UZASADNIENIE

M. Ś. (1) wytoczył powództwo przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Spółce Akcyjnej o zapłatę kwoty 20 000 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 4 grudnia 2020 roku do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że na podstawie obowiązkowej umowy odpowiedzialności cywilnej domaga się zapłaty od pozwanego kwoty 20 000 złotych tytułem zwrotu kwoty zapłaconej na rzecz poszkodowanych na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w Piszu II Wydziału Karnego z dnia 21 grudnia 2018 roku, sygn. II K 360/18.

Powód wskazał, że został oskarżony, a następnie uznany za winnego tego, że w dniu 8 stycznia 2018 roku w O. kierując pojazdem C. (...) o nr rej. (...) nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym powodując nieumyślnie wypadek w ten sposób, że będąc w oznakowanej strefie zamieszkania wykonując manewr cofania na drodze dojazdowej z bramy posesji nr (...) i kierując się do drogi osiedlowej nie sprawdził czy wykonywany manewr nie spowoduje zagrożenia bezpieczeństwa ruchu, w następstwie, czego nie ustąpił pierwszeństwa pieszej D. R. znajdującej się w miejscu skrzyżowania się chodnika z drogą dojazdową i tyłem kierowanego pojazdu uderzył w wymienioną powodując obrażenia ciała, które to obrażenia doprowadziły do śmierci D. R., tj. o czyn z art. 177 § 2 kk.

Na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w Piszu II Wydział Karny z dnia 21 grudnia 2018 roku, sygn. akt II K 360/18 M. Ś. (1) został uznany za winnego popełnienia przestępstwa z art. 177 § 2 kk. Ponadto na postawie art. 46 § 2 kk Sąd orzekł o d M. Ś. (2) na rzecz pokrzywdzonych – K. R. oraz G. R. obowiązek zapłaty w kwocie po 10 000 złotych.

Powód dokonał wpłaty kwoty 20 000 złotych tytułem realizacji nawiązki na konto zgodnie z wnioskiem pokrzywdzonych.

Powód wskazał, że roszczenie objęte pozwem jest uzasadnione, bowiem w dniu wypadku komunikacyjnego powód korzystał z ochrony odpowiedzialności cywilnej udzielonej przez (...) S.A. na podstawie zawartej umowy ubezpieczenia, potwierdzonej polisą nr (...).

Powód zgłosił pozwanej roszczenie objęte pozwem w piśmie z 17 listopada 2020 roku. Pismem z 1 grudnia 2020 roku pozwana ostatecznie uznała, że nie znajduje podstaw do zaspokojenia roszczeń, które zostało przedstawione w piśmie powoda.

Strona powodowa domaga się odsetek ustawowych za opóźnienie począwszy od dnia 4 grudnia 2020 roku, tj. od dnia następnego od daty wydania ostatecznej decyzji odmownej w zakresie zgłoszonych przez powoda roszczeń. Powód wskazał datę wymagalności roszczenia na dzień 1 grudnia 2020 roku tj. dzień, w którym pozwany zajął ostateczne stanowisko w sprawie.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów wedle norm przepisanych.

W uzasadnieniu podniosła, że rozpatrywała zgłoszenie szkody złożone przez pełnomocnika G. i K. R. z żądaniem zapłaty na ich rzecz zadośćuczynienia z tytułu śmieci D. R. w wypadku komunikacyjnym z 8 stycznia 2018 roku spowodowanego przez powoda. Postępowanie to zakończone zostało ugodami zawartymi z poszkodowanymi, w których strony uzgodniły wysokość zadośćuczynienia na kwoty po 72 000 złotych na rzecz poszkodowanych. W ugodach tych K. R. i G. R. oświadczyli, że zapłata tych kwot zaspokaja wszelkie roszczenia związane ze śmiercią D. R. oraz, że zrzekają się w stosunku do (...) S.A., jak i sprawcy szkody, wszelkich ewentualnych dalszych roszczeń z tej szkody. Ugody te zostały zwarte w dniu 14 grudnia 2018 roku i zostały przez (...) S.A. niezwłocznie wykonane poprzez zapłatę ugodzonych kwot 17 grudnia 2018 roku.

Pozwana podkreśliła, że podejmując decyzję o zawarciu ugód z poszkodowanymi, nie wiedziała o zgłoszeniu przez nich żądania w przedmiocie zasądzenia nawiązki w toczący się postępowaniu karnym przeciwko powodowi, a o treści wyroku Sądu Rejonowego w Piszu skazującym powoda powziął wiadomość na skutek wezwania do zapłaty złożonego przez pełnomocnika powoda w kwietniu 2020 roku.

W ocenie pozwanej nawiązka zapłacona w wykonaniu wyroku karnego jest w istocie dodatkową kompensatą ponad tą zasadniczą opartą na przepisach kodeksu cywilnego i powołanej wyżej ustawy.

Pozwana wskazała, że powód nie dowiódł, że nawiązki na rzecz poszkodowanych zostały zapłacone. Podkreśliła, że potwierdzenie przelewu na rachunek bliżej nieokreślonej kancelarii adwokackiej w Ł. dowodu takiego nie stanowi.

Sąd ustalił, co następuje:

M. Ś. (2) 8 stycznia 2018 roku około godziny 17:40 w O. przy ulicy (...) kierując pojazdem mechanicznym marki C. (...) o nr rej. (...) naruszył nieumyślnie zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, powodując nieumyślnie wypadek w ten sposób, że będąc w oznakowanej strefie zamieszkania wykonując manewr cofania na drodze dojazdowej z bramy posesji nr (...) i kierując się do drogi osiedlowej nie sprawdził czy wykonany manewr nie spowoduje zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu, w następstwie, czego nie ustąpił pierwszeństwa pieszej D. R. znajdującej się w miejscu skrzyżowania się chodnika z drogą dojazdową i tyłem kierowanego pojazdu uderzył w wymienioną powodując obrażenia ciała, które to obrażenia doprowadziły do śmierci D. R..

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Piszu w sprawie II K 360/18 z 21 grudnia 2018 roku Sąd Rejonowy w Piszu między innymi orzekł wobec M. Ś. (1) nawiązki w kwotach po 10 000 złotych na rzecz K. R. oraz G. R..

M. Ś. (1) 8 kwietnia 2019 roku zapłacił na rzecz K. R. oraz G. R. nawiązkę na konto ich pełnomocnika.

(dowód: odpis wyroku z 21.12.2018r. sygn. akt II K 360/18; potwierdzenie transakcji k. 10)

W dacie wypadku M. Ś. (1) korzystał z ochrony odpowiedzialności cywilnej udzielonej przez (...) Spółkę Akcyjną, na podstawie zawartej umowy ubezpieczenia, potwierdzonej polisą (...).

(dowód: polisa ubezpieczeń komunikacyjnych k. 11-11v)

Pismem z 17 listopada 2020 roku M. Ś. (1) wezwał (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W. do zapłaty kwoty 20 000 złotych tytułem zwrotu kwoty zapłaconej na rzecz poszkodowanych na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w Piszu II Wydział Karny z 21 grudnia 2018 roku sygn. akt II K 360/18 w terminie 30 dni od daty doręczenia pisma.

(dowód: pismo z 17.11.2020r. k. 12-13)

W odpowiedzi na wezwanie do zapłaty, pismem z 1 grudnia 2020 roku (...) Spółka Akcyjna wskazała, że brak jest podstaw do pozytywnego rozpatrzenia.

(dowód: pismo z 1.12.2021r. k.14-15)

W dniu 14 grudnia 2018 roku K. R. oraz G. R. zawarli ugodę z ubezpieczycielem, w której to ubezpieczyciel zobowiązał się do zapłaty na rzecz poszkodowanych do zapłaty po 72 000 złotych.

(dowód: akta szkody k. 22)

Sąd zważył, co następuje

Powództwo jest zasadne.

Kwestią sporną w niniejszym postępowaniu była okoliczność, czy ubezpieczyciel na mocy zawartej umowy ubezpieczenia jest zobowiązany do zwrotu zapłaconej przez sprawcę wypadku drogowego nawiązki orzeczonej w postępowaniu karnym.

Zgodnie z treścią art. 805 § 1 k.c., przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Z kolei w myśl art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym, Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, umowa ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej obejmuje odpowiedzialność cywilną podmiotu objętego obowiązkiem ubezpieczenia za szkody wyrządzone czynem niedozwolonym oraz wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, o ile nie sprzeciwia się to ustawie lub właściwości (naturze) danego rodzaju stosunków.

Nawiązka określona w art. 46 § 2 k.k. jest świadczeniem pieniężnym, które Sąd może orzec zamiast obowiązku naprawienia szkody przez sprawcę przestępstwa lub zamiast zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Nawiązkę orzeka się na rzecz pokrzywdzonego, a w razie jego śmierci w wyniku popełnionego przez skazanego przestępstwa - na rzecz osoby najbliższej, której sytuacja życiowa wskutek śmierci pokrzywdzonego uległa znacznemu pogorszeniu. Nawiązka, zdaniem Sądu, pełni zarówno funkcję penalną, jak i kompensacyjną, bowiem jest ona instytucją prawa cywilnego umiejscowioną w kodeksie karnym celem ułatwienia poszkodowanemu uzyskania stosownego odszkodowania. Funkcja penalna obowiązku naprawienia szkody lub orzeczonej zamiast niego nawiązki nie przeważa nad funkcją kompensacyjną.

Obecność obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz nawiązki w katalogu środków karnych (art. 39 k.k.) jest wyrazem dokonującej się reorientacji poglądów na funkcje prawa karnego i ekspozycji przede wszystkim funkcji kompensacyjnej. Dającym się zaobserwować procesem jest degresja tradycyjnych środków reakcji na przestępstwo, które są zastępowane przez alternatywne, często wywodzące się z prawa cywilnego, instrumenty ukierunkowane na naprawienie szkody lub zadośćuczynienie ofierze przestępstwa. Naprawieniu szkody w prawie karnym nie tylko wyznacza się szczególną rolę, lecz także udziela mu się samodzielnej karnoprawnej podstawy (zob. W. Zalewski, Naprawienie szkody, s. 67).

Przepis art. 43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych wymienia przypadki obowiązku zwrotu przez ubezpieczonego wypłaconego przez ubezpieczyciela świadczenia (regres). Brak jest wśród nich przypadku, w którym ubezpieczyciel spełnił świadczenie, pomimo orzeczonego wobec sprawcy wypadku komunikacyjnego środka karnego. Nie ma, bowiem znaczenia, czy sprawca spełnił świadczenie wobec poszkodowanego dobrowolnie, czy zobowiązany do tego wyrokiem karnym; skoro naprawił szkodę, może domagać się zwrotu spełnionego świadczenia. Nie negując penalnego charakteru środków orzekanych na podstawie przepisów kodeksu karnego, należy jednak widzieć w nawiązce z art. 46 § 2 k.k. świadczenie mające za zadanie przede wszystkim naprawić szkodę i w tym zakresie ubezpieczyciel powinien zwrócić sprawcy szkody orzeczoną wobec niego nawiązkę, uiszczoną przez niego na rzecz poszkodowanego (tak m.in. Sąd Okręgowy w Lublinie w wyroku z dnia 21 czerwca 2017 r. sygn. II Ca 38/17 oraz wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi sygn. I Ca 1853/13).

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 lipca 2011 r. (sygn. III CZP 31/11, Lex nr 852336) przyjął, że ubezpieczenie OC obejmuje również kwoty zasądzone, a następnie wypłacone przez sprawcę w ramach wypełnienia obowiązku naprawienia szkody wynikającego z wyroku karnego, ponieważ ten środek karny poza rolą związaną z ukaraniem oskarżonego, pełni również funkcję kompensacyjną poprzez wyrównanie uszczerbku poniesionego przez pokrzywdzonego. Sens i cel obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej sprawcy polega właśnie na tym, aby w ostatecznym rozrachunku koszt naprawienia szkody - w granicach określonych w ustawie i umowie - pokrył ubezpieczyciel w zamian za składkę zapłaconą przez ubezpieczonego sprawcę. Należy, zatem uznać, że naprawienie szkody w wykonaniu obowiązku orzeczonego, jako środek karny w postępowaniu karnym nie pozbawia sprawcy szkody możliwości wystąpienia do ubezpieczyciela z roszczeniem regresowym.

Sąd Najwyższy w wyżej wymienionej uchwale nie podzielił stanowiska, że środki karne w postaci obowiązku naprawienia szkody lub nawiązki mają charakter wyłącznie penalny. Wręcz przeciwnie, Sąd Najwyższy wyraźnie wskazał, że funkcja kompensacyjna środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody lub nawiązki ma przewagę nad jego penalnym, resocjalizacyjnym charakterem. Sąd Najwyższy nie zakwestionował obowiązku osobistego spełnienia środku karnego o charakterze kompensacyjnym, jednakże osobiste wykonanie wyroku przez sprawcę jest niedostatecznym argumentem prowadzącym do uznania, że kwoty spełnione na rzecz pokrzywdzonego w postaci obowiązku naprawienia szkody wyłączone są z regresu od ubezpieczyciela. Sąd Najwyższy wyraźnie wskazał w treści uzasadnienia uchwały, że brak jest jakiegokolwiek przepisu prawa, z którego wynikałoby wyłączenie odpowiedzialności ubezpieczyciela, gdy obowiązek naprawienia szkody orzeczony został, jako środek karny. Wykonanie przez sprawcę wypadku komunikacyjnego orzeczonego wobec niego środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody nie pozbawia go, zatem możliwości wystąpienia przeciwko ubezpieczycielowi z roszczeniem regresowym na podstawie umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Nie ma znaczenia, czy sprawca spełnił świadczenie wobec poszkodowanego dobrowolnie, czy zobowiązany był do tego wyrokiem karnym.

Należy podkreślić, że ani przepisy kodeksu cywilnego (art. 822 § 1 k.c.), ani ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (art. 34 ustawy) nie wyłączają odpowiedzialności ubezpieczyciela wynikającej z obowiązkowej umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w sytuacji, gdy obowiązek naprawienia szkody został orzeczony, jako środek karny. Również w doktrynie można znaleźć tezy popierające stanowisko powoda, że ubezpieczyciel w ramach umowy odpowiedzialności cywilnej jest zobowiązany do zwrotu sprawcy wypadku zapłaconej pokrzywdzonemu nawiązki. „Trzeba mieć na uwadze, że odpowiedzialność karna nie wyłącza uprawnień wynikających z posiadania ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej" (H. D., Orzekanie nawiązki w trybie art. 46 k.k. a regres zobowiązanego w stosunku do zakładu ubezpieczeniowego).

Wbrew twierdzeniom pozwanej powód wykazał, że kwota 20 000 zł została przez niego zapłacona na rzecz pokrzywdzonych i taką kwotę Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2021 roku do dnia zapłaty. Kwota 20 000 złotych została przelana na konto pełnomocnika poszkodowanych. W tytule przelewu powód wskazał dane dotyczące przelewu zgodnie z treścią wyroku.

Oddalenie powództwa w pozostałym zakresie odnosi się do roszczenia o odsetki. Sąd nie uwzględnił powództwa w zakresie odsetek dochodzonych od 4 grudnia 2020 roku, gdyż powód nie przedstawił dokumentacji, która uzasadniałby jej uwzględnienie, w szczególności nie przedstawił dowodu doręczenia wezwania do zapłaty. Z akt sprawy wynika, że 1 grudnia 2020 roku pozwana odmówiła wypłaty roszczenia, którego domagał się powód w wezwaniu do zapłaty, a więc 1 grudnia 2020 roku pozwana niewątpliwe wiedziała o kierowanym wobec niej żądaniu. Sąd uznał, więc, że tego dnia wezwanie do zapłaty zostało doręczone i od tego też dnia należy liczyć 30 dniowy termin do zapłaty, który upłynął w dniu 31 grudnia 2020 roku. Dlatego też Sąd zasądził odsetki do dnia 1 stycznia 2021 roku.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. Dz.U. z 2018 r., poz. 265) oraz art. 98 k.p.c., zgodnie, z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Powód w nieznacznym stopniu przegrał proces, dlatego zasadnym jest obciążenie pozwanego kosztami sądowymi w całości. W tym przypadku jest to kwota 3 600 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, kwota 17 złotych tytułem zwrotu opłaty od udzielonego pełnomocnictwa oraz kwota 1 000 złotych tytułem zwrotu opłaty sądowej od pozwu.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE