UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 sierpnia 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił P. M. prawa przeliczenia renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że została ona wydana w oparciu o orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 26 sierpnia 2019 r., która stwierdziła, że wnioskodawca nie jest niezdolny do pracy (decyzja k.98 akt ZUS).

Odwołanie od powyższej decyzji złożył wnioskodawca wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu podkreślił, iż do chwili badania przez Komisję lekarską był uznawany za częściowo niezdolnego do pracy. Jego stan zdrowia nie uległ poprawie co czyni zaskarżona decyzje błędną (odwołanie k.3)

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie, wywodząc jak w zaskarżonej decyzji. Dodatkowo wskazał, iż do 30 czerwca 2019 roku odwołujący był uprawniony do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy jednak ostatnie orzeczenie Komisji Lekarskiej nie potwierdziło istnienia tej niezdolności (odpowiedź na odwołanie k.6).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca P. M. urodził się (...), legitymuje się wykształceniem zasadniczym w zawodzie mechanik – ślusarz. Ostatnio pracował jako pracownik fizyczny (wywiad zawodowy k.28 dokumentacji medycznej akt ZUS).

W okresie od 28 lutego 1997 roku miał przyznaną rentę inwalidzką I grupy, następnie z tytułu całkowitej niezdolności do pracy do 30 czerwca 2003 roku oraz z tytułu częściowej niezdolności do pracy do 31 czerwca 2019 roku (decyzje k.28, 40, 50, 53, 59, 65, 69, 79, 84, 88, 91, 93 i 95 akt ZUS).

W dniu 10 maja 2019 roku wnioskodawca złożył wniosek o dalszą rentę z tytułu niezdolności do pracy (wniosek akta ZUS).

Lekarz Orzecznik ZUS po przeprowadzeniu bezpośredniego badania i dokonaniu analizy dokumentacji medycznej rozpoznał u wnioskodawcy: encelopatię pourazową dynamiczną w stopniowej redukcji objawów, okresowe zawroty nieukładowe i bradyfrenię. Orzeczeniem z dnia 25 czerwca 2019 roku Lekarz Orzecznik ZUS stwierdził, że wnioskodawca nie jest niezdolny do pracy (opinia lekarska k.51 dokumentacji medycznej i orzeczenie akta ZUS).

W związku ze zgłoszonym sprzeciwem od orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS, sprawa została skierowana do Komisji Lekarskiej ZUS (sprzeciw k.53 dokumentacji medycznej akt ZUS).

Komisja Lekarska ZUS po przeprowadzeniu bezpośredniego badania wnioskodawcy oraz po dokonaniu analizy dokumentacji medycznej oraz dopuszczeniu dodatkowego badania psychologicznego rozpoznała u niego: organiczne zaburzenia osobowości po przebytym urazie czaszkowo-mózgowym w 1996 roku z ewakuacją krwiaka nadtwardówkowego prawej półkuli mózgu, bóle i zawroty głowy. Orzeczeniem z dnia 26 sierpnia 2019 roku Komisja Lekarska ZUS uznała, że wnioskodawca nie jest niezdolny do pracy (opinia lekarska k 55, 57 i 59 medycznej oraz orzeczenie akta ZUS).

U wnioskodawcy stwierdzono stan po przebytym urazie czaszkowo-mózgowym w 1996 roku z ewakuacją krwiaka nadtwardówkowego z nad prawej półkuli mózgu, bóle i zawroty głowy. Zabieg nie spowodował powikłań neurologicznych. W 1998 roku wykonano u wnioskodawcy plastykę ubytku kostnego kości ciemieniowo-skroniowej prawej. Jest systematycznie leczony w poradni neurologicznej z powodu bólów i zawrotów głowy, zaburzeń pamięci i koncentracji. Ostatnie badania diagnostyczne typu CT głowy wykonano w 2016 roku. Nie stwierdzono w nim zmian ogniskowych tylko stan po prawostronnej kraniotomii skroniowej. Badanie dna oka nie wykazało zmian typu wzrostu ciśnienia śródczaszkowego. Bóle i zawroty głowy nie mają związku z przebytym urazem mózg. Mają charakter naczynioruchowy ewentualnie emocjonalny (opinia biegłego sądowego neurologa J. B. k. 20 – 22 i opinia uzupełniająca k.79-81).

U odwołującego występują zaburzenia w zakresie pamięci bezpośredniej wzrokowej i uwagi (w tym znacznych w zakresie przerzutności uwagi) na podłożu zmian organicznych w centralnym układzie nerwowym. Nie stwierdzono występowania zmian w zakresie pamięci bezpośredniej słuchowej, percepcji wzrokowej i zdolności grafomotorycznych na podłożu uszkodzenia centralnego układu nerwowego (opinia biegłego psychologa G. J. k. 24-25).

Wnioskodawca cierpi na organiczne zaburzenia osobowości z łagodnymi zaburzeniami procesów poznawczych. Nie stwierdzono u niego choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego, stwierdzono natomiast uszkodzenie o.u.n., które manifestuje się diagnozowanym zespołem kliniczny. W świetle dokumentów organiczne uszkodzenie o.u.n. u odwołującego nie budzi żadnych wątpliwości. Potwierdzają to oba badania psychologiczne (dla ZUS i dla Sądu ), badania obrazowe głowy ( KT i (...) głowy ) oraz same opinie orzeczników (w latach 2001 - 2019 ) oraz Komisji Lekarskiej.

Objawowo uszkodzenie to manifestuje się:

- aktualnym poziomem sprawności intelektualnej niższym niż przeciętny,

- obniżeniem funkcji praktycznych w stosunku do funkcji werbalnych,

- słabą koordynacja wzrokowo-ruchową,

- wolnym tempem uczenia wzrokowo-ruchowego,

- obniżeniem percepcji wzrokowej,

- trudnościami w planowaniu,

- osłabieniem zdolności do zapamiętywania drogą wzrokową,

- osłabieniem procesów uwagi dowolnej - koncentracji, podzielności i przerzutności,

- niższym niż przeciętnym poziomem operacji umysłowych – syntezy i analizy,

- trudnościami w sprawnym formułowaniu złożonych wypowiedzi,

- obniżonym zakresem pamięci słuchowej,

- wolnym tempem przyswajania nowych informacji.

Reasumując badany ma obniżoną zdolność do wyciągania szybkich - logicznych wniosków z bodźców, ma obniżoną zdolność koncentracji na zadaniach, zmniejszoną wydolność psychiczną oraz odporność na czynniki stresowe, niską zdolność kontroli intelektualnej działań emocjonalnych i impulsywnych oraz niską zdolność planowania, przewidywania i wyciągania wniosków z zachowań swoich, jak i innych. Przez ponad 20 lat od wypadku orzecznicy ZUS uznawali, że z powodu swoich zaburzeń badany jest częściowo niezdolny do pracy. Mimo, iż w chwili zdarzenia miał 31 lat, nie budziło to wątpliwości orzeczników ZUS przez kolejne 23 lata po wypadku, że nie jest on zdolny do pracy w normalnych warunkach i zgodnie z nabytymi umiejętnościami zawodowymi. Gdy w wieku 31 lat istniała szansa na znaczne zmniejszenie skutków organicznego uszkodzenia dla funkcjonowania wnioskodawcy, nikt nie skłonił go do rehabilitacji medycznej, rehabilitacji umiejętności psychologiczno-zawodowych, włączenia go w obieg pracy chronionej. Wówczas istniała szansa, że poprzez takie działania, nabędzie on umiejętności zawodowych i społecznych w procesie rehabilitacji medycznej i zawodowej. Był wówczas młodym człowiekiem i szanse takie były duże, możliwe było jeszcze uruchomienie istniejących rezerw intelektualnych. Jednak w tym czasie badany zupełnie niepotrzebnie (jedynie na potrzeby orzecznicze) leczył się neurologicznie, mimo że leczenie to było niepotrzebne. Nie było również konieczności leczeni psychiatrycznego. Jednak stała pozytywna motywacja, do podejmowania różnych działań ruchowych, zawodowych, trening umiejętności intelektualnych przez psychologa prowadziłby zapewne do poprawy funkcjonowania ubezpieczonego. Obecnie, po prawie 25 latach inwalidyzacji, u wnioskodawcy utrwaliły się negatywne schematy funkcjonowania osoby chorej, a rezerwy intelektualne wraz z wiekiem i procesami starzenia stale malały. Obecnie badany nie jest zdolny do zmiany swego funkcjonowania i nie jest zdolny do samodzielnego podejmowania pracy.

Aktualnie może i wskazane jest podejmowanie przez niego pracy, ale pod nadzorem innej osoby oraz w warunkach chronionych.

U wnioskodawcy występuje organiczne zaburzenia osobowości z łagodnym zaburzeniami procesów poznawczych, stopień naruszenia sprawności organizmu powoduje jego częściową niezdolność do pracy, niezdolność do pracy ma ona charakter trwały. Odwołujący jest zdolny do samodzielnej egzystencji (opinia biegłego sadowego z zakresu psychiatrii R. Ż. k.27-33).

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie dowodów z dokumentów w postaci orzeczenia Lekarza Orzecznika i Komisji Lekarskiej ZUS, wniosku o przyznanie renty oraz opinii lekarskich.

W toku postępowania wnioskodawca zakwestionował ustalenia Komisji Lekarskiej ZUS wskazujące, że nie jest on niezdolny do pracy.

Celem weryfikacji stanowiska wnioskodawcy, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych specjalistów w dziedzinie neurologii, psychologii i psychiatrii.

Biegli wydali opinie po przeprowadzeniu stosownych badań i analizie dostępnej dokumentacji lekarskiej wnioskodawcy. Określili schorzenia występujące u wnioskodawcy oraz ocenili ich znaczenie dla jego zdolności do pracy, odnosząc swą ocenę do kwalifikacji zawodowych.

Wskazać należy, że o ile ze złożonej przez specjalistę w dziedzinie neurologii opinii wynikało, że schorzenia występujące u wnioskodawcy nie powodują stwierdzenia u niego istnienia stanu częściowej niezdolności do pracy, o tyle specjalista w dziedzinie psychiatrii wskazywał, że schorzenia natury psychicznej stanowią podstawę do stwierdzenia istnienia u wnioskodawcy stanu niezdolności do pracy. Co jednak istotne, biegły szczegółowo wyjaśnił występujące aktualnie u wnioskodawcy czynniki ryzyka i ich wpływ na ocenę jego zdolności do pracy. W ocenie Sądu opinia biegłego sądowego psychiatry daje pełny obraz zdrowia wnioskodawcy. Zgłoszone zarzuty do opinii przez pełnomocnika organu rentowego stanowią jedynie polemikę z ustaleniami i ocena dokonana przez biegłego. Wbrew twierdzeniu pełnomocnika ZUS biegły nie twierdził, iż wcześniejsze przyznanie odwołującemu prawa do renty było błędne, a jedynie, iż prawidłowe leczenie dawało szanse, ale już nie pewność, na poprawę stanu jego zdrowia i zdolności funkcjonowania w społeczeństwie. Biegły jednoznacznie wskazał, iż obecnie wnioskodawca nie tylko nie jest zdolny do pracy (ewentualnie w ramach pracy w warunkach chronionych) ale z uwagi na wiek nie ma szansy na poprawę stanu jego zdrowia. Oczywistym jest, iż sam fakt, iż stan zdrowia się nie pogorszył nie jest podstawą uznania niezdolności do pracy. Biegły wskazał jednak dlaczego ten stan powoduje niezdolność i to niezdolność o charakterze trwałym. Zauważyć należy, iż organ rentowy oceniając ponownie stan zdrowia wnioskodawcy nie wyjaśnił czemu uznał, iż po 23 latach uznawania jego niezdolności do pracy zmienił tę ocenę. Wbrew twierdzeniu ZUS to właśnie taka ocena wydaje się być nielogiczna i wymaga głębszego uzasadnienia – czego jednak nie dokonano.

Sąd oddalił również wniosek pełnomocnika organu rentowego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny pracy jako zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania i zbędny do oceny stanu zdrowia wnioskodawcy. Przeprowadzone dowody okazały się, w ocenie sądu wystarczające do wydania orzeczenia w sprawie. Wskazać bowiem należy, że dowód z opinii biegłego ma szczególny charakter, a mianowicie korzysta się z niego w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych. Do dowodów tych nie mogą więc mieć zastosowania wszystkie zasady o prowadzeniu dowodów, a w szczególności art. 217 § 1 k.p.c. W konsekwencji nie można przyjąć, że Sąd obowiązany jest dopuścić dowód z kolejnych biegłych w każdym wypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony. Sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z opinii kolejnych biegłych, jedynie wtedy gdy zachodzi tego potrzeba, a więc wówczas gdy opinia złożona już do sprawy zawiera istotne braki, względnie też nie wyjaśnia istotnych okoliczności (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 1974 roku II CR 817/73, nie publ.).

Sąd pominął uwagi i wnioski zgłoszone przez pełnomocnika wnioskodawcy bowiem zostały one przez niego cofnięte.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne i skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z treścią art. 57 ust.1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2018 roku, poz.1270) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełni łącznie następujące warunki:

1)  jest niezdolny do pracy,

2)  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

3)  niezdolność powstała w okresach wymienionych w cytowanym przepisie, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Brak choćby jednego z warunków wymienionych w art. 57 ww. ustawy powoduje brak prawa do świadczenia.

W niniejszej sprawie spór między stronami ograniczał się do oceny stanu zdrowia ubezpieczonej pod kątem niezdolności do pracy.

Zgodnie z treścią art.12 ww. ustawy niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, a częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:

1)stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji;

2)możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne (art.13 ust.1 ww. ustawy).

W definicji niezdolności do pracy ustawodawca dał wyraz powiązaniu prawa do renty z rzeczywistą znaczną utratą zdolności do pracy zarobkowej jako takiej, a częściową niezdolność do pracy powiązał z niezdolnością do pracy w ramach posiadanych kwalifikacji, przy uwzględnieniu możliwości i sprawności niezbędnych do dalszego zaangażowania w procesie pracy, zaakcentował istnienie potencjalnej przydatności do pracy. Chodzi zatem o zdolność do pracy zarobkowej nie tylko jako zdolność do wykonywania dotychczasowej pracy, ale zdolność do podjęcia pracy w ogóle, z uwzględnieniem rodzaju i charakteru dotychczas wykonywanej pracy, poziomu wykształcenia, wieku, predyspozycji psychofizycznych.

Zdolność do pracy ma dwa elementy: biologiczny (ogólna sprawność psychofizyczna) i gospodarczy (przydatność na rynku pracy). Należało zatem ustalić, czy wnioskodawca jest zdolny do wykonywania pracy w dotychczasowy pełnym zakresie, czy jego kwalifikacje pozwalają na wykonywanie innej pracy, czy dla utrzymania aktywności zawodowej konieczne jest przekwalifikowanie.

Niezdolność do wykonywania dotychczasowej pracy nie jest kryterium niezdolności do pracy w rozumieniu art.12 ww. ustawy. Brak możliwości wykonywania dotychczasowej pracy nie jest wystarczający do stwierdzenia częściowej niezdolności do pracy, gdy jest możliwe podjęcie innej pracy (w swoim zawodzie, bez przekwalifikowania lub gdy rokowanie co do przekwalifikowania jest pozytywne). Niezdolność do wykonywania dotychczasowej pracy jest warunkiem koniecznym do ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ale nie jest warunkiem wystarczającym jeżeli wiek, poziom wykształcenia, predyspozycje psychofizyczne dają podstawy do uznania, że jest możliwe podjęcie pracy w zawodzie albo po przekwalifikowaniu. W wyroku z dnia 8 września 2014 roku (I UK 431/14, Legalis nr 1330112) Sąd Najwyższy wskazał, iż „doniosłe znaczenie w konstrukcji częściowej niezdolności do pracy (której definicję zawiera art.12 ust.3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) ma podkreślenie, że chodzi o ocenę zachowania zdolności do wykonywania nie jakiejkolwiek pracy, lecz pracy „zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji”. R. legis wyodrębnienia tej przesłanki stanowi wyeliminowanie sytuacji, w których ubezpieczeni o wyższych kwalifikacjach po utracie zdolności do ich zarobkowego wykorzystania zmuszeni byliby podjąć pracę niżej kwalifikowaną, do której zachowali zdolność, wobec braku środków do życia.

O częściowej niezdolności do pracy nie decyduje sam fakt występowania schorzeń, ale ocena czy i w jakim zakresie wpływają one na utratę zdolności do pracy zgodnie z kwalifikacjami.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż wnioskodawca jest nadal częściowo niezdolny do pracy a niezdolność ta ma charakter trwały.

Zaznaczyć w tym miejscu należy, że sposób motywowania oraz stopień stanowczości wniosków wyrażonych w opinii biegłych jest jednym z podstawowych kryteriów oceny dokonywanej przez Sąd, niezależnie od kryteriów zgodności z zasadami wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego oraz podstaw teoretycznych opinii (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2000 roku, I CKN 1170/98, OSNC 2001 nr 4 poz. 84, Legalis nr 49256). Przy ocenie biegłych lekarzy Sąd nie może zająć stanowiska odmiennego, niż wyrażone w tej opinii, na podstawie własnej oceny stanu faktycznego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 1987 roku, II URN 228/87, (...)).

Na mocy art. 129 ust. 1 ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Ponieważ wnioskodawca złożył wniosek o przyznanie renty 10 maja 2019 roku, poprzednią rentę miał przyznaną do 30 czerwca 2019 roku Sąd na podstawie art.477 ¹⁴§2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał P. M. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, od 1 lipca 2019 roku na stałe.

W punkcie 2 sentencji wyroku na podstawie art. 98 kpc Sąd zasądził od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kwotę 110,70 zł tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną z urzędu. Stosownie zaś do treści § 15 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2019 r. poz. 18) w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego oraz w sprawach dotyczących podlegania ubezpieczeniom społecznym opłaty wynoszą 90 zł. Zgodnie zaś z § 4 ust.3 opłaty o których mowa w ust. 1 i 2 podwyższa się o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w przepisach o podatku od towarów i usług. Z tych względów Sąd zwiększył należną kwotę o kwotę podatku VAT tj. o kwotę 20,70 zł.

Jednocześnie sąd oddalił wniosek o zwrot wydatków sądowych wnioskodawcy w postaci kosztów dojazdu na badanie, ponieważ wnioskodawca, nie wykonał zobowiązania i nie przedstawił dowodu poniesienia tych kosztów ani nie wykazał, iż samochód, którym twierdził, iż przyjechał na badanie należał do niego.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ZUS z aktami rentowymi.

6 V 2021 roku.