UZASADNIENIE

J. K. wniosła o dokonanie działu spadku po swoim ojcu T. K. zmarłym 7 października 2007 roku w P., ostatnio stale zamieszkałym w W. w gminie P..

Wskazała, że spadek po spadkodawcy, na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu wydanego 14 lipca 2016 roku w sprawie I Ns 628/15 nabyli: żona K. K. (1) w udziale 6/24 części oraz siedmioro dzieci: wnioskodawczyni, M. K. (1), M. K. (2), K. K. (2), A. W. i E. J. – każdy w udziale po 3/24 części.

Wnioskodawczyni wniosła o ustalenie, że w skład spadku wchodzi spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku przy ulicy (...) we W., dla którego nie jest urządzona księga wieczysta, o wartości 200 000 złotych.

Początkowo wnioskodawczyni domagała się dokonania działu spadku poprzez przyznanie powyższego prawa do lokalu wnioskodawczyni i zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestników postępowania spłaty odpowiadającej równowartości przypadającego im udziału w spadku.

Uczestnik postępowania M. K. (1) co do zasady przychylił się do wniosku. Wniósł jednak o ustalenie, że w skład spadku wchodzi roszczenie o zawarcie umowy przyrzeczonej, tj. umowy przeniesienia prawa własności lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku przy ulicy (...) we W..

Ponadto uczestnik podniósł, że do spadku należy doliczyć kwotę 300 000 zł tytułem połowy wartości zabudowanej nieruchomości położonej w W., którą spadkodawca i jego żona darowali w dniu 13 lipca 2007 roku uczestniczce postępowania A. W. w zamian za ustanowienie na ich rzecz dożywotniej służebności osobistej polegającej na prawie korzystania z całego budynku mieszkalnego i budynku gospodarczego.

Początkowo uczestnik postępowania M. K. (1) wniósł o dokonanie działu spadku poprzez przyznanie jemu wskazanego wyżej roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej, z obowiązkiem ewentualnej spłaty na rzecz wnioskodawczyni i pozostałych uczestników postępowania.

W uzasadnieniu wskazał, że w dniu 16 lipca 1999 roku spadkodawca zawarł umowę przedwstępną sprzedaży opisanego wyżej lokalu mieszkalnego. Zgodnie z tą umową, na poczet ceny lokalu spadkodawca wpłacił kwotę 142 000 zł. Do zawarcia umowy przyrzeczonej nigdy nie doszło. Od dnia 1 grudnia 2014 roku lokal ten, co prawda bez tytułu prawnego, ale za wiedzą i zgodą Stowarzyszenia (...) Osiedla (...), zajmowany jest przez uczestnika M. K. (1) i jego rodzinę, wszyscy są w nim zameldowani, tu znajduje się ich centrum życiowe. Uczestnik M. K. (1) na bieżąco dokonuje wszystkich niezbędnych opłat związanych z utrzymaniem przedmiotowego lokalu. Nie jest on właścicielem innej nieruchomości, która mogłaby zaspokoić jego potrzeby mieszkaniowe.

Nadto uczestnik M. K. (1) wniósł o rozliczenie w niniejszym postępowaniu poczynionych przez niego nakładów:

- w kwocie 45 141,06 złotych na utrzymanie przedmiotowego lokalu i nieruchomości wspólnej oraz na pokrycie kosztów związanych z remontem i modernizacją dwóch kotłowni gazowych,

- w kwocie 4 157,98 zł na pokrycie opłaty za budowę oczyszczalni ścieków na nieruchomości wspólnej,

- w kwocie 400,00 zł na fundusz remontowy.

Uczestnicy postępowania K. K. (1), K. K. (2) i A. W. co do zasady przychylili się do wniosku o dział spadku. Podnieśli, że uczestnik M. K. (1) z uwagi na swoją sytuację majątkową i dochodową, nie będzie w stanie spłacić pozostałych uczestników. Dlatego wnieśli o zarządzenie sprzedaży przedmiotowego lokalu w drodze licytacji publicznej, ewentualnie o przyznanie tego lokalu uczestniczce K. K. (1) i zasądzenie od niej stosownych spłat na rzecz wnioskodawczyni i pozostałych uczestników postępowania. Wnieśli o ustalenie wartości uczynionej przez spadkodawcę i jego żonę darowizny na kwotę wskazaną w akcie notarialnym, tj. 50 000 zł, a udziału spadkodawcy na kwotę 25 000 zł. Niezależnie od powyższego, podnieśli, że wartość przedmiotowej darowizny stosownie do treści art. 1040 k.c. nie podlega doliczeniu do spadku, albowiem przewyższa wartość schedy spadkowej.

Uczestniczka postępowania E. J. przychyliła się do wniosku o dział spadku. Wniosła o przyznanie opisanego wyżej lokalu uczestnikowi M. K. (1) i zasądzenie na jej rzecz stosownej spłaty; ewentualnie o zarządzenie sprzedaży lokalu w drodze licytacji publicznej.

Kurator ustanowiony dla nieznanego z miejsca pobytu uczestnika postępowania M. K. (2), przychylił się do wniosku o dział spadku, wniósł o zasądzenie na rzecz M. K. (2) stosownej spłaty i o nie obciążanie go kosztami niniejszego postępowania.

Ostatecznie, nikt z uczestników postępowania nie wyraził zgody na przyznanie mu przedmiotowego lokalu mieszkalnego. Uczestnicy J. K., K. K. (1), K. K. (2) i A. W. sprzeciwili się rozliczeniu w niniejszym postępowaniu nakładów wymienionych przez M. K. (1).

Sąd ustalił, co następuje:

Na podstawie umowy sprzedaży z dnia 7 sierpnia 1998 roku, Rep. A (...) T. K. i jego matka A. K. sprzedali Grupie Inwestycyjnej (...)2” (po zmianie (...)) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. przypadające im udziały po ½ części w nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o nr geod.(...), wraz z posadowionym na niej budynkiem mieszkalnym znajdującym się w stanie wymagającym rozbiórki, położoną we W. przy ulicy (...).

W dniu 16 lipca 1999 roku pomiędzy Grupą Inwestycyjną (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W., a T. K. i A. K., zawarta została przedwstępna umowa sprzedaży lokalu mieszkalnego nr (...). Zgodnie z umową, Spółka zobowiązała się do wybudowania na działce gruntu oznaczonej nr geod.(...), położonej przy ulicy (...) we W., wielorodzinnego budynku mieszkalnego wraz z infrastrukturą towarzyszącą i zagospodarowaniem terenu w obrębie działki. Nabywcy natomiast, na warunkach określonych umową, zobowiązali się do sfinansowania całej inwestycji w kwocie przypadającej wartości lokalu mieszkalnego nr (...), położonego na parterze, o powierzchni użytkowej 61,4 m². Tytułem wstępnej ceny sprzedaży tego lokalu, T. K. i A. K. wpłacili na rzecz Spółki kwotę 142 000 złotych.

A. K. zmarła 27 stycznia 2002 roku, a spadek po niej, na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu z dnia 14 lipca 2016 roku wydanego w sprawie I Ns 628/15, nabył syn T. K. w całości.

(dowód: umowa sprzedaży z dnia 7 sierpnia 1998r. k. 170-174; umowa przedwstępna sprzedaży lokalu mieszkalnego nr (...) z dnia 16 lipca 1999 roku k. 163-169; pismo ze Stowarzyszenia (...) Osiedle (...) w likwidacji we W. k. 256-257)

T. K. zmarł 7 października 2007 roku w P., a przed śmiercią stale zamieszkał w W. w gminie P..

Na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu z dnia 14 lipca 2016 roku wydanego w sprawie I Ns 628/15, spadek po T. K. nabyli: żona K. K. (1) w udziale 6/24 części oraz siedmioro dzieci: M. K. (1), M. K. (2), K. K. (2), J. K., A. W. i E. J. – każde w udziale po 3/24 części.

(dowód: odpis prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku k. 6)

W skład spadku po T. K. wchodzi roszczenie o zwrot kwoty 142 000 złotych uiszczonej z tytułu zawarcia przedwstępnej umowy sprzedaży lokalu mieszkalnego nr (...) z dnia 16 lipca 1999 roku.

Do dnia dzisiejszego nie została bowiem zawarta umowa przyrzeczona, tj. umowa przeniesienia prawa własności lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ulicy (...) we W..

Opisany wyżej lokal stanowi własność likwidowanego Stowarzyszenia (...) Osiedle (...) we W..

Na opisanym wyżej lokalu mieszkalnym ciąży zadłużenie, które na dzień 10 listopada 2020 roku wraz z odsetkami wynosiło łącznie 91 756,71 zł i powstało w okresie od lipca 2008 roku do 31 listopada 2014 roku z tytułu utrzymania nieruchomości wspólnej i mediów.

Od dnia 1 grudnia 2014 roku w opisanym wyżej lokalu mieszkalnym zamieszkuje - bez tytułu prawnego, ale za wiedzą i zgodą Stowarzyszenia (...) Osiedla (...) K. z rodziną, który ponosi bieżące koszty związane z utrzymaniem lokalu.

(dowód: pisma ze Stowarzyszenia (...) Osiedle (...) w likwidacji we W. k. 58, 153, 498-500, 551-552)

Po otwarciu spadku, M. K. (1) poczynił nakłady związane z lokalem mieszkalnym nr (...) położonym w budynku przy ulicy (...) we W., z którym to lokalem związane jest wskazane wyżej roszczenie o zwrot kwoty 142 000 złotych, w następujących kwotach:

- 2 136,00 złotych na pokrycie kosztów związanych z remontem i modernizacją dwóch kotłowni gazowych,

- 4 157,98 zł na pokrycie opłaty za budowę oczyszczalni ścieków na nieruchomości wspólnej,

- 400,00 zł na fundusz remontowy.

(dowód: umowa przedwstępna sprzedaży lokalu mieszkalnego nr (...) z dnia 16 lipca 1999 roku k. 163-169; pisma ze Stowarzyszenia (...) Osiedle (...) w likwidacji we W. k. 153, 256-258, 279-280, 553, 554, 555)

Na podstawie umowy darowizny z dnia 13 lipca 2007 roku, T. R. i K. małżonkowie K. darowali swojej córce A. W. zabudowaną nieruchomość, stanowiącą działkę gruntu o nr geod. (...), położoną w W. w gminie P., a A. W. ustanowiła na rzecz darczyńców nieodpłatnie dożywotnią służebność osobistą polegającą na prawie korzystania z całego budynku mieszkalnego i budynku gospodarczego.

Na opisanej wyżej nieruchomości, na podstawie decyzji o pozwoleniu na budowę z dnia 22 czerwca 2007 roku, A. i S. małżonkowie W. wybudowali budynek mieszkalny. Budowa została zakończona w czerwcu 2011 roku.

Wartość darowanej A. W. nieruchomości, według stanu na dzień dokonania darowizny i według cen aktualnych, z uwzględnieniem obciążającej ją służebności, wynosi 231 000 złotych.

(dowód: umowa darowizny k. 177-178v; decyzja o udzieleniu pozwolenia na budowę i zaświadczenie o przyjęciu zawiadomienia o zakończeniu budowy k. 202 i 204; opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości k. 415-450)

Sąd zważył, co następuje:

Skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd (art. 684 k.p.c.).

Zgodnie z art. 1035 k.c., jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, w tym przepisy o zniesieniu współwłasności.

W myśl art. 622 § 2 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c., gdy wszyscy współwłaściciele złożą zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, sąd wydaje postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych.

W przypadku braku zgodnego wniosku, a zachodzą warunki do dokonania podziału w naturze, sąd dokonuje tego podziału na części odpowiadające wartością udziałom współwłaścicieli z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym. Różnice wartości wyrównuje się przez dopłaty pieniężne (art. 623 k.p.c. w zw. z art. 687 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c.).

Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, w szczególności załączone do akt pisma ze Stowarzyszenia (...) Osiedle (...) w likwidacji we W., jednoznacznie wykazał, że w skład spadku po T. K. nie wchodzi lokal mieszkalny nr (...) położony w budynku przy ulicy (...) we W.. Faktem jest, że w dniu 16 lipca 1999 roku pomiędzy Grupą Inwestycyjną (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W., a spadkodawcą i jego matką A. K., zawarta została przedwstępna umowa sprzedaży przedmiotowego lokalu mieszkalnego oraz, że tytułem wstępnej ceny sprzedaży tego lokalu, spadkodawca i A. K. wpłacili na rzecz ww. Spółki kwotę 142 000 złotych oraz, że spadek po A. K. nabył w całości spadkodawca T. K., jednak do dnia dzisiejszego nie została zawarta umowa przyrzeczona, tj. umowa przeniesienia własności przedmiotowego lokalu, który to lokal na dzień orzekania w niniejszej sprawie stanowi własność likwidowanego Stowarzyszenia (...) Osiedle (...) we W. (pismo ze Stowarzyszenia k. 256-257 i 551-552).

W konsekwencji powyższego Sąd ustalił, że w skład spadku po T. K. wchodzi jedynie roszczenie o zwrot kwoty 142 000 złotych uiszczonej z tytułu zawarcia przedwstępnej umowy sprzedaży lokalu mieszkalnego nr (...) z dnia 16 lipca 1999 roku. Oczywistym jest, że z kwoty powyższej potrącone zostanie zadłużenie obciążające przedmiotowy lokal, a powstałe w okresie od lipca 2008 roku do 31 listopada 2014 roku z tytułu utrzymania nieruchomości wspólnej i mediów, które, jak wynika z załączonego do akt pisma likwidowanego Stowarzyszenia (...) Osiedle (...) we W. (k. 499), na dzień 10 listopada 2020 roku wynosiło łącznie z odsetkami 91 756,71 złotych.

W sprawie bezspornie ustalono, że na podstawie umowy darowizny z dnia 13 lipca 2007 roku, spadkodawca i jego żona K. K. (1) darowali swojej córce A. W. zabudowaną nieruchomość, stanowiącą działkę gruntu o nr geod.(...), położoną w W. w gminie P., a A. W. ustanowiła na rzecz darczyńców nieodpłatnie dożywotnią służebność osobistą polegającą na prawie korzystania z całego budynku mieszkalnego i budynku gospodarczego. Potwierdza to załączona do akt umowa darowizny (k. 177-178v). Wartość tej darowizny, według stanu na dzień dokonania darowizny i według cen aktualnych, wobec braku zgodnego w tym zakresie stanowiska uczestników postępowania, Sąd ustalił w oparciu o opinię powołanego w sprawie biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości na kwotę 231 000 złotych. Zatem wartość udziału spadkodawcy w tej darowiźnie, wynoszącego ½ części, stanowi kwotę 115 500 złotych.

Sąd w pełni podzielił opinię biegłego, bowiem spełniała ona stawiane jej wymogi, odzwierciedlała staranność i wnikliwość w badaniu zleconego zagadnienia, odpowiadała w sposób wyczerpujący, stanowczy i zrozumiały na postawione pytania, a przytoczona na jej uzasadnienie argumentacja jest w pełni przekonująca. Opinia ta nie była kwestionowana przez uczestników postępowania.

Zgodnie z art. 1039 § 1 k.c., jeżeli w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn oraz zapisów windykacyjnych, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna lub zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia. Nie podlegają zaliczeniu na schedę spadkową drobne darowizny zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte (§ 3).

W myśl natomiast art. 1040 k.c., jeżeli wartość darowizny lub zapisu windykacyjnego podlegających zaliczeniu przewyższa wartość schedy spadkowej, spadkobierca nie jest obowiązany do zwrotu nadwyżki. W wypadku takim nie uwzględnia się przy dziale spadku ani darowizny lub zapisu windykacyjnego, ani spadkobiercy zobowiązanego do ich zaliczenia.

Z powyższych ustaleń i rozważań wynika jednoznacznie, że wartość dokonanej przez spadkodawcę darowizny przewyższa wartość schedy spadkowej, czego konsekwencją jest brak po stronie uczestniczki A. W. obowiązku zwrotu nadwyżki oraz nie uwzględnienie tejże uczestniczki ani darowizny przy dziale spadku.

Wobec powyższego, Sąd dokonał działu spadku po T. K. w ten sposób, że roszczenie o zwrot kwoty 142 000 złotych przyznał uczestniczce postępowania K. K. (1) w udziale wynoszącym 5/20 części, zaś wnioskodawczyni J. K. oraz uczestnikom postępowania M. K. (1), K. K. (2), E. J. i M. K. (2) w udziale wynoszącym po 3/20 części.

Uczestnik postępowania M. K. (1) wniósł o rozliczenie w niniejszym postępowaniu poniesionych przez niego nakładów na przedmiotowy lokal mieszkalny i części wspólne nieruchomości, na której posadowiony jest budynek. Wnioskowi temu oponowała wnioskodawczyni i uczestnicy K. K. (1), K. K. (2) i A. W..

Zgodnie z art. 618 § 1 k.p.c., w postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Roszczenia o których mowa w tym przepisie, to przede wszystkim roszczenia związane z korzystaniem z rzeczy wspólnej, pobieraniem z niej pożytków i przychodów oraz dokonanych nakładów.

Należy podkreślić, że przedmiotowy lokal mieszkalny nie jest rzeczą wspólną uczestników postępowania. Wspólne jest jedynie roszczenie o zwrot kwoty 142 000 złotych. W konsekwencji poniesione przez uczestnika M. K. (1) od 1 grudnia 2014 roku koszty utrzymania tego lokalu, nie podlegają rozliczeniu w niniejszym postępowaniu. Zamieszkując w tym lokalu, M. K. (1) obwiązany był do ponoszenia kosztów jego utrzymania.

Inaczej należało w ocenie Sądu ocenić poniesione przez uczestnika M. K. (1) nakłady na części wspólne nieruchomości, na której posadowiony jest budynek, albowiem były one związane z przedmiotowym lokalem i w konsekwencji także z wchodzącym w skład spadku roszczeniem o zwrot kwoty 142 000 złotych.

Z załączonych do akt sprawy pism likwidowanego Stowarzyszenia (...) Osiedle (...) we W. (k. 257, 554 i 555) wynika, że uczestnik M. K. (1) poniósł łącznie 6 693,98 złotych, w tym:

- kwotę 2 136,00 złotych na pokrycie kosztów związanych z remontem i modernizacją dwóch kotłowni gazowych,

- kwotę 4 157,98 zł na pokrycie opłaty za budowę oczyszczalni ścieków na nieruchomości wspólnej,

- kwotę 400,00 zł na fundusz remontowy.

Nakłady te Sąd rozliczył w niniejszym postępowaniu i zasądził ich zwrot na rzecz uczestnika M. K. (1) od wnioskodawczyni i uczestników postępowania, którzy w wyniku działu spadku nabyli wchodzące w skład tego spadku roszczenie, stosownie do przypadającego im udziału, to jest:

-: od uczestniczki K. K. (1) 1 673,49 zł (5/20 x 6 693,98 zł),
-: od wnioskodawczyni J. K. i uczestników K. K. (2), M. K. (2) i E. J. po 1 004,09 zł (3/20 x 6 693,98 zł).

Na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13.11.2013r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz.U. z 2013r. poz. 1476) w zw. z przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015., poz. 1800 ze zm.), Sąd przyznał kuratorowi H. K. wynagrodzenie w kwocie 300 złotych, które nakazał w całości wypłacić ze środków budżetowych Sądu Rejonowego w Piszu.

Kosztami opinii powołanych w sprawie biegłych sądowych i wynagrodzeniem kuratora Sąd postanowił obciążyć tych uczestników, którzy nabyli wchodzące w skład spadku roszczenie i w stosunku do przypadającego im udziału, przy jednoczesnym uwzględnieniu wpłaconych zaliczek i faktu, że wnioskodawczyni J. K. została zwolniona od kosztów sądowych w całości (postanowienie z dnia 27.11.2017r. k. 30). Uczestnik M. K. (1) wpłacił zaliczkę w kwocie 300 zł (k. 213), a uczestnicy K. K. (1), K. K. (2) i A. W. zaliczkę w łącznej kwocie 305 zł (k. 214).

Koszt opinii powołanych w sprawie biegłych sądowych wyniósł łącznie 6 923,58 złotych i do wysokości 605 złotych pokryty został z wpłaconych zaliczek, natomiast do kwoty 6 318,58 złotych pokryty został tymczasowo ze środków budżetowych Skarbu Państwa. Dlatego też, na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2005r., Nr 167, poz. 1398 ze zm.), Sąd nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu od uczestniczki K. K. (1) kwotę 1 654,64 zł i od uczestników M. K. (1), K. K. (2), E. J. i M. K. (2) kwoty po 992,78 złotych.

O pozostałych kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. zgodnie z którym, każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE