UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 4 kwietnia 2019 r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. wniosła przeciwko S. S. o zapłatę kwoty 24 938,20 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych liczonymi od kwot:

15 768,46 zł od dnia 31 października 2018 r. do dnia zapłaty;

- 389,31 zł od dnia 1 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty;

- 1434,67 zł od dnia 12 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty;

- 6525,79 zł od dnia 15 marca 2019 r. do dnia zapłaty

- 819,97 zł od dnia 4 kwietnia 2019 r. do dnia zapłaty

oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Powódka dochodzi od pozwanego należności z tytułu nieopłaconych faktur za sprzedane pozwanemu towary, karty umownej w kwocie 6525,79 zł za częściowe niewywiązanie się pozwanego z umowy sprzedaży pszenicy oraz kwoty 819,97 zł tytułem odsetek za opóźnienie w zapłacie faktury VAT. Nakazem zapłaty z dnia 12 kwietnia 2019 r. Sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Pozwany wniósł sprzeciw od ww. nakazu zapłaty, zaskarżając nakaz w całości, wnosząc o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. Pozwany zakwestionował żądanie powódki, podnosząc, iż wykonał umowę w sposób prawidłowy, zaś to z winy powódki doszło do zwrotu jednego transportu zboża, czym bezpodstawnie obciążono pozwanego karą umowną.

W toku procesu strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. sprzedawała S. S., prowadzącemu gospodarstwo rolne, części do maszyn rolniczych. Z tego tytułu powódka 30 maja 2018 r. wystawiła na pozwanego fakturę VAT nr (...) na kwotę 39.380,04 zł brutto z terminem płatności do dnia 3 września 2018 roku.

Bezsporne, a nadto dowód:

- faktura VAT k. 58-61.

Dnia 6 czerwca 2018 r. pozwany zawarł z powódką umowę nr (...), na mocy której strony oświadczyły, że pozwany zobowiązany jest zapłacić powódce kwotę 39.380,04 zł tytułu ww. faktury VAT nr (...) (§ 1 ust. 1).

Pozwany nadto oświadczył, że będzie w posiadaniu 75 ton pszenicy spełniającej kryteria określone w § 2 ust. 1 niniejszej umowy, po jego wyprodukowaniu ze zbiorów 2018. Pozwany zobowiązał się sprzedać 75 ton, +/-5% w opcji powódki, z pszenicy opisanej w ustępie 2 do dnia 15 sierpnia 2018 r., przy czym cena stanowić będzie cenę rynkową określoną w oparciu o cenę skupu 1 tony pszenicy obowiązującej w dniu sprzedaży w Magazyn (...) Sp. z o.o. P., pomniejszoną o realny koszt transportu, tak aby uzyskać przychód minimum 40 000 zł plus odsetki za nieterminową zapłatę należności, pozwalający na zaspokojenie jego zobowiązań względem powódki. Pozwany zobowiązał się z przychodów ze sprzedaży pszenicy opisanej w zdaniu pierwszym, zaspokoić zobowiązania opisane w ustępie 1.

Strony postanowiły, że przychody pozwanego ze sprzedaży pszenicy opisanej w ustępie 2 w pierwszej kolejności przeznaczone zostaną na zaspokojenie zobowiązań wobec powódki opisanych w ustępie 1. Strony zgodnie postanowiły, że jeżeli pozwany otrzyma ofertę zakupu pszenicy za cenę wyższą niż określona w ustępie 3, zobowiązany jest przedstawić powódce tę ofertę i powódka może w terminie 7 dni od otrzymania tej oferty kupić pszenicę na warunkach wynikających z tej oferty, poprzez złożenie oświadczenia o skorzystaniu z tej oferty. Jeżeli powódka nie skorzysta z uprawnienia opisanego w zdaniu poprzednim, to pozwany uprawniony będzie zawrzeć umowę z osobą, która złożyła mu ofertę, ale pod warunkiem zawarcia z powódką umowy przelewu wierzytelności z umowy, która ma być zawarta w celu zaspokojenia zobowiązania opisanego w ustępie 1, w zakresie należności głównej i odsetek, przy czym pozwany zostanie zwolniony ze zobowiązania wobec powódki dopiero z chwilą zapłaty całej należności przez osobę, która zakupiła pszenicę (ust. 5).

W przypadku niewywiązania się przez pozwanego ze zobowiązań określonych w niniejszej umowie, przez co strony rozumieją brak sprzedaży na rzecz powódki, brak wydania pszenicy na rzecz powódki oraz sprzedaż pszenicy z naruszeniem postanowienia ustępu 5, zobowiązany on będzie do zapłaty na rzecz powódki kary umownej stanowiącej 30% zobowiązania określonego w ustępie 1 wyliczonego w oparciu o cenę sprzedaży określoną w ustępie 3 na dzień 15 sierpnia 2018 r. Jeżeli szkoda powódki przewyższy wysokość kary umownej będzie ona uprawniona do dochodzenia odszkodowania uzupełniającego (§1 ust. 6).

Przedmiot sprzedaży miał spełniać następujące kryteria jakościowe:

-wilgotność: baza 14,5%;

- zanieczyszczenia nieużyteczne: 2%;

- białko: 12,5%

- gęstość: baza 77kg/hi

Towar jakości handlowej, o typowym zapachu i kolorze, wolny od szkodników. W przypadku stosowania na towarze jakichkolwiek zabiegów chemicznych pozwany zobowiązany był poinformować o tym fakcie powódkę przed rozpoczęciem realizacji, ilość i jakość miała zostać stwierdzona na rozładunku.

W przypadku sporu pomiędzy stronami czy przedmiot sprzedaży spełnia kryteria określone w ustępie 1, powódka przekaże próbkę do analizy, która zostanie wykonana przez instytucję uznaną przez (...). Strony zgodnie postanawiają, że uznają wyniki takiej analizy za wiążące i strona, która przegrała spór zobowiązana jest ponieść koszty jej wykonania. Do czasu wydania powódce przedmiotu sprzedaży, pozwany miał go monitorować oraz na wezwanie powódki wydać jego próbki oraz świadectwo pochodzenia (§2).

Strony postanowiły, że cenę stanowi cena opisana w § 1 ust. 3 niniejszej umowy.

Płatność za przedmiot sprzedaży następować miała w terminie 14 dni od daty otrzymania przez powódkę oryginału faktury, przy czym część ceny sprzedaży do kwoty zobowiązań wobec powódki z tytułu opisanego w § 1 ust. 1 niniejszej umowy na dzień zawarcia umowy sprzedaży zaspokojona zostanie poprzez potrącenie wzajemnych wierzytelności. Zapłata w pieniądzu następować będzie przelewem bankowym (§3).

Odbiór towaru nastąpić miał po uprzednim uzgodnieniu terminu (§4).

Pozwany miał zabezpieczyć próbę towaru będącego przedmiotem umowy. Próba o masie 1 kg miała być przechowywana przez 6 miesięcy od daty wydania towaru powódce w szczelnie zamkniętym worku foliowym, w warunkach chroniących ją przed uszkodzeniem. Pozwany miał udostępnić próbę na żądanie powódki. Pozwany zobowiązał się do zachowania zasad dobrej praktyki rolnej i wymagań prawnych dotyczących bezpieczeństwa towaru będącego przedmiotem umowy.

Dowód:

- umowa z dnia 6 czerwca 2018 r. k. 167-168;

- zeznania świadka M. B. k. 139v.-140;

- zeznania prezesa powódki G. C. k. 262-262v.;

- zeznania pozwanego S. S. k. 262v-263.

Powódka w toku dalszej współpracy tron wystawiła na rzecz pozwanego szereg faktur VAT w związku ze sprzedażą na jego rzecz części do maszyn rolniczych:

- dnia 27 czerwca 2018 r. fakturę VAT nr (...) na kwotę 8634,23 zł brutto;

- dnia 27 czerwca 2018 r. fakturę VAT nr (...) na kwotę 2041,54 zł brutto;

- dnia 16 lipca 2018 r. fakturę VAT nr (...) na kwotę 1956,78 zł brutto;

- dnia 23 lipca 2018 r. fakturę VAT nr (...) na kwotę 205,90 zł brutto;

- dnia 26 lipca 2018 r. fakturę VAT nr (...) na kwotę 1267,74 zł brutto;

- dnia 31 lipca 2018 r. fakturę VAT nr (...) na kwotę 1073,37 zł brutto;

- dnia 8 sierpnia 2018 r. fakturę VAT nr (...) na kwotę 1899,40 zł brutto;

- dnia 24 sierpnia 2018 r. fakturę VAT nr (...) na kwotę 389,31 zł brutto;

- dnia 28 sierpnia 2018 r. fakturę VAT nr (...) na kwotę 1013,42 zł brutto;

- dnia 14 września 2018 r. fakturę VAT nr (...) na kwotę 1843,91 zł brutto;

- dnia 21 września 2018 r. fakturę VAT nr (...) na kwotę 61,99 zł brutto;

Bezsporne, a nadto dowód:

- faktury VAT k. 26, 30, 32, 35, 37, 39, 41, 43, 45, 47, 50, 56, 57, 58-61;

- dokumenty WZ k. 27-29, 31, 33-34, 36, 38, 40, 42, 44, 46, 48-49, 51;

- zeznania świadka M. B. k. 139v.-140;

- zeznania świadka A. S. k. 249-250;

- zeznania prezesa powódki G. C. k. 262-262v.;

- zeznania pozwanego S. S. k. 262v-263;

Aneksem z dnia 18 października 2018 r. strony postanowiły o rozwiązaniu umowy nr (...) z dnia 6 czerwca 2018 r. i zawarciu w jej miejsce umowy sprzedaży nr (...) z dnia 18 października 2018 r., przedmiotem której była sprzedaż przez pozwanego na rzecz powódki 75 ton pszenicy +/- 5 % w opcji A., ze zbiorów 2018 (zwanych w dalszej części umowy „przedmiotem sprzedaży”). Termin odbioru ustalono do dnia 31 października 2018 r. Zaś odbiór nastąpić miał w gospodarstwie pozwanego (§1).

Strony zgodnie postanowiły, że przedmiot sprzedaży ma spełniać następujące kryteria

jakościowe:

- wilgotność max. 14,5%;

- zanieczyszczenia użyteczne max 6%;

- zanieczyszczenia nieużyteczne max 2%;

- gęstość min 77kg/hl;

- białko min 12,5%;

- liczba opadania min 250s.

Towar jakości handlowej, o typowym zapachu i kolorze, wolny od szkodników. W przypadku stosowania na towarze jakichkolwiek zabiegów chemicznych pozwany zobowiązany był poinformować o tym fakcie powódkę przed rozpoczęciem realizacji. Do czasu wydania powódce przedmiotu sprzedaży, pozwany będzie go monitorował oraz na wezwanie powódki wyda jego próbki oraz świadectwo pochodzenia (§2).

Strony postanowiły, że cena za przedmiot sprzedaży pszenicy wynosi 830 zł za tonę plus podatek VAT. Płatność za przedmiot sprzedaży następować miała w terminie 14 dni od daty otrzymania przez powódkę oryginału faktury. Zapłata następować miała przelewem bankowym (§3).

Strony w § 4 umowy postanowiły, że pozwany zobowiązany będzie wydać powódce przedmiot sprzedaży, niezależnie od zaistnienia niezależnych od niego przyczyn utrudniających lub uniemożliwiających wytworzenie przez niego samodzielnie przedmiotu sprzedaży i nie zwalniając go one z obowiązku wykonania zobowiązania. Pozwany mógł wydać powódce przedmiot umowy, który sam zakupił z zastrzeżeniem, iż spełnia kryteria jakościowe określone w § 2 ust. 1 lub 3 ust. 1 umowy.

Strony postanowiły, że ocena wykonania zobowiązania co do ilości i jakości wydanego przedmiotu sprzedaży dokonywana będzie w oparciu o wagę ustaloną przy rozładunku (ust. 3). W przypadku niewywiązania się przez pozwanego ze zobowiązania określonego w §1 w terminie, zobowiązany on będzie do zapłaty na rzecz powódki kary umownej stanowiącej iloczyn 30% ceny sprzedaży określonej w § 3 ust. 1 niniejszej umowy oraz ilość ton, których dotyczy niewykonanie zobowiązania. Jeżeli szkoda powódki przewyższyłaby wysokość kary umownej była ona uprawniona do dochodzenia odszkodowania uzupełniającego (§4).

Strony w § 5 umowy postanowiły, że jeżeli pozwany nie wykona zobowiązania do wydania przedmiotu sprzedaży w terminie określonym w § 1 ust. 2 niniejszej umowy to zobowiązany będzie do zapłaty na naprawienie szkody poniesionej przez powódkę.

Postanowiły, że jeżeli powódka nie wykona zobowiązania do zapłaty w terminie określonym w § 3 ust. 2 niniejszej umowy to zobowiązana będzie do zapłaty na naprawienie szkody poniesionej przez pozwanego.

Pozwany w § 6 umowy zobowiązany został do zabezpieczenia próby towaru będącego przedmiotem umowy. Próba o masie 1kg miała być przechowywana przez 6 miesięcy od daty wydania towaru powódce w szczelnie zamkniętym worku foliowym, w warunkach chroniących ją przed uszkodzeniem. Pozwany miał udostępnić próbę na żądanie powódki.

Pozwany gwarantował, że płody rolne określone umową spełniają wymogi Dobrej Praktyki Rolniczej. Wykonywane zabiegi agrotechniczne były zgodne z cyklem rozwojowym rośliny oraz zaleceniami producentów nawozów i środków ochrony roślin.

Sprzedający oświadczył, że:

- sprzedawane płody rolne nie są w okresie karencji środków chemicznych

- płody rolne są wolne ód zanieczyszczeń fizycznych i biologicznych

- prowadzi ocenę zagrożenia począwszy od momentu siewu aż do zbiorów włącznie z magazynowaniem

- Przechowuje płody rolne zgodnie z zasadami Dobrej Praktyki Rolniczej, w magazynie wolnym od szkodników, zabezpieczonym przed dostępem zwierząt, a zwłaszcza gryzoni, ptaków i owadów (§6).

Dowód:

- aneks z dnia 18 października 2018 r. k. 169;

- umowa z dnia 18 października 2018 r. k. 55;

- zeznania świadka M. B. k. 139v.-140;

- zeznania pozwanego S. S. k. 262v-263;

Pozwany dnia 24 października 2018 r. wydał powódce 75 ton pszenicy pochodzącej ze zbiorów z jego gospodarstwa rolnego w roku 2018. Transport pszenicy odbył się w tym samym dniu trzema tirami.

Tego samego dnia powódka zwróciła pozwanemu 25 920 kg pszenicy pozwanemu, podając jako przyczynę zwrotu ujawnienie w jednym z transportów robactwa /rozkruszka/.

Dowód:

- dokumenty WZ k. 53;

- zeznania świadka M. B. k. 139v.-140;

- zeznania świadka A. S. k. 249-250;

- zeznania pozwanego S. S. k. 262v-263;

Dnia 27 listopada 2018 r. powódka wystawiła na rzecz pozwanego fakturę VAT nr (...) na kwotę 1434,67 zł tytułem transportu pszenicy, na trasie W.-S..

Dowód:

- faktura VAT k. 52.

Dnia 10 grudnia 2018 r. pozwany wystawił na rzecz powódki fakturę VAT nr (...) na kwotę 43 609,86 zł brutto, tytułem sprzedaży pochodzącej ze zbiorów w roku 2018 pszenicy ozimej w ilości 50,04 ton, przy cenie 830 zł netto/t, z terminem płatności do dnia 17 grudnia 2018 r.

Dowód:

- faktura VAT k. 56.

Dnia 19 grudnia 2018 r. powódka oświadczyła o kompensacie płatności przysługującej pozwanemu, potrącając wierzytelność powódki z tytułu faktur VAT (...) w kwocie 39380,04 zł oraz (...) w kwocie 4229,82 zł z wierzytelnością pozwanego wynikającą z faktury VAT (...) w kwocie 43 609,896 zł, wobec czego do zapłaty z faktury VAT (...) pozostała kwota 4404,41 zł.

Dowód:

- oświadczenie o kompensacie k. 62;

Dnia 31 grudnia 2018 r. powódka wystawiła na rzecz pozwanego notę obciążeniową nr (...) na kwotę 819,97 zł tytułem ustalonych odsetek za opóźnienie w zapłacie kwoty 39 380,04 zł wynoszące 80 dni.

Dowód:

- nota obciążeniowa k. 63;

Pismem z dnia 5 marca 2019 r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty w terminie 7 dni łącznej kwoty 24 938,20 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych liczonymi od kwot:

- 15 768,46 zł od dnia 31 października 2018 r. do dnia zapłaty;

- 389,31 zł od dnia 1 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty;

- 1434,67 zł od dnia 12 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty,

wskazując, iż należność ta wynika z wystawionych na rzecz pozwanego faktur VAT na rzecz pozwanego, noty księgowej oraz z kary umownej w kwocie 6252,79 zł z dnia 18 października 2018 r. co do dostarczenia 24,96 ton pszenicy.

Dowód:
- pismo z dnia 5 marca 2019 r. k. 64;

- dowód nadania k. 65;

- wydruk śledzenia k. 66-67.

Stan faktyczny sąd ustalił w oparciu o dokumenty prywatne złożone przez powódkę. Strony nie kwestionowały autentyczności wskazanych wyżej dokumentów, częściowo wyciągając odmienne wnioski. Sąd bazował na zeznania przesłuchanych w sprawie świadków i stron w zakresie, w jakim znajdowały one potwierdzenie w wiarygodnym materiale dowodowym. Świadkowie zawnioskowani przez strony są bezpłodni, tj. zawodowo lub rodzinnie związani ze stronami – świadek M. B. jest pracownikiem powódki , świadek A. S. jest bratem pozwanego, razem z pozwanym prowadzi gospodarstwo rolne. Zatem ich zeznań nie można ocenić jako obiektywne, w szczególności tyczy się to oceny zeznań brata pozwanego, który w sposób oczywisty solidaryzuje się z pozwanym, a nawet redagował w jego imieniu treść sprzeciwu od nakazu zapłaty, o czym oświadczył pozwany na ostatniej rozprawie. Pomocniczo sąd opierał się także na dowodzie z przesłuchania stron, tj. w takim zakresie, w jakim zeznania prezesa powódki lub pozwanego znajdowały potwierdzenie w pozostałym wiarygodnym materiale dowodowym.

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie powódki okazało się częściowo zasadne.

W świetle poczynionych ustaleń faktycznych współpraca stron polegała na tym, że pozwany zakupywał u powódki części do maszyn rolniczych, z tytułu których powódka wystawiał na pozwanego szereg faktur VAT. Roszczenie powódki w tym zakresie znajduje swoją podstawę prawną w art. 535 k.c. Faktury z tytułu sprzedanych pozwanemu części rolniczych, wysokość ceny, nie budziła wątpliwości sądu, ani też nie była przedmiotem sporu. Sprzedane i wydane pozwanemu części znajdują nadto potwierdzenie w dokumentach WZ. Wyliczenia powódki przedstawione w pozwie są w tym zakresie poprawne, korespondują ze zgromadzonym materiałem dowodowym.

Z kolei pozwany z tytułu dostarczonego powódce zboża, pochodzącego ze zbiorów z roku 2018 wystawił na powódkę fakturę z dnia 10 grudnia 2018 r. nr 12/1/18 na kwotę 43 609,86 zł brutto. Dotyczy ona niezakwestionowanej przez powódkę pszenicy ozimej w ilości 50,04 ton, przy cenie 830 zł netto za tonę. Pszenica objęta ww. fakturą została dostarczona trzema tirami transportem wykonanym w dniu 24 października 2018 roku i w świetle poczynionych ustaleń pochodzi z jednego zbioru dokonanego przez pozwanego w 2018 r. Przy czym pszenica w jednym z tirów, w ilości 25 920 kg, została przez powódkę zakwestionowana i zwrócona pozwanemu do jego gospodarstwa w Wierzchnie. Jako przyczynę zwrotu podano ujawnienie w niej rozkruszka.

W ocenie sądu, wbrew przyjętemu w niej nazewnictwu, umowę z dnia 18 października 2018 roku zatytułowanej jako umowa sprzedaży, należało zakwalifikować jako umowę kontraktacji, albowiem pozwany jako producent rolny zobowiązał się wytworzyć i dostarczyć powódce pszenicę pochodzącą ze zbiorów w roku 2018 w ilości 75 ton (+/- 5%), a powódka zobowiązała się ją odebrać i zapłacić umówioną cenę. Stosownie zaś do treści art. 613 § 1 k.c. przez umowę kontraktacji producent rolny zobowiązuje się wytworzyć i dostarczyć kontraktującemu oznaczoną ilość produktów rolnych określonego rodzaju, a kontraktujący zobowiązuje się te produkty odebrać w terminie umówionym, zapłacić umówioną cenę oraz spełnić określone świadczenie dodatkowe, jeżeli umowa lub przepisy szczególne przewidują obowiązek spełnienia takiego świadczenia. Bezsporne było przy tym, że ww. umowa poprzedzona była inną umową z dnia 6 czerwca 2018 roku, jednak na podstawie aneksu z dnia 18 października 2019 roku – rozwiązaną przez strony i zastąpioną omawianą umową „sprzedaży” z tej samej daty.

W świetle zgromadzonego materiału dowodowego roszczenie pozwanego z tytułu ceny za pszenicę objętą wspomnianą fakturą zostało objęte oświadczeniem o potrąceniu, w drodze dwóch dokumentów kompensat. To jest na poczet wcześniej wymagalnej faktury VAT w kwocie 39.380,04 zł (k. 58-61), która nie była objęta niniejszym pozwem. A nadto w części z należnością z faktury z dnia 27 czerwca 2018 r. na kwotę 8634,23 zł brutto (k. 26, 57), z której po dokonanej kompensacie (k. 62) do zapłaty pozostała kwota 4404,41 zł, m.in. dochodzona niniejszym pozwem. Prawidłowość wyliczeń wskazanych w pozwie nie budzi wątpliwości sądu i nie była przedmiotem sporu. Podobnie jak wyliczenie kwoty odsetek za opóźnienie ujęte w nocie obciążeniowej z dnia 31 grudnia 2018 r. (kwota 819,97 zł).

Powódka dochodziła w niniejszym procesie również kary umownej w kwocie 6.525,79 zł przewidzianej w § 4 umowy stron z dnia 18 października 2018 roku. Stanowiła ona iloczyn kwoty 261,45 zł i 24,96 t pszenicy, co do której to ilości pozwany miał nie wywiązać się z umowy stron. Umowa stron zawiera w § 4 ust. 4 postanowienie, że w przypadku niewywiązania się przez pozwanego ze zobowiązania określonego w §1 umowy w terminie, zobowiązany on był do zapłaty na rzecz powódki kary umownej stanowiącej iloczyn 30% ceny sprzedaży określonej w § 3 ust. 1 niniejszej umowy oraz ilość ton, których dotyczy niewykonanie zobowiązania. Postanowienie umowy przewidujące karę umowną wprost odsyła do

§1 umowy , dotyczący sprzedaży przez pozwanego na rzecz powódki 75 ton pszenicy +/- 5 % w opcji A., ze zbiorów 2018 z terminem odbioru do dnia 31 października 2018 r.z gospodarstwa pozwanego.

Bezsporne było, że pozwany wydał tak określony przedmiot umowy w dniu 24 października 2018 roku, a więc w zakreślonym umową terminie. W świetle ustalonego stanu faktycznego, zgodnie z którym powódka zwróciła pozwanemu tego samego dnia jeden z trzech tirów z pszenicą, powołując się na ujawnienie w nim rozkruszka, Sąd uznał, że powódka w niniejszym procesie w nie wykazała, iżby była uprawniona do naliczenia pozwanemu kary umownej, o której mowa w ust. 4 § 4 umowy. Z kolei pozwany wywodził niezasadność naliczenia kary z tego względu, iż dostarczył umówioną ilość pszenicy w terminie, zboże oczekiwało do odbioru w jego gospodarstwie. Zakwestionował okoliczność, że pszenica w jednym z tirów była zanieczyszczona robactwem.

Odpowiedzialność kontraktowa może mieć charakter obiektywny, to jest opierać się jedynie na fakcie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, ale też może być ukształtowana w ten sposób, że warunkiem jej powstania jest wystąpienie po stronie dłużnika okoliczności subiektywnej - winy. Kodeks cywilny przyjął w zasadzie drugie z tych rozwiązań. Wskazuje na to treść art. 472 k.c., z którego wynika, że z zastrzeżeniem odmiennych postanowień ustawy lub czynności prawnej dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności. Stosownie zaś do art. 476 k.c. dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Nie dotyczy to wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Zarówno w piśmiennictwie, jak i judykaturze przyjmuje się, że zakres odpowiedzialności z tytułu kary umownej pokrywa się w pełni z zakresem ogólnej odpowiedzialności dłużnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (art. 471 k.c.). Argumentuje się przy tym, że wynika to zarówno z celu kary umownej, jak i umiejscowieniu przepisów normujących karę umowną. Przepisy art. 472 i 476 k.c. mają charakter względnie obowiązujący, dopuszczają bowiem możliwość odmiennych postanowień w ustawie, jak i czynności prawnej. Odmienne postanowienia umowne mogą, stosownie do treści art. 472 k.c., modyfikować granice i zasadę odpowiedzialności dłużnika. Zgodnie bowiem z treścią art. 473 § 1 k.c., dłużnik może przez umowę przyjąć odpowiedzialność za niewykonanie zobowiązania z powodu oznaczonych okoliczności (niezawinionych). W piśmiennictwie podkreśla się jednak, że zamiar stron rozszerzenia odpowiedzialności za niewykonanie zobowiązania powinien wynikać z umowy w sposób niewątpliwy. Trudno bowiem przyjmować, że w każdym wypadku, gdy strony umawiają się o osiągnięcie określonego rezultatu, rozszerzają tym samym odpowiedzialność za szkody wynikłe z jego nieuzyskana poza granice winy. Nie można bowiem powoływać się tylko na potrzebę zapewnienia lepszej pozycji wierzycielowi, gdyż zgodnie z ogólną regułą prawo zobowiązań musi uwzględniać słuszne interesy obu stron stosunku obligacyjnego. Również Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 21 grudnia 1974 r., III CZP 31/74, OSNCP 1975, z. 9, poz. 128, zajął stanowisko, że rozszerzenie odpowiedzialności na podstawie art. 473 § 1 k.c. musi być w umowie wyraźnie przewidziane. Wprawdzie dotyczyło to interpretacji odpowiedzialności w świetle treści art. 471 k.c. w związku z art. 473 § 1 k.c. w odniesieniu do umowy agencyjnej, ale jak to podniesiono wyżej, przepis art. 476 k.c. ma zastosowanie również do odpowiedzialności z tytułu kary umownej, a zatem należy przyjąć, że i rozszerzenie tej odpowiedzialności na podstawie art. 473 § 1 k.c. musi być wyraźnie przewidziane w postanowieniach umownych dotyczących kary.

Należy przyjąć, że kara umowna została zastrzeżona na zasadach ogólnych, a więc brak winy po stronie pozwanego zwalnia go z odpowiedzialności za naruszenie terminu.

Wskazać należy, że zastrzeżenie kary umownej ułatwia wierzycielowi realizację jego uprawnień z tytułu niewykonania lub nienależytego zobowiązania (roszczeń odszkodowawczych), ponieważ może on dochodzić jej zapłaty bez względu na wysokość poniesionej szkody. Postanowienie art. 483 § 1 k.c., iż "naprawienie szkody" może nastąpić przez zapłatę określonej sumy, oznacza jedynie tyle, że zastrzeżona kara umowna ma zrekompensować wszelkie niedogodności, jakie dotykają wierzyciela, a ich przyczyną jest niewykonanie lub nienależyte wykonanie świadczenia głównego. Sąd w pełni podziela stanowisko Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2006 r. sygn. akt I CK 247/05, LEX nr 346091, który wskazał, że kara umowna jest rodzajem odszkodowania za nienależyte wykonanie umownego zobowiązania niepieniężnego i jeżeli strony nie postanowiły inaczej, zastępuje to odszkodowanie. Należy się wierzycielowi, nawet jeśli nie poniósł żadnej szkody.

Kara umowna, wbrew swojej nazwie, nie stanowi kary sensu stricto, jest bowiem zastrzeżoną przez strony umowy sankcją cywilnoprawną, ustalaną na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Można uznać, iż kara umowna jest swoistym odszkodowaniem, a to dlatego, iż zgodnie z art. 483 k.c. ma ona na celu „naprawienie szkody”. Kara umowna pełni ponadto rolę stymulacyjną i represyjną. Klauzula umowna, zobowiązująca jedną ze stron do zapłaty określonej kwoty, w przypadku zaistnienia określonych okoliczności, zdejmuje z wierzyciela obowiązek udowodnienia rozmiarów faktycznej szkody. Stanowi to dodatkowy czynnik mobilizujący dłużnika do wykonania zobowiązania.

Odpowiedzialność z tytułu kary umownej jest odpowiedzialnością kontraktową, czyli odpowiedzialnością za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania wynikającego z umowy (kontraktu). Dlatego dłużnik zobowiązany do zapłaty kary umownej może się bronić stwierdzeniem, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 1968 r., sygn. II CR 419/67).

Wprawdzie Sąd Najwyższy w wyroku o sygn. II CSK 331/12 w zdaniu ostatnim tezy wypowiada się, że: „ kara umowna natomiast może być zastrzeżona w kontrakcie zarówno za zwłokę jak i tzw. opóźnienie proste, polegające na niespełnieniu świadczenia w oznaczonym terminie, a w wypadku nieoznaczenia - po wezwaniu dłużnika przez wierzyciela do wykonania. W wypadku kary umownej za opóźnienie chroniony jest szczególny interes wierzyciela polegający na terminowym wykonaniu zobowiązania, istotny zwłaszcza w tzw. zobowiązaniach terminowych. Brak podstawy dla nakładania na strony obowiązku wskazywania w umowie, zastrzegającej karę umowną za opóźnienie, dodatkowych okoliczności (przyczyn) opóźnienia, które miałyby wystąpić po stronie dłużnika, zatem ich wprowadzenie zależy od woli stron.” Lecz należy rozwinąć tą tezę i uzupełnić o treść uzasadnienia tego wyroku, gdzie Sąd Najwyższy pisze: „Podkreślić jednak należy, że obowiązek zapłaty kary umownej za opóźnienie powstaje wówczas, gdy naruszenie zobowiązania powstało na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 1965 r., I CR 545/63, OSPiKA 1967, Nr 4, poz. 97, z dnia 2 czerwca 1970 r., II CR 167/70, OSNCP 1970, Nr 11, poz. 214, z dnia 27 stycznia 1972 r., I CR 458/71, OSNCP 1972, Nr 9, poz. 160, z dnia 13 czerwca 2003 r., III CKN 50/01, nie publ., z dnia 21 września 2007 r., V CSK 139/07, OSNC-ZD 2008, nr B, poz. 44, z dnia 26 stycznia 2011 r., II CSK 318/10, nie publ.). Kara umowna co do zasady wpisana jest w reżim odpowiedzialności odszkodowawczej zatem, stanowiąc ryczałtowe odszkodowanie za niewykonanie (niewłaściwe wykonanie) zobowiązania, nie powinna być oderwana od przesłanek odpowiedzialności kontraktowej. Dłużnik może się zwolnić od obowiązku jej zapłaty, wykazując, że niewykonanie zobowiązania było następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności.”

Mając na uwadze cały zebrany w sprawie materiał dowodowy oraz powyżej zaprezentowane argumenty Sąd doszedł do przekonania, że powódka nie wykazała zasadności obciążenia pozwanego karą umowną. Pozwany bowiem wydał powódce pszenicę w umówionej ilości w zakreślonym terminie i została ona odebrana przez powódkę z jego gospodarstwa. Pozwany zakwestionował, iżby jeden z tirów ze zbożem był zanieczyszczony robactwem. Bezsporne w sprawie było, że taka była podawana przez powódkę przyczyna zwrotu jednego tira z pszenicą do pozwanego. Powódka jednak nie wykazała, że zakwestionowana ilość zboża istotnie była zarobaczona, nie naprowadziła żadnych miarodajnych wniosków dowodowych. Są to niczym niewykazane twierdzenia powódki. Również zeznania świadka i prezesa strony powodowej nie dowodzą, że zboże dostarczone przez pozwanego było zanieczyszczone, zwłaszcza wobec kategorycznemu zaprzeczeniu tej okoliczności przez pozwanego i zawnioskowanego przez niego świadka. Jeszcze raz należy podkreślić, że zgodnie z poczynionymi ustaleniami domniemane zanieczyszczenie zboża w jednym z trzech tirów, był tylko podawaną przyczyną zwrotu tego towaru do gospodarstwa pozwanego. Wskazywana przyczyna zwrotu nie jest równoznaczna z rzeczywistym zanieczyszczeniem zboża. Zwraca uwagę, że w świetle obu umów strony miały zabezpieczyć próby zboża, a stosownie do paragrafu 6 umowy z dnia 18 października 2018 roku pozwany miał udostępnić na żądanie powódki próby wydanego powódce zboża. Powódka również nie naprowadziła w tym przedmiocie żadnych dowodów. Ciężar dowodu, że zwrot zakwestionowanego towaru nastąpił z przyczyn zależnych od pozwanego, natomiast spoczywał na powódce (art. 6 k.c.). Z kolei pozwany w niniejszym procesie wykazał, że wydał powódce umówioną ilość zboża, a więc „przedmiot sprzedaży”, w terminie umownym. Wykazała także, że z przyczyn od niego niezależnych nastąpił zwrot przez powódkę zakwestionowanej ilości pszenicy. W konsekwencji pozwany wywiązał się ze swojego zobowiązania, jako że wytworzył i dostarczył powódce jako kontraktującemu oznaczoną ilość produktów rolnych określonego rodzaju. Powódka jako kontraktująca miała natomiast produkty odebrać w terminie umówionym i zapłacić umówioną cenę, czego ostatecznie nie uczyniła w stosunku do zwróconego tira z pszenicą.

Zastrzeżenie budziła również faktura z dnia 27 listopada 2018 r. na kwotę 1434,67 zł za transport zakwestionowanej pszenicy (k. 52). Pozwany zaprzeczył, iżby zamawiał u powódki tego rodzaju usługę. Zwraca uwagę, że wbrew twierdzeniom pozwu faktura ta nie dotyczy zakupionego u powódki towaru – części do maszyn rolniczych. Pozwany zaprzeczył również, aby był obecny przy rozładowaniu tira z zakwestionowaną przez powódkę pszenicą. Choć mało prawdopodobne jest twierdzenie pozwanego, aby bez jego wiedzy czy przyzwolenia pszenica ta została wyrzucona niejako luzem na ziemię na jego posesji i to pod nieobecność pozwanego. Niemniej jednak nie zmienia to faktu, że powódka winna była wykazać, że to pozwany zamawiał u powódki transport powrotny zakwestionowanej pszenicy , gdyż to powódka jest inicjatorem żądania zapłaty z tego tytułu. W niniejszym procesie temu obowiązkowi powódka nie sprostała (art. 6 k.c.)

Z tych względów sąd w pkt II sentencji oddalił powództwo co do kwoty 1434,67 zł tytułem transportu pszenicy oraz co do kary umownej 6.525,79 zł, wraz z odsetkami od tych kwot, jako niezasadne i niewykazane. To jest oddalił powództwo ponad kwotę 16.977,74 zł, na którą składają się :

- nieuiszczone należności z faktur szczegółowo wymienionych w pkt od 1 do 11 pozwu jak na k. 3 akt sprawy w kwocie ogółem 16.157,77 zł;

- odsetki za opóźnienie ujęte w nocie obciążeniowej na kwotę 819,97 zł

oraz odsetki od wskazanych szczegółowo w pkt I sentencji kwot i dat.

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach stanowił art. 100 k.p.c. Mając na uwadze, że powódka utrzymała się z żądaniem w 68%. Powódka poniosła kwotę 4864 zł, na która składa się opłata sądowa 1247 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł i 3600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego poniesionych przez pozwaną wynagrodzenia pełnomocnika, ustalonego na podstawie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Z czego 68% to kwota 3307 zł, którą w pkt III sentencji zasądzono od pozwanego. Pozwany nie wykazał bowiem poniesienia kosztów procesu.

Sygn. akt XI GC 1433/19

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE