej przez J. L., mającej na celu popełnienie przestępstwa fałszerstwa dokumentów w celu użycia ich za autentyczne oraz dokonanie przestępstwa skarbowego, polegającego na narażeniu na uszczuplenie podatku akcyzowego,

tj. o przestępstwo przewidziane w art. 258 § 1 k.k.

V. w okresie od 2 stycznia 2005r. do 31 grudnia 2005r. na terenie województwa (...) i (...), m.in. w T., G.

i C., będąc zatrudnionym na kierowniczym stanowisku w Spółce (...) z siedzibą w T. przy ul. (...), należącej do J. L. i M. P., działając z góry powziętym zamiarem, w krótkich odstępach czasu w zorganizowanej grupie, o której mowa w pkt. IV aktu oskarżenia, w skład której wchodził J. L. kierujący dokonaniem czynu i polecający jego wykonanie, a także wspólnie i w porozumieniu z niżej wymienionymi osobami w celu użycia za autentyczne fałszowali dokumenty dotyczące obrotu olejem opałowym w ten sposób, że podrabiali oświadczenia dotyczące transakcji kupna-sprzedaży i przeznaczenia tego paliwa oraz przerabiali te dokumenty zawyżając dane zbywanego oleju, przy czym ich rolą było między innymi przekazywanie podległym pracownikom poleceń wydawanych przez właściciela Spółki, nakłanianie ich do podrabiania oświadczeń potwierdzających handel olejem opałowym w celach grzewczych, dostarczanie danych zamieszczanych w dokumentach odnośnie ilości sprzedawanego towaru jak również instruowanie o sposobie wypełniania oświadczeń oraz przekazywanie częściowo sfałszowanych dokumentów w celu ich dalszego uzupełniania, a następnie wykorzystywali oświadczenia jako autentyczne, przedkładając je do dalszych rozliczeń finansowych dokonywanych w Spółce (...) i tak:

w wyżej wymienionej konfiguracji osobowej oraz wspólnie i w porozumieniu

z J. D., częściowo przy udziale nieustalonych osób dokonywali fałszerstwa poprzez podrobienie wymienionych dokumentów, na których znajdowały się fikcyjne dane dotyczące nabywców paliwa, ilości nabytego oleju opałowego, rodzaju posiadanego systemu grzewczego, bądź dane dotyczące samych transakcji kupna-sprzedaży, jak również sfałszowane podpisy klientów, a także poprzez przerabianie dokumentów w zakresie ilości zbywanego oleju opałowego (...), jak również przerobili wymienione dokumenty zawyżając dane dotyczące ilości sprzedanego oleju na 7 szczegółowo opisanych oświadczeniach (…);

w wyżej wymienionej konfiguracji osobowej oraz wspólnie i w porozumieniu

z imienia i nazwiska pokrzywdzonych;

w wyżej wymienionej konfiguracji osobowej oraz wspólnie i w porozumieniu

z R. L., częściowo przy udziale nieustalonych osób dokonywali fałszerstwa poprzez podrobienie wymienionych dokumentów, na których znajdowały się fikcyjne dane dotyczące nabywców paliwa, ilości nabytego oleju opałowego, rodzaju posiadanego systemu grzewczego, bądź dane dotyczące samych transakcji kupna-sprzedaży, jak również sfałszowane podpisy klientów oraz przerabiali dokumenty zawyżając ilość sprzedawanego oleju opałowego (…), a także przerobili wymienione dokumenty wpisując na nich zawyżoną o 4000 litrów (łącznie) ilość sprzedanego oleju opałowego na 2 szczegółowo opisanych oświadczeniach (…), przy czym fałszując podpisy na dokumentach działali na szkodę 18 wymienionych z imienia i nazwiska osób;

w wyżej wymienionej konfiguracji osobowej oraz wspólnie i w porozumieniu

z K. K., częściowo przy udziale nieustalonych osób dokonywali fałszerstwa poprzez podrobienie wymienionych dokumentów, na których znajdowały się fikcyjne dane dotyczące nabywców paliwa, ilości nabytego oleju opałowego, rodzaju posiadanego systemu grzewczego, bądź dane dotyczące samych transakcji kupna-sprzedaży, jak również sfałszowane podpisy klientów oraz przerabiali dokumenty zawyżając ilość sprzedawanego oleju opałowego (…), jak również przerobili wymienione dokumenty zawyżając dane dotyczące ilości sprzedanego oleju opałowego na 3 szczegółowo opisanych oświadczeniach (…), przy czym fałszując podpisy działali na szkodę 2 wymienionych z imienia i nazwiska osób;

w wyżej wymienionej konfiguracji osobowej oraz wspólnie i w porozumieniu

z J. R. (2), częściowo przy udziale nieustalonych osób dokonywali fałszerstwa poprzez podrobienie wymienionych dokumentów, na których znajdowały się fikcyjne dane dotyczące nabywców paliwa, ilości nabytego oleju opałowego, rodzaju posiadanego systemu grzewczego, bądź dane dotyczące samych transakcji kupna-sprzedaży, jak również sfałszowane podpisy klientów oraz poprzez przerabianie dokumentów w zakresie danych dotyczących ilość sprzedawanego oleju opałowego (…), a także przerobili 3 szczegółowo opisane oświadczenia (…), przy czym podrabiając podpisy działali na szkodę 5 wymienionych z imienia i nazwiska pokrzywdzonych;

w wyżej wymienionej konfiguracji osobowej oraz wspólnie i w porozumieniu

z A. P., częściowo przy udziale nieustalonych osób dokonywali fałszerstwa poprzez podrobienie wymienionych dokumentów, na których znajdowały się fikcyjne dane dotyczące nabywców paliwa, ilości nabytego oleju opałowego, rodzaju posiadanego systemu grzewczego, bądź dane dotyczące samych transakcji kupna-sprzedaży, jak również sfałszowane podpisy klientów oraz poprzez przerobienie dokumentów w zakresie danych dotyczących ilość sprzedawanego oleju opałowego (…), przy czym podrabiając podpisy działali na szkodę 7 wymienionych z imienia i nazwiska osób;

w wyżej wymienionej konfiguracji osobowej oraz wspólnie i w porozumieniu

z L. M. (2), częściowo przy udziale nieustalonych osób dokonywali fałszerstwa poprzez podrobienie wymienionych dokumentów, na których znajdowały się fikcyjne dane dotyczące nabywców paliwa, ilości nabytego oleju opałowego, rodzaju posiadanego systemu grzewczego, bądź dane dotyczące samych transakcji kupna-sprzedaży, jak również sfałszowane podpisy klientów oraz poprzez przerobienie dokumentów w zakresie danych dotyczących ilości sprzedawanego oleju opałowego (…), a także przerobili 15 szczegółowo opisanych oświadczeń (…), przy czym fałszując na dokumentach podpisy działali na szkodę 6 wymienionych z imienia i nazwiska osób,

tj. o czyn z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k.

VI. w okresie od 1 stycznia 2005 r. do 31 grudnia 2005 r. na terenie województwa (...) i (...), m.in. w G., T.

i C. będąc zatrudnionym w Spółce (...) z siedz. w T. przy ul. (...), należącej do J. L. i M.

–., działając w zorganizowanej grupie, o której mowa w pkt. I aktu oskarżenia, w zamiarze aby J. L. dokonał czynu zabronionego, polegającego na uchyleniu się od obowiązku podatkowego ułatwił mu jego popełnienie w ten sposób, iż wiedząc, że nabywany przez Spółkę (...) olej opałowy (lekki) sprzedawany jest różnym podmiotom w celu niezgodnym

z jego przeznaczeniem i bez wymaganych dokumentów wziął udział

w fałszowaniu dokumentów dotyczących obrotu tym olejem, poprzez udział

w podrabianiu i przerabianiu oświadczeń sporządzonych na okoliczność transakcji kupna-sprzedaży oraz przeznaczenia tego towaru, które to dokumenty zostały wykorzystane przy rozliczeniach podatkowych dokonywanych przez właściciela wyżej wymienionej spółki i w efekcie pozwoliły na nieujawnienie faktycznego przedmiotu i podstawy opodatkowania, co naraziło podatek akcyzowy w dużej wartości na uszczuplenie w kwocie17.409.346,43 zł,

tj. o przestępstwo przewidziane w art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 54 ust. 1 k.k.s. w zw. art. 37 § 1 pkt 1 i 5 k.k.s.

Sąd Okręgowy we Włocławku wyrokiem z dnia 30 grudnia 2016 r.

w sprawie II K 38/13 orzekł następująco:

A) wobec oskarżonego J. L.:

- uniewinnił go od popełnienia czynu zarzuconego mu w pkt. I aktu oskarżenia, tj. od przestępstwa z art. 258 § 3 k.k. (pkt 1);

- uznał go za winnego popełnienia czynu zarzuconego mu w pkt. II aktu oskarżenia z tym ustaleniem, iż wyeliminował z opisu czynu określenie

„w zorganizowanej grupie, o której mowa w pkt. I aktu oskarżenia, w skład której wchodzili zatrudnieni w wyżej wymienionej firmie (...), L. M. (1) i W. D. oraz wspólnie i w porozumieniu z T. K., J. D., M. Ł., A. P., K. K., J. R. (2), R. L. i J. M.” oraz każdorazowo użyte określenie

„w wyżej wymienionej konfiguracji osobowej oraz wspólnie i w porozumieniu”, zastępując je określeniem „przy czym” i ustalił, iż oskarżony kierował dokonaniem czynu i polecał jego wykonanie J. S. (1), L. M. (1) i W. D., tj. przestępstwa z art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 270 § 1 k.k. wymierzył mu karę 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia (pkt 2);

- uznał go za winnego tego, że w okresie od 2 stycznia 2005r. do 31 grudnia 2005r. w T. będąc współwłaścicielem Spółki Jawnej (...)

z siedzibą w T. zajmując w niej stanowisko Prezesa Zarządu działając

z góry powziętym zamiarem, w krótkich odstępach czasu uchylał się od obowiązku podatkowego w ten sposób, że wiedząc, iż nabyty przez Spółkę (...) olej opałowy (lekki) sprzedawany jest różnym podmiotom w celu niezgodnym z jego przeznaczeniem i bez wymaganych dokumentów, przy dokonywaniu rozliczeń księgowo-finansowych wykorzystał jako autentyczne sfałszowane oświadczenia, o których mowa w pkt. II aktu oskarżenia potwierdzające fikcyjne transakcje kupna-sprzedaży oleju opałowego w celach grzewczych, co pozwoliło na nieujawnienie faktycznego przedmiotu oraz podstawy opodatkowania i naraziło podatek akcyzowy na uszczuplenie wielkiej wartości, tj. w kwocie nie niższej niż 17.409.346, 43 zł, tj. przestępstwa z art.

54 § 1 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 37 § pkt 1 k.k.s. i za to na podstawie art. 54 § 1 k.k.s. w zw. z art. 38 § 2 pkt 1 k.k.s. wymierzył mu karę

1 roku pozbawienia wolności i grzywnę w wysokości 100 stawek dziennych po 100 złotych każda stawka (pkt 3);

- na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. w zw. z art. 20 § 2 k.k.s. połączył orzeczone kary pozbawienia wolności i wymierzył mu karę łączną 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności (pkt 4), której wykonanie na podstawie art. 69

§ 1 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. w zw. z art. 20 § 2 k.k.s. warunkowo zawiesił na okres 4 lat próby (pkt 5);

- na podstawie art. 41 § 2 i § 4 pkt 1 k.k.s. zobowiązał go do uiszczenia należności podatkowej w kwocie 17.409.346, 43 zł w terminie 3 lat od uprawomocnienia się wyroku (pkt 6);

B) wobec oskarżonego J. S. (1):

- uniewinnił go od popełnienia czynu zarzuconego mu w pkt. IV aktu oskarżenia, tj. od przestępstwa z art. 258 § 1 k.k. (pkt 7);

- uznał go za winnego popełnienia czynu zarzuconego mu w pkt. V aktu oskarżenia z tym ustaleniem, iż wyeliminował z opisu czynu określenie

„w zorganizowanej grupie, o której mowa w pkt IV aktu oskarżenia, w skład której wchodził J. L. kierujący dokonaniem czynu i polecający jego wykonanie, a także” oraz każdorazowo użyte określenie „w wyżej wymienionej konfiguracji oraz” i ustalił, że działał wspólnie i w porozumieniu z L. M. (1) i W. D., tj. przestępstwa z art. 270 § 1 k.k. w zw.

z art. 12 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 270 § 1 k.k. wymierzył mu karę roku pozbawienia wolności (pkt 8);

- uznał go za winnego tego, że okresie od 2 stycznia 2005r. do 31 grudnia 2005r. na terenie województwa (...) i (...), m.in. w G. (...), T. i C. będąc zatrudnionym w Spółce (...) z siedzibą

w T. należącej do J. L. i M. P., działając w krótkich odstępach czasu z góry powziętym zamiarem, aby J. L. dokonał czynu zabronionego, polegającego na uchyleniu się od obowiązku podatkowego ułatwił mu jego popełnienie w ten sposób, iż wiedząc, że nabywany przez Spółkę (...) olej opałowy (lekki) sprzedawany jest różnym podmiotom w celu niezgodnym z jego przeznaczeniem i bez wymaganych dokumentów wziął udział w fałszowaniu dokumentów dotyczących obrotu tym olejem, poprzez udział w podrabianiu i przerabianiu oświadczeń sporządzonych na okoliczność transakcji kupna-sprzedaży oraz przeznaczenia tego towaru, które to dokumenty zostały wykorzystane przy rozliczeniach podatkowych dokonywanych przez właściciela wyżej wymienionej spółki i w efekcie pozwoliły na nieujawnienie faktycznego przedmiotu i podstawy opodatkowania, co naraziło podatek akcyzowy na uszczuplenie wielkiej wartości, tj. w kwocie nie mniejszej niż 17.409.346, 43 zł, tj. przestępstwa z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 54 § 1 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 37 § 1 pkt 1 k.k.s. i za to na podstawie art. 19 § 1 k.k. w zw.

z art. 54 § 1 k.k. w zw. z art. 38 § 2 pkt 1 k.k.s. wymierzył mu karę 10 miesięcy pozbawienia wolności i grzywnę w wysokości 40 stawek dziennych po 100 złotych każda stawka (pkt 9);

- na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. w zw. z art. 20 § 2 k.k.s. połączył orzeczone kary pozbawienia wolności i wymierzył mu karę łączną 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności (pkt 10), której wykonanie na podstawie art. 69 § 1 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. w zw. z art. 20 § 2 k.k.s. warunkowo zawiesił na okres 3 lat próby (pkt 11);

- wyrok zawiera nadto orzeczenie o wymierzeniu oskarżonym opłaty

i obciążeniu ich wydatków poniesionych w toku postępowania (pkt 12).

Wyrok powyższy został zaskarżony przez obrońców oskarżonych

J. L. i J. S. (1).

Obrońca oskarżonego J. L. zaskarżył wyrok co do tego oskarżonego w punktach 2-6 (w całości co do tych punktów) zarzucając:

I. orzeczenie przez Sąd I instancji w pkt. 2 kary nieznanej ustawie, poprzez wymierzenie kary pozbawienia, co w myśl przepisu art. 439 pkt 5 k.p.k. stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą.

II. sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego wykonanie; poprzez przyjęcie w ustaleniach faktycznych i w opisie czynu, że oskarżony J. L. naraził na uszczuplenie podatek akcyzowy, a następnie orzeczenie w trybie przepisu art. 41 § 2 i § 4 pkt 1 k.k.s. obowiązku uiszczenia należności podatkowej, podczas gdy przestępstwo z art. 54 k.k.s. może być popełnione zarówno wskutek narażenia, jak i uszczuplenia należności publicznoprawnej, przy czym definicje legalne uszczuplenia i narażenia zawarte są w przepisie art. 53 § 27 i § 28 k.k.s., co w myśl przepisu art. 439 pkt 7 k.p.k. stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą,

ewentualnie, na wypadek uznania, że uchybienie (zarzut nr II) nie stanowi bezwzględnej przyczyny odwoławczej, zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

III. na mocy art. 427 § 2 k.p.k. w zw. z art. 438 pkt 1 k.p.k. obrazę prawa materialnego, tj. art. 41 § 2 k.k.s. w zw. z art. 41 § 4 pkt 1 k.k.s. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i zobowiązanie oskarżonego do uiszczenia należności podatkowej w kwocie 17.409.346,43 zł w terminie 3 lat od uprawomocnienia się wyroku, podczas gdy w pkt 3 wyroku w opisie czynu Sąd I instancji wskazał, że swoim działaniem J. L. jedynie naraził na uszczuplenie podatek akcyzowy w kwocie nie niższej niż 17.409.346,43 zł, nie ustalając przy tym

- tak w wyroku, jak w jego uzasadnieniu - czy do uszczuplenia doszło i czy

w toku postępowania upadłościowego spółki (...) kwota ta została uiszczona na rzecz Skarbu Państwa.

Niezależnie od tego:

IV. na mocy art. 427 § 2 k.p.k. w zw. z art. 438 pkt 2 k.p.k. obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia w postaci:

1. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 2 § 2 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k., polegającą na przekroczeniu przez Sąd I instancji granic swobodnej oceny dowodów, na rzecz ich dowolnej oceny poprzez:

a) niezasadną odmowę dania wiary wyjaśnieniom oskarżonego J. L. w zakresie, w jakim oskarżony ten twierdził, że:

- nigdy nie polecał kierownikom - L. M. (1), W. D. i J. S. (1) i kierowcom zatrudnionym w spółce (...) fałszowania oświadczeń o zakupie oleju opałowego i jego przeznaczeniu

i nikogo do takich działań nie nakłaniał;

- nigdy nie wydawał poleceń L. M. (1), W. D.

i J. S. (1) w zakresie sprzedaży tego oleju opałowego bez udokumentowania transakcji, nie wydawał poleceń wydrukowania na kasach fiskalnych paragonów dotyczących transakcji, które w rzeczywistości nie miały miejsca;

- w 2005 roku osobą odpowiedzialną za obrót olejem opałowym był L. M. (1), a rola J. L. ograniczała się do pozyskiwania informacji o sprzedanych produktach, o wynikach dobowych utargów, o nowych kontrahentach, o cenach i upustach;

- nie ingerował w obowiązki kierowników, zatrudnionych w spółce (...);

- nie miał świadomości co do podrabiania oświadczeń o przeznaczeniu oleju na cele opałowe przez kierowców na wyraźne polecenie L. M. (1);

- kwestie związane z brakiem możliwości weryfikacji prawdziwości danych zawartych w tych oświadczeniach były przez oskarżonego sygnalizowane urzędowi skarbowemu, przedstawicielom Ministerstwa Finansów oraz znawcom prawa podatkowego;

- zobowiązywał osoby odpowiedzialne za dystrybucję oleju opałowego do dopełnienia należytej staranności, celem dokonywania transakcji zgodnych

z obowiązującym prawem;

- nie miał instrumentów ani kompetencji do sprawdzania oświadczeń na cele opałowe;

- w celu zabezpieczenia dokumentów, które należało archiwizować przez okres 5 lat, a które były zagrożone zalaniem w siedzibie spółki przy ul. (...)

w T., przedsiębiorstwo (...) zostało przeniesione w grudniu 2005 r. do nowej siedziby;

- z uwagi na relacje rodzinne tym bardziej był zobligowany do prowadzenia firmy zgodnie z literą prawa;

- jego żona w 2006 r. w Sądzie Rejonowym w Toruniu (sygn. akt: II K 60/06) prowadziła sprawę karną, w której syna L. M. (1) skazano za przestępstwo na szkodę funkcjonariuszy policji, stąd również wynika obciążająca treść wyjaśnień L. M. (1);

pomimo, że są one spójne, konsekwentne, a nadto znajdują potwierdzenie

w zeznaniach i wyjaśnieniach T. K., J. D.,

M. Ł., K. K., A. P., R. C., R. L., M. K., częściowo W. D. oraz w zeznaniach świadków L. C.

i Z. O. oraz w dokumentach złożonych przez obrońcę oskarżonego w toku śledztwa V Ds. 8/08 w sprawie toczącej się następnie przed Sądem Okręgowym we Włocławku pod sygn. akt II K 91/14 (k. 5279-5321,

k. 10192-10390) i przez samego oskarżonego (k. 10391-10558),

2. bezkrytyczne danie wiary wyjaśnieniom i zeznaniom L. M. (1), zarówno z postępowania przygotowawczego jak i sądowego oraz złożonych w ww. sprawie II K 91/14 (uprzednio w śledztwie prowadzonym przez Prokuraturę Okręgową we Włocławku - V Ds. 8/08) poprzez bezzasadne przyjęcie, że wyjaśnienia tego współoskarżonego i świadka są szczegółowe, jasne

i wiarygodne w całości, nie mają charakteru oszczerczego pomówienia, nadto znajdują potwierdzenie w wyjaśnieniach kierowców akwizytorów, podczas gdy ich prawidłowa analiza prowadzi do wniosku, że twierdzenia tego oskarżonego, stanowiące pomówienie osoby zainteresowanej w wyniku procesu, zawierają niewyjaśnione przez sąd sprzeczności i są ukierunkowane na umniejszenie jego własnej odpowiedzialności za zorganizowanie procederu sprzedaży oleju

w innych celach niż opałowe i fałszownie oświadczeń na potrzeby obrotu tym olejem oraz przerzucenie tej odpowiedzialności na J. L., nadto nie znajdują potwierdzenia w wyjaśnieniach i zeznaniach kierowców akwizytorów oraz W. D., złożonych na rozprawie, w zakresie sprawstwa J. L., co znalazło potwierdzenie w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 23 kwietnia 2014 w sprawie II AKa 232/13, rozpoznającym uprzednio bliźniaczą sprawę, dotyczącą roku 2004

(s. 25-27 uzasadnienia tego wyroku), a w konsekwencji:

b) zupełnie dowolną ocenę wyjaśnień i zeznań L. M. (1) oraz W. D., poprzez uznanie, że ich wypowiedzi skutecznie podważają linię obrony oskarżonego i należy z nich wnioskować o bardzo aktywnej roli J. L. w zarządzaniu firmą oraz o wydawaniu dyspozycji podrabiania oświadczeń, dotyczących transakcji sprzedaży oleju opałowego i ścisłym nadzorowaniu pracy kierowników, podczas gdy:

- sami ci współoskarżeni i świadkowie (zwłaszcza L. M. (1)) podają rozbieżne wersje co do sposobu funkcjonowania spółki (...);

- z zeznań W. D. złożonych na rozprawie wynika, że ten oskarżony i świadek nie wiedział o fałszowaniu oświadczeń i działał jedynie za przyzwoleniem L. M. (1) i nigdy nie był świadkiem rozmowy, w której J. L. polecał L. M. (1) fałszować oświadczenia, co wyklucza wersję L. M. (1), w której wskazuje on na bezpośrednie wydawanie niezgodnych z prawem poleceń przez prezesa spółki M.;

- analiza połączeń telefonicznych prowadzonych pomiędzy J. L. a kierownikami w 2005 r. obala tezę współoskarżonego

i świadka L. M. (1), w myśl której J. L. „wydzwaniał” do kierowników ok. 10 razy dziennie, wywierając nieprawdopodobne naciski na sprzedaż oleju opałowego;

- z zeznań świadków L. C., A. Z. (1) i S. R. oraz wyjaśnień i zeznań samego L. M. (1) wynika, że zarówno on, jak i inni kierownicy, a nawet kierowcy posiadali dużą swobodę

w zakresie doboru kontrahentów, jak i przeprowadzanych transakcji (w tym ustalenie ceny sprzedaży oleju opałowego);

c) zupełnie dowolną ocenę wyjaśnień i zeznań L. M. (1), poprzez uznanie, że depozycje te skutecznie podważają linię obrony oskarżonego i należy z nich wnioskować o bardzo aktywnej roli J. L. w zarządzaniu firmą oraz o wydawaniu dyspozycji podrabiania oświadczeń, dotyczących transakcji sprzedaży oleju opałowego i ścisłym nadzorowaniu pracy kierowników oraz osiąganiu przez spółkę (...) zysków z tego procederu, w tym w zakresie różnicy we wskazywanej przez L. M. (1) ceny oleju opałowego bez udokumentowania w stosunku do ceny oleju zbywanego zgodnie

z przeznaczeniem, podczas gdy Sąd I instancji sam ustalił (s. 4 uzasadnienia), że „[...] Cena oleju opałowego bez udokumentowania była wyższa od ceny oleju zbywanego zgodnie z przeznaczeniem, ale niższa od ceny oleju napędowego [...]", zatem dokonane przez sąd ustalenia i niewiarygodność w tym zakresie zeznań L. M. (1) dowodzą, że świadek ten (uprzednio oskarżony) czerpał

z tej sprzedaży korzyść finansową dla siebie, przekazując do spółki wyłącznie kwoty, które miały wynikać ze sprzedaży odzwierciedlonej w oświadczeniach

i paragonach, z pominięciem „nadwyżki” za sprzedaż oleju na podstawie fałszywych oświadczeń. Niezależnie od powyższego zarzucił:

d) zupełnie dowolną i niewłaściwą ocenę zeznań L. M. (1) w zakresie

w jakim zaprzecza on, że wiedział o braku zapłaty przez spółkę (...) spółce (...) za dostarczony towar, podczas gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie prowadzi do wniosku, że wiedzę

o niewypłacalności spółki (...) posiadał, doprowadzając z pełną świadomością do zawarcia transakcji przez tę spółkę z przedsiębiorstwem (...);

e) niewłaściwą ocenę wyjaśnień i zeznań świadków kierowców - akwizytorów, zatrudnionych wówczas w spółce (...): T. K., J. D., M. Ł., K. K., A. P., R. C., R. L., M. K., J. R. (2) i L. M. (2) poprzez przyjęcie, że potwierdzili oni sprawstwo J. L. w zakresie popełnienia zarzucanych mu czynów, podczas gdy żaden z nich nie tylko nie potwierdził, że otrzymywał polecenia fałszowania dokumentów na potrzeby obrotu olejem opałowym od J. L., ale również, że kiedykolwiek rozmawiał z nim na temat sprzedaży tego oleju niezgodnie z prawem; co więcej, świadek M. Ł. jednoznacznie wskazał podczas rozprawy w dniu 9.11.2015 r., że w czasie próby kontaktu z J. L. na stacji w Górsku, kierownik dawał

do zrozumienia, żeby o nic nie pytać prezesa i utrudniał z nim kontakt, co wskazuje na fakt, że J. L. nie wiedział o całym procederze,

a kierowcy otrzymali od kierownika jednoznaczną sugestię, aby go o tym nie informować;

f) niewłaściwą ocenę zeznań świadków S. R. i A. Z. (2), poprzez przyjęcie, że potwierdzili oni sprawstwo J. L. w zakresie popełnionych czynów, podczas gdy żaden z nich nie potwierdził, że otrzymywał polecenia fałszowania dokumentów na potrzeby obrotu olejem opałowym od J. L., nadto ich współpraca

z M. miała miejsce przed 2005 rokiem;

3. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 2 § 2 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. polegającą na przekroczeniu przez Sąd I instancji granic swobodnej oceny dowodów na rzecz ich dowolnej oceny poprzez:

a) niewłaściwą ocenę zeznań świadka Z. O., polegającą na przyjęciu, że zachowanie opisane przez tego świadka nie podważa wiarygodności L. M. (1) w zakresie działalności Spółki (...), gdyż fałszowanie oświadczeń nie ma związku ze sprzedażą paliwa na odroczony termin płatności, podczas gdy ocena zachowania L. M. (1) opisana przez tego świadka dokonana zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego

i logicznego rozumowania prowadzi do wniosku, że L. M. (1) od momentu podjęcia pracy w branży paliwowej był osobą nierzetelną, nieuczciwą oraz kierującą się wyłącznie prywatnym finansowy interesem, skoro wiedząc

o niewypłacalności co najmniej dwóch przedsiębiorstw dokonał sprzedaży dużych ilości paliwa, wskutek czego Z. O. zwolnił go z pracy;

b) zupełny brak oceny zeznań świadka L. C. i poprzestanie

na przytoczeniu ich niewielkiego fragmentu, podczas gdy z zeznań tych jednoznacznie wynika, że świadek L. C. - jako główna księgowa M. - posiadała pełną wiedzę o funkcjonowaniu przedsiębiorstwa,

w tym o relacji łączącej J. L. z kierownikami, swobody działania kierowników w zakresie podejmowania przez nich decyzji

w przedmiocie obrotu olejem opałowym oraz wskazywała, że spółka (...) zmieniła siedzibę pod koniec 2005 roku, bo archiwum z dokumentami było zalewane, nadto zaprzeczyła, aby istniała potrzeba fałszowania dokumentów

w spółce (...) i zatrudniano radców prawnych oraz zlecano sporządzać bilanse;

c) zupełny brak oceny zeznań świadków W. B., S. W. (1), M. W. (protokół rozprawy z 1.12.2014r. ), M. S. (protokół rozprawy z 18.12.2014r.), W. M., K. W., M. L. (2) (protokół rozprawy z 22.01.2015r.), którzy na rozprawie potwierdzili zakup oleju opałowego dla celów grzewczych

i autentyczność dokumentów (w tym autentyczność ich podpisu) - okazanych przez Sąd I instancji oświadczeń, uznanych uprzednio przez organ postępowania przygotowawczego za podrobione, co niewątpliwie winno wpłynąć na ustalenie podstawy opodatkowania oraz winno spowodować konieczność okazania oświadczeń wszystkim świadkom, a nie tylko niewielkiej grupie świadków, zawnioskowanych w akcie oskarżenia do przesłuchania na rozprawie;

4. art. 410 § 1 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k. i art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k., polegającą na zupełnym pominięciu i braku oceny w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku dowodów w postaci dokumentów, powołanych przez obrońcę na rozprawie

w dniu 20.06.2016 r. przemawiających na jego korzyść, tj. dokumentów z akt bliźniaczej sprawy, toczącej się przed Sądem Okręgowym we Włocławku pod sygn. akt: II K 91/14 (k. 5279-5321, k. 10192-10390 - (...)), tj.:

1) kopia pisma Urzędu Skarbowego w T. z dnia 1 marca 2002 r. (znak (...)),

2) kopia opinii prawnej z dnia 11 kwietnia 2005 roku, sporządzonej przez Kancelarię (...). Ł. - W. A. w T., w sprawie oświadczeń nabywcy oleju opałowego,

3) kopia postanowienia Naczelnika Urzędu Skarbowego w T. z dnia 23 marca 2006 r. (znak (...)-PA- (...) (...) ),

4) kopia zgłoszenia osób uczestniczących w szkoleniu z zakresu przepisów transportowych z dnia 6 stycznia 2005 r.,

5) kopia umowy o pracę z dnia 31 grudnia 2002 r.,

6) kopia pisma z dnia 31 grudnia 2003 r.,

7) kopia wypowiedzenia warunków umowy o pracę z dnia 10 czerwca 2005 r.,

8) kopia pisma z dnia 15 czerwca 2007 r.,

9) kopia świadectwa pracy z dnia 2 lipca 2007 r.,

10) kopia Nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wydany przez SR

w Toruniu w sprawie V GNc 241/08,

11) kopia Nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym SR w Toruniu

w sprawie V GNc 510/08,

12) oświadczenie o zatrudnieniu L. M. (1) przez Z. O.,

13) kopia Regulaminu wynagradzania w P.W. (...) Sp. j. w T.

z dnia 1 stycznia 2004 r. wraz z załącznikami,

14) kopie zestawień premii uznaniowych za poszczególne miesiące w 2004 r. sporządzone przez W. D.,

15) kopia zakresu czynności kierowcy - akwizytora J. D.,

16) kopia zakresu czynności kierowcy - akwizytora J. R. (2);

17) kserokopia protokołu przesłuchania świadka L. M. (1) w (...)

w B. - Ośrodek (...) w T. w dniu 16 kwietnia 2009 r.,

18) kserokopia protokołu przesłuchania świadka W. D.

w (...) w B. - OZ w T. w dniu 16 kwietnia 2009 r.,

19) kserokopia protokołu przesłuchania świadka L. M. (1) w (...)

w B. - OZ w T. w dniu 30 lipca 2010 r.,

20) kserokopia protokołu przesłuchania świadka L. M. (1) w (...) w B. - OZ w T. w dniu 6 października 2010 r.,

21) kserokopia protokołu przesłuchania świadka J. S. (1)

w (...) w B. - OZ w T. w dniu 5 sierpnia 2010 r.,

22) kserokopia protokołu przesłuchania świadka W. D.

w (...) w B. - OZ w T. w dniu 30 lipca 2010 r.,

23) kserokopia protokołu przesłuchania świadka L. M. (1) w (...)

w B. - OZ w T. w dniu 5 października 2010 r.,

24) akta osobowe W. D.,

25) akta osobowe L. M. (1),

26) kserokopia decyzji Dyrektora Izby Celnej w T. z dnia 16 września 2010 r., znak (...) - (...) (...),

27) kserokopia pisma Szefa Służby Celnej działającego przy Ministerstwie Finansów z 18 sierpnia 2010 r.,

28) kserokopia opinii prawnej pt. „Stawki akcyzy, a obowiązek uzyskania oświadczenia o przeznaczeniu oleju opałowego" z 24 maja 2010 r.,

29) kserokopia artykułu opublikowanego w dodatku do Rzeczpospolitej (...) Firma ( z 24 maja 2010 r.) pt. „Fiskus gra nie fair karząc sprzedawców za winy nabywców”,

30) kserokopia pisma Dyrektora Departamentu (...) przy Ministerstwie Finansów z dnia 7 marca 2006 r.,

31) kserokopia opinii prawnopodatkowej z 27 lipca 2005 r. w sprawie oświadczeń o przeznaczeniu nabywanych olejów opałowych składanych na rzecz sprzedawcy, sporządzonej przez Instytut Studiów (...),

32) kserokopia opinii prawnej z 17 listopada 2007 r. dotyczącej interpretacji niektórych przepisów wykonawczych do ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowymi ustawy o podatku akcyzowym,

33) kserokopia pisma (...) Izby (...) do Ministra Finansów z dnia 16 lipca 2009 r.,

34) kserokopia pisma Ministra Finansów z dnia 13 sierpnia 2009 r.,

35) kserokopia noty księgowej (...) Izby (...)/2004 z dnia 6 września 2004 r.,

36) kserokopia wniosku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, działającej pod firmą (...) w T. z dnia 27 grudnia 2005 r. o zmianę danych podmiotu w rejestrze przedsiębiorców,

37) kserokopia postanowienia SR w Toruniu o zmianie danych w Krajowym Rejestrze Sądowym z dnia 23 stycznia 2006 r., sygn. akt TO.VII NS-REJ. KRS/(...),

38) zaświadczenie SR o dokonaniu wpisu do Rejestru Przedsiębiorców,

39) wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 9 maja 2007 r., sygn. akt VIII Ca 181/07 wraz z uzasadnieniem,

40) protokół z czynności sprawdzających prawidłowość i rzetelność dokumentacji transakcji przeprowadzonych przez spółkę (...), sporządzony w dniu 27 czerwca 2007 r. przez Inspektora Kontroli Skarbowej oraz referendarza z Urzędu Kontroli Skarbowej w T., (znak (...)

- (...)),

41) kserokopia rachunku szczegółowego - spis połączeń dla numeru (...),

42) kserokopia rachunku szczegółowego - spis połączeń dla numeru (...),

43) kserokopia rachunku szczegółowego - spis połączeń dla numeru (...),

44) kserokopia rachunku szczegółowego - spis połączeń dla numeru (...),

pomimo, że dowody te stanowią o braku świadomości J. L., iż oświadczenia związane z obrotem olejem opałowym w spółce (...), której był w inkryminowanym czasie wspólnikiem, mogą być fałszywe i nie odzwierciedlają rzeczywistej sprzedaży tego oleju, a zupełne pominięcie

w uzasadnieniu wyroku dowodów powołanych na obronę oskarżonego, nie tylko narusza dyspozycję art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k., ale i zasadę obiektywizmu sądu

z art 4 k.p.k., a Sąd I instancji na rozprawie w dniu 16.06.2016 r. przeprowadził zawnioskowane przez obrońcę ww. dowody, a na rozprawie w dniu 19.12.

2016 r. Przewodnicząca zarządziła, aby sporządzić kserokopie z tych dokumentów ze sprawy II K 91/14 i dołączyć do akt;

5. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 § 1 k.p.k., poprzez ustalenie okoliczności faktycznych sprawy na podstawie niepełnego materiału dowodowego

- z pominięciem przeprowadzenia w trybie przepisu art. 391 § 1 k.p.k. dowodu

z zeznań kilkuset świadków (H. M., Z. B., J. P. i innych), zawnioskowanych w akcie oskarżenia (str. 493-548 aktu oskarżenia) w trybie przepisu art. 333 § 2 k.p.k. do zaniechania wzywania

i odczytania ich zeznań podczas rozprawy, gdyż świadkowie ci stwierdzali okoliczności, którym oskarżeni nie zaprzeczali w swoich wyjaśnieniach, pomimo że powołane dowody mają istotne znaczenie dla ustalenia, czy doszło do podrobienia oświadczeń sporządzonych na cele obrotu olejem opałowym, co zostało potwierdzone w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 23 kwietnia 2014 w sprawie II AKa 232/13, rozpoznającego uprzednio bliźniaczą sprawę, dotyczącą roku 2004 (str. 31-32 uzasadnienia wyroku SA);

6. art. 410 k.p.k. w zw. z art. 393 § 1 k.p.k. i art. 394 § 2 k.p.k. mającą wpływ na treść orzeczenia, poprzez zaniechanie odczytania lub wydania postanowienia przedmiocie ujawnienia bez odczytywania, dowodów zawnioskowanych do przeprowadzenia przez obrońcę - dokumentów z kart 5279-5321 i 10192-10558 z akt Sądu Okręgowego we Włocławku II K 91/14, podczas gdy przeprowadzenie dowodu nie następuje wskutek sporządzenia kserokopii z akt

i dołączenia ich do akt, na co wskazuje treść protokołu z 19.12.2016 r. oraz wskazanie, że przeprowadzono dowód z dokumentów, na co wskazuje treść protokołu z 16.06.2016 r.;

7. art. 410 k.p.k. w zw. z art. 393 § 1 k.p.k. i art. 394 § 2 k.p.k. mającą wpływ na treść orzeczenia, poprzez wydanie postanowienia o uznaniu za odczytane dowody zawnioskowane w akcie oskarżenia do przeprowadzenia na rozprawie wraz z załącznikami bez szczegółowego wymienienia dowodów, które stały się podstawą wyroku (protokół z 19.12.2016 r.), konsekwencją czego było wydanie wyroku w oparciu o fragmentaryczny materiał dowodowy, z pominięciem istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy dowodów, znajdujących się w aktach postępowania;

8. art. 410 k.p.k., art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. i art. 8 § 1 k.p.k., poprzez nieodniesienie się w uzasadnieniu wyroku do dowodów, które wskazywałyby na sposób obliczenia narażonego na uszczuplenie podatku akcyzowego, oszacowanego na kwotę 17.409.346,43 zł oraz brak poczynienia w tym przedmiocie samodzielnych ustaleń faktycznych, w tym w oparciu o zeznania świadków wskazanych w punkcie 3c, którzy na rozprawie potwierdzili zakup oleju opałowego dla celów grzewczych i autentyczność dokumentów (w tym autentyczność ich podpisu),

- okazanych przez Sąd I instancji oświadczeń, uznanych uprzednio przez organ postępowania przygotowawczego za podrobione, co niewątpliwie winno wpłynąć na ustalenie podstawy opodatkowania;

9. art. 174 k.p.k. i art. 175 k.p.k., polegające na ujawnieniu w trybie art. 394 § 2 k.p.k. zeznań złożonych przez oskarżonych J. L. i J. S. (1) przed I Urzędem Skarbowym w T. oraz pism, zapisków oraz notatek urzędowych sporządzonych przez funkcjonariuszy Policji

w zakresie istnienia osób oraz miejsc zamieszkania jak i posiadania urządzeń grzewczych przez odbiorców wskazywanych w oświadczeniach o przeznaczeniu oleju opałowego, podczas gdy zeznania te nie mogły być wykorzystane jako dowód w sprawie z uwagi na występowanie tychże osób w roli oskarżonych,

a na okoliczność poczynionych ustaleń co do podrobienia oświadczeń

o przeznaczeniu oleju opałowego i dokonanych analiz, winni być przesłuchani w charakterze świadków funkcjonariusze Policji, którzy wykonywali te czynności, a w konsekwencji:

V. na mocy art. 427 § 2 k.p.k. w zw. z art. 438 pkt 3 k.p.k. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, który miał wpływ na jego treść, polegający na przyjęciu, że:

1. oskarżony J. L. był sprawcą kierowniczym, polecającym fałszerstwo dokumentów w zakresie danych dotyczących transakcji kupna

- sprzedaży oleju opałowego oraz podpisu klientów, podczas gdy prawidłowo oceniony materiał dowodowy prowadzi do wniosku, że oskarżony nie tylko nie podrabiał zakwestionowanych oświadczeń, ale również nie wydawał poleceń ich fałszowania;

2. oskarżony umyślnie naraził Skarb Państwa na uszczuplenie podatku akcyzowego w kwocie 17.409.346,43 zł w sytuacji, w której nie posiadał wiedzy co do podrabiania oświadczeń o przeznaczeniu oleju przez kierowców,

3. oskarżony miał świadomość, że pracownicy jego przedsiębiorstwa fałszują dokumenty na potrzeby obrotu olejem opałowym, podczas właściwa ocena materiału dowodowego, zgromadzonego w sprawie przeczy takim ustaleniom;

4. oskarżony pełnił funkcję prezesa zarządu w Spółce (...), podczas gdy jest to spółka jawna, w której w ogóle nie ma zarządu,

5. oskarżony był osobą uzyskującą wymierną korzyść majątkową

z wykorzystywania podrobionych oświadczeń w rozliczeniach finansowych (podatkowych);

6. wyliczenie kwoty podatku akcyzowego narażonego na uszczuplenie podatku, oszacowanego na kwotę 17.409.346,43 jest zasadne;

7. sprawstwo oskarżonego potwierdzają świadkowie wymienieni w punkcie 3c którzy na rozprawie potwierdzili zakup oleju opałowego dla celów grzewczych

i autentyczność dokumentów (w tym autentyczność ich podpisu) - okazanych przez Sąd I instancji oświadczeń, uprzednio uznanych przez organ postępowania przygotowawczego za fałszywe;

8. Spółka (...) odnosiła korzyści wynikające z różnicy ceny oleju opałowego sprzedawanego bez udokumentowania, a sprzedawanego legalnie;

Nadto na mocy art. 427 § 2 k.p.k. w zw. z art. 438 pkt 1 k.p.k. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił

VI. obrazę prawa materialnego, tj. przepisu art. 11 § 1 k.k. i art. 7 k.k.s. oraz art. 56 § 1 k.k.s. poprzez ich niezastosowanie i przepisu art. 270 § 1 k.k.

i poprzez ich błędną wykładnię, polegające na przyjęciu, że zachowanie oskarżonego wyczerpuje znamiona przestępstwa fałszerstwa dokumentów

w postaci oświadczeń o przeznaczeniu oleju na cele opałowe, w sytuacji gdy karnoprawna ocena tego zachowania prowadzi do wniosku, że mogłoby być ono rozpatrywane jedynie jako czyn z art. 56 § 1 k.k.s., gdyż oświadczenia, zawierające nieprawdę co do przeznaczenia oleju służyły wprowadzeniu w błąd organu podatkowego i były ukierunkowane na osiągnięcie celu podatkowego

w postaci narażenia podatku akcyzowego na uszczuplenie;

VII. Z daleko posuniętej ostrożności procesowej, na mocy art. 427 § 2 k.p.k. w zw. z art. 438 pkt 4 k.p.k. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił rażącą niewspółmierność wymierzonej kary w wysokości jednego roku pozbawienia wolności w pkt 3 wyroku;

W związku z postawionymi zarzutami obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części poprzez uniewinnienie oskarżonego od wszystkich zarzucanych mu czynów, ewentualnie o uchylenie wyroku Sądu I instancji w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu we Włocławku.

Obrońca oskarżonego J. S. (1) zaskarżył wyrok co do tego oskarżonego w zakresie punktów 8, 9,10 i 11. W myśl art. 427 § 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 1, 2 i 3 k.p.k. wyrokowi zarzucił:

1. obrazę prawa materialnego, tj. naruszenie przepisu art. 270 § 1 k.k., polegającą na błędnym przypisaniu oskarżonemu, że swoim zachowaniem wypełnił znamiona przestępstwa fałszerstwa dokumentów, w sytuacji gdy ujawnione w toku rozprawy głównej okoliczności, tj. że oskarżony J. S. (1) nie realizował jego znamion (s. 45 uzasadnienia wyroku) nie uprawniają, przy jednoczesnym wyłączeniu przez Sąd meriti kwalifikacji prawnej określonej w art. 18 § 1 k.k., na dokonanie takiej subsumcji;

2. obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a w tym:

a) naruszenie przepisów art. 5 § 2 k.p.k. i art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k.,

statuujących zasadę in dubio pro reo, swobodnej oceny dowodów oraz obowiązku uwzględnienia okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej, co w konsekwencji przyczyniło się do przypisania oskarżonemu czynu z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 54 ust. 1 k.k.s. w brzmieniu sprzed noweli z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 37 § 1 pkt. 1 k.k.s., polegające na dokonaniu przez Sąd I instancji dowolnej oraz jednostronnej analizy zgromadzonych dowodów, skutkującej przyznaniem waloru wiarygodności depozycjom świadka (L. M. (1)), co skutkowało zbudowaniem w przeważającej mierze stanu faktycznego sprawy na jego kanwie, w sytuacji gdy ww. świadek w celu uzyskania łagodniejszego wymiaru kary podawał nieprawdziwe informacje dotyczące przedmiotu działalności spółki jawnej Przedsiębiorstwo (...)-P. i J. L., w tym zakresu działalności J. S. (1) oraz jego wpływu i możliwości na podejmowane decyzje w tej firmie,

b) naruszenie przepisu art. 7 k.p.k. oraz art. 410 k.p.k., co w konsekwencji przyczyniło się do przypisania oskarżonemu czynów zabronionych stypizowanych w przepisach art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 54 ust. 1 k.k.s. w zw.

z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 37 § 1 pkt 1 k.k.s. polegające na odmowie przyznania waloru wiarygodności oskarżonego J. S. (1) dotyczącym prowadzonej działalności w przedmiotowej firmie oraz jego stanu wiedzy na temat wiarygodności oświadczeń o przeznaczeniu oleju opałowego

i ich dalszego używania jako autentycznego.

W konsekwencji obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku (punktów 8 i 9) poprzez uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanych mu czynów, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, ewentualnie

w przypadku niepodzielenia tych wniosków - o nieobciążanie oskarżonego kosztami procesu przed sądem II Instancji.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacje obrońców oskarżonych J. L. i J. S. (1) zasługiwały na uwzględnienie już tylko co do tych zarzutów,

z którymi powiązane były wnioski o uchylenie zaskarżonego wyroku

i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu we Włocławku do ponownego rozpoznania.

Wyjaśniając przyczyny uchylenia zaskarżonego wyroku nie sposób dla ścisłości rozważań nie zaakcentować jednocześnie tego, że nie rozciągają się one na niezaskarżone rozstrzygnięcia o uniewinnieniu oskarżonych od zarzutów popełnienia przestępstwa z art. 258 § 3 k.k. (oskarżony J. L. – pkt 1 wyroku) czy z art. 258 § 1 k.k. (oskarżony J. S. (1) – pkt 7 wyroku), również z uwagi na odmienną materię dowodową.

Wskazać też trzeba na to, że zarzuty sformułowane przez obrońcę oskarżonego J. L., poza dotyczącymi bezwzględnych przyczyn odwoławczych, wpisują się w zarzuty sformułowane przez obrońcę oskarżonego J. S. (1), przez co obie apelacje wzajemnie się dopełniają.

W konsekwencji nie było potrzeby omawiania ich oddzielnie, skoro dotyczyły tożsamej lub zbliżonej materii.

Odnośnie do zarzutu obrońcy oskarżonego J. L. co do zaistnienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej określonej w art. 439 pkt 5 k.p.k. należy stwierdzić, iż rzeczywiście w przypadku czynu przypisanego temu oskarżonemu w punkcie 2 wymierzono mu karę 1 roku i 2 miesięcy „pozbawienia”. Jakkolwiek z uzasadnienia wyroku wnosić należy, że oskarżonemu wymierzono karę pozbawienia wolności (s. 46 uzasadnienia), co zgodne jest z rozsądnym oglądem zaistniałego uchybienia, to jednak trzeba mieć na uwadze to, że uzasadnienie nie stanowi integralnego elementu treści wyroku. Nie sposób też traktować tego jako oczywistej omyłki pisarskiej. Jakkolwiek oczywiste omyłki pisarskie mogą dotyczyć każdego elementu orzeczenia albo zarządzenia, bez względu na jego doniosłość procesową i merytoryczny charakter, to jest oczywiste, że sprostowanie nie może prowadzić do merytorycznej zmiany orzeczenia albo zarządzenia lub jego uzupełnienia.

W orzecznictwie przykładowo wskazuje się, że nie wyklucza to sprostowania

w omawianym trybie oczywistego błędu dotyczącego: umieszczenia nazwiska ławnika dodatkowego, oznaczenia osoby, na szkodę której zostało popełnione przestępstwo, daty popełnienia czynu, kwalifikacji prawnej, czy danych personalnych faktycznego sprawcy (zob. postanowienie SN z 16.12.2009 r.,

IV KK 347/09, OSNwSK 2009/1/2572, LEX nr 598253). Należy też na to zagadnienie patrzeć z punktu widzenia skuteczności czynności procesowej polegającej na sprostowaniu merytorycznych elementów wyroku. Artykuł 105 k.p.k. pozwala na sprostowanie orzeczenia i zarządzenia tylko w zakresie oczywistej omyłki pisarskiej i rachunkowej, niedopuszczalne natomiast jest sprostowanie w tym trybie błędnych rozstrzygnięć sądu co do winy i kary. Sprostowanie oczywistej omyłki pisarskiej nie może sprowadzać się do ingerencji w merytoryczną treść wyroku, na przykład zmiany lub uzupełnienia orzeczenia co do kary. Zatem nawet wówczas, gdyby doszło do sprostowania

w tym trybie merytorycznych elementów wyroku, to takie postąpienie jest czynnością ex ante nieskuteczną, czyli nie może wywołać skutku, jaki wiąże się z taką czynnością (por. wyrok SN z 3.06.2015 r., II KK 79/15, OSNKW 2015/10/87, Biul. PK 2015/6/10-13, Lex nr 1758724).

Nie ma zarazem podstaw do poszukiwania rozwiązania omawianej kwestii na gruncie art. 13 § 1 k.k.w., ponieważ instytucja określona w tym przepisie służy jedynie wyjaśnianiu takich wątpliwości, które mogą powstać na skutek nie dość precyzyjnych czy ogólnych sformułowań zawartych

w orzeczeniu lub w związku ze zdarzeniami, które zaistniały po jego wydaniu. Nie można zatem w tym trybie dokonywać zmiany lub uzupełnienia merytorycznej treści orzeczenia o karze (ibidem).

W zaistniałej sytuacji, wobec niedopuszczalności zastosowania art. 105 k.p.k., jak i art. 13 § 1 k.k.w. podzielić należy stanowisko autora apelacji

o wymierzeniu oskarżonemu J. L. kary „pozbawienia” jako kary nieznanej ustawie (art. 439 § 1 pkt 5 k.p.k.). Skutkować to musiało postąpieniem stosownie do treści art. 439 § 1 in principio k.p.k. odnośnie do punktu 2 zaskarżonego wyroku.

Jednocześnie trzeba zwrócić uwagę na to, że stwierdzone uchybienie powoduje inne jeszcze konsekwencje niż tylko te, które dostrzegł skarżący. Chodzi mianowicie o skutki również w sferze prawidłowości orzeczenia wobec oskarżonego kary łącznej. Kara ta została wymierzona oskarżonemu w punkcie 4, a za podstawę jej orzeczenia przyjęto „wyżej orzeczone kary pozbawienia wolności”. Tymczasem w rzeczywistości doszło do połączenia kary „pozbawienia” (pkt 2) z karą „pozbawienia wolności” (pkt 3), a zatem nastąpiło to sprzecznie z regułami określonymi w art. 85 k.k. w zw. z art. 20 § 2 k.k.s. Nie są to bowiem kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu.

Nie ma natomiast racji obrońca, gdy utrzymuje, że z bezwzględną przyczyną odwoławczą mamy do czynienia również z powodu sprzeczności

w treści wyroku (w pkt 3) uniemożliwiającej jego wykonanie (art. 439 § 1 pkt 7 k.p.k.). Wskazać bowiem należy, że sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego wykonanie (art. 439 § 1 pkt 7 k.p.k.), gdy chodzi

o wyrok, to sprzeczność między poszczególnymi jego rozstrzygnięciami i to nie każda, lecz jedynie taka, która powoduje, że niemożliwe staje się jego wykonanie. Przepis ten nie obejmuje zatem sytuacji, gdy sprzeczność w treści wyroku utrudnia jedynie, ale nie uniemożliwia jego wykonania, ani też sprzeczności zachodzącej między samym wyrokiem, tj. jego treścią (dyspozytywną częścią) a jego uzasadnieniem, ponieważ uzasadnienie to nie stanowi integralnego elementu treści wyroku. W tej pierwszej sytuacji, stosownie do art. 13 § 1 k.k.w., możliwe jest wystąpienie do sądu, który wydał orzeczenie, o rozstrzygnięcie wątpliwości co do jego wykonania, a w drugiej mamy do czynienia z rażącą obrazą prawa materialnego lub procesowego,

która miała istotny wpływ na treść wyroku w rozumieniu art. 438 pkt 1 lub 2 k.p.k., ale nie z uchybieniem, o jakim mowa w art. 439 § 1 pkt 7 k.p.k. (zob. postanowienie SN z15.09.2010 r., II KK 42/10, OSNKW 2010/11/101, OSP 2011/7-8/83, LEX nr 653636). W realiach sprawy możemy mówić co najwyżej o zaistnieniu tej drugiej sytuacji. Dostrzega to, jak się wydaje sam skarżący, stawiając alternatywnie zarzut naruszenia w tym przypadku prawa materialnego – art. 41 § 2 k.k.s. w zw. z art. 41 § 4 pkt 1 k.k.s. Nie jest to jednak poprawnie postawiony zarzut, skoro autor apelacji kwestionuje jednocześnie prawidłowość dokonanych ustaleń faktycznych. Obraza prawa materialnego polega bowiem na jego wadliwym zastosowaniu lub niezastosowaniu w orzeczeniu, które jest oparte na trafnych i niekwestionowanych ustaleniach faktycznych, a zatem nie można mówić o jej zaistnieniu w sytuacji, gdy wadliwość orzeczenia w tym zakresie jest wynikiem błędnych ocen i ustaleń faktycznych przyjętych za jego podstawę, bądź też jest wynikiem obrazy przepisów prawa procesowego (por. postanowienie SN z 15.02.2007 r., IV KK 234/06, OSNwSK 2007/1/438). Uwaga ta odnosi się także do zarzutu sformułowanego w punkcie VI.1. Dotyczy to też w istocie zarzutu obrazy prawa materialnego podnoszonego przez obrońcę oskarżonego J. S. (1).

W tych też kategoriach zarzutów (wskazanych in fine w przywołanym judykacie) winno się mieścić stwierdzenie, że sąd a quo błędnie przyjął,

że oskarżony J. L. swoim działaniem naraził podatek akcyzowy

na uszczuplenie wielkiej wartości, a jednocześnie w punkcie 6 zobowiązał go

do uiszczenia uszczuplonej należności podatkowej w kwocie 17.409.346,43 zł, to jest postąpił tak jakby przyjął, że oskarżony swoim działaniem uszczuplił przywołaną należność publicznoprawną, o czym będzie jeszcze mowa.

Podobnie w odniesieniu do oskarżonego J. S. (2) w grę wchodzić winien zarzut błędnego ustalenia, wbrew ujawnionym w toku rozprawy okolicznościom i wywodom w treści uzasadnienia wyroku (co podnosi jego obrońca), zrealizowania przez niego znamion przestępstwa określonego w art. 270 § 1 k.k.

Po ustosunkowaniu się do zarzutów dotyczących bezwzględnych przyczyn odwoławczych wyjaśnienia wymagają pozostałe kwestie związane

z przyczynami wydania wyroku kasatoryjnego. W tym zakresie zarzuty sformułowane przez obrońców oskarżonych wzajemnie się przeplatają, choć należało odnieść się w pierwszej kolejności do tych, które niosły ze sobą argumenty wskazujące na niemożność innego postąpienia, a jednocześnie były dla podjęcia takiej decyzji wystarczające.

W tym zakresie stwierdzić trzeba, że przeprowadzona kontrola odwoławcza zaskarżonego wyroku wykazała, że sąd pierwszej instancji nie wykonał pierwszego z dwóch podstawowych obowiązków orzeczniczych,

a mianowicie nie przeprowadził postępowania dowodowego zgodnie

z przepisami postępowania karnego, czyli związanego z koniecznością przeprowadzenia dowodów zarówno zawnioskowanych przez strony, jak

i z urzędu (art. 167 k.p.k.), przy uwzględnieniu podczas gromadzenia materiału dowodowego okoliczności, przemawiających zarówno na niekorzyść, jak i na korzyść oskarżonego (art. 4 k.p.k.).

Kwestia wykonania drugiego z przywołanych obowiązków, polegającego na przeprowadzeniu prawidłowej oceny całokształtu okoliczności ujawnionych

w toku rozprawy głównej, z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego (art. 7 k.p.k.) ma już tylko znaczenie wtórne. Ocena niepełnego materiału dowodowego istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy z założenia przeczy temu, aby w tak okrojonej formie mogła prowadzić do dokonania w sprawie prawdziwych ustaleń faktycznych.

Skarżący - obrońca oskarżonego J. L. wśród licznych zarzutów formułuje i te, które związane są z naruszeniem art. 410 k.p.k. Zarzut naruszenia tego przepisu podnosi też obrońca oskarżonego J. S. (1). Zarzuty te mają pierwszoplanowe znaczenie w całokształcie stwierdzonych uchybień - naruszeń przepisów prawa procesowego.

Warto w tym miejscu wskazać jeszcze na to, że skarżący – obrońca oskarżonego J. L. w swoich rozważaniach odwołuje się do stwierdzeń zawartych w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

z 23.04.2014 r. w sprawie o sygn. akt II AKa 232/13, który rozpoznawał „bliźniaczą” sprawę dotyczącą roku 2004, uchylając wówczas wyrok Sądu Okręgowego we Włocławku w sprawie II K 48/11 do ponownego rozpoznania (toczyła się następnie pod sygn. akt II K 91/14). Istota tych odwołań jest tego rodzaju, że w przywołanym uzasadnieniu wskazano uchybienia, które należało naprawić, a w niniejszej sprawie niemalże te same uchybienia wystąpiły. Sąd Apelacyjny stwierdza, że twierdzenia apelującego nie są pozbawione racji. Szkoda zatem, że Sąd Okręgowy nie posiłkował się tymi wskazaniami, skoro obie sprawy toczyły się od pewnego czasu równocześnie przed Sądem Okręgowym we Włocławku, sporządzano nawet kserokopie dokumentów z akt sprawy II K 91/14, a wyroki w obu sprawach zapadły tego samego dnia

(30 grudnia 2016 r.).

Przechodząc do kwestii ścisłe związanych z naruszeniem art. 410 k.p.k. przypomnieć trzeba, że istotą tego przepisu jest to, że sąd ferując wyrok nie może opierać się na tym, co nie zostało ujawnione na rozprawie, jak również

i to, że wyroku nie wolno wydawać na podstawie części ujawnionego materiału dowodowego, lecz musi on być wynikiem analizy całokształtu ujawnionych okoliczności, a więc i tych, które je podważają (zob. wyrok SN z 15.12. 2011 r., II KK 183/11, LEX nr 1108458). Temu wymogowi sąd a quo nie uczynił zadość.

Konieczna jest jeszcze jedna uwaga w nawiązaniu do konstrukcji zarzutów, w których autorzy apelacji przywołują naruszenie art. 410 k.p.k.,

a mianowicie, że z ich treści wynika, iż mieli na uwadze to, że niektóre dowody (ale przeprowadzone na rozprawie) nie stanowiły podstawy dokonanych ustaleń faktycznych. Nie można bowiem podnosić zarzutu naruszenia art. 410 k.p.k., jeżeli sąd rozważył te przeprowadzone dowody i ocenił ich znaczenie w sposób określony w art. 7 k.p.k. (por. postanowienie SN z 31.03. 2016 r., III KK 382/15, Prok. i Pr.-wkł. 2016/7-8/7, LEX nr 2008740; wyrok SA w Łodzi

z 18.05.2016 r., II AKa 37/16, LEX nr 2080325). Z całą natomiast pewnością trafne są zarzuty dotyczące zupełnego braku oceny zeznań świadków, istotnych dla końcowego rozstrzygnięcia. Ważna jest zatem gradacja zarzutów i ich właściwe uporządkowanie, które pozwala uniknąć niepotrzebnych, powtarzających się rozważań.

Rację ma skarżący – obrońca oskarżonego J. L., gdy wskazuje w zarzucie IV.4, że jakkolwiek Sąd Okręgowy przeprowadził zawnioskowane dowody z dokumentów, (kwestia prawidłowości tego przeprowadzenia będzie przedmiotem odrębnego omówienia), w tym także

z „bliźniaczej” sprawy, to jednak zupełnie je pominął i nie dokonał ich oceny

w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Wyspecyfikowane przez skarżącego dokumenty (w liczbie 44.) rzeczywiście nie stanowiły podstawy do żadnych ustaleń ani rozważań zawartych w uzasadnieniu, a nie są pozbawione racji twierdzenia skarżącego zawarte również w uzasadnieniu apelacji, że dokumenty te świadczą o braku świadomości oskarżonego J. L. co do nierzetelności (sfałszowania) oświadczeń związanych z obrotem olejem opałowym w spółce (...) i nie odzwierciedlają rzeczywistej sprzedaży tego oleju. Prawidłowa ocena dowodów wymagała niewątpliwie odniesienia się do tego rodzaju dowodów przeciwnych i zweryfikowania czy przemawiają one czy nie na korzyść oskarżonego.

Chociaż obecnie podniesienie zarzutu naruszenia art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. z woli ustawodawcy nie może stanowić samoistnej podstawy do uchylenia wyroku (art. 455a k.p.k.), to jednak braki w uzasadnieniu nadal mogą wskazywać, że w procesie wyrokowania lub na etapie gromadzenia dowodów doszło do uchybień, które świadczą o takim stopniu wadliwości wyroku, który powoduje konieczność jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Wymaga to jednak podniesienia przez apelujących innych zarzutów odwoławczych, które zostaną powiązane

z treścią uzasadnienia wyroku dla wzmocnienia argumentacji w zakresie jego wadliwości (zob. wyrok SA w Gdańsku z 17.03.2016 r., II AKa 438/15, LEX nr 2073883, por. też wyrok SA w Katowicach z 8.05.2017 r., II AKa 367/16, LEX nr 2343415). Tak też postąpił autor apelacji trafnie wskazując na uchybienie przez sąd a quo przepisowi art. 410 k.p.k., łącząc to również zasadnie

z naruszeniem zasady obiektywizmu (art. 4 k.p.k.).

Wskazać jednak trzeba, że w punkcie IV.6 zarzutów ww. obrońca w ogóle kwestionuje prawidłowość „przeprowadzenia” przez sąd a quo przywołanych dowodów z dokumentów. W tej materii należy stwierdzić, że po rozprawie

w dniu 20.05.2016 r., w realizacji wniosku obrońcy zwrócono się o dołączenie na kolejny termin rozprawy akt Sądu Okręgowego we Włocławku – tomy

z kartami 5279-5321 i 10192-10558 (k. 6798-6799). Na rozprawie w dniu 16.06.2016 r. „Przeprowadzono dowód z kart 5279-5321 i 10192-10558 z akt Sądu Okręgowego we Włocławku II K 91/14”, co nie było przez obecnego przy tym obrońcy wówczas kwestionowane. Faktem jest, że żadne kopie czy kserokopie tych dokumentów (kart) nie zostały załączone do akt niniejszej sprawy. Pismem z dnia 19.12.2016 r. (k. 6888-6893) obrońca odniósł się

do dowodów przeprowadzonych na jego wniosek na rozprawie w dniu 16.06.2016 r., które to pismo zostało złożone na rozprawie w dniu 19.12.2016 r. z oświadczeniem ustnym obrońcy, że stanowi ono uzasadnienie ww. wniosków dowodowych i obrońca wniósł o to, aby te dokumenty zostały fizycznie włączone do akt sprawy (k. 6894). Jak wynika z zapisów w protokole tej rozprawy „Przewodnicząca poinformowała strony, iż dowody o które wnioskował w piśmie obrońca zostały przeprowadzone na rozprawie w dniu 16 czerwca 2016 r.”, a następnie zarządziła „(…) aby sporządzić ksero z k.5279

-5291, 5315-5321, 10192-10558 z akt II K 91/14 SO we Włocławku i dołączyć do akt” (k. 6894v). Rzecz jednak w tym, że kserokopii tych do akt nie dołączono. Po dalszych czynnościach dowodowych doszło bowiem do zamknięcia przewodu sądowego i przemówień stron, a wydanie wyroku odroczono na dzień 30.12.2016 r. (k. 6894v-6895), co nastąpiło w tym dniu

(k. 6896 i n.). Z kolei rację ma skarżący, że samo przeprowadzenie dowodu

z kart na rozprawie w dniu 16.06.2016 r. nie wskazuje ani podstawy prawnej takiego postąpienia ani zastosowanego trybu, a ogólnikowość tego stwierdzenia nie określa również jakiego rodzaju dokumenty zostały wówczas „przeprowadzone”. Powinny być one wyspecyfikowane, choćby tak jak uczynił to obrońca oskarżonego. Niezałączenie zaś do akt jakichkolwiek kopii tych dokumentów, mimo deklaracji w tym zakresie, tym bardziej nie poprawiło sytuacji. Z procesowego punktu widzenia oczywiście przedstawia się to, że powinny być one załączone przed zakończeniem postępowania dowodowego, aby mogły stanowić podstawę prowadzonych rozważań w czasie narady nad wyrokiem i ewentualnie dokonanych w ich następstwie ustaleń faktycznych. Bezsprzecznie takie postąpienie nie jest zgodne z wymogiem prawidłowego ujawnienia tej części materiału dowodowego, a zatem jednocześnie ograniczeniu uległo prawo do obrony oskarżonego. Uprawnione jest też

w związku z tym wnioskowanie, że niezałączenie fizyczne odpisów dokumentów stało się jedną z przyczyn, dla których zabrakło w uzasadnieniu wyroku jakichkolwiek rozważań w tej materii.

Bezsprzecznie poważnym uchybieniem przepisowi art. 410 k.p.k. jest pominięcie przeprowadzenia w trybie art. 391 § 1 k.p.k. dowodu z zeznań ponad sześciuset świadków zawnioskowanych w akcie oskarżenia do odczytania

w trybie art. 333 § 2 k.p.k. (k. 493-548 aktu oskarżenia). Nie ma o tym w ogóle mowy w protokole rozprawy z dnia 19.12.2016 r. (k. 6894-6895). Niewątpliwie ma rację skarżący, że przywołane dowody w realiach sprawy mają istotne znaczenie dla ustalenia, czy doszło do podrobienia oświadczeń sporządzonych na cele obrotu olejem opałowym, a brak ich przeprowadzenia w sposób jednoznaczny narusza art. 410 k.p.k. Jakkolwiek bowiem zeznania tych świadków nie zostały przytoczone jako dowody stanowiące podstawę ustaleń faktycznych, to jednak dla prawidłowych ustaleń faktycznych konieczne jest zaistnienie podstawy do wnioskowania jak ich zeznania przekładają się

na rzetelność oświadczeń o przeznaczeniu oleju za 2005 r. Wtórne znaczenie ma już przy tym, choć wymaga odnotowania, swoiste pojmowanie przez Sąd Okręgowy „zwięzłości” uzasadnienia w rozumieniu art. 424 § 1 k.p.k. Sąd ten stwierdził w tej materii, że „… z uwagi na wymóg art. 424 § 1 k.p.k. dotyczący zwięzłości uzasadnienia pominął przytaczanie w tym miejscu stanu faktycznego w zakresie opisu poszczególnych oświadczeń, ponieważ z uwagi na ich liczebność stanowiłoby to ich powielenie i zbędne rozciągnięcie objętości treściowej uzasadnienia. W tym zaś zakresie Sąd odsyła do wyroku k. 6898

-6974, 6975-7051v i do załączników dotyczących czasu i miejsca przeprowadzonych transakcji oznaczonych literą A, B, C, C1, D, E, F, G, H,

I, J” (s. 7 uzasadnienia). Nie sposób tego zaakceptować. Uzasadnienie napisane zwięźle, to uzasadnienie, w którym mamy do czynienia ze zwięzłym

w rozumieniu tego słowa wskazaniem („zwięzła wypowiedź”, także pisemna, to „taka, która w niewielu słowach wyraża całą treść”- zob. Słownik Języka Polskiego PWN, (red. M. Bańko), Warszawa 2007 r., t. 6, s. 517), jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nieudowodnione, na jakich w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych oraz zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku. W zaistniałej sytuacji nie mamy do czynienia nawet z zawężeniem zakreślonych przez ustawodawcę ram „zwięzłości”, choćby przez lakoniczne odniesienie się do przywołanej materii, tylko z luką w jego sporządzeniu, w oczywisty sposób naruszającą przepis art. 424 k.p.k. Eliminacja

z uzasadnienia wyroku elementów istotnych w sprawie, niezależnie od intencji przyświecających sędziemu sporządzającemu uzasadnienie, nie może być utożsamiana z uczynieniem zadość kryterium „zwięzłości”. Obszerność zarzutów postawionych w akcie oskarżenia, jak w niniejszej sprawie (313 stron) z pewnością takiego postąpienia nie usprawiedliwia. Nie do zaakceptowania jest zatem odesłanie odbiorcy uzasadnienia wyroku do elementów części wstępnej tego wyroku, które zostały powielone za aktem oskarżenia, a następnie do załączników dla przeprowadzenia w gruncie rzeczy za sąd meriti intelektualnej pracy polegającej chociażby tylko na sprawdzeniu, czy zeznania danego świadka (a jest ich jak już to wskazano ponad 600.) korespondują z treścią dokumentu wymienionego w części wstępnej, a w konsekwencji czy istniały podstawy do obciążenia z tego powodu oskarżonych. Sąd Okręgowy specyficznie odnosi się w ten sposób do sprawowanej funkcji procesowej sądzenia.

W realiach sprawy rzecz nie przedstawia się bynajmniej tak prosto. Sąd Apelacyjny zwraca uwagę na to, co uszło uwadze skarżących i zapewne sądowi a quo, a mianowicie, że w części wstępnej wyroku (k. 6897- 7052) doszło nie tyle do powielenia zarzutów oskarżenia związanych z ww. dokumentami, lecz do ich pomieszania. I tak po stronie 38 następuje strona 84 i następnie kolejność została odwrócona (maleje) aż do strony 39, by ponownie powrócić do strony 85. Pomijając już tę kwestię porządkującą, to i tak dokonane odesłanie świadczy w rzeczy samej tylko o powieleniu przez sąd a quo zapisów w akcie oskarżenia co do postawionych zarzutów i tak samo przedstawia się kwestia odesłania do załączników zawierających analizę tych oświadczeń i dane transakcyjne. Zabrakło w tym zabiegu wskazania rzeczywistej pracy intelektualnej sądu meriti. O jej braku, a w konsekwencji o braku samodzielności jurysdykcyjnej świadczą poza oglądem prima facie i przytoczonymi już okolicznościami, także argumenty podnoszone przez skarżącego w punkcie IV.8 zarzutów. Wiąże się to

z niewskazaniem przez sąd a quo sposobu obliczenia narażonego na uszczuplenie podatku akcyzowego. Powielenie go za aktem oskarżenia niczego nie wyjaśnia, a użyte nadto przez Sąd Okręgowy w odniesieniu do tej samej (niezmienionej) kwoty 17.409.346, 43 zł określenie „w kwocie nie niższej niż” jeszcze tylko pogarsza sytuację. Trzeba bowiem zgodzić się z tym, że sformułowania typu "co najmniej", "nie mniej niż" nie powinny znajdować się w opisie czynu przypisanego, gdyż sugerują niewykluczenie możliwości przyjęcia czegoś więcej niż zostało to ustalone, prowadząc do kolizji tak ujętego ustalenia z art. 5 § 2 k.p.k. (por. wyrok SA w Krakowie z 2.07.2014 r., II AKa 62/14, LEX nr 1610156).

Autor apelacji słusznie wskazuje na to, że sąd a quo nie dokonał w tym zakresie samodzielnych ustaleń faktycznych, a istniały ku temu przesłanki. Zasadnie wynika to choćby z zeznań świadków W. B. (k. 6527-6528), S. W. (2) (k. 6528-6529), M. W. (k. 6529), M. S. (k. 6552), W. M. (k. 6577), K. W. (k. 6577-6578) czy M. L. (2) (k. 6579), którzy

w postępowaniu sądowym potwierdzali zakup oleju opałowego dla celów grzewczych, a w przedmiocie okazywanych ich dokumentów zeznawali odmiennie bądź nie tak jednoznacznie jak ustalono to w postępowaniu przygotowawczym co do ich autentyczności. Mimo tego pozostało to bez refleksji ze strony sądu a quo, który powielił przywołane ustalenia, że rzeczone oświadczenia były podrobione i dotyczyły całej kwoty na którą dokumenty te opiewały. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku brak jest oceny zeznań tychże świadków. Słusznie przeto wskazuje obrońca, że ujawnione w przypadku tych świadków okoliczności winny spowodować rozważenie konieczności okazania oświadczeń wszystkim świadkom, a nie tylko niewielkiej ich grupie, którą zawnioskował oskarżyciel do bezpośredniego przesłuchania na rozprawie.

Sąd Apelacyjny również i w tej sprawie zwraca uwagę na to, że sąd karny nie jest związany decyzją organów podatkowych co do wysokości narażonego lub uszczuplonego podatku. Choć na gruncie prawa podatkowego prawomocne decyzje w tej materii korzystają z domniemania legalności i prawidłowości, to jednak takiego domniemania nie można przenieść na grunt postępowania karnego, realizującego inne cele. Zgodnie z zasadą samodzielności jurysdykcyjnej sądów określonej w art. 8 § 1 k.p.k. sąd karny rozstrzyga samodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne oraz nie jest związany rozstrzygnięciem innego sądu lub organu. Oznacza to, że obowiązkiem Sądu Okręgowego było samodzielne rozstrzygnięcie wszystkich zagadnień prawnych i faktycznych – ustalenie momentu powstania obowiązku podatkowego, wysokości uszczuplonej należności i strony podmiotowej.

Co ważne, a co wynika z zarzutów IV.7, to Sąd Okręgowy nieprawidłowo postąpił na rozprawie w dniu 16.12.2016 r., kiedy to na podstawie art. 393 § 1 k.p.k. w zw. z art. 394 § 2 k.p.k. „uznał za odczytane dowody zawnioskowane

w akcie oskarżenia do przeprowadzenia na rozprawie wraz z załącznikami”

(k. 6894v). Takie zbiorcze sformułowanie nie wskazuje jakie konkretnie dowody i jakie załączniki zostały uznane za dowody przeprowadzone w tym trybie.

Zarówno w orzecznictwie jak i w doktrynie utrwalone jest stanowisko, że zbiorcze ujawnienie bez ich odczytywania dokumentów, bez sprecyzowania, których konkretnych dowodów ta czynność dotyczy, nie znajduje uzasadnienia w obowiązujących przepisach i wobec tego nie ma ono żadnego znaczenia prawnego mogącego sprawić, że nastąpiło ujawnienie tych dowodów w toku rozprawy głównej, a więc że mogą one stanowić podstawę wyroku zgodnie

z art. 410 k.p.k. (por. wyroki SA w Katowicach z 27.03.2015 r., II AKa 515/14, LEX nr 1711705; z 12.11.2009 r., II AKa 277/09, LEX nr 553839 i z 5.11.

2009 r., II AKa 250/09, LEX nr 553842; wyrok SA w Warszawie z 16.11.

2002 r., II AKa 356/02, OSA 2003/6/68, LEX nr 77511; wyrok SA w Lublinie

z 17.10.2002 r., II AKa 193/02, LEX nr 83980; zob. też: P. R., Komentarz do art. 394 k.p.k. [w:] J. G., P. R., S. S. (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz do wybranych przepisów, LEX/el. 2016).

Sąd Apelacyjny popiera przywołane stanowisko i nie jest to bynajmniej tylko wyrazem jakiegoś skrajnego formalizmu. Zaznaczyć jedynie wypada, że nie oznacza to konieczności wymieniania szczegółowo każdego z dowodów zawnioskowanych w akcie oskarżenia, ale wymagane jest wskazanie ich przynajmniej grupowo, w sposób nie budzący wątpliwości o jakie dowody chodzi. To samo też odnosi się do załączników, które z reguły stanowią zbiór częstokroć bardzo licznych dokumentów. Taka indywidualizacja dowodów to konieczne minimum, aby ze względów gwarancyjnych uznać za prawidłowe wprowadzenie tych dowodów do podstawy dowodowej. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza w tak obszernej dowodowo sprawie jak rozpoznawana.

Brak takiego sprecyzowania w realiach sprawy od razu spowodował reperkusje, które są przedmiotem zarzutu określonego w punkcie IV.9 Słusznie wychwycił to obrońca oskarżonego wskazując zarazem na to, że w trybie art. 394 § 2 k.p.k. ujawniono zeznania oskarżonych J. L.

i J. S. (1) złożone w postępowaniu skarbowym, co pozostaje w sprzeczności z treścią art. 175 k.p.k. Natomiast ujawnienie w tym trybie pism, zapisków oraz notatek urzędowych sporządzonych przez funkcjonariuszy Policji na okoliczności związane z dokonaniem ustaleń co do podrobienia oświadczeń

o przeznaczeniu oleju opałowego i dokonanych analiz uchybia treści art. 174 k.p.k. Doszło bowiem w tym przypadku do niedopuszczalnego zastąpienia zeznań tych funkcjonariuszy treścią pism, zapisków i notatek.

Podnoszony przez obrońcę oskarżonego J. L. brak oceny zeznań świadka L. C. także wskazuje zasadnie na uchybienie treści art. 410 k.p.k. Poprzestanie na przytoczeniu tylko sprawozdawczo fragmentu treści jej zeznań (s. 36 uzasadnienia) i ogólnikowe jedno zdanie ukierunkowane na jedną tylko okoliczność w odniesieniu do grupy świadków, które nie przystaje do całokształtu jej zeznań (s. 37 uzasadnienia) nie daje podstaw do odparcia tego zarzutu.

W tych okolicznościach skoro skarżący wykazali, że w sprawie nie ujawniono określonych dowodów istotnych dla rozstrzygnięcia, bądź uczyniono to sprzecznie z procedurą, przez co doszło do niewyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy, to zarzut naruszenia art. 410 k.p.k. jest jak najbardziej zasadny. Jednocześnie rozpatrzenie tylko tych uchybień było wystarczające do wydania orzeczenia kasatoryjnego. Rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby w zaistniałej sytuacji przedwczesne lub wręcz bezprzedmiotowe (np. co do rażącej niewspółmierności orzeczonej kary) dla dalszego toku postępowania

(art. 436 k.p.k.).

W postępowaniu ponownym należy zatem dążyć do wyeliminowania stwierdzonych uchybień. Nie oznacza to jednak, że pozostałe zarzuty zawarte

w wywiedzionych apelacjach pozostaną obojętne dla przebiegu tego postępowania. Nie ulega wątpliwości, że podstawą prawidłowej oceny dowodów jest zbudowanie pełnej i prawidłowej podstawy dowodowej (art. 410 k.p.k.). Jest to warunek sine qua non dokonania w sprawie prawidłowych ustaleń faktycznych. W uwzględnieniu tych okoliczności w postępowaniu ponownym winno dojść do kompleksowej oceny wyjaśnień oskarżonych J. L. jak i J. S. (1) w konfrontacji zwłaszcza

z zeznaniami świadków L. M. (1) i W. D.. W przypadku świadka L. M. (1) zasadne będzie dokonanie oceny jego depozycji

z uwzględnieniem kryteriów wypracowanych w orzecznictwie co do oceny dowodu z pomówienia. W przypadku pozostałych świadków, którym skarżący zarzucają niewłaściwą ocenę ich zeznań, należy odnieść się do argumentów, które skarżący przytaczają na ich poparcie. Wszystko zaś po to, aby dokonana ocena ich zeznań pozostawała w zgodzie z treścią art. 7 k.p.k. Nie jest też pozbawiony racji argument obrońcy oskarżonego J. L. dotyczący przeprowadzenia rozważań co do oceny karnoprawnego działania tego oskarżonego z art. 56 § 1 k.k.s. przy przyjęciu, że oświadczenia zawierające nieprawdę miały na celu wprowadzenie w błąd organu podatkowego i osiągnięcie celu podatkowego w postaci narażenia podatku akcyzowego na uszczuplenie. Nakłada się na to argumentacja podnoszona przez obrońcę oskarżonego J. S. (1), kwestionująca zrealizowanie przez tego oskarżonego znamion przestępstwa z art. 270 § 1 k.k. Sąd Apelacyjny zwraca uwagę także na potrzebę bardziej zasadniczego podejścia do sytuacji związanych z odczytywaniem zeznań świadków w trybie art. 391 § 1 k.p.k., jak było to np. w odniesieniu do świadka L. M. (2) (k. 6798v). Wprawdzie z treści art. 391 § 2 k.p.k. wynika, że już sam fakt przebywania świadka za granicą upoważnia sąd do skorzystania z przywołanej możliwości odczytania jego zeznań, to jednak nie może się to obejść bez dokonania konstruktywnego ustalenia czy nie mamy w tym przypadku do czynienia

z usuwalną w rozsądnym terminie przeszkodą, np. o charakterze krótkotrwałego tam pobytu. Nie bez znaczenia jest zarazem ocena znaczenia zeznań podlegających odczytaniu dla rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego (oskarżonych). Z tego też względu dążenie do przeprowadzenia bezpośredniego przesłuchania świadka na rozprawie winno towarzyszyć sądowi orzekającemu aż do ostatniego momentu poprzedzającego ostateczne zamknięcie przewodu sądowego (por. wyrok SA w Gdańsku z 9.05.2017 r., II AKa 302/16, LEX nr 2381561, (...)-240).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE