UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 3 listopada 2018 roku, skierowanym przeciwko Gminie W., powódka (...) Spółka Akcyjna z siedziba w W. wniosła o zmianę stosunku prawnego łączącego powódkę oraz pozwaną tj. umowy nr. (...) z dnia 09-11-2017 r. (dalej: (...)) o zamówienie publiczne pod nazwą „ (...) G. Z.. Dostawa energii elektrycznej w okresie od 01.01.2018r. do 31.12.2018r. (dalej: (...))" w ten sposób, by Sąd zwiększył wysokość ustalonej w Umowie stawki wynagrodzenia (ceny jednostkowej) powoda począwszy od dnia 1 lutego 2018 r, z kwoty 213,60 zł netto za 1 MWh na 270,84 zł netto za 1 MWh, ewentualnie o rozwiązanie Umowy oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych / pozew k. 3-7 /.

Pozwana Gmina W. – reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika - adwokata wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów procesu. Pozwana kwestionowała powództwo co do zasady / odpowiedź na pozew k. 40-44/.

Sąd Rejonowy ustalił:

Powódka w dniu 09-11-2017 r. zawarła z pozwaną Umowę, na podstawie której zobowiązała się dostarczać energię elektryczną do obiektów pozwanej na warunkach określonych w Umowie. Umowa zawarta została w wyniku dokonanego przez pozwanego wyboru oferty powoda w ramach przeprowadzonego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na dostawę energii w okresie od 01-01-2018 r. do 31-12-2018 r. pod nazwą: „ (...) G. Z.. Dostawa energii elektrycznej w okresie od 01.01.2018r. do 31.12.2018r."

W umowie strony ustaliły cenę za każdą MWh w wysokości 213,60 zł netto plus należny podatek VAT. Łączna ilość energii elektrycznej, która miała zostać dostarczona przez powoda w okresie obowiązywania Umowy (zapotrzebowanie), została oszacowana przez pozwanego na 294,49 MWh oraz łączną cenę 62.903,06 zł netto.

Zawarcie umowy poprzedzone zostało procedurą przetargową zgodnie z ustawą prawo zamówień publicznych. W specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ), zostało podane:

Pkt 4. Ceny jednostkowe podane przez wykonawcę powinny uwzględniać zysk wykonawcy, oraz wszystkie inne koszty (w tym opłaty handlowe) związane z realizacją przedmiotu zamówienia określonego w niniejszej Specyfikacji jak również możliwe odchyłki wielkości poboru energii elektrycznej.

Pkt 7 „Ceny jednostkowe brutto za 1 MWh podane przez wykonawcę pozostaną przez cały okres realizacji umowy niezmienne, z zastrzeżeniem zapisów Umowy ( § 17 Istotne postanowienia umowy - Załącznik nr 4 do SIWZ).

1. Zamawiający dopuszcza wprowadzenie zmian w treści umowy w min. w zakresie:

1) Zmiany jednostkowej ceny za 1 MWh brutto wyłącznie w przypadku:

a) ustawowej zmiany stawki podatku VA T i/lub

b) ustawowej zmiany opodatkowania energii elektrycznej podatkiem akcyzowym o kwotę wynikającą ze zmiany tych stawek oraz, o ile Wykonawca wykaże, że zmiany opisane w lit c) i d) mają wpływ na koszty wykonania zamówienia przez Wykonawcę, w przypadku:

c) zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracą ustalonego na podstawie art 2 ust.3-5 ustawy z dnia 10.10.2002r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.

d) zmiany zasad podleganiu ubezpieczeniom społecznym lub ubezpieczeniu zdrowotnemu lub wysokości stawki składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne o kwotę wynikającą ze zmiany tych stawek. / specyfikacja k. 46 – 73 /.

Pismem z dnia 13 czerwca 2018 r. powód poinformował pozwanego o wystąpieniu w okresie realizacji Zamówienia niespotykanego wcześniej na rynku energii elektrycznej wzrostu cen, który - w ocenie powoda -jest związany z niemożliwym do przewidzenia na dzień składania ofert wzrostem cen energii na T. G. (...) / pismo k. 20 – 22/.

Przedmiotowe pismo pozwana pozostawiła bez odpowiedzi / bezsporne/.

Przedmiotem działalności powódki (...) S.A. z siedzibą w W. jest między innymi handel energia elektryczną. Wysokość kapitału zakładowego Spółki wynosi 27 817 342,00 złotych / KRS k. 8-11/.

Powód jest dobrze znanym graczem giełdowym w wielu dziedzinach także w elektroenergetyce. Powód miał możliwość uwzględnienia w ofercie wzrostu cen, który nastąpił w 2018 roku wiedząc o trudnej sytuacji w elektroenergetyce na skutek zachodzących zmian klimatycznych i stanu wód chłodzących w rzekach i jeziorach , które są niezbędne do stabilnej pracy systemu elektroenergetycznego i wynikających z tego cen energii.

Obrót giełdowy racjonalnie prowadzony w oparciu o czynniki fizykalne oraz czynniki ludzkie był możliwy do przewidzenia w roku 2018. Jednak skalkulowanie na tej podstawie kosztów energii elektroenergetycznej nie pozwoliłoby na wygranie jakiegokolwiek przetargu na dostawę energii zarówno do budynków zarządzanych przez gminę W. jak i do celów oświetlenia drogowego. Dlatego wszystkie szacunki związane z określeniem kosztów energii elektroenergetycznej przez Spółki biorące udział w postępowaniu różnią się od siebie o kilka procentów.

W obrocie giełdowym wszelkie podejmowane transakcje można uznać za nadzwyczajne (szczególnie w odniesieniu do tak wrażliwego rynku jakim jest handel energią elektryczną). Jednak duża ilość specjalistów zatrudnionych na rynku energii elektrycznej powinna mieć świadomość, że dające się zaobserwować tendencje w tym względzie ( takie jak: zmiana klimatu, ocieplenie, dynamiczny rozwój klimatyzacji, uruchamianie na dużą skalę pomp ciepła wielkiej mocy itp. ), mogą przyczynić się do wzrostu cen zamawianej energii elektrycznej.

We wcześniejszym okresie ( przez ostatnie lata ) ceny hurtowe na rynku energii elektrycznej kształtowały się na relatywnie niskim poziomie ( w stosunku do obecnych ), i wynosiły 160 - 170 zł / MW. W ostatnim roku nastąpił wzrost cen pozwoleń na emisję dwutlenku węgla z 7 - 8 Euro / tonę do obecnych w dużej mierze spekulacyjnych około 20 Euro / tonę.

Powód i pozostałe Spółki biorące udział w przetargu o dostawę energii elektrycznej wykazały ewidentną indolencje w tym względzie, gdyż ich ceny nie różniły się zbytnio od siebie ( był to rząd wartości od - 3,2 % do + 4,5 % ), co poniekąd mogło świadczyć także o wcześniejszym porozumieniu w zakresie podania wzrostu cen ofert w 2018 roku.

W ten sposób nie tylko na podstawie dostępnych danych, nie zdołano racjonalnie założyć i wyliczyć związane z tym ryzyko w cenę oferty.

W obrocie giełdowym wszelkie podejmowane transakcje można uznać za nadzwyczajne (szczególnie w odniesieniu do tak wrażliwego rynku jakim jest handel energią elektryczną).

Jednak duża ilość specjalistów zatrudnionych na rynku energii elektrycznej powinna mieć świadomość, że dające się zaobserwować tendencje w tym względzie ( takie jak: zmiana klimatu, ocieplenie, dynamiczny rozwój klimatyzacji, uruchamianie na dużą skalę pomp ciepła wielkiej mocy itp. ), mogą przyczynić się do wzrostu cen zamawianej energii elektrycznej.

Biegły nie zna możliwości techniczno - intelektualnych specjalistów Spółki (...) przygotowujących ofertę na dostawę energii elektrycznej w 2018 r dla Gminy W. w wysokości 213, 60 zł / MW. Jednak biegły ma świadomość, że specjaliści Ci podejmując się tak ambitnego zadania mieli świadomość, iż Spółka może znaleźć się w obecnej sytuacji w tym względzie. Powód mógł wcześniej przewidzieć wzrost cen energii elektrycznej pod koniec pierwszego kwartału 2018 r, a pewność w tym zakresie uzyskał po wzroście jak podał to Profesor Politechniki (...) W. M. skokowy wzrost cen pozwoleń na emisję dwutlenku węgla CO ilościach przez krajowe elektrownie spalające zarówno węgiel kamienny jak i brunatny,

W ostatnim roku nastąpił wzrost cen pozwoleń na emisję dwutlenku węgla z 7 - 8 Euro / tonę do obecnych w dużej mierze spekulacyjnych około 20 Euro / tonę ( patrz przebieg wykresu związanego z wrześniem 2018 roku / opinia biegłego J. Z. k. 565 – 592 – podstawowa i k. 619-647 – uzupełniająca /.

Wobec braku dokumentów o które wnioskowano w dniu 20 marca 2020r. nie jest możliwe ustalenie szczegółowej kalkulacji ceny oferty powoda, wysokości zakładanych przez powoda kosztów realizacji umowy, wysokości rzeczywiście poniesionych kosztów, ostatecznego osiągniętego przez powoda wyniku finansowego z tytułu realizacji umowy.

Na podstawie danych ogólnych ustalono wyniki finansowe powoda -tabele nr 1 i 2 opinii. Ponadto w oparciu o przyjęte założenia wyliczono szacunkową stratę powoda z tytułu realizacji umowy w wysokości 6.010,17 zł (tabela nr 6 opinii).

Powód nie przedstawił dokumentów dotyczących szczegółowej kalkulacji ceny oferty powoda. Według oświadczenia powoda cena jaką przyjął do kalkulacji wynosiła 158,80 zł/MWh.

Wobec braku dokumentów opiniujący na podstawie danych ogólnych wyliczył, iż zakładany zysk z tytułu realizacji umowy wynosił szacunkowo ok. 13% przychodów - tabela nr 3.

Na podstawie danych publikowanych na stronach internetowych wyliczono poziom marży osiągnięty w latach 2015-2017 przez pozostałych oferentów, którzy przystąpili do przetargu - tabela nr 5. Szacunkowa marża przyjęta przez powoda w cenie oferty (tabela nr 3) w wysokości 13% była wyższa niż marże uzyskiwane przez pozostałych oferentów.

Powód nie przedłożył żadnych dokumentów potwierdzających zyski na pozostałych kontraktach zawieranych przez powoda w tamtym okresie. Na podstawie sprawozdań finansowych stwierdzić jedynie można, iż średnia marża w latach 2015-2017 wynosiła 2,83% (tabela nr 2) a zatem była niższa niż marża założona w umowie z pozwanym;

Szacunkowa strata finansowa na realizacji umowy wg. wyliczeń opiniującego na podstawie danych ogólnych wynosi 6.010,17 zł (tabela nr 6 opinii).

Cena wskazana przez powoda w pozwie tj. 270,84 jest zdaniem opiniującego adekwatna i zawiera marżę nieprzekraczającą marż uzyskiwanych w 2017r (przy przyjęciu jako właściwej ceny nabycia energii czarnej w wysokości deklarowanej przez powoda). Poza oceną opiniującego pozostaje kwestia możliwości przewidzenia przez powoda wzrostu cen energii. /opinia biegłego M. R. k. 676- 686/.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanego powyżej materiału dowodowego w postaci dowodów z dokumentów, których prawdziwość nie została zakwestionowana przez strony postępowania, opinii biegłych sądowych.

Sąd uznał za rzetelne, fachowe, obiektywne, bezstronne i rzeczowe opinie biegłych sądowych M. R. i J. Z., którzy na zlecenie Sądu wydali opinie w przedmiotowej sprawie. Opinie zostały sporządzone zgodnie z zakreślonymi tezami dowodowymi, w oparciu o wnikliwą analizę akt sprawy i własną wiedzę biegłych.

Wprawdzie wobec braku dokumentów o które wnioskowała biegła nie jest możliwe ustalenie szczegółowej kalkulacji ceny oferty powoda, wysokości zakładanych przez powoda kosztów realizacji umowy, wysokości rzeczywiście poniesionych kosztów, ostatecznego osiągniętego przez powoda wyniku finansowego z tytułu realizacji umowy, jednak okoliczność ta obciążać może jedynie stronę powodową ( art. 233 § 2 k.p.c.). Z informacji uzyskanej od powódki, powódka nie jest w stanie dostarczyć tych dokumentów ze względu na to, że były one sporządzone na „starym” systemie analitycznym i nie sposób jest je na nowo odtworzyć /pismo k. 700 /.

Sąd Rejonowy zważył:

Powództwo jest bezzasadne.

Powódka domagała się zmiany stosunków prawnych łączących go z pozwaną w ten sposób, by Sąd zwiększył wysokość ustalonej w umowie ceny jednostkowej, ewentualnie wniosła o rozwiązanie umowy. Swoje żądanie powódka oparła na art. 357¹ § 1 k.c.

Zgodnie z art. 357¹ k.c. jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, Sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym.

Powyższy przepis stanowi wyjątek od zasady pacta sunt servanda zatem może być stosowany wyjątkowo, tylko w szczególnie uzasadnionych wypadkach.

Do materialnoprawnych przesłanek stosowania klauzuli należą: nadzwyczajna zmiana stosunków, której strony nie brały pod uwagę w chwili zawierania umowy, wykazanie, że dalsze trwanie zobowiązania umownego w niezmienionej postaci i wykonywanie obowiązków umownych prowadzi do nadmiernego utrudnienia spełnienia świadczenia lub groźby rażącej straty dla którejkolwiek ze stron oraz związek przyczynowy pomiędzy wskazanymi przesłankami (por. komentarz do art. 357¹ k.c. w Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, WKP 2018).

W niniejszej sprawie nie wystąpiła przesłanka nadzwyczajnej zmiany stosunków uzasadniająca modyfikację zobowiązania.

Z okoliczności faktycznych niniejszej sprawy bezsprzecznie wynika, że dochodzone przez powoda roszczenie ma związek z prowadzoną przez działalnością gospodarczą - sprzedażą energii elektrycznej, którą powódka miała kupować na T. G. (...).

Powódka jako profesjonalista zawierający umowę długoterminową jest obciążona szczególnym rodzajem ryzyka, bez wątpienia wyższym niż jego kontrahent. Nie budzi przy tym wątpliwości, że zawieranie transakcji na giełdzie ex definitione związane jest z ponoszeniem ryzyka - częstokroć absolutnie nieprzewidywalnego i uzależnionego od złożonych okoliczności i uwarunkowań o charakterze nie tylko rynkowym, ale też społecznym i politycznym (szczególnie w sytuacji obrotu giełdowego paliwami i surowcami).

Zmiany cen towarów, których wytworzenie wymaga uwzględnienia wielu licznych czynników kształtowania ceny gotowego towaru, w tym poprzez zmiany koniunktury mające charakter globalny, nie są zjawiskami niezwykłymi, niespotykanymi, czy niezmiernie rzadkimi. Należą raczej do zjawisk normalnych, zwłaszcza gdy są rozciągnięte w czasie na przestrzeni kilku lat.

/ por. uzasadnienie wyroku z dnia z dnia 30 sierpnia 2019 r w sprawie I C 588/19 Sądu Okręgowego w Płocku/.

Dodatkowo jak wynika z treści opinii biegłego powód jest dobrze znanym graczem giełdowym w wielu dziedzinach także w elektroenergetyce. Powód miał możliwość uwzględnienia w ofercie wzrostu cen, który nastąpił w 2018 roku wiedząc o trudnej sytuacji w elektroenergetyce na skutek zachodzących zmian klimatycznych i stanu wód chłodzących w rzekach i jeziorach, które są niezbędne do stabilnej pracy systemu elektroenergetycznego i wynikających z tego cen energii.

Powódka mogła wcześniej przewidzieć wzrost cen energii elektrycznej pod koniec pierwszego kwartału 2018 r, a pewność w tym zakresie uzyskała po skokowym, lecz zapowiadanym przez UE wcześniej wzroście cen pozwoleń na emisję dwutlenku węgla CO.

Powódka nie wykazała również, aby spełnienie świadczenia wiązało się z nadmierną trudnością lub groźbą rażącej straty.

Jak wynika z opinii biegłej M. R. szacunkowa strata finansowa na realizacji umowy wg. wyliczeń biegłej na podstawie danych ogólnych wynosi 6.010,17 złotych. Warto zaznaczyć, że Wysokość kapitału zakładowego Spółki wynosi 27 817 342,00 złotych. Ewentualna strata finansowa powódki stanowi jedynie 0,0216 % kapitału zakładowego powodowej Spółki.

Dodatkowo wymaga zaznaczenia, że utraty dochodu, w szczególności niewielkiego w stosunku do całego wynagrodzenia wykonawcy, nie można utożsamiać z rażącą stratą w rozumieniu art. 357¹ k.c. (vide: wyrok SN z dnia 18 września 1998 r., III CKN 621/97, Lex nr 34510).

Niezależnie od powyższego, umowa pomiędzy stronami została zawarta do dnia 31 grudnia 2018 roku. Umowa łącząca strony została już wykonana, a instytucja uregulowana w dyspozycji art. 357¹ k.c. nie służy modyfikowaniu stosunków prawnych zakończonych i wyrównywaniu poniesionych strat wskutek wykonania zobowiązania zgodnie z jego treścią, a koniecznemu ingerowaniu w istniejące zobowiązanie / tak też wyrok SN z dnia 3 czerwca 2015 r. sygn. akt V CSK 589/14, Lex nr 1766009 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 2006 r. III CSK 119/05 SIP LEX nr 445269/

W uzasadnieniu wyroku z dnia z dnia 30 sierpnia 2019 r wydanym w sprawie I C 588/19 Sąd Okręgowy w Płocku zwrócił uwagę, iż zastosowanie ww. klauzuli obwarowane jest nie tylko wskazanymi przesłankami, ale także wiąże się z koniecznością rozważenia przez sąd interesów stron i zasad współżycia społecznego. Jak już wykazano, niepowodzenie finansowe niewątpliwie doznane przez powódkę nie godziło w fundamenty jego funkcjonowania - z drugiej strony zaś pozwana w pewnym sensie reprezentuje szerszy interes społeczny. funkcjonowanie pozwanego opiera się na zasadzie ścisłego przestrzegania dyscypliny budżetowej i jest w istocie uzależnione od środków finansowych rozdysponowanych centralnie przez powołane do tego instytucje państwowe. Zwiększenie zakresu umówionego świadczenia pieniężnego mogłoby stanowić zagrożenie dla finansowego funkcjonowania pozwanej.

Mając powyższe na uwadze należało orzec jak w sentencji wyroku, o kosztach procesu rozstrzygając na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik i obciążając nimi w całości powódkę: na zasądzone koszty procesu składają się: opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 3.600 zł (§ 2 pkt 5) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie). Na powyższą kwotę złożyły się również koszty przejazdu pełnomocnika z siedziby kancelarii do siedziby Sądu w kwocie 82,90 złotych.

W świetle uchwał Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2012 r., III CZP 33/12 i z dnia 12 czerwca 2012 r., III PZP 4/12 nie powinien budzić wątpliwości pogląd, że w skład kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia praw lub celowej obrony wchodzą koszty przejazdu do sądu pełnomocnika profesjonalnego.

Sąd na postawie na podstawie art. 113 ust.1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. j. Dz. U. z 2010r., nr 90, poz. 594 z późn. zm.) w zw. z art. 98 k.p.c. obciążył powódkę nieuiszczonymi kosztami sądowymi, które wyniosły łącznie 3.617,01 złotych i nakazał pobrać od powódki na rzecz Skarbu Państwa powyższą kwotę jak punkcie 3 wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE