UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 22 sierpnia 2018 r. w oparciu o przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270) odmówił W. G. (1) prawa do emerytury.

Organ rentowy stwierdził, że wnioskodawca nie spełnia warunków przewidzianych w art. 27 i 28 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ nie udokumentował wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 25 lub 20 lat. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uwzględnił do okresu ubezpieczenia okresów pracy :

- od 01 czerwca 1965 r. do 30 czerwca 1965 r. w Powiatowym Zarządzie Dróg (...) w B., ponieważ nie zostało przedłożone świadectwo pracy, a zapis w legitymacji jest niekompletny (brak daty ustania zatrudnienia),

- od 01 lipca 1981 r. do 30 września 1981 r. ponieważ wnioskodawca przebywał na urlopie bezpłatnym,

- od 01 czerwca 1965 r. do 20 października 1965 r. w gospodarstwie rolnym rodziców, ponieważ w legitymacji widnieje zapis o podjęciu zatrudnienia,

- od 19 marca 1972 r. do 31 marca 1972 r., od 19 listopada (...). do 11 lutego 1973 r., od 12 kwietnia 1973 r. do 30 czerwca 1973 r., od 01 kwietnia 1974 r. do 31 października 1974 r., od 01 lipca 1981 r. do 05 stycznia 1982 r, od 01 października 1982 r. do 31 grudnia 1982 r. w gospodarstwie rolnym rodziców w Krzywej, ponieważ wnioskodawca był zameldowany najpierw w B., a następnie w C..

Odwołanie od powyższej decyzji złożył W. G. (1), wnosząc o uznanie zatrudnienia w w/w okresach za okresy ubezpieczenia oraz przyznanie mu dochodzonego świadczenia.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację z uzasadnienia decyzji.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 13 lutego 2020 r. oddalił odwołanie.

Z ustaleń Sądu wynikało, że W. G. (1) urodził się (...) W dniu 22 lutego 2017 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w zaskarżonej decyzji uznał odwołującemu staż sumaryczny w wymiarze 17 lat i 9 miesięcy.

W rozpoznawanej sprawie przedmiotem sporu było ustalenie prawa do emerytury przysługującej ubezpieczonym urodzonym przed dniem 01 stycznia 1949 r., które mogło wynikać zarówno z art. 27, jak też z art. 28 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 53 ze zm.).

Zgodnie z przepisem art. 27 powołanej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 01 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki : 1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn; 2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a. Stosownie do art. 28 ubezpieczonym urodzonym przed dniem 01 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli okresu składkowego i

-2-

nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 pkt 2, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki : 1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn; 2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn.

Zgodnie z art. 10 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe :

1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia

jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

W. G. (1) wnosił o zaliczenie do okresów składkowych okresów pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, położonym we wsi K.. Materiał dowodowy sprawy wskazywał, iż gospodarstwo liczyło ok 8 ha ziemi, było w nim uprawiane zboże, ziemniaki, była prowadzona hodowla świń, krów, koni i drobiu.

Organ rentowy zaliczył wnioskodawcy okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16-go roku życia, od 8 sierpnia 1964 r. do 31 maja 1965 r. i od 15 października 1970 r. do 16 listopada 1970 r.

Do dnia 21 listopada 1970 r. wnioskodawca był zameldowany na pobyt stały pod adresem (...) (dowód – informacja wójta Gminy B. z 14 sierpnia 2018 r. – k 77 akt emerytalnych). Następnie skarżący był zameldowany w B. przy ul. (...) i kolejno w C. ul. (...) (od 11 grudnia 1975 r. do 1 października 1977 r., w C., ul. (...) II 19 (od 1 stycznia 1977 r. do 12 sierpnia 1978 r.), w C., ul. (...) II 6/1 (od 12 sierpnia 1978 r. do 31 grudnia 1983 r.). W tym okresie odwołujący był żonaty (od 1970 r.), miał dwoje dzieci urodzonych w (...) r. i 1973 r. (zeznanie wnioskodawcy k – 137 odw.). Skarżący twierdził, iż w okresach przerw pomiędzy kolejnymi okresami zatrudnienia pracował w gospodarstwie rolnym rodziców i wnosił o zaliczenie tych okresów do jego stażu pracy.

Sąd Okręgowy po przesłuchaniu świadków S. S. i J. J. oraz przesłuchaniu wnioskodawcy w charakterze strony uznał, że nie dają one podstawy do tego, aby ustalić, że skarżący w tych okresach stale pracował w gospodarstwie rolnym rodziców, w wymiarze co najmniej połowy ustawowego czasu pracy. W ocenia Sądu te dowody wskazują w sposób jednoznaczny na to, że wnioskodawca co prawda pomagał w pracach gospodarskich, ale nie czynił tego samodzielnie, bo w pracach tych uczestniczyli również jego matka i ojciec. Sąd stwierdził, iż wielkość gospodarstwa nie wskazywała na rzeczywistą konieczność pracy wnioskodawcy przez cały sporny okres, codziennie, w wymiarze co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy.

W ocenie Sądu I instancji praca W. G. (1) w gospodarstwie rolnym w spornym okresie miała charakter pomocy rodzinnej, jaką świadczą dzieci rodzicom, wypełniając w ten sposób obowiązek pomocy we wspólnym gospodarstwie wynikający z

-3-

art. 91 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Odnosząc się do zatrudnienia odwołującego w Powiatowym Zarządzie Dróg (...) w B. Sąd uznał, że świadczy o tym jedynie wpis w legitymacji ubezpieczeniowej. Wynika z niego, że W. G. (1) został zatrudniony 1 czerwca 1965 r. na stanowisku robotnika; brak jest jakiegokolwiek dokumentu, który określałby, czy to zatrudnienie miało miejsce, w jakim wymiarze czasu pracy, datę jego zakończenia. Odwołujący w kwestionariuszach osobowych oraz życiorysach znajdujących się w aktach osobowych z (...) oraz Urzędu Miejskiego w B., z okresu zatrudnienia w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w B. nie wskazywał na zatrudnienie w Powiatowym Zarządzie Dróg (...) w B. mimo, że zatrudnienie to miało wpływ na różnego rodzaju uprawnienia pracownicze. W. G. (1) nie przedłożył świadectwa pracy z okresu tego zatrudnienia. Tym samym okres od 1 czerwca 1965 r. do 30 czerwca 1965 r. nie może być uwzględniony jako okres składkowy.

Zdaniem Sądu Okręgowego organ rentowy słusznie uwzględnił okres pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w K. od dnia 23 września 1985 r. do 31 maja 1987 r. w wymiarze wskazanym w zaświadczeniu o pracy i dochodach ubezpieczonego spółdzielcy (k 24 akt ZUS) tj. w 1985 r. – 56 dni, w 1986 r. – 302 dni i w 1987 r. – 89 dni. Odwołujący nie przedstawił żadnych dowodów, na podstawie których można ustalić inne okresy zatrudnienia.

Z powyższego wynika, że odwołujący nie legitymuje się wymaganym 20 letnim okresem składkowym i nieskładkowym uprawniającym do emerytury.

Z tych względów Sąd I instancji oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego wyroku złożył W. G. (1) zarzucając :

1. naruszenie przepisu art. 233 k.p.c. poprzez nierozważenie całego zebranego materiału dowodowego w sprawie i na tej podstawie dokonanie dowolnej oceny dowodów i błędne przyjęcie, że praca odwołującego w indywidualnym gospodarstwie rodziców stanowiła doraźną pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych,

2. naruszenie przepisu art. 1 ust 1 pkt 2, art. 3 ust 3 ustawy z dnia 20.07.1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz. U. 1990 r. nr 54, poz. 310) poprzez całkowite zanegowanie dowodów z zeznań świadków złożonych w Urzędzie Gminy w B. na dokumencie RP 8 i potwierdzonych przez Inspektora ZUS w B. oraz z zeznań świadków S. S. oraz J. J.,

3. naruszenie przepisu art. 10 ust 1 pkt 3 ustawy z dnia 17.12.1998 r. (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.) o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zb. z art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 2020 r. poz. 174) poprzez błędną ocenę przesłanki stałej pracy w tym czasu okresu przepracowanego na roli przez odwołującego w charakterze domownika,

4. naruszenie przepisu art. 91 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego poprzez jego zastosowanie w sprawie,

5. naruszenie przepisu art. 2, art. 32 ust 1 oraz art. 67 ust 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez niesprawiedliwe i nierówne potraktowanie odwołującego w przedmiocie określenia Jego prawa do zabezpieczenia społecznego,

-4-

6. naruszenie przepisu art. 477¹⁴ § 1 k.p.c. poprzez jego zastosowanie w sytuacji oczywistego naruszenia przez organ rentowy norm prawnych wyszczególnionych w wyżej wymienionych pkt 1, 2, 3, 4.

Wskazując na powyższe skarżący wnosił o :

- zmianę zaskarżonego wyroku oraz zmianę poprzedzającej go decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. z dnia 22.08.2018 r. poprzez ich uchylenie w całości i przyznanie odwołującemu prawa do emerytury,

- zasądzenie od pozwanego na rzecz odwołującego kosztów zastępstwa prawnego za obie instancje w potrójnej wysokości

W uzasadnieniu apelacji skarżący wyszczególnił okresy pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym rodziców (k 108), stwierdzając, iż łączny okres pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym wynosi 3 lata i 17 dni.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje :

Apelacja jest niezasadna. Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne i ocenę prawną dokonaną przez Sąd I instancji.

Odnosząc się do wykazu okresów pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym rodziców, Sąd Apelacyjny stwierdził, że okresy od 6 sierpnia 1964 r. do 31 maja 1965 r. i od 15 października 1970 r. do 16 listopada 1970 r. zostały przez organ rentowy uwzględnione przy ustalaniu stażu wnioskodawcy dla celów emerytalnych (k 92 – ostatnia karta w aktach emerytalnych – karta przebiegu zatrudnienia). Staż uwzględniony przez organ rentowy wynosi 17 lat i 7 miesięcy. Uwzględniając fakt zaliczenia przez organ rentowy dwóch w/w okresów pracy w gospodarstwie rolnym (łącznie 10 miesięcy 27 dni) do stażu emerytalnego, pozostały okres 2 lat 1 miesiąca i 20 dni jest niewystarczający do uzupełnienia stażu wnioskodawcy do wymiaru 20 lat.

Niezależnie od tego, Sąd Apelacyjny uznał, iż nie ma podstaw, aby okres powyższy zaliczyć wnioskodawcy do stażu pracy na podstawie art. 10 ust 1 pkt 3 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w w/w okresach wnioskodawca nie spełniał warunków „domownika” w gospodarstwie rolnym rodziców, bowiem nie mieszkał w gospodarstwie; z informacji na k 77 akt emerytalnych wynika, iż w spornym okresie był na stałe zameldowany w B. i w C., w odległości ok 50 km od miejsca położenia gospodarstwa. Wnioskodawca był żonaty od 1970 r., miał dwoje dzieci.

Nie sposób dać wiarę zeznaniom wnioskodawcy, złożonym przed Sądem Apelacyjnym, iż z powodu konieczności pomocy rodzicom w gospodarstwie, na prośbę mamy „rzucał robotę” i przeprowadzał się do rodziców, aby pracować w gospodarstwie. Należy zauważyć, iż oboje rodzice wnioskodawcy pracowali zawodowo : ojciec był kowalem a matka dozorczynią. Ojciec nabył prawo do emerytury z KRUS, a matka z ZUS. W spornym okresie rodzice mieszkali sami na gospodarstwie byli w sile wieku (ojciec ur. w (...) r., matka ur. w (...) r.), i najwidoczniej radzili sobie z pracą na gospodarstwie, a zatem nie było rzeczywistej potrzeby, aby wnioskodawca wspomagał ich w tej pracy, rezygnując z tego powodu z dobrze płatnej pracy zawodowej. W spornym okresie wnioskodawca – co wynika z jego zeznań – mieszkał z żoną i dziećmi; żona wyprowadziła się wraz z dziećmi „2-3 lata po stanie wojennym” i od tego czasu wnioskodawca zobowiązany był płacić alimenty po 400 zł na każde dziecko.

-5-

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie ma wiarygodnych dowodów na to, iż wnioskodawca regularnie, przez kilka miesięcy w roku, pomagał rodzicom w gospodarstwie, chyba, że chodzi o pomoc doraźną, w dni wolne od pracy, czyli typową „pomoc” rodzinną, a nie „pracę” w charakterze domownika. W spornych okresach wnioskodawca nie spełniał definicji

„domownika” z art. 6 pkt 2 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, zgodnie z którym domownikiem jest osoba bliska rolnikowi, która ukończyła 16 lat, mieszka razem z nim albo w bliskim sąsiedztwie, stale pracuje w jego gospodarstwie i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy. W świetle powyższych ustaleń nie ma podstaw, aby uznać zasadność zarzutów apelacji.

W końcowej części uzasadnienia apelacji skarżący podniósł, iż nie można zgodzić się z oceną okresu pracy odwołującego w Powiatowym Zarządzie Dróg (...) w B. i uznaniem wpisu w legitymacji ubezpieczeniowej odwołującego za nieważny.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji w sposób prawidłowy ocenił dowody w tym zakresie, stwierdzając, iż o tym zatrudnieniu świadczy jedynie wpis w legitymacji ubezpieczeniowej, potwierdzający, iż W. G. został zatrudniony 1 czerwca 1965 r. na stanowisku robotnika. Brak jest jakiegokolwiek dokumentu, który potwierdzałby, że to zatrudnienie rzeczywiście miało miejsce, w jakim wymiarze świadczona była praca, w jakiej dacie się zakończyła. Istotne jest, że wnioskodawca w kwestionariuszach osobowych oraz życiorysach składanych w kolejnych zakładach pracy, gdzie podejmował zatrudnienie, nie wymieniał okresu zatrudnienia w Powiatowym Zarządzie Dróg (...) w B..

W świetle powyższego należy uznać, że dowód w postaci wpisu w legitymacji ubezpieczeniowej jest niewystarczający, aby uznać zatrudnienie wnioskodawcy od 1 czerwca 1965 r. do 30 czerwca 1965 r. (i ewentualnie w następnych miesiącach) i zaliczyć do stażu pracy.

Mając to wszystko na uwadze, Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 kpc.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE