Sygn. akt XIII Ga 1430/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 20 maja 2019 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w sprawie z powództwa D. P. przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę, w punkcie 1. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwoty: a) 23.319,39 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie: od kwoty 21.840 zł od dnia 22 stycznia 2018 r. do dnia zapłaty, od kwoty 1.479,39 zł od dnia 6 maja 2019 r. do dnia zapłaty; b) 5.509 zł tytułem zwrotu kosztów procesu; natomiast w punkcie 2. nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi kwoty: 74 zł tytułem opłaty od rozszerzonego powództwa i 294,70 zł tytułem nieuiszczonej części zaliczki na biegłego.

( wyrok k. 111, uzasadnienie k. 113)

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany zaskarżając go w części, to jest w zakresie punktu 1a) co do kwoty 1.479,39 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnionymi liczonymi od dnia 6 maja 2019 r. do dnia zapłaty oraz 1b) co do zasądzonych od pozwanego kosztów procesu oraz punktu 2. w całości, zarzucając:

1)  naruszenie przepisów prawa procesowego, to jest art. 193 § 3 k.p.c. poprzez przyjęcie, że powód na rozprawie w dniu 6 maja 2019 r. skutecznie rozszerzył powództwo, w sytuacji gdy pozwany, ani jego pełnomocnik nie byli na niej obecni, a Sąd I instancji zaniechał doręczenia stronie pozwanej odpisu pisma rozszerzającego powództwo;

2)  naruszenie przepisów prawa procesowego, to jest art. 321 § 1 k.p.c. poprzez orzeczenie ponad żądanie powoda sformułowane w pozwie, to jest ponad kwotę 21.840 zł, w sytuacji gdy powód nie dokonał rozszerzenia powództwa w sposób skuteczny.

Podnosząc powyższe zarzuty pozwany wniósł o:

1)  uchylenie wyroku w punkcie 1a) w zakresie zaskarżonej kwoty 1.479,39 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 6 maja 2019 r. do dnia zapłaty i umorzenie postępowania w tym zakresie;

2)  zmianę orzeczenia w zakresie kosztów postępowania poprzez zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

3)  zmianę postanowienia o kosztach sądowych zawartego w punkcie 2 wyroku i orzeczenie o powyższych kosztach z uwzględnieniem wyniku postępowania odwoławczego.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona, choć prowadzi do innego rozstrzygnięcia niż wskazane we wnioskach apelacyjnych.

Podniesiony w apelacji zarzut naruszenia prawa procesowego opisany w punkcie 1 prowadzi do nieważności postępowania, co Sąd Okręgowy zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. miał obowiązek wziąć pod uwagę z urzędu.

Na rozprawie w dniu 6 maja 2019r. pełnomocnik powoda, pod nieobecność pełnomocnika pozwanego i samego pozwanego, złożył pismo procesowe z dnia 30 kwietnia 2019 r. rozszerzające powództwo o kwotę 1.479,39 zł z odsetkami wraz z odpisem dla strony pozwanej (k. 106-107). W związku ze złożeniem tego pisma rozprawa nie została odroczona i nie zostało wydane zarządzenie sędziego o doręczeniu odpisu pisma stronie przeciwnej. Sąd Rejonowy odroczył jedynie publikację wyroku do dnia 20 maja 2019 r., w którym to dniu ogłoszono wyrok rozstrzygający także o roszczeniu objętym zakresem rozszerzonego powództwa (protokół rozprawy k. 109-109v.). Z treści wynika apelacji, że strona pozwana nie zapoznała się pismem rozszerzającym powództwo, o którym dowiedziała się z wyroku.

Zasadnie zarzuca pozwany, że nie doręczając pozwanemu odpisu pisma z 30 kwietnia 2019 r. Sąd Rejonowy uchybił art. 193 § 3 k.p.c., jednak skutkiem tego naruszenia jest naruszenia prawa do obrony pozwanego, o jakim mowa w art. 379 pkt 5 k.p.c.

Kwalifikując owo zaniechanie Sądu I instancji w ramach nieważności postępowania, Sąd Okręgowy nie podzielił koncepcji, do której odwołał się skarżący pozwany, wywodzonej z treści art. 193 § 3 w zw. z art. 192 k.p.c., według której wyrokując także co do roszczenia rozszerzonego w piśmie niedoręczonym pozwanemu, sąd orzekł niejako ponad zgłoszone w pozwie żądanie strony, co z kolei miałoby skutkować uchyleniem wyroku w części i umorzeniem postępowania na podstawie art. 386 § 3 k.p.c., przy zastosowaniu art. 321 § 1 k.p.c. Ten ostatni przepis zakazuje orzekania „co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem” oraz „ponad żądanie”. Tymczasem dla stwierdzenia, że doszło do rozszerzenia powództwa, decydujące jest już samo zgłoszenie żądania w formie pisma procesowego (art. 193 § 2 1 k.p.c. w związku z art. 187 k.p.c.), a nie dopiero zaistnienie stanu zawisłości sporu, o czym stanowi art. 192 k.p.c.

Innymi słowy, w przedmiotowej sprawie nie można mówić o orzeczeniu ponad żądanie, ale o orzeczeniu w granicach żądania, choć bezskutecznym wobec strony pozwanej, bowiem roszczenie, o którym sąd orzekł, zostało w sprawie zgłoszone, a jedynie wskutek uchybienia sądu nie nadano mu biegu, w szczególności nie doręczono odpisu pisma stronie przeciwnej.

Obowiązek doręczenia pisma procesowego zawierającego rozszerzenie powództwa wynika z art. 193 § 3 k.p.c. Doręczenie pozwanemu pisma zawierającego zmianę i odpowiadającego wymogom pozwu zabezpiecza interesy pozwanego i umożliwia podjęcie mu obrony (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 1974 r., III CRN 343/73, OSP 1975/6/139). Odpowiednio, niedoręczenie pisma w przypadku niezapoznania się z nim przez pozwanego w inny sposób przed wyrokowaniem, uniemożliwia podjęcie obrony. W taki właśnie sposób pozwany został pozbawiony możności obrony swych praw.

Przedstawione wyżej okoliczności pozwalają na ocenę, że Sąd Rejonowy naruszył podstawowe zasady prowadzenia postępowania dowodowego, a uchybienia te postrzegać trzeba jako prowadzące do wyłączenia możności obrony praw strony pozwanego, a w konsekwencji do nieważności postępowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.).

Mając zatem na uwadze wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok w zakresie zasądzającym kwotę objętą rozszerzonym powództwem wraz z odsetkami i orzeczonymi kosztami postępowania w całości, jako że orzeczenie w tym zakresie wynikało z rozstrzygnięcia powództwa w rozszerzonym wymiarze; zniósł postępowanie dotknięte nieważnością, a więc od terminu rozprawy, na którym złożone zostało pismo rozszerzające powództwo, bowiem od tego czasu pozwany mógł podejmować obronę w węższym zakresie, niż powód popierał powództw o i przekazał sprawę w tym zakresie do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania Sądowi I instancji. Zgodnie z art. 108 § 2 k.p.c. rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy pozostawił Sądowi I instancji.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, w celu umożliwienia stronie pozwanej podjęcia obrony swoich praw, Sąd Rejonowy winien doręczyć pełnomocnikowi pozwanego odpis pisma rozszerzającego żądanie powoda (po uprzedniej kontroli jego dopuszczalności pod względem formalnym), po czym przeprowadzić rozprawę w celu rozpoznania żądania z pisma rozszerzającego powództwo.

Beata Matysik Jolanta Jachowicz Tomasz Bajer