UZASADNIENIE

T. I. (1) w dniu 2 stycznia 2020 roku wytoczył powództwo:

1. przeciwko E. I. i małoletniej T. I. zastąpionej przez przedstawicielkę ustawową E. I. o wydanie lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w P. przy ulicy (...),

2. przeciwko E. I. o zapłatę kwoty 11 250 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty - tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z opisanego wyżej lokalu przez okres 15 miesięcy, tj. od października 2018 roku do grudnia 2019 roku.

Nadto powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej E. I. kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W toku procesu powód rozszerzył roszczenie o zapłatę odszkodowania o kwotę 4 500 złotych, obejmującą okres od stycznia 2020 roku do czerwca 2020 roku, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi:

- od kwoty 750 zł od dnia 11.01.2020r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 750 zł od dnia 11.02.2020r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 750 zł od dnia 11.03.2020r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 750 zł od dnia 11.04.2020r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 750 zł od dnia 11.05.2020r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 750 zł od dnia 11.06.2020r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, że przedmiotowy lokal mieszkalny stanowi jego własność. Pozwana E. I. jest byłą żoną powoda, zaś małoletnia pozwana T. I. (2) jest jego córką. Po rozwodzie, który miał miejsce 6 lat temu, powód wyraził zgodę na zamieszkiwanie pozwanych w przedmiotowym lokalu pod warunkiem pokrywania przez E. I. wszystkich bieżących kosztów utrzymania lokalu. E. I. nie wywiązała się z powyższego zobowiązania. Nie opłacała funduszu remontowego, co wygenerowało zadłużenie na rachunku powoda. Powód wielokrotnie próbował nawiązać w tej kwestii kontakt z pozwaną, jednak bezskutecznie. W związku z tym, pismem z 19 września 2018 roku powód poinformował pozwaną E. I., iż nie wyraża już zgody na dalsze zajmowanie przez nią przedmiotowego lokalu i wezwał ją do uiszczania na jego rzecz kwoty 750 złotych miesięcznie tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu. Wezwanie pozostało bezskuteczne.

Pozwana E. I. w imieniu własnym i małoletniej pozwanej T. I. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości na podstawie art. 5 k.c. W uzasadnieniu podniosła, że podczas postępowania rozwodowego strony uzgodniły, że po rozwodzie pozwana E. I. wraz z trojgiem dzieci stron nadal będzie zamieszkiwać w przedmiotowym lokalu, a mieszkający i pracujący za granicą powód będzie w tym lokalu posiadał jeden pokój, w którym będzie spędzał urlopy. Opłatami strony podzieliły się ustalając, że powód będzie opłacał 1/5 wszystkich opłat, czyli fundusz remontowy. I tak na początku było. W pewnym momencie powód zaprzestał opłacania funduszu nie informując o tym pozwanej. Po powzięciu informacji o powstałym zadłużeniu, pozwana od razu zaczęła je spłacać. Wielokrotne próby nawiązania kontaktu z powodem okazały się bezskuteczne. Zdaniem pozwanej, powód zerwał łączącą strony umowę bez żadnej podstawy i naraża swoje córki, nie tylko pozwaną T. I. (2) ale i pełnoletnią J. I., na pozbawienie dachu nad głową. Pozwana przyznała, że otrzymała wezwanie z 19 września 2018 roku do zapłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu, jednak w jej ocenie treść pisma wskazywała, iż jest ono związane z zadłużeniem lokalu. Z uwagi na to, iż pozwana zaczęła spłacać to zadłużenie, a powód później nie domagał się już opuszczenia lokalu czy zapłaty odszkodowania, pozwana była przekonana, że dla dobra wspólnych dzieci zmienił on swoje stanowisko.

Na rozprawie w dniu 5 listopada 2020 roku, pozwana E. I. oświadczyła, że do 19 grudnia 2020 roku opróżni i wyda powodowi przedmiotowy lokal mieszkalny oraz, iż nie kwestionuje kwoty 750 złotych jako możliwej do uzyskania tytułem czynszu za wynajęcie lokalu mieszkalnego w P..

W toku procesu powód poinformował, iż w przedmiotowym lokalu mieszkalnym aktualnie zamieszkuje również pełnoletnia córka stron, J. I..

Wobec powyższego, na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (tj. Dz.U. z 2020r., poz. 611), postanowieniem z 13 lipca 2020 roku Sąd wezwał do udziału w sprawie o wydanie lokalu mieszkalnego w charakterze pozwanej J. I..

Pozwana J. I. wniosła o oddalenie powództwa.

Pismem z 27 lipca 2020 roku Gmina P. zgłosiła interwencję uboczną po stronie powoda, wnosząc o orzeczenie, iż pozwanym nie przysługuje prawo do lokalu socjalnego.

Sąd ustalił, co następuje:

T. I. (1) jest właścicielem lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w P. przy ulicy (...), dla którego w Sądzie Rejonowym w Piszu prowadzona jest księga wieczysta numer (...). (bezsporne)

Do 2014 roku T. I. (1) i E. I. pozostawali w związku małżeńskim, z którego posiadają troje dzieci, w tym J. I. i małoletnią T. I. (2).

W 2014 roku małżeństwo T. I. (1) i E. I. zostało rozwiązane przez rozwód prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie wydanym w sprawie VI RC 1638/13. W toku sprawy rozwodowej T. I. (1) wyraził zgodę, aby E. I. i ich wspólne dzieci nadal mieszkały w stanowiącym jego własność lokalu mieszkalnym nr (...) przy ulicy (...) w P.. Strony uzgodniły, że T. I. (1) będzie mógł korzystać z jednego pokoju w tym lokalu i w związku z tym będzie opłacał fundusz remontowy, zaś resztę opłat i podatek od nieruchomości ponosiła będzie E. I.. W 2017 roku T. I. (1) przestał w ogóle korzystać z tego lokalu i we wrześniu 2017 roku dokonał ostatniej wpłaty na fundusz remontowy. W związku z brakiem dalszych wpłat, na koncie funduszu remontowego powstało zadłużenie.

Pismem z 19 września 2018 roku T. I. (1) poinformował E. I., iż w związku z zadłużeniem powstałym na koncie funduszu remontowego, nie wyraża już zgody na dalsze zajmowanie przez nią przedmiotowego lokalu mieszkalnego i wezwał ją do uiszczania na jego rzecz kwoty 750 złotych miesięcznie tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu. Pismo powyższe w dniu 1 października 2018 roku zostało doręczone E. I., która od tego momentu sukcesywnie spłaca powstałe zadłużenie.

(dowód: zeznania świadka A. D. k. 112-112v; treść protokołu rozprawy rozwodowej z 28.03.2014r. k. 112v; informacja od zarządcy Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. (...) w P. k. 43-47 wraz z wydrukiem z rachunku bankowego i zestawieniami wpłat k. 48-77; wezwanie do zapłaty odszkodowania z 19.09.2018r. wraz z potwierdzeniem odbioru k. 8-11)

Na dzień orzekania w niniejszej sprawie, w lokalu mieszkalnym nr (...) przy ulicy (...) w P. mieszkała E. I., J. I. i małoletnia T. I. (2). Wymienione nie korzystały i nie korzystają z pomocy społecznej. J. I. jest studentką, natomiast E. I. zatrudniona jest na stanowisku nauczyciela. Do 19 grudnia 2020 roku E. I., J. I. i T. I. (2) przeprowadzą się do wynajętego przez E. I. lokalu mieszkalnego.

(okoliczności bezsporne, dowód: informacja z (...) w P. k. 100; informacja z PUP w P. k. 101)

Sąd zważył, co następuje:

Bezspornym jest, że w dacie wytoczenia niniejszego powództwa powód był i nadal jest właścicielem przedmiotowego lokalu mieszkalnego, zatem przysługują mu wszelkie uprawnienia związane z własnością, włącznie z roszczeniem o wydanie rzeczy , określonym w art. 222 § 1 k.c. Z istoty własności jako prawa podmiotowego i to o charakterze bezwzględnym wynika, że na innych podmiotach, w tym na pozwanych, spoczywa bierny obowiązek nie przeszkadzania właścicielowi w wykonywaniu jego prawa.

Choć pozwanej E. I. nie przysługiwało prawo własności do przedmiotowego lokalu, to będąc żoną właściciela tego lokalu - na podstawie regulacji art. 28¹ k.r.o. – była uprawniona do wspólnego z mężem korzystania z mieszkania, bowiem w polskim systemie prawnym małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny znajduje się pod szczególną ochroną prawną, zaś ustawodawca precyzyjnie określa wzajemne prawa i obowiązki wynikające z pozostawania w związku małżeńskim. Jednym z uprawnień małżonków jest właśnie prawo do wspólnego korzystania z mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Nie ulega wątpliwości, że małżonek korzystający z prawa podmiotowego w oparciu o art. 28¹ k.r.o. traci to uprawnienie, jeżeli ustanie stosunek małżeństwa m.in. na skutek rozwiązania małżeństwa przez rozwód.

W sprawie bezspornie ustalono, że w 2014 roku związek małżeński powoda i pozwanej E. I. został rozwiązany przez rozwód prawomocnym wyrokiem sądu oraz, że od tego czasu pozwana E. I. wraz z córkami stron, za zgodą powoda, nadal zamieszkiwała w przedmiotowym lokalu.

W ocenie Sądu stosunek, jaki wytworzył się pomiędzy stronami od dnia uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, miał charakter stosunku użyczenia, uregulowanego art. 710-719 k.c.

Stosownie do treści art. 715 k.c., jeżeli umowa użyczenia została zawarta na czas nie oznaczony, użyczenie kończy się, gdy biorący uczynił z rzeczy użytek odpowiadający umowie albo gdy upłynął czas, w którym mógł ten użytek uczynić.

W doktrynie ugruntowany jest pogląd, że brak określenia terminu, na jaki umowa została zawarta, przy jednoznacznym określeniu celu, dla którego rzecz została oddana do korzystania, rodzi domniemanie o oznaczonym czasie trwania stosunku, poprzez zdarzenie, jakim jest przeznaczenie jego przedmiotu. W braku oznaczenia w sposób wyraźny lub dorozumiany czasu trwania umowy użyczenia przyjąć należy, że umowa ta, z uwagi na ciągły charakter zobowiązania, wygasa, ilekroć stosunek ten zostanie wypowiedziany przez użyczającego.

Z treści pisma z dnia 19 września 2018 roku, skierowanego przez powoda do pozwanej E. I. (k. 8), wynika, iż powód wypowiedział umowę użyczenia oświadczając, iż nie wyraża zgody na dalsze zamieszkiwanie pozwanych w przedmiotowym lokalu i na tej podstawie wezwał pozwaną do uiszczania na jego rzecz co miesiąc odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu, poczynając od dnia otrzymania przez pozwaną tegoż wezwania, co, jak wynika z załączonego do akt sprawy zwrotnego potwierdzenia odbioru, nastąpiło w dniu 1 października 2018 roku. Stwierdzić zatem należy, iż od dnia 1 października 2018 roku pozwane zajmują przedmiotowy lokal mieszkalny bez tytułu prawnego. Podnoszona przez pozwaną okoliczność, iż u podstaw wypowiedzenia przez powoda umowy legło zadłużenie lokalu powstałe z winy samego powoda a nie pozwanej, nie ma żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Za chybiony uznać należy podniesiony przez pozwaną E. I. zarzut, iż roszczenie powoda stanowi nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 k.c. Wskazać należy, iż w doktrynie i orzecznictwie dominuje bowiem pogląd, iż zastosowanie art. 5 k.c. ma wyjątkowy charakter, co sprawia, że podnosząc zarzut nadużycia prawa z powodu zachowania sprzecznego z zasadami współżycia społecznego należy wskazać, jaka spośród przyjętych w społeczeństwie zasad moralnych została w danej sytuacji naruszona (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1994r., II CRN 127/94 i z dnia 7 maja 2003r., IV CKN 120/01). Nie może bowiem budzić wątpliwości to, że samo wykonywanie uprawnień właściciela nie stanowi nadużycia jego prawa własności. Domniemywa się bowiem, iż korzystający ze swego prawa czyni to w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego (ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa). Dopiero istnienie szczególnych okoliczności może domniemanie to obalić i pozwolić na zakwalifikowanie określonego zachowania jako nadużycia prawa, niezasługującego na poparcie z punktu widzenia zasad współżycia społecznego (zob. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 1948 r., C Prez. 114/48, OSN rok 1948, nr 3, poz. 61 oraz orzeczenia SN: z dnia 18 lipca 1965 r., III CR 147/65, OSPiKA rok 1966, nr 4, poz. 93; z dnia 7 grudnia 1965 r., III CR 278/65, OSNCP rok 1966, nr 7-8 poz. 130; z dnia 26 października 2000 r., II CKN 956/99, OSP rok 2003, nr 3, poz. 35; z dnia 26 lutego 2002 r., I CKN 305/02). Ciężar wykazania tych szczególnych okoliczności spoczywa na osobie (stronie procesu) powołującej się na art. 5 k.c. Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że ochrona własności jest zasadą konstytucyjną i z tej przyczyny należy odrzucić zbyt liberalne stosowanie w tym zakresie klauzuli generalnej określonej w art. 5 k.c., zwłaszcza wobec wprowadzonej przez ustawodawcę regulacji art. 320 k.p.c., który w szczególnie uzasadnionych wypadkach - a więc przede wszystkim, gdy wchodzi w grę uszanowanie zasad współżycia społecznego - pozwala sądowi odroczyć spełnienie przez pozwanego świadczenia objętego żądaniem właściciela. Stanowisku takiemu Sąd Najwyższy dał wyraz m.in. w orzeczeniu z dnia 27 maja 1999r. II CKN 337/98, w którym stwierdził, że zasady współżycia społecznego działając na rzecz osób zajmujących bez tytułu prawnego znajdujący się na nieruchomości budynek nie uzasadniają - także w okolicznościach przemawiających za zapewnieniem tym osobom jak najdalej idącej ochrony - trwałego pozbawienia właściciela uprawnienia do wyłącznego korzystania z budynku (podobnie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1994r., II CRN 127/94, niepubl i z dnia 3 października 2000 r., I CKN 287/00, OSNC 2001, nr 3, poz. 43).

Okoliczności niniejszej sprawy nie uzasadniają wniosku, że na skutek realizowania w niniejszej sprawie uprawnienia właściciela do wydania nieruchomości na podstawie art. 222 § 1 k.c. doszło do nadużycia prawa według art. 5 k.c. Pozwana nie tylko nie wskazała konkretnej zasady, której naruszenie miałoby uzasadniać całkiem wyjątkowe zastosowanie art. 5 k.c., ale i nie dowiodła, by jej przypadek był przypadkiem nader szczególnym, który uzasadniałby pozbawienie właściciela ochrony własności. Zaznaczyć przy tym należy, iż nawet fakt długoletniego zamieszkiwania w nieruchomości nie usprawiedliwia traktowania żądania wydania jej właścicielowi jako sprzecznego z zasadami współżycia społecznego, bowiem nie oznacza to samo w sobie, że pozwani powinni mieć możliwość zamieszkiwania w nim nadal, skoro nie posiadają żadnego tytułu prawnego do lokalu objętego sporem (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 21 listopada 2012 r., I ACa 1065/12, Legalis 721927).

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 222 § 1 k.c. Sąd nakazał pozwanym E. I., J. I. i małoletniej T. I. zastąpionej przez przedstawicielkę ustawową E. I., aby opróżniły i wydały powodowi lokal mieszkalny nr (...) położony w P. przy ulicy (...), przy czym, w oparciu o przepis art. 320 k.p.c., uwzględniając stanowisko pozwanej wyrażone na rozprawie w dniu 5 listopada 2020 roku, spełnienie tego obowiązku Sąd odroczył do dnia 19 grudnia 2020 roku.

Jednocześnie, na podstawie art. 14 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tj. Dz.U. z 2020r., poz. 611), Sąd nie przyznał pozwanym prawa do lokalu socjalnego. Z załączonych do akt sprawy informacji z Powiatowego Urzędu Pracy w P. oraz Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy (...) w P. wynika, iż pozwane nie korzystają z pomocy społecznej, E. I. i J. I. nie są osobami bezrobotnymi, a ponadto, jak wynika z oświadczenia E. I., pozwane mogą zamieszkać w lokalu innym niż dotychczas używany.

Przechodząc do roszczenia powoda o zapłatę odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu, wskazać należy, iż obowiązek pozwanej E. I. względem powoda polegający na uiszczaniu co miesiąc do dnia opróżnienia lokalu odszkodowania, znajduje oparcie prawne w treści art. 18 ust. 1 cytowanej wyżej ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Odszkodowanie, o którym mowa, odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu (art. 18 ust. 2 cyt. ustawy).

Roszczenie powoda o zapłatę odszkodowania ostatecznie obejmowało okres od października 2018 roku do czerwca 2020 roku (k. 86). Poza sporem była wysokość odszkodowania należnego powodowi za każdy miesiąc bezumownego korzystania z przedmiotowego lokalu. Pozwana ostatecznie nie kwestionowała kwoty 750 zł jako możliwej do uzyskania tytułem czynszu za wynajem lokalu mieszkalnego w P. przy ulicy (...) (k. 121).

Wskazać jednak należy, iż we wskazanym przez powoda okresie, w przedmiotowym lokalu oprócz pozwanej E. I. mieszkały również córki stron – J. I. i T. I. (2). Przepisy Kodeksu cywilnego ani wspomniany przepis art. 18 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, nie przewidują solidarnej odpowiedzialności osób korzystających z lokalu bez tytułu prawnego za należne właścicielowi odszkodowanie. Dlatego też roszczenie powoda o zapłatę odszkodowania zasługiwało na uwzględnienie jedynie w 1/3 części.

W konsekwencji, mając na uwadze powyższe, w oparciu o treść art. 18 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz art. 481 § 1 i 2 k.c., Sąd zasądził od pozwanej E. I. na rzecz powoda kwotę 5 250 złotych (będącą wynikiem podzielenia dochodzonej kwoty 15 750 złotych przez 3, tyle bowiem osób bezumownie korzystało z przedmiotowego lokalu w okresie od października 2018 roku do czerwca 2020 roku) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi w sposób wskazany w pkt III. wyroku i oddalił powództwo o zapłatę w pozostałym zakresie.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 100 k.p.c., wobec jedynie częściowego uwzględnienia żądań pozwu i wobec faktu, iż powód domagał się zasądzenia kosztów procesu wyłącznie od pozwanej E. I.. Koszty poniesione przez powoda wyniosły łącznie 5 057 złotych, na co składają się: 200 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu o wydanie lokalu, 1000 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu o zapłatę, 240 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w sprawie o wydanie lokalu i 3 600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w sprawie o zapłatę oraz kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa. Zatem 33,3% ze wskazanej kwoty wynosi 1 684,12 złotych.

Przewodniczący:	sędzia Magdalena Łukaszewicz
Protokolant:	starszy sekretarz sądowy Anita Topa

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE