UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 9 lipca 2020r., sygn. akt VII GNc 284/18 Sąd Okręgowy w Kielcach oddalił jako spóźniony wniosek uprawnionego (...) spółki z o.o. w N. o zasądzenie kosztów postępowania zabezpieczającego.

Sąd Okręgowy wskazał, że w dniu 28 grudnia 2018r. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, na podstawie którego wierzyciel (tj. spółka (...)) wszczął postępowanie zabezpieczające. Koszty tego postępowania Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w B.ustalił postanowieniem z dnia 28 stycznia 2019r. sygn. (...) na kwotę 6462,87 zł. Postanowienie to uprawomocniło się z dniem 18 lutego 2019 r Wierzyciel wniósł o przyznanie mu od dłużnika kosztów postępowania zabezpieczającego, na co składają się ustalone powyżej koszty oraz koszty zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy, analizując poglądy orzecznictwa wyrażone w uchwałach Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1995 r. III CZP 117/95 (OSNC 1995, nr 12, poz. 179) oraz z dnia 14 listopada 2012 t., III CZP 70/12, OSNC 2013/4/46 a także w wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2001 r., II CKN 366/00, "Prawo Bankowe" 2001, nr 4, s. 20 oraz z dnia 9 maja 2002 t, II CKN 639 00, nie publ.), uznał podstawy do zastosowania per analogiam art. 745§2 k.p.c. i przyjął, że wniosek o przyznanie kosztów postępowania zabezpieczającego, powinien być złożony w terminie dwóch tygodni, liczonym od chwili uprawomocnienia się postanowienia komornika o ustaleniu tych kosztów, a brak zachowania tego terminu powoduje sprekludowanie żądania. Termin ten według Sądu w tym przypadku został przekroczony. Żądanie zasądzenia kosztów zostało bowiem złożone w dniu 29 czerwca 2020 r. Skutkowało to oddaleniem wniosku wierzyciela.

Zażalenie na postanowienie w przedmiocie kosztów postępowania zabezpieczającego wniósł uprawniony wierzyciel, domagając się zmiany zaskarżonego orzeczenia poprzez przyznanie od obowiązanego M. P. na rzecz skarżącego kosztów postępowania zabezpieczającego w tym kosztów zastępstwa według norm w postępowaniu odwoławczym.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił naruszenie art. 745§2 k.p.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie i przyjęcie, że istnieje podstawa do zastosowania analogii w sytuacji gdy taka analogia prowadzi do prekluzji a ponadto zarzucił wadliwość przyjęcia, że termin na złożenie wniosku upłynął w tym przypadku w terminie dwóch tygodni, liczonym od chwili uprawomocnienia się postanowienia komornika o ustaleniu tych kosztów, w sytuacji gdy uprawniony nie miał wiedzy w jakiej dacie uprawomocniło się postanowienie komornika. Wierzyciel zwrócił uwagę, że w dniu 8 lutego 2019r. zwrócił się do Komornika o doręczenie odpisu postanowienia z dnia 28 stycznia 2019r. z poświadczeniem prawomocności i uzyskał informację, że postanowienie nie jest prawomocne a odpowiedni odpis postanowienia z poświadczeniem prawomocności komornik prześle uprawnionemu niezwłocznie, odpis taki został doręczony pełnomocnikowi uprawnionego w dniu 19 czerwca 2020r., a ten złożył w dniu 19 czerwca 2020r. wniosek o zasądzenie kosztów. Skarżący powołał się na treść pisma Komornika, które nie zostało jednak złożone w sprawie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Nakaz zapłaty stanowił tytuł zabezpieczenia. Koszty wykonania zabezpieczenia, w tym: opłata komornicza, koszty korespondencji oraz wynagrodzenie pełnomocnika miały charakter celowy. O kosztach postępowania zabezpieczającego sąd rozstrzyga w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie, a o kosztach postępowania zabezpieczającego później powstałych rozstrzyga na wniosek strony sąd, który udzielił zabezpieczenia.( art. 745§1 k.p.c. według tekstu jednolitego obowiązującego w dacie wydania nakazu Dz.U.2018.1360). Norma ta nie reguluje jednak całościowo sytuacji, w której nakaz zapłaty stanowił tytuł zabezpieczenia. W orzecznictwie powołanym przez Sąd pierwszej instancji uznawano, że w sytuacji gdy koszty zabezpieczenia powstały po wydaniu przez sąd nakazu zapłaty, należy stosować w drodze analogii art. 745 § 2 k.p.c. Wprawdzie przepis ten nie wskazuje terminu początkowego jednak w orzecznictwie wskazywano, że termin ten należy liczyć od daty uprawomocnienia się postanowienia Komornika o ustaleniu kosztów postepowania zabezpieczającego. W powołanej przez Sąd pierwszej instancji uchwale Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2012 r. III CZP 70/12 zakwestionowano podstawy do liczenia terminu dwutygodniowego od dnia stwierdzenia prawomocności orzeczenia komornika, zwracając uwagę, że takie stwierdzenie prawomocności: „ ma charakter wyłącznie deklaratywny ( ...), tym bardziej więc bez znaczenia w tym zakresie jest zaopatrzenie postanowienia komornika w biurową wzmiankę o stwierdzeniu prawomocności. Wskazane czynności mogą być i z reguły są dokonywane po długim czasie od uprawomocnienia się orzeczenia. Oczekiwanie na zaopatrzenie postanowienia komornika w biurową wzmiankę o stwierdzeniu prawomocności bądź wydania postanowienia o stwierdzeniu prawomocności prowadziłoby do rozwiązania nieracjonalnego, a ponadto powodowałoby, że bieg wspomnianego terminu rozpoczynałby się od dokonania czynności niemającej żadnego znaczenia prawno-procesowego, albo wprawdzie mającej taki charakter, ale dokonywanej przede wszystkim na potrzeby wykonania orzeczeń z reguły nienadających się do egzekucji, nie zaś w celu otwarcia się terminu do dokonania czynności procesowej, którą w rozpatrywanym przypadku było złożenie wniosku o przyznanie kosztów postępowania zabezpieczającego”.

W orzeczeniu tym zakwestionowano także stanowisko o podstawach do oddalenia wniosku o zwrot kosztów postepowania zabezpieczającego złożonego przed uprawomocnieniem się postanowienia komornika.

Także w doktrynie przyjmuje się, że termin na zgłoszenie wniosku o zasądzenie kosztów postępowania zabezpieczającego powstałych po wydaniu orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie rozpoczyna bieg po uprawomocnieniu się postanowienia komornika o ustaleniu kosztów postępowania zabezpieczającego i wynosi 2 tygodnie (por. Manowska Małgorzata red., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II uwaga Opublikowano: LEX/el. 2020, uwaga 5 do art. 745 k.p.c. ).

Stanowisko o podstawach do odpowiedniego stosowania art. 745§2 k.p.c., w sytuacji w której koszty zabezpieczenia powstały po wydaniu nakazu zapłaty, jest więc jednolite ( z zastrzeżeniem, że dotyczy to spraw, w których nakaz nie został zaskarżony i nie wywołał dalszego postępowania co do istoty sprawy). Niezasadnie więc skarżący kwestionuje podstawy do zastosowania analogii legis.

Skarżący, jako argument za brakiem podstaw do analogii, powołuje się na restrykcyjne konsekwencje niezachowania terminu tj wskazane w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia sprekludowanie zgłoszenia wniosku. W razie zaakceptowania stanowiska, że upływ terminu określonego w art. 745 § 2 powoduje automatyczne wygaśnięcie roszczenia o zwrot kosztów, pod znakiem zapytania stanęłaby jednak zasadność poglądu, że termin ten ma charakter terminu procesowego i podlega przywróceniu na podstawie art. 168 i n. (por. Jakubecki Andrzej red., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom II. Art. 730-1217 uwaga nr 3 do art. 745, Opublikowano: LEX/el. 2019).

Niewątpliwie w powołanym przez Sąd pierwszej instancji wyroku z dnia 9 maja 2002r. II CKN 639/00 Sąd Najwyższy wskazał, że razie uchybienia terminowi roszczenie o zwrot kosztów postępowania zabezpieczającego wygasa i nie może być dochodzone w procesie odszkodowawczym przewidzianym w art. 746 k.p.c. ani w innym postępowaniu. Tak kategoryczne stanowisko o wygaśnięciu prawa do dochodzenia roszczenia związane było jednak z brakiem realizowania uprawnień procesowych w postępowaniu, w którym powstał tytuł zabezpieczenia. Pogląd ten nie dotyczy więc stanu, w którym wierzyciel, w postępowaniu głównym, dochodzi zwrotu kosztów zabezpieczenia tego postępowania. Na gruncie art. 745§2 k.p.c. zarówno orzecznictwo jak i w doktrynie jednolicie wskazywano, że Sąd może na podstawie art. 168 k.p.c. w zw. z art.13 § 2 k.p.c. przywrócić wierzycielowi termin do złożenia wniosku o zasądzenie od dłużnika kosztów postępowania zabezpieczającego, jeżeli uchybienie terminu nastąpiło bez jego winy (vide Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1995 r. III CZP 117/95 OSNC 1995/12/179, oraz: Ereciński Tadeusz (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom IV. Postępowanie rozpoznawcze. Postępowanie zabezpieczające, wyd. V, uwaga nr 6 Opublikowano: WK 2016 ). Także w powołanym wyżej komentarzu pod red. Małgorzaty Manowskiej, wskazano, że termin z art. 745§2 k.p.c. to termin ustawowy, przywracalny na zasadach ogólnych ( uwaga nr 8 do art. 745 ). Zwrócić należy uwagę, że nawet z powołanego przez Sąd Okręgowy orzecznictwa wynika, że nie ma zastosowania w tej sytuacji art. 109k.p.c. Art. 745 § 2 k.p.c. wyznacza bowiem inny niż art. 109 k.p.c. termin do zgłoszenia wniosków o przyznanie tych kosztów ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2002r. II CKN 639/00). Jeżeli więc stosuje się analogię do art. 745§2 k.p.c. to w sposób pełny, a w więc z możliwością przywrócenia wskazanego tam terminu.

Okoliczności przywołane przez wierzyciela w zażaleniu mające wskazywać na brak możliwości oceny daty uprawomocnienia się postanowienia komornika z dnia 28 stycznia 2019r., oraz podstawy do oczekiwania przez pełnomocnika na informację komornika, nie mają więc wpływu na rozpoczęcie biegu terminu do złożenia wniosku o zasądzenie kosztów postępowania zabezpieczającego, mogą być jednak podstawą do złożenia wniosku o przywrócenie terminu. Gdy strona twierdzi, że nie uchybiła terminowi do wniesienia środka prawnego i zaskarża postanowienie uznające, że doszło do uchybienia terminu - to termin przewidziany w art. 169 § 1 k.p.c. biegnie dla niej dopiero od chwili doręczenia postanowienia sądu drugiej instancji oddalającego zażalenie, wydanego na posiedzeniu niejawnym, albowiem to wówczas dopiero dowiedziała się o uchybieniu terminowi (zob. orzeczenia SN: z dnia 15 czerwca 1957 r., 2 CZ 123/57, NP 1958 nr 3 s. 116, OSP 1959, Nr 3, poz. 71, z dnia 14 kwietnia 1966 r. II CR 34/66, nie publ.; z dnia 6 sierpnia 1986 r., II CZ 87/86, OSNCP 1987, Nr 11, poz. 178; z dnia 13 lutego 1987 r., III CZP 4/87, OSNCP 1988, nr 2-3, poz. 35; z dnia 2 września 1993 r., II CRN 83/93, LEX nr 293287 , z dnia 23 lutego 2005 r. III CZ 124/04 LEX nr 1503156 i z dnia 17 listopada 2016r., IV CZ 69/16 , LEX nr 2180102).

W orzecznictwie przyjmowano ponadto, że jeżeli czynność procesowa została podjęta przez stronę po upływie ustawowego terminu, to wydanie orzeczenia uwzgledniającego bezskuteczny wniosek o zasądzenie kosztów nie jest prawidłowe (por. postanowienia Sądu Najwyższego Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2010 r. II CZ 50/10, z dnia 22 kwietnia 2010 r. II CZ 3/10 LEX nr 1360233 oraz z dnia 30 sierpnia 2001 r., II CKN 116/01, niepubl.).

W przypadku złożenia wniosku o zasądzenie kosztów postępowania zabezpieczającego po terminie ustawowym nie ma więc podstaw do merytorycznego jego rozpoznania, jednak przepisy procedury nie wskazują jednocześnie na podstawy do odrzucenia takiego wniosku. Oddalenie takiego wniosku nie uchyla jednak możliwości ponownego rozpoznania w wypadku przywrócenia terminu na podstawie art. 359§1 k.p.c. Rozstrzygnięcie o kosztach nie stanowi bowiem orzeczenia kończącego postępowania w sprawie. Wymagać to będzie jednak ponownego złożenia wniosku.

SSA Paweł Rygiel SSA Sławomir Jamróg SSO (del.) Izabella Dyka

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE