Sygn. akt VIII U 1818/20

U Z A S A D N I E N I E do całości wyroku

Decyzją z dnia 29 czerwca 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że J. A. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 02-02-2017 do 10-03-2017, od 13-03-2017 do 07-04-2017, od 12-04-2017 do 12-05-2017, od 15-05-2017 do 10-06-2017 jako zleceniobiorca u płatnika składek Filharmonii (...) im. A. R. w Ł. oraz, że z wymienionego tytułu miesięczna podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, tj. emerytalne, rentowe, wypadkowe i na ubezpieczenie zdrowotne wynosi:

Miesiąc/rok

Kod

ubezpieczenia

Podstawa wymiaru składek

Składka na ubezpieczenie zdrowotne

na ubezpieczenia

na

ubezpieczenie

Emerytalne i rentowe

Chorobowe

Wypadkowe

Zdrowotne

04-2017

(...)

500,00 zł

0,00 zł

500,00 zł

443,70 zł

39,93 zł

05-2017

(...)

900,00 zł

0,00 zł

900,00 zł

798,66 zł

71,88 zł

06-2017

(...)

500,00 zł

0,00 zł

500,00 zł

443,70 zł

39,93 zł

03-2017

(...)

1 500,00 zł

0,00 zł

1 500,00 zł

1 331,10 zł

119,80 zł

W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, iż płatnik składek zawierał umowy cywilnoprawne z artystami - muzykami, którym nadał nazwę umów o dzieło. W toku kontroli przedłożono 7 umów o dzieło zawartych według ustaleń na okresy: od 02-02-2017 do 17-02-2017, od 06-02-2017 do 26-02-2017, od 13-02-2017 do 10-03-2017, od 13-03-2017 do 07-04-2017, od 12-04-2017 do 28-04-2017,od 12-04-2017 do 12-05-2017, od 15-05-2017 do 10-06-2017 pomiędzy Filharmonią (...) im. A.R. a J. A..

/ decyzja k. 18-21 akt ZUS/

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła Filharmonia (...) im. A. R. w Ł. reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika domagając się jej uchylenia i zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych. Zaskarżonej decyzji zarzucono:

1. niezastosowanie art. 627 Kodeksu cywilnego w sytuacji gdy umowy zawierane przez Płatnika były umowami o dzieło w rozumieniu Kodeksu cywilnego;

2. art. 734 w związku z art. 750 Kodeksu cywilnego poprzez jego zastosowanie w sytuacji, kiedy essentialiae negotii umów, zawieranych przez Płatnika nie miały cech umów o świadczenie usług i nie powinny mieć do nich zastosowania przepisy, stosowane w przypadku umów zlecenia;

3. niezastosowanie art. 1 ust. 1 oraz art. 9 i 10 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych poprzez nieprawidłowe zastosowanie pierwszego z tych przepisów oraz pominięcie drugiego i trzeciego, przez co naruszona została także zasada wykładni prawa non per est.

4. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r., poz. 266 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą systemową poprzez ich zastosowanie i wydanie zaskarżonej decyzji;

5. art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 2, art. 18 ust. 1 i ust. 3 w zw. z art. 4 pkt 9, art. 20 ust. 1, art. 36, art. 91 ust. 5 ustawy systemowej poprzez przyjęcie, że zaistniały przesłanki do ich zastosowania i ustalenia wymiaru składek;

6. art. 81 ust. 1, ust. 5 i ust. 6, art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e, art. 69 ust. 1, art. 74 ust. 1, art. 79 ust. 1, art. 85 ust. 4, art. 109 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2019 r., poz. 1373 ze zm.) poprzez ich zastosowanie i uznanie, że zaistniały przesłanki do naliczenia składek na ubezpieczenie zdrowotne w sytuacji płatnika i ubezpieczonych.

7. naruszenie art. 7-10 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego poprzez odmowę Organu uwzględnienia wyjaśnień zgłoszonych do protokołu kontroli, będącego materialna podstawą zaskarżonej decyzji z nienależycie uzasadnionej przyczyny.

/odpowiedź na odwołanie k. 16 – 19/

Ubezpieczona J. A. przyłączyła się do stanowiska płatnika.

/ stanowisko procesowe ubezpieczonej protokół z rozprawy z dnia 28.01.2021 r. 00:00:16 - 00:06:16)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił co następuje

Filharmonia (...) im. A. R. w Ł. jest (...). Przedmiotem jej działalności jest krzewienie kultury muzycznej przez organizowanie koncertów przy pomocy zawodowych zespołów muzycznych.

/odpis pełny z Rejestru (...) k. 11- 12/

Ubezpieczona J. A. jest artystą wokalnym – chórzystką współpracuje od lat z Filharmonią (...), w sytuacji gdy zachodzi potrzeba uzupełnienia chóru o określony głos.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 13 maja 2021 00:42:05 – 00:42:59 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 28 stycznia 2021 00;06:16-00:59:5, zeznania świadka D. B. protokół z rozprawy z dnia 13maja 2021 r. 00:04:58-00:39:33/

Filharmonia (...) im. A. R. w Ł., reprezentowana przez Dyrektora Naczelnego – T. B. zawarła z wykonawcą z J. A. następujące umowy nazwane „umową o dzieło”:

- z dnia 02.02.2017 z terminem wykonania na dzień 17-02-2017 w ramach której wykonawca zobowiązuje się na zamówienie Zamawiającego do wykonania dzieła, polegającego na „wykonaniu utworów-programu koncertu oratoryjnego, podczas którego Wykonawca wystąpi w charakterze artysty doangażowanego (...) - specjalność alt oraz przekazania praw do artystycznego wykonania na warunkach określonych w §5 umowy’’

- z dnia 06-02-2017 z terminem wykonania na dzień 26-02-2017 w ramach której wykonawca zobowiązuje się na zamówienie Zamawiającego do wykonania dzieła, polegającego na wykonaniu utworów-programu koncertu chóralno-organowego, podczas którego Wykonawca wystąpi w charakterze artysty doangażowanego (...) -specjalność alt oraz przekazania praw do artystycznego wykonania na warunkach określonych w § 5 umowy”,

- z dnia 13-02-2017 z terminem wykonania na dzień 10-03-2017w ramach której wykonawca zobowiązuje się na zamówienie Zamawiającego do wykonania dzieła, polegającego na „wykonaniu utworów-programu koncertu oratoryjnego, podczas którego Wykonawca wystąpi w charakterze artysty doangażowanego (...) - specjalność alt oraz przekazania praw do artystycznego wykonania na warunkach określonych w §5 umowy’’

- z dnia 13-03-2017 z terminem wykonania na dzień 07-04-2017 w ramach której wykonawca zobowiązuje się na zamówienie Zamawiającego do wykonania dzieła, polegającego na wykonaniu utworów - programu koncertu Wielkanocny Koncert Oratoryjny (45 lecie pracy artystycznej T. K.), podczas którego Wykonawca wystąpi w charakterze artysty doangażowanego (...) - specjalność alt oraz przekazania praw do artystycznego wykonania na warunkach określonych w §5 umowy,

- z dnia 12-04-2017 z terminem wykonania na dzień 28-04-2017 w ramach której wykonawca zobowiązuje się na zamówienie Zamawiającego do wykonania dzieła, polegającego na wykonaniu utworów - programu koncertu symfonicznego, podczas którego wykonawca wystąpi w charakterze artysty doangażowanego (...) specjalność alt oraz przekazania praw do artystycznego wykonania na warunkach określonych w § 5 umowy,

- z dnia 12-04-2017 z terminem wykonania na dzień 12-05-2017 w ramach której wykonawca zobowiązuje się na zamówienie Zamawiającego do wykonania dzieła, polegającego na wykonaniu utworów - programu koncertu symfonicznego, podczas którego wykonawca wystąpi w charakterze artysty doangażowanego (...) specjalność alt oraz przekazania praw do artystycznego wykonania na warunkach określonych w § 5 umowy,

- z dnia 15-05-2017 z terminem wykonania na dzień 10-06-2017 w ramach której wykonawca zobowiązuje się na zamówienie Zamawiającego do wykonania dzieła, polegającego na wykonaniu utworów - programu koncertu, Koncert z okazji 30 rocznicy wizyty papieża J. P. II, podczas którego wykonawca wystąpi w charakterze artysty doangażowanego chóru mieszanego specjalność alt oraz przekazania praw do artystycznego wykonania na warunkach określonych w §5 umowy”

/ umowy k. 1-15 akt ZUS/

W ramach każdej z ww. umów zastrzeżono:

- § 3 iż wykonawca nie może powierzyć wykonania dzieła innej osobie bez zgody Zamawiającego. Wykonawca nie może w okresie kontraktu podejmować bez zgody Zamawiającego żadnych działań artystycznych. Strony ustalają, iż okres kontraktu obejmuje czas od pierwszej wyznaczonej przez Zamawiającego próby, do daty wykonania dzieła. Wykonawca zobowiązany jest do udziału w co najmniej siedmiu próbach do koncertu. Szczegółowy plan prób ustalany jest pomiędzy stronami w drodze mailowej.

- w § 4 wynagrodzenie wykonawcy za wykonanie umowy na kwotę w zależności od umowy na 500 lub 400 zł

- § 5 iż wykonawca w ramach wynagrodzenia, o którym mowa w § 4 umowy wyraża zgodę na wykonywanie zdjęć oraz na dokonywanie nagrań audio i audiowizualnych prób i koncertu oraz przenosi na Zamawiającego, zgodnie z treścią art. 41 i nast. oraz art. 81 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 ze zm.), bez konieczności składania odrębnych oświadczeń, wyłączne prawo do nieograniczonego w czasie i przestrzeni rozporządzania i korzystania z opisanych powyżej materiałów, ponadto Wykonawca udziela Zamawiającemu wyłącznego prawa zezwalania na wykonywanie autorskich praw zależnych w odniesieniu do opracowań i przeróbek zarejestrowanego materiału oraz eksploatacji - na następujących polach:

1) utrwalenie - rejestracja materiału na każdym nośniku audiowizualnym, a w szczególności na: nośnikach video, taśmie światłoczułej, magnetycznej i dysku komputerowym,

2) zwielokrotnianie jakąkolwiek techniką, w tym kasety video i audio, dyski audiowizualne, techniką celuloidową, światłoczułą i cyfrową, techniką zapisu komputerowego,

3) publiczne odtwarzanie i wyświetlanie,

4) nadawanie w całości lub we fragmentach dowolnie wybranych za pomocą wizji i fonii przewodowej, bezprzewodowej, jakąkolwiek techniką - niezależnie od systemu, standardu i formatu, w tym nadawanie przez stację naziemną i nadawanie kablowe,

5) sporządzenie wersji obcojęzycznych,

6) prawo obrotu w kraju i za granicą,

7) najem, użyczenie, nieodpłatna wymiana nośników, na których materiał utrwalono lub zwielokrotniono,

8) wprowadzenie do pamięci komputera i do sieci multimedialnych,

9) publiczne udostępnienie utworu w taki sposób aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym,

10) wszelkie wykorzystanie materiału w serwisach interaktywnych udostępnianych widzom za pośrednictwem Internetu i innych technik przekazu danych w tym sieci telekomunikacyjnych, informatycznych i bezprzewodowych,

11) przerabianie i przetwarzanie z zachowaniem osobistych praw autorskich Wykonawcy, dokonywanie skrótów, wykorzystywanie w utworach multimedialnych i łączenia z innymi utworami,

12) w celach archiwizacyjnych.

iż, prawa nabyte na podstawie niniejszej umowy Zamawiający może przenieść na osoby trzecie lub upoważniać je do ich wykonywania.

Jednocześnie Wykonawca oświadczał, że prawa opisane w niniejszym paragrafie nie będą ograniczone, ani też obciążone na rzecz osób trzecich w chwili ich przejścia na Zamawiającego. Nadto wykonawca wyrażał zgodę na wykorzystanie materiałów wskazanych w pkt. 1 przed dniem zapłaty wynagrodzenia, o którym mowa w § 4.

- § 6 że wykonawca oświadcza, że posiada prawo do wykonania dzieła będącego przedmiotem umowy i ponosi pełną odpowiedzialność wobec osób trzecich za wykonanie dzieła niezgodnie z przepisami Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Strony zastrzegły też § 7, że w razie wykonania dzieła z wadami Zamawiającemu przysługuje prawo odmowy wypłaty całości lub części wynagrodzenia Wykonawcy. W razie nie wykonania dzieła Zamawiający może żądać od Wykonawcy kary umownej w wysokości 50% wynagrodzenia brutto, o którym mowa w § 4. Zamawiającemu przysługuje prawo do dochodzenia odszkodowania przewyższającego zastrzeżoną karę umowną. Strony wzajemnie ustalają, iż w wypadku odwołania koncertu przez którąkolwiek ze stron w przypadkach innych niż w pkt. 4 zapłaci ona drugiej stronie karę umowną w wysokości 50% wynagrodzenia brutto. Zamawiający ma prawo dochodzenia również odszkodowania w wypadku gdy kara umowna nie pokryje wszystkich poniesionych szkód powstałych w związku z odwołaniem koncertu. W przypadku zadziałania siły wyższej takiej jak: klęski żywiołowe, wojny, kataklizmy, niemożliwe do przewidzenia w dniu podpisania niniejszej Umowy, strony są zwolnione ze wzajemnych zobowiązań i dołożą starań w celu minimalizacji ewentualnych strat.

/ umowy k. 1-15 akt ZUS/

Przy realizacji każdej z ww. umów Y. A. tylko raz wykonywała ten sam utwór, nie były to koncerty powtarzalne w jednym przedziale czasowym. Każdy z koncertów poprzedzony był przynajmniej 7 próbami. Próby rozpisane były na przestrzeni 2- 3 tygodni. Ubezpieczona musiała się na nie stawiać w celu przygotowania.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 13 maja 2021 00:42:05 – 00:42:59 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 28 stycznia 2021 00;06:16-00:59:51 zeznania ubezpieczonej protokół z rozprawy z dnia 13 maja 2021 00:42:59 -00:58:32 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 28 stycznia 2021 00:59:51 -01:21:49/

W okresie kontraktu był zakaz konkurencji, a przyczyną tego była chociażby higiena głosu. Oczekiwano od artystów pełnego zaangażowania.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 13 maja 2021 00:42:05 – 00:42:59 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 28 stycznia 2021 00;06:16-00:59:51 /

Wśród koncertów był zarówno koncert oratoryjny, w którym występuje chór razem z orkiestrą symfoniczną, jak i chóralny, bez udziału instrumentów.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 13 maja 2021 00:42:05 – 00:42:59 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 28 stycznia 2021 00;06:16-00:59:51 /

Nad całością wykonania czuwa chórmistrz. To chórmistrz buduje określony zespół, oparty na własnym wyobrażeniu jak dany utwór ma wybrzmieć. Nie zleca zatrudnienia chórzystów komuś innemu, tylko sam indywidualnie dobiera takie osoby.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 13 maja 2021 00:42:05 – 00:42:59 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 28 stycznia 2021 00;06:16-00:59:51 zeznania ubezpieczonej protokół z rozprawy z dnia 13 maja 2021 00:42:59 -00:58:32 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 28 stycznia 2021 00:59:51 -01:21:49 zeznania świadka D. B. protokół z rozprawy z dnia 13maja 2021 r. 00:04:58-00:39:33/

Od artysty zależy, jak wykona określony utwór bądź jego fragment i jaki będzie przebieg tego utworu. Efekt kompromisu pomiędzy artystą i chórmistrzem zawsze decyduje o finalnym brzmieniu utworu. Artysta musi mieć określone predyspozycje, czyli zasób umiejętności osadzonych w głosie, wystarczające doświadczenie wykonawcze, umiejętność odnalezienia miejsca w przestrzeni kilkudziesięciu osobowego chóru, zespołu w którym nie ma miejsca na neutralność. Każdy artysta ma indywidualne brzmienie. Chór tworzą wszyscy artyści, każda osoba w chórze musi się liczyć z głosem innej, musi z nim współpracować. Każdy głos ma swoje wokalne doświadczenie. Wykonawca, artysta nadaje sens temu co pozostawił po sobie kompozytor, zapisujący swój utwór znakami i nutami. Każdy wykonawca dostaje przez nas przygotowane nuty. Każdy wykonawca ma obowiązek pobrać z Filharmonii nuty i się z nimi zapoznać. Nuty są narzędziem wykonawcy. Każdy z wokalistów, członków chóru ma indywidualne spotkania z korepetytorem głosu. Zajęcia są dla poszczególnych osób. Wizja konkretnego utworu tworzy się ze wszystkimi uczestnikami koncertu. Bywało tak, że chórmistrz przesłuchiwał chórzystów, miało to na celu zweryfikowanie przygotowania artystów. Indywidualne spotkania służą temu, aby artyści poprawiali zły ton wykonywanego utworu. Jeżeli artyści nie są odpowiednio przygotowani, to dzieło z ich udziałem nie powstaje. Odsuwani są od wykonania i poszukiwani są nowi. D. ubezpieczonej zależy od repertuaru Filharmonii.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 13 maja 2021 00:42:05 – 00:42:59 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 28 stycznia 2021 00;06:16-00:59:5, zeznania ubezpieczonej protokół z rozprawy z dnia 13 maja 2021 00:42:59 -00:58:32 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 28 stycznia 2021 00:59:51 -01:21:49 zeznania świadka D. B. protokół z rozprawy z dnia 13maja 2021 r. 00:04:58-00:39:33/

Płatnik składek nie zgłosił ubezpieczonej do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania spornej umowy (ubezpieczona nie miała innego tytułu ubezpieczenia), a także nie obliczył i nie rozliczył składek.

/okoliczność bezsporna/

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w okresie od 15.10.2019 r. do 16.12.2019 r. przeprowadził kontrolę wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatnika Filharmonię (...) im. A. R. w Ł.. Kontrolą objęto okres działalności w okresie od 01.01.2017 r. do 31.12.2017 r. W trakcie kontroli zbadano również opisaną wyżej umowę nazwaną „umową o dzieło”.

/bezsporne/

Wskazać należy, że stan faktyczny zasadniczo był pomiędzy stronami bezsporny, ponadto płatnik nie zakwestionował okresu podlegania przez ubezpieczoną obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, jako zleceniobiorcy u płatnika składek, ani miesięcznych podstaw wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, ale przez całe postępowanie twierdził, iż w ogóle nie był zobowiązany, jako płatnik składek do uiszczania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne ubezpieczonej, ponieważ kwestionowana umowa była umową o dzieło i nie stanowiła tytułu do ubezpieczeń społecznych.

W zakresie złożonej przez płatnika do akt sprawy opinii prywatnej dr hab. M. K. wskazać należy, iż okazała się ona nieprzydatna do rozstrzygnięcia. Sąd czyniąc ustalenia przeanalizował jej treść. Jednakże dostrzec należy, że sporne umowy są przedmiotem oceny przez pryzmat ustawy kodeks cywilny, nie zaś ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W ocenie Sądu autorski charakter wykonywanych przez ubezpieczoną wspólnie z innymi chórzystami utworów na rzecz płatnika nie ma wpływu na odróżnienie umów o dzieło, od pozostałych umów cywilnoprawnych. Utwór, w rozumieniu prawa autorskiego, nie decyduje o tym, że mamy do czynienia z umową o dzieło w rozumieniu kodeksu cywilnego, o czym szczegółowo poniżej w ramach rozważań prawnych.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz poczynionych na jego podstawie ustaleń Sąd uznał, że odwołanie Filharmonii (...) im. A. R. w Ł. nie jest zasadne i podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt. 4 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 roku (Dz. U. z 2020 r., poz. 266 ze zmianami)) osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu.

Z mocy art. 13 pkt. 2 przytoczonej ustawy zleceniobiorcy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają od dnia oznaczonego w umowie, jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.

Stosownie do treści art. 36 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Obowiązkiem płatnika składek – z mocy art. 46 ust. 1 i art. 47 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – jest obliczanie, rozliczanie i opłacanie należnych składek za każdy miesiąc kalendarzowy oraz przesyłanie w wyznaczonym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłacanie składek za dany miesiąc.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 i 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 (to jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia), jeżeli w umowie określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.

Natomiast art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że podstawę wymiaru składek ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2.

Na wstępie należy wskazać, że stosownie do art. 353 1 k.c. strony mogą dokonać wyboru rodzaju łączącego je stosunku prawnego, nie oznacza to jednak dowolności, bowiem przywołany przepis wprost wymaga, aby treść umowy nie sprzeciwiała się naturze danego stosunku prawnego, jego społeczno-gospodarczemu przeznaczeniu i ustawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 kwietnia 2010 r., II UK 334/09, LEX nr 604221).

Dla potrzeb niniejszych ustaleń bez znaczenia pozostawało to, jak strony nazwały zawartą umowę, gdyż oceniając charakter umowy, należy brać pod uwagę nie tylko postanowienia przyjęte przez strony (mogące celowo stwarzać pozory zawarcia innej umowy), lecz także faktyczne warunki jej wykonywania. Nazwa umowy nie może automatycznie przesądzać o jej charakterze. W tym celu zasadnym było zbadanie zarówno postanowień umownych, jak i praktycznych aspektów wykonywania zawartej umowy.

Umowa zlecenia i umowa o dzieło to podstawowe kontrakty usługowe, konkurencyjne w stosunku do umowy o pracę. Różnica między tymi dwoma rodzajami umów jest dla podmiotów zatrudniających bardzo istotna, bowiem wiąże się z różnymi konsekwencjami prawnymi.

W rozpoznawanej sprawie spór dotyczył kwalifikacji prawnej umów nazwanych „umowami o dzieło” jaką płatnik zawarł z ubezpieczoną. Kwestią sporną było, czy strony istotnie zawarły umowę o dzieło, nierodzącą obowiązku ubezpieczenia społecznego, czy też zawarły umowę o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, a pochodną tego jest ustalenie obowiązku uiszczenia odpowiednich składek ubezpieczeniowych.

Stosownie do art. 734 § 1 k.c. przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie, przy czym do umowy o świadczenie usług stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750 k.c.). W doktrynie panuje pogląd, zgodnie z którym przedmiotem umowy o świadczenie usług jest dokonanie określonej czynności faktycznej, która nie musi prowadzić do osiągnięcia indywidualnie oznaczonego rezultatu. Chodzi tu zatem o umowy zobowiązujące do dokonania jednej lub wielu czynności faktycznych (także stałego ich dokonywania).

Zgodnie zaś z treścią art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Nie ulega wątpliwości, że przepisy o zleceniu nie mają zastosowania do czynności będących przedmiotem umowy o dzieło, bowiem wykonanie dzieła, zgodnie z prezentowanym w doktrynie poglądem, nie mieści się w pojęciu usługi w rozumieniu przywołanego art. 750 k.c.

Umowę o dzieło zalicza się do kategorii „umów rezultatu” i przeciwstawia umowie zlecenia - jako „umowie o staranne wykonanie usługi”. W odróżnieniu od umowy zlecenia, umowa o dzieło wymaga, by starania przyjmującego zamówienie doprowadziły w przyszłości do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu. Tymczasem umowa zlecenia takiego rezultatu - jako koniecznego do osiągnięcia - nie akcentuje. Elementem wyróżniającym dla umowy zlecenia nie jest zatem wynik, lecz starania podejmowane w celu osiągnięcia tego wyniku.

Dokonując kwalifikacji konkretnej umowy należy w pierwszej kolejności badać, czy świadczenie będące przedmiotem zobowiązania ma cechy dzieła. Dzieło stanowi zawsze zjawisko przyszłe, jest czymś, co w chwili zawarcia umowy nie istnieje, lecz ma dopiero powstać w jakiejś określonej przyszłości. Rezultat, o jaki umawiają się strony, musi być z góry określony i może przyjmować zarówno postać materialną, jak i niematerialną. Cechą konstytutywną umowy o dzieło jest to, aby rezultat ten był obiektywnie osiągalny i w konkretnych warunkach pewny. Dzieło musi mieć indywidualny charakter i odpowiadać osobistym potrzebom zamawiającego. Podkreślenia także wymaga, że celem umowy o dzieło nie jest czynność (samo działanie lub zaniechanie), która przy zachowaniu należytej staranności prowadzić ma do określonego w umowie rezultatu, lecz samo osiągnięcie tego rezultatu. W umowie o dzieło chodzi zawsze o osiągnięcie umówionego rezultatu, niezależnie od rodzaju i intensywności świadczonej w tym celu pracy i staranności. Tymczasem umowa o świadczenie usług jest umową starannego działania, jej celem jest wykonywanie określonych czynności, które nie muszą zmierzać do osiągnięcia rezultatu. Kolejną cechą umowy dzieło jest brak stosunku zależności lub podporządkowania pomiędzy zamawiającym, a przyjmującym zamówienie. Sposób wykonania dzieła pozostawiony jest w zasadzie uznaniu przyjmującego zamówienie, byleby dzieło miało przymioty ustalone w umowie lub wynikające z charakteru danego dzieła. Przyjmujący zamówienie nie ma także, co do zasady, obowiązku osobistego wykonania dzieła, chyba że wynika to z umowy lub charakteru dzieła (np. dzieło artystyczne). Ryzyko nieosiągnięcia rezultatu zawsze obciąża przyjmującego zamówienie. Przy czym odpowiedzialność przyjmującego zamówienie w wypadku nieosiągnięcia celu umowy jest odpowiedzialnością za nieosiągnięcie określonego rezultatu, a nie za brak należytej staranności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2000 r. sygn. II UKN 386/99, opubl. OSNP 2001/16/522). Przyjmujący zamówienie odpowiada zatem za jakość dzieła i określa metodologię jego wykonania. Dzieło powinno jednak posiadać cechy określone w umowie lub wynikające z charakteru danego dzieła. Wykonanie dzieła zwykle wymaga określonych kwalifikacji, umiejętności i środków (W. C., Zobowiązania, 2007, s. 464).

Na gruncie rozpoznawanego przypadku Sąd doszedł do przekonania iż w analizowanym stanie faktycznym wykonanie utworów – programu koncertów dla płatnika, wbrew jego zapatrywaniom wyrażonym w odwołaniu, nie miało charakteru czynności przynoszących konkretny, indywidualny rezultat niematerialny, lecz było realizowane w ramach starannego działania, właściwego wykonaniu usług.

Jednym z kryteriów pozwalających na odróżnienie umowy o dzieło od umowy o świadczenie usług jest możliwość poddania umówionego rezultatu (dzieła) sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 14 grudnia 2017 r. III AUa 476/17). Sprawdzian taki jest zaś niemożliwy do przeprowadzenia, jeśli strony nie określiły w umowie cech i parametrów indywidualizujących dzieło. Taki brak kryteriów określających pożądany przez zamawiającego wynik (wytwór) umowy prowadzi do wniosku, że przedmiotem zainteresowania zamawiającego jest wykonanie określonych czynności, a nie ich rezultat. Biorąc to pod uwagę, w przypadku umowy o dzieło autorskie w postaci wykonania utworu wokalnego przesłanką przedmiotowo istotną (przesądzającą) jest jego zakres, innowacyjny niepowtarzalny charakter, którego wskazanie nie może się ograniczać do danej dziedziny kultury czy sztuki, czy nawet wskazania określonego repertuaru. Tak bowiem szeroko ujęty przedmiot umowy uniemożliwia jego identyfikację wśród innych utworów intelektualnych dotyczących tego samego zakresu. Istotą występu artystycznego wokalnego jako dzieła autorskiego, jest jego treść zawierająca przekaz określonej myśli ekspresji artystycznej intelektualnej konkretnego twórcy, której granice wytycza z góry zamówiony temat.

Należy podkreślić, że w umowie łączącej płatnika z ubezpieczoną nie określono ściśle zindywidualizowanego przedmiotu umowy. Przedmiot umowy został sformułowany zbyt ogólnie – wskazano na wykonanie zadania, które sprowadzały się do starannego wykonania zespołu czynności. Ubezpieczona realizując postanowienia zawartych z Filharmonią (...) umów nazwanych umowami o dzieło nie była twórcą lecz wykonawcą. Nawet jeśli przyjąć, iż efektem jej pracy był określony nowy byt, nie jest to wystarczające do zakwalifikowania spornych umów jako umów o dzieło, bo w przedmiotowych umowach nie określono żadnych cech indywidualnych utworów czy zamówionego dzieła. W niniejszej sprawie Filharmonia zlecała poszczególnym artystom wykonanie określonych czynności, wykonanie utworu, programu, koncertu oraz udział w próbach, które sprowadzały się do starannego wykonania powierzonego zadania, nie zlecono zaś im wykonania konkretnego dzieła w kształcie rezultacie, za który mieli ponosić indywidualną odpowiedzialność.

Ubezpieczona jako artystka posiadająca określoną barwę głosu, ekspresję umiejętności została dobrana do grona chórzystów i wspólnie z nimi współpracując miała wykonać określone utwory podczas koncertów pod kierownictwem chórmistrza, zgodnie z jego wizją artystyczną, działając w zespole wykorzystując ku temu wszystkie posiadane umiejętności i predyspozycje. Wnioskodawczyni miała zatem wykonać zadanie w stricte określony sposób gwarancją czego było systematyczne uczestniczenie w założonej ilości prób. Powyższe okoliczności świadczą w ocenie Sądu o wprowadzeniu do umowy elementu losowości, czy niepewności, który nie powinien wystąpić w umowie o dzieło. W umowie nie wskazano konkretnego, ściśle określonego celu. Jedynie zlecono realizację pewnych czynności polegających zarówno na indywidualnym jak i na wspólnym przygotowaniu repertuaru dobranego przez Filharmonię co miało doprowadzić do wykonania utworów muzycznych w określonym – wysokim standardzie. Nie wskazano na obowiązek samodzielnego wypracowania nowego tworu niematerialnego, ponadto powodzenie powierzonego zadania było uzależnione od elementu losowego, niezależnego od realizującego umowę, a mianowicie uczestnictwa w powyższym pozostałych chórzystów i to na oczekiwanym artystycznym poziomie, właściwego wykonania zdań przez chórmistrza, który odpowiadał za dobór wszystkich osób wykonujących partie wokalne tak, by wykonanie miało określony harmonijny charakter. Nie można więc przyjąć, aby na gruncie rozpoznawanej sprawy zamawiający wymagał od wykonawcy osiągnięcia konkretnego, indywidualnie oznaczonego wytworu, który poddawałby się sprawdzianowi w aspekcie wykonania umowy zgodnie z zamówieniem. Tymczasem przygotowanie i wykonywanie utworów muzycznych, przygotowanie ról aktorskich może stanowić przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze i być przedmiotem umowy o dzieło, jeśli uchwytnymi są określone parametry dzieła, tak by uchwycić istotę tego działania. /III UK 147/16 - wyrok SN - Izba Pracy z dnia 02-06-2017 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 17 grudnia 2015 r.III AUa 173/15/.

W konsekwencji przedmiotem spornych umów była określona czynność (czynności), a nie jej wynik, co przesądza o ich kwalifikacji jako umów starannego działania - umowy o świadczenie usług (art. 750 k.c.).

Podnieść w tym miejscu należy, że Sąd nie negował, iż ubezpieczona jest artystką wokalną, jednakże z tej okoliczności nie wynika automatycznie fakt, że jest twórcą. Nie wszystkie czynności wykonywane przez artystów zawodowo – z uwagi na charakter i sposób wykonania – równoznaczne są z tworzeniem dzieł. W sprawie umowa dotyczyła wykonywania czynności bazujących wprawdzie na umiejętnościach artystycznych zainteresowanej, jej talencie, umiejętnościach wokalnych, ekspresji, ale nie dotyczyła wykonania odrębnego konkretnego dzieła. Bez wątpienia ubezpieczona musiała posiadać określone umiejętności, jednak cechy te nie są kryteriami, które charakteryzują daną pracę jako dzieło, a tym samym dyskwalifikują ją jako świadczenie usług, czy zlecenie. Nadto, jak już wyżej podkreślono, płatnik w analizowanej umowie nie zawarł elementów, które pozwalałyby na zakwalifikowanie przedmiotu tej umowy jako dzieło będące osiągnięciem określonego z góry efektu. Zdaniem Sądu Okręgowego wykonanie konkretnego utworu przez chór w trakcie koncertu gdy na wykonanie składa się praca kilku, czy kilkunastu osób, nie polega na stworzeniu samodzielnego dzieła. Ponadto nawet dochodząc do wniosku, iż wszyscy razem wykonali określony utwór o określonych walorach podlegających ochronie w ramach prawa autorskiego, nie pozwala to jeszcze na uznanie, iż ubezpieczona była związana z płatnikiem umową o dzieło. Wkład w postaci wysiłku umysłowego, artystycznego, emocjonalnego zaangażowania wymagany jest przy każdej pracy takiego rodzaju i jest wykładnikiem tylko obowiązku starannego działania. Czynnością końcową było wykonanie utworów programu koncertu, a więc typowej usługi kulturalnej i to na rzecz podmiotu zajmującego się kulturą. Nie należy też tracić z pola widzenia, że efekt w postaci utworu, w rozumieniu prawa autorskiego, nie przesądza o kwalifikacji zawartej umowy. Przepis art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p. i art. 627 k.c. nie muszą mieć wspólnego zakresu. Dziełem może być rezultat umowy, która nie ma charakteru autorskiego. Prawo autorskie jest też samodzielną regulacją, z której wcale nie wynika, że o autorskim charakterze umowy przesądza tylko wykonanie jej w ramach umowy o dzieło. Utwór w rozumieniu prawa autorskiego może być dziełem w rozumieniu art. 627 k.c., jeżeli powstał w ramach umowy o dzieło. Nie jest to reguła zamknięta, gdyż utwór może powstać również w ramach wykonywania stosunku pracy (art. 12 i 14 u.p.a.p.p.) lub umowy oświadczenie usług. Utwór w rozumieniu prawa autorskiego nie determinuje bezwzględnie rodzaju umowy (o dzieło lub o wykonanie usługi). /wyrok SN z dnia 2 września 2020 r. I UK 96/19, LEX nr 3071517/

Ponadto zgromadzony materiał dowodowy nie dostarczył także informacji odnośnie tego, w jaki sposób poddawano umówiony rezultat sprawdzianowi na istnienie wad. Nie jest możliwe ustalenie, w jaki sposób sprawdzano prawidłowość wykonania utworu podczas koncertów, a w rezultacie jakimi wadami fizycznymi mógłby być obciążany rezultat pracy ubezpieczonej i w oparciu o jakie kryteria należałoby oceniać wystąpienie takich ewentualnych wad. Wyznacznikiem w tym zakresie nie jest opinia publiczności czy krytyków. Jak wynika z ustaleń ocena, czy umowa została prawidłowo wykonana miała wynikać z obserwacji płatnika, z przeprowadzonych prób, indywidualnych przesłuchań sprawdzających sposób wykonywania określonych partii, a zatem była utożsamiana z oceną przygotowania i techniki śpiewu, temu aby artyści poprawiali zły ton wykonywanego utworu, a nie z jakimś konkretnym rezultatem, który był precyzowany przez płatnika w toku postępowania.

Nadto istotą umowy o dzieło jest to, by jej rezultat był obiektywnie osiągalny i w konkretnych warunkach, pewny. Wykonania przez ubezpieczoną wskazanych przez Filharmonię utworów muzycznych w określonym wysokim standardzie nie można potraktować jako "dzieło". Istotnym jest to, że wykonująca nawet na najwyższym poziomie repertuar wnioskodawczyni nie może zagwarantować, że każdy z pozostałych wykonawców zapewni taki standard, a nawet wtedy, że wykonanie będzie miało charakter dzieła. Zaakcentować także trzeba, iż ubezpieczona przy wykonywaniu zobowiązań umownych była w pewnym stopniu kontrolowana pod względem formalnym, musiała stawiać się na próby w określonym czasie i miejscu w obecności osób wyznaczonych przez płatnika, nadto wykonać utwory w określonej przestrzeni i czasie. Tymczasem dla umowy o dzieło charakterystyczna jest swoboda wykonawcy, w tym co do wymiaru czasu, w jakim wykonuje dzieło.

Należy również zwrócić uwagę na sposób określenia wynagrodzenia wynikającego z umowy. W odniesieniu do umowy o dzieło istnieje związek wynagrodzenia z samym dziełem - jego wartością, a nie jak w przypadku usługi - z jej ilością, jakością i rodzajem. Generalnie wynagrodzenie z umowy o dzieło określa się w sposób ryczałtowy lub kosztorysowy. Z umowy zawartej z ubezpieczoną wynika, że wprawdzie wynagrodzenie było określone w stawkach, a jego wypłata miała nastąpić po koncercie, jego wypłata nie była poprzedzona stricte odbiorem „dzieła” w jakiejkolwiek części np. w związku z przygotowaniem scenariusza. Wypłata de facto była związana z udziałem w koncercie. To zaś wskazuje na zapłatę za umowę starannego działania.

Jeszcze raz wskazać należy, iż w ocenie Sądu czynności będące przedmiotem umowy zawartej pomiędzy ubezpieczoną a odwołującym nie mogą być uznane za czynności przynoszące konkretny i zindywidualizowany rezultat, możliwy do obiektywnej weryfikacji. Nie jest możliwe określenie - a co więcej nie określa tego umowa- jaki rezultat materialny (rzecz, czy zespół rzeczy) lub niematerialny miałby powstać w efekcie wykonywania tych czynności (innymi słowy, co miałoby stanowić dzieło). W istocie zawarte umowy kładły nacisk nie na pożądany efekt pracy osoby je wykonującej, lecz na to, że w określonym czasie miała ona wykonać konkretne prace – uczestniczyć w próbach celem należytego przygotowania utworu i wykonać go zgodnie z oczekiwaniami i wizji artystycznej chórmistrza. To zaś sprowadza się do wniosku, że celem zawartej umowy były ogólnie pojęte czynności polegające na poprowadzeniu koncertu, a nie określony rezultat tych czynności.

Wobec powyższego wykonywanie pracy przez ubezpieczoną na podstawie zakwestionowanych przez organ rentowy umów rodziło tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych na podstawie ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych.

Podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, zgodnie z art. 18 ust. 1 i 3 ustawy, stanowi osiągnięty na podstawie umów przychód.

Z tych względów, na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy w Łodzi orzekł jak w wyroku.

Stosownie do wyników postępowania, na podstawie art. 98 k.p.c., Sąd obciążył odwołującego się płatnika obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego poniesionych przez organ rentowy. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Sąd ustalił na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r.( Dz.U.2018.265 t.j).

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełn. płatnika

J.L.