Sygn. akt III AUa 238/20

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 grudnia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:

Sędzia Barbara Białecka (spr.)

Sędziowie:

Urszula Iwanowska

Romana Mrotek

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 grudnia 2020 r. w S.

sprawy B. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

o przyznanie emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonej

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim

z dnia 2 kwietnia 2020 r., sygn. akt VI U 701/19

oddala apelację.

Romana Mrotek

Barbara Białecka

Urszula Iwanowska

Sygn. akt III AUa 238/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 20.05.2019 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. odmówił B. S. przyznania prawa do emerytury.

Ubezpieczona odwołała się decyzji i wniosła o przyznanie emerytury. Podniosła, iż posiada ponad 15 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Pozwany nie ustosunkował się do dokumentów poświadczających pracę w Belgii od 1988 do
1990 r. i nie zaliczył okresów opieki na dziećmi.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podniósł, iż ubezpieczona wykazała jedynie 9 lat, 9 miesięcy 12 dni okresów ubezpieczenia.

Wyrokiem z dnia 2 kwietnia 2020 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Swoje orzeczenie Sąd oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

B. S. urodziła się w (...) r. Urodziła 2 dzieci - 9 marca 1977 i 23 stycznia 1978 r. Belgijska instytucja łącznikowa nie potwierdziła przebycia jakichkolwiek okresów ubezpieczenia w Belgii.

Pozwany uznał za wykazany okres składkowy od 4.06.1968 do 4.10.1975 r. (7 lat, 4 miesiące, 1 dzień), okres nieskładkowy – od 1.10.1963 do 31.03.1968 r. (4 lata, 6 miesięcy) i od 9.03.1977 do 7.03.1983r. (6 lat). Pozwany odmownie załatwiał wnioski o emeryturę w 2006 i w 2016 r. Ubezpieczona wystąpiła do Archiwum Państwowego o dokumenty dotyczące zatrudnienia od 10.09.1961 do 30.09.1963 r.

Sąd Okręgowy wskazał, że ustawa z 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2020.53; dalej jako ustawa) warunki przyznawania świadczeń osób urodzonych do 1948 ustanawia w art. 27 i następnych. Prawo to w przypadku kobiet przysługuje po ukończeniu 60 lat i wykazaniu okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat (art. 27). Art. 28 ustawy przewiduje emeryturę (niepełną) w przypadku wykazania co najmniej 15 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Stosownie do art. 5 ust. 2 ustawy przy ustalaniu prawa do emerytury okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych. Zaliczeniu podlegają przy tym okresy ubezpieczenia przebyte w innych krajach członkowskich Wspólnoty Europejskiej (art. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L.2004.166.1).

W odwołaniu ubezpieczona podniosła, iż pracowała w Belgii.

Warunkiem uwzględnienia okresów ubezpieczenia przebytych w tym kraju jest potwierdzenie przebycia takich okresów przez właściwą dla tego kraju instytucję ubezpieczeniową (tak art. 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L.2009.284.1). Ani ZUS, ani Sąd nie są uprawnione do dokonywania własnych ustaleń w tym zakresie. Tymczasem składane przez ubezpieczoną i uzyskiwane przez pozwanego zaświadczenia nie potwierdzają jakiegokolwiek okresu ubezpieczenia przebytego w Belgii (0 dni). Sąd Okręgowy podkreślił, że wbrew stanowisku zawartemu w odwołaniu pozwany uwzględnił okres opieki nad dziećmi, przyjmując okresy nieskładkowe w wymiarze 6 lat (oraz 4 i pół roku studiów). Okresy te stosownie do art. 5 ust. 2 uległy ograniczeniu do 1/3 okresów składkowych (7 lat, 4 miesiące i 1 dzień), a więc do 2 lat 5 miesięcy i 11 dni.

Sąd I instancji oddalił wniosek o zawieszenie postępowania, albowiem wbrew jego treści nie był to zgodny wniosek stron.

Zdaniem Sądu Okręgowego, nawet uwzględnienie okresu 2 lat i 20 dni wskazanych w piśmie skierowanym do archiwum i we wcześniejszych wnioskach (k.11-13 t. III ) nie spowoduje nabycia prawa do emerytury. Doliczenie tego okresu da okres składkowy wynoszący 9 lat, 4 miesiące i 21 dni i możliwość uwzględniania okresu nieskładkowego wynoszącego niespełna 3 lata i 2 miesiące.

Wobec powyższego na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c. oddalono odwołanie.

Powyższy wyrok w całości zaskarżyła ubezpieczona, podnosząc jednocześnie następujące zarzuty:

1) naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. poprzez sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na wyprowadzeniu z ustalonego stanu faktycznego wniosku o braku jakichkolwiek okresów ubezpieczenia w Belgii, co miało istotny wpływ na wynik postępowania z uwagi na niespełnienie przez ubezpieczoną wymogu uzyskania okresu co najmniej 15 lat ubezpieczenia uprawniającego do przyznania emerytury,

2) naruszenie przepisów prawa materialnego, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, tj. art. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego ( Dz.U.UE.L.2004.166.1) w zw. z art. 27 i art. 28 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2020, poz. 53 ze zm.) polegające na uznaniu, że ubezpieczona nie spełnia warunków do uzyskania prawa do emerytury i oddalenie odwołania.

Mając na uwadze powyższe zarzuty apelująca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu I instancji oraz zaskarżonej decyzji i przyznanie ubezpieczonej prawa do wnioskowanej emerytury, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu I Instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I Instancji. Nadto apelująca domagała się zasądzenia od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na jej rzecz kosztów postępowania z uwzględnieniem kosztów postępowania w II instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Na wstępie, uwzględniając treść art. 387 § 2 1 pkt 1 k.p.c., wskazać należy, że Sąd Apelacyjny dokonując własnej oceny przedstawionego pod osąd materiału procesowego stwierdził, że Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, a poczynione ustalenia faktyczne (zawarte w wyodrębnionej redakcyjnie części uzasadnienia zaskarżonego wyroku) nie są wadliwe i znajdują odzwierciedlenie w treści przedstawionych w sprawie dowodów. Sąd Odwoławczy ustalenia Sądu Okręgowego czyni częścią uzasadnienia własnego wyroku, nie znajdując potrzeby ponownego ich szczegółowego przytaczania.

W niniejszej sprawie Sąd Odwoławczy skorzystał z możliwości rozpoznania sprawy na posiedzeniu niejawnym nie znajdując przesłanek do skierowania sprawy na rozprawę oraz wobec zgody obu stron na rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym (art. 374 k.p.c.).

Wbrew zarzutom apelacji Sąd Okręgowy po zebraniu pełnego materiału dowodowego, szczegółowo go przeanalizował i dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz ocenił ten materiał zgodnie z zasadami proceduralnymi, nie przekraczając granic zakreślonych w art. 233 § 1 k.p.c. W uzasadnieniu wyroku Sąd odniósł się do wszystkich kwestii mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy i ocenił zasadność odwołania na podstawie powołanych przepisów z przytoczeniem ich treści i utrwalonej wykładni. Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zakresie oceny dowodów okazał się niezasadny. W wywiedzionym środku zaskarżenia nie wskazano, których konkretnie dowodów on dotyczy. Tym samym już tylko z tego względu stanowisko apelującej nie poddaje się jakiejkolwiek analizie Sądu Apelacyjnego. Nie sposób bowiem zweryfikować zarzutu, który nie został skonkretyzowany, nie został osadzony w realiach tej konkretnej sprawy, nie został odniesiony do zaoferowanego przez strony i przeprowadzonego przez Sąd postępowania dowodowego. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. konieczne jest wskazanie przyczyn dyskwalifikujących rozumowanie sądu. W szczególności skarżący powinien wskazać, w jaki sposób sąd naruszył opisane kryteria przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając, względnie podać jakie dowody wskazujące na fakty istotne dla rozstrzygnięcia zostały przez Sąd pominięte. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie, czego apelująca nie uczyniła.

W wywiedzionej apelacji ubezpieczona podkreśliła, że prowadziła od 1 kwietnia 1985r. do 31 grudnia 1985 i w okresie 1 kwietnia 1988r. do dnia 31 grudnia 2000r. działalność na własny rachunek, a wielkość obrotów jej firmy (była to mała kawiarnia) powodowała, że nie miała obowiązku opłacania składek. Ubezpieczona była objęta ubezpieczeniem jej zatrudnionego małżonka. Z zaświadczenia dotyczącego przebiegu ubezpieczenia w Belgii E 205BE z dnia 27 listopada 2019r. wynika, że ubezpieczona zwolniona była w w/w okresach z obowiązku opłacania składek, co wynikało z wówczas obowiązujących przepisów.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w sprawie nie został naruszony również przepis art. 6 rozporządzenia nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w związku z art. 27 i art. 28 ustawy emerytalnej. Wyjaśnić należy, że artykuł 87 ust. 2 obowiązującego od dnia 1 maja 2010 r. rozporządzenia nr 883/2004 stanowi, że każdy okres ubezpieczenia, jak również w odpowiednim przypadku, każdy okres zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania, ukończony zgodnie z ustawodawstwem Państw Członkowskich przed datą wejścia w życie niniejszego rozporządzenia w zainteresowanym Państwie Członkowskim jest uwzględniany dla celów ustalenia praw nabywanych na podstawie przepisów niniejszego rozporządzenia. Generalna regulacja dotycząca sumowania okresów zatrudnienia lub ubezpieczenia została natomiast wyrażona w powołanym przez ubezpieczoną art. 6 rozporządzenia nr 883/2004. Stosownie do tego przepisu, o ile niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej, właściwa instytucja Państwa Członkowskiego, której ustawodawstwo uzależnia: - nabycie, zachowanie, przysługiwanie lub odzyskanie prawa do świadczeń, - objęcie przez ustawodawstwo, lub - dostęp do lub zwolnienie z ubezpieczenia obowiązkowego, fakultatywnego kontynuowanego lub dobrowolnego, od spełnienia okresów ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania, bierze pod uwagę w niezbędnym zakresie okresy ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania spełnione na podstawie ustawodawstwa każdego innego Państwa Członkowskiego, tak jakby były to okresy spełnione na podstawie stosowanego przez nie ustawodawstwa. Artykuł 6 dotyczy trzech grup problemów: 1) nabycia, zachowania, posługiwania się lub odzyskania prawa do świadczeń, 2) objęcia przez ustawodawstwo oraz 3) dostępu i zwolnienia z ubezpieczenia obowiązkowego, fakultatywnego kontynuowanego oraz dobrowolnego. Ogólnie rzecz ujmując, instytucja właściwa zobowiązana jest, w zakresie mającym znaczenie dla wymienionych kwestii, traktować zagraniczne okresy ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania tak jakby były to okresy spełnione na podstawie stosowanego przez nie ustawodawstwa (por. wyrok z dnia 12 stycznia 1983 r., 150/82, Coppola). Możliwość uznania tych okresów musi być jednak udowodniona zgodnie z art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 987/2009 (por. Ślebzak Krzysztof, Komentarz do art. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, Lex numer 132820). Zgodnie z tym przepisem, do celów stosowania art. 6 rozporządzenia podstawowego instytucja właściwa kontaktuje się z instytucjami państw członkowskich, których ustawodawstwu zainteresowany również podlegał, w celu ustalenia wszystkich okresów spełnionych zgodnie z ich ustawodawstwem (ust. 1). Definicja okresów ubezpieczenia oraz zamieszkania została zawarta w art. 1 lit. t rozporządzenia nr 883/2004. W myśl tego przepisu określenie "okres ubezpieczenia" oznacza okresy składkowe, okresy zatrudnienia lub pracy na własny rachunek, tak jak je określa lub uznaje za okresy ubezpieczenia ustawodawstwo, w ramach którego zostały spełnione lub zostały uznane za spełnione, oraz wszelkie okresy traktowane, jako takie, o ile są uznane przez to ustawodawstwo za równorzędne z okresami ubezpieczenia. Litera "u" stanowi również o wszelkich okresach z nimi zrównanych, o ile są one uznane przez to ustawodawstwo za równorzędne z okresami zatrudnienia lub okresami pracy na własny rachunek. Art. 6 rozporządzenia 883/2004 określa generalną regułę sumowania okresów ubezpieczenia. Stąd w jego kontekście przepisami szczególnymi są art. 45 i 51 ust. 1 tego rozporządzenia.

Instytucja ubezpieczeniowa miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się o ustalenie ubezpieczenia społecznego w innym państwie może mieć wątpliwości co do określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa, lecz może chodzić jedynie o wątpliwości co do określenia ustawodawstwa mającego zastosowanie do zainteresowanego, z uwzględnieniem art. 13 rozporządzenia podstawowego i odpowiednich przepisów art. 14 rozporządzenia wykonawczego, czyli niepewność, co do tego, czy osoba ta jest objęta systemem zabezpieczenia społecznego w więcej niż jednym państwie członkowskim. Wątpliwości tych instytucja miejsca zamieszkania nie może sama rozstrzygać, lecz musi dostosować się do trybu rozwiązywania sporów co do ustalenia ustawodawstwa właściwego (w szczególności w art. 6, 15 oraz 16 rozporządzenia nr 987/2009), które nakazują zwrócenie się - w przypadku istnienia wątpliwości bądź rozbieżności - do instytucji innego państwa członkowskiego. Obie instytucje niezwłocznie dostarczają lub wymieniają między sobą wszystkie dane niezbędne dla ustanowienia i określenia praw i obowiązków osób, do których ma zastosowanie rozporządzenie podstawowe.

Skoro belgijska instytucja ubezpieczeniowa odmówiła potwierdzenia okresów ubezpieczenia na terenie Belgii, to ani organ rentowy, ani też sąd powszechny nie miały możliwości na podstawie przedkładanych przez ubezpieczoną zaświadczeń i dokumentów wystawionych przez belgijskich pracodawców, samodzielnego ustalania okresów ubezpieczenia przebytych przez B. S. na terenie Belgii. Mając zatem na uwadze zarzuty odwołującej, podkreślić trzeba, że kwalifikacji okresów ubezpieczenia mogą dokonać właściwe organy ubezpieczeniowe (lub sądy) państwa, w którym to zatrudnienie miało miejsce (por. wyrok SN z 5 października 2006 r., I UK 99/06, LEX nr 326489).

Dlatego też uznać należy, że ustalenie okresów ubezpieczenia B. S. w Belgii przez organ rentowy oraz Sąd I instancji na podstawie formularza E205 wystawionego przez instytucję ubezpieczenia społecznego Belgii, było w pełni prawidłowe. Takie działanie nie naruszało wynikającej z art. 6 rozporządzenia nr 883/2004 zasady sumowania okresów, skoro ubezpieczona nie legitymuje się żadnym okresem ubezpieczenia na terenie Belgii. Wobec tego, że ubezpieczona nie udowodniła żadnego okresu ubezpieczenia na terenie Belgii, organ rentowy nie miał podstaw do zsumowania okresów ubezpieczenia określonych w myśl polskiego ustawodawstwa, z okresami wskazywanymi przez ubezpieczoną, a dotyczącymi wykonywania pracy na terenie Belgii. Powoływane przez ubezpieczoną i uzyskiwane przez organ rentowy zaświadczenia nie potwierdzają jakiegokolwiek okresu ubezpieczenia przebytego w Belgii (0 dni).

Natomiast jeśli ubezpieczona kwestionuje wynikające z przedmiotowego zaświadczenia dane dotyczące wymiaru potwierdzonych okresów ubezpieczenia w ramach belgijskiego ubezpieczenia, a w szczególności podnosi argumentację dotyczącą objęcia jej ubezpieczeniem małżonka, to powinna zwrócić się do belgijskiej instytucji ubezpieczenia społecznego, albowiem ani polski organ rentowy, ani polski sąd nie są uprawnione do ustalania i weryfikacji okresów ubezpieczenia w Belgii.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację ubezpieczonej w całości jako bezzasadną.

Romana Mrotek Barbara Białecka Urszula Iwanowska