UZASADNIENIE

B. W. wniósł przeciwko (...) w W. (po sprecyzowaniu oznaczenia pozwanego - k. 321) pozew o początkowo przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach w związku z niezgodnym z prawem wypowiedzeniem warunków umowy o pracę. Ponadto, wniósł o zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż podana w wypowiedzeniu przyczyna zwiększenia czasu świadczenia pracy w siedzibie pracodawcy jest nie tylko ogólnikowa, ale i nieprawdziwa i pozostaje w rażącej sprzeczności z informacjami przekazanymi przez przedstawicieli pozwanego na przestrzeni ostatnich kilku miesięcy o tym, że radców prawnych w (...) Oddziału jest za dużo i trzeba dokonać zwolnienia od 2 do 5 osób, co winno nastąpić niezwłocznie. Dodatkowo powód zarzucił, że Zarządzenie nr 6 Dyrektora Oddziału (...) w S. z dnia 21 sierpnia 2018 r. wprowadzające zmianę czasu pracy radców prawnych w siedzibie zostało wydane z powołaniem się na nieprawidłową podstawę, tj. § 24 Regulaminu Pracy (...), stanowiącego załącznik do Zarządzenia Nr 25 Prezesa (...) z dnia 18 czerwca 2004 r., podczas gdy treść tego przepisu wskazuje, że na tej podstawie nie można regulować czasu radcy prawnego w siedzibie.

Pozwany (...) w W. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w wysokości przewyższającej wysokość minimalnej stawki z uwagi na nakład pracy pełnomocnika i zawiłość sprawy (k. 532).

W uzasadnieniu wskazał, że podany powód wypowiedzenia jest jedyny, prawdziwy i konkretny. Rozkład czasu pracy radców prawnych w siedzibie i poza siedzibą nie był dotychczas unormowany wewnętrznymi aktami. Jedynie naczelnik (...) opracowywał zestawienia czasu pracy radców w siedzibie w poszczególne dni tygodnia oraz godziny. Radcowie prawni zobligowani byli do pracy na rzecz (...) także w pozostałym czasie wynikającym z zawartej umowy o pracę i nie był to ich czas wolny. Przyjęty dotychczas czas pracy w siedzibie okazał się niewystarczający dla zapewnienia kompleksowej obsługi prawnej spraw prowadzonych przez (...) Oddział w S., przede wszystkim w zakresie obsługi spraw sądowych oraz dla zapewnienia stałego i bezpośredniego kontaktu radców prawnych z Dyrekcją Oddziału, kadrą kierowniczą i pracownikami komórek merytorycznych, tym bardziej, że w ramach czasu pracy w siedzibie radcowie prawni nie tylko zajmowali się świadczeniem pomocy prawnej „na miejscu”, ale również reprezentacją Zakładu przed sądami, organami i innymi instytucjami. Taki model obsługi był dla pozwanego dalece nieefektywny, bowiem skutkował tym, że radcowie prawni, w tym powód, którzy zgodnie z postanowieniami umów o pracę mieli ją wykonywać w pełnym wymiarze czasu pracy, pozostawali w faktycznej dyspozycji pracodawcy jedynie w czasie pracy w siedzibie. W praktyce zachodziły sytuacje nieobecności radców prawnych na rozprawach, pomimo wykazywania takiej obecności zgodnie z wewnętrznie obowiązującą w komórce obsługi prawnej Oddziału procedurą oraz odmawiania udziału w szkoleniach i rozprawach przypadających w dniach pracy radcy poza siedzibą albo nieprzyjmowanie spraw do obsługi z uwagi na spiętrzenie obowiązków przypadających w czasie pracy w siedzibie. Sugestie powoda, że prawdziwą przyczyną wypowiedzenia warunków pracy powoda była zakładana redukcja zatrudnienia, to pozostaje to w jawnej sprzeczności z działaniami pozwanego, który nie wypowiedział umowy o pracę żadnemu radcy prawnemu, a jedynie postanowienia dotyczące czasu świadczenia pracy w siedzibie. Pozwany wskazał też, że nie planów, aby dokonywać zwolnień pracowników w Oddziale (...) w S., co potwierdza ostatni Regulamin obowiązujący d 1 grudnia 2018 r., który nie zmienia liczby etatów w (...). Pozwany zwrócił też uwagę, że ustawa o radcach prawnych nie wyznacza maksymalnego czasu pracy radcy prawnego w siedzibie, a jedynie minimalny oraz że kształtowanie czasowych ram świadczenia pracy przez pracowników mieści się w sferze uprawnień kierowniczych podmiotu zatrudniającego.

Na rozprawie w dniu 26 kwietnia 2019 r. (k. 72) powód zmienił żądanie pozwu domagając się od pozwanego - w miejsce żądania przywrócenia do go pracy – zasądzenia odszkodowania w wysokości trzykrotności kwoty 5.111,40 zł.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa także i w tym kształcie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

B. W. został zatrudniony w (...) w W. od dnia 25 października 2004 r. jako radca prawny w pełnym wymiarze etatu ostatnio na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

Niesporne, a nadto dowód: umowy o pracę – k. 16 k. 22, k. 26 akt osobowych powoda cz. B

Aneksem zawartym do pierwszej umowy o pracę powoda ustalono jego czas pracy w lokalu (...) Oddziału w S. na: poniedziałek: 8.00-16.00, czwartek: 8.00-16.00, piątek: 8.00-12.00 (20 godzin). Pozostały czas pracy radcy prawnego jest przeznaczony do załatwiania spraw poza lokalem jednostki organizacyjnej, w szczególności w sądach i w innych organach oraz na przygotowania się do tych czynności.

Niesporne, a nadto dowód: aneks do umowy o pracę – k. 18 akt osobowych powoda cz. B

Do kolejnych umów o pracę powoda nie zawierano podobnych aneksów, jednakże powyższe zasady dotyczące czasu pracy w lokalu (...) Oddziału w S. pozostawały niezmienne i uzgodnione pomiędzy powodem i ówczesnym dyrektorem Oddziału (...) w S. – W. D.. Także kolejny Dyrektor Oddziału (...) w S. – Z. Z. (1) wyraził zgodę, aby radcowie prawni ½ ogólnego czasu pracy pracowali w siedzibie Oddziału, a ½ poza siedzibą.

W międzyczasie, w związku z uzyskaniem przez powoda orzeczenia o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jego czas pracy uległ skróceniu do 35 godzin tygodniowo i dni i godziny jego pracy przedstawiały się następująco: poniedziałek: 7.00-14.00, czwartek: 7.00-13.30, piątek: 7.00-11.00 (17,5 godziny w siedzibie)

Niesporne, a nadto dowód: przesłuchanie powoda B. W. w charakterze strony – k. 528-529 w zw. z k. 70-72, pismo Dyrektora Oddziału (...) w S. Z. Z. (1) z dnia 13.06.2014 r. – koperta k. 65, zestawienie czasu pracy radców prawnych – koperta k. 30

Tylko część radców prawnych świadczących pracę w Oddziale (...) w S. zasadę tę mieli uregulowaną pisemnie w dokumentach pracowniczych typu aneks do umowy o pracę. Obowiązywały ich ustne uzgodnienia. Żaden akt wewnętrzny obowiązujący w Oddziale (...) w S. nie regulował dotąd tej kwestii.

Niesporne

Pracując według tej zasady (½ ogólnego czasu pracy w siedzibie Oddziału, a ½ poza siedzibą) radcowie prawni pracę swoją na rzecz (...) wykonywali głównie w czasie pracy wyznaczonym w siedzibie. Poza czasem pracy w siedzibie rzadko uczestniczyli w rozprawach przed sądami w sprawach, które mieli przydzielone do prowadzenia w (...). W niewystarczającym stopniu uczestniczyli w nich także w czasie pracy w siedzibie. Zdarzało się, że jeżeli radca prawny uczestniczył w rozprawie w swoim czasie pracy poza siedzibą pracodawcy, to zamieniał ten dzień w harmonogramie tak, by w danym tygodniu był to jego dzień pracy w siedzibie. Poza czasem pracy w siedzibie radcowie prawni sporządzali głównie środki odwoławcze od orzeczeń, jeżeli upłynąłby termin do ich wniesienia. Sporządzali wówczas tylko pisma w pilnie zleconych im sprawach. W związku z ograniczonym czasem pracy radców prawnych w siedzibie i ilością pracy, którą mieli wówczas do wykonania, w niewystarczającym stopniu byli oni dostępni dla dyrekcji Oddziału (...) w S., dla kadry kierowniczej i pracowników merytorycznych (...). Pracownicy ci skarżyli się swoim przełożonym, a ci zwracali na to uwagę Dyrektorowi Oddziału (...) w S. – Z. Z. (1). Nie odpowiadał im m.in. czas oczekiwania na opinię prawną (niekiedy dłużej niż 7 dni), brak możliwości konsultowania na bieżąco spraw z radcą prawnym, który zajmował się daną sprawą, brak wsparcia na rozprawach, na których przesłuchiwani byli pracownicy (...) w charakterze świadków, bądź też inni świadkowie.

Dowód: korespondencja mailowa – k. 151, k. 154-156, k. 185-187, protokoły rozpraw – k. 133-141, zeznania świadka B. R. – k. 73-77, k. 527-528, zeznania świadka E. B. – k. 205-208, zeznania świadka W. C. – k. 229-231, zeznania świadka A. G. – k. 236-238, zeznania świadka K. S. – k. 238-241, zeznania świadka M. M. – k. 241-242, zeznania świadka M. D. – k. 326-327, zeznania świadka I. U. – k. 421-422, zeznania świadka J. B. – k. 417-419, zeznania świadka E. S. – k. 471-472, zeznania świadka K. F. – k. 457-458, zeznania świadka R. W. – k. 466-467, zeznania świadka T. K. – k. 469-471, zeznania świadka S. R. – k. 473-474, zeznania świadka A. S. – k. 474-475, przesłuchanie Z. Z. (1) za stronę pozwaną – k. 529-532

Od co najmniej 2014 r. radcom prawnym w Oddziale (...) w S. polecano, aby zwiększyli swoje uczestnictwo w rozprawach przed sądami. Miało to wpływ m.in. na ocenę Oddziału (...) w S. na tle innych oddziałów (...) w Polsce i było komunikowane także z poziomu Centrali (...) (np. na naradach z naczelnikami Wydziałów Obsługi Prawnej). Rozprawy sądowe, które odbywały się bez udziału radcy prawnego stanowiły zdecydowaną większość wszystkich rozpraw w Oddziale (...) w S..

W piśmie z dnia 13 czerwca 2014 r. dyrektor Oddziału (...) w S. – Z. Z. (1), po dokonanej analizie uczestnictwa radców prawnych zatrudnionych w Oddziale (...) w S. w rozprawach sądowych, zobowiązał ówczesną naczelnik (...) – A. G. do aktywnego osobistego reprezentowania Oddziału przez radców prawnych w toczących się sprawach. Zwrócił także uwagę, że czas pracy radców prawnych wyznaczony poza siedzibą przeznaczony jest na obsługę Oddziału (...) w S., a nie innych podmiotów. Oczekiwał on zatem pełnego wykorzystania tego czasu zgodnie z przeznaczeniem i zwiększenie aktywności radców prawnych w zakresie uczestnictwa w rozprawach sądowych, gdyż w przeciwnym razie, jak wskazał w tym piśmie, zmuszony będzie zmienić dotychczasowe zasady dotyczące czasu pracy radców prawnych w Oddziale, zwiększając wymiar czasu pracy świadczonej w siedzibie pracodawcy.

W konsekwencji powyższego pisma ówczesna naczelnik Wydziału (...) Prawnej – A. G. skierowała do radców prawnych w Oddziale (...) w S. pismo z dnia 16 czerwca 2014 r., w którym zobowiązała ich do udziału w rozprawach sądowych wyznaczonych w sprawach, w których prowadzą bez względu na to czy termin tych rozpraw przypada w czasie pracy w siedzibie pracodawcy, czy w czasie pracy poza siedzibą, do każdorazowego zgłaszania faktu obsłużenia rozprawy w sekretariacie (...). Poinformowano ich, że na tej podstawie naczelnik Wydziału ostatniego dnia miesiąca będzie dokonywała analizy uczestnictwa w rozprawach. Przekazano także w ww. piśmie, że w przypadku niezwiększenia udziału przez radców prawnych w rozprawach, dyrektor Oddziału (...) w S. zapowiedział, że zostaną zmienione zasady dotyczące czasu pracy radców prawnych w Oddziale i nastąpi zwiększenie wymiaru czasu pracy świadczonej w siedzibie pracodawcy.

Od tego czasu udział radców prawnych w rozprawach był monitorowany i zwracano im uwagę na konieczność częstszego udziału w rozprawach. Obowiązek uczestniczenia w rozprawach był wyrażany poprzez wręczanie radcom prawnym (jak i innym pracownikom (...)) wokandy do obsłużenia w danym dniu, co wiązało się z obowiązkiem udziału w rozprawie przez daną osobę i uczynienia o powyższym adnotacji na wokandzie, ewentualnie wskazania tam przyczyny swojej nieobecności na rozprawie.

Dowód: pismo A. G. z dnia 19.05.2014 r. – koperta k. 65, pismo dyrektora Oddziału (...) Oddziału w S. z dnia 13.06.2014 r. – koperta k. 65, pismo A. G. z dnia 16.06.2014 r. – koperta k. 65, wiadomość mailowa A. G. z dnia 26.01.2015 r. do radców prawnych - koperta k. 65, zeznania świadka B. R. – k. 73-77, k. 527-528, zeznania świadka E. B. – k. 205-208, zeznania świadka W. C. – k. 229-231, zeznania świadka A. G. – k. 236-238, zeznania świadka K. S. – k. 238-241, zeznania świadka M. M. – k. 241-242, przesłuchanie Z. Z. (1) za stronę pozwaną – k. 529-532

Pomimo tych działań udział radców prawnych w rozprawach nie zwiększył się znacząco.

Niesporne, a nadto dowód: zeznania świadka B. R. – k. 73-77, k. 527-528, zeznania świadka K. S. – k. 238-241, przesłuchanie Z. Z. (1) za stronę pozwaną – k. 529-532

B. W. w niewielkim stopniu uczestniczył w rozprawach w prowadzonych przez siebie sprawach. Uznawał, że jedynie on sam może decydować o konieczności udziału w danej rozprawie, powołując się na treść Procedury do obsługi prawnej, obowiązującej w (...) od 1 kwietnia 2017 r., zgodnie z którą w każdej sprawie należy rozważyć konieczność osobistego stawiennictw pełnomocnika na rozprawie (Część dotycząca instrukcji reprezentowania (...) przed sądami powszechnymi w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych – pkt V podpkt 1).

Dowód: Procedura do obsługi prawnej – koperta k. 67-68, przesłuchanie powoda B. W. w charakterze strony – k. 528-529 w zw. z k. 70-72

B. W. w latach 2017 – 2018 na 148 rozpraw, które odbyły się w sądach powszechnych w prowadzonych przez niego sprawach uczestniczył w 5 z tych rozpraw. Wszystkie rozprawy, w których uczestniczył powód odbyły się w jego czasie pracy w siedzibie pracodawcy. W kilkudziesięciu przypadkach tych rozpraw powód na wokandzie uczynił zapis, że rozprawa została przez niego obsłużona, choć faktycznie tak nie było.

Dowód: 3 tabele obrazujące udział powoda w rozprawach wraz wnioskami – koperta k. 65, zeznania świadka B. R. – k. 73-77, k. 527-528, zeznania świadka K. S. – k. 238-241

Mając na uwadze problemy z dostępnością radców prawnych w siedzibie, jak i poza siedzibą oraz niewystarczający poziom obsługi przez nich rozpraw sądowych, pracodawca podjął decyzję o zmianie ich rozkładu czasu w siedzibie pracodawcy, zrównując go z wymiarem czasu pracy wynikającym z ich umowy o pracę.

Dowód: zeznania świadka B. R. – k. 73-77, k. 527-528, zeznania świadka E. B. – k. 205-208, zeznania świadka A. G. – k. 236-238, zeznania świadka K. S. – k. 238-241, zeznania świadka E. S. – k. 471-472, zeznania świadka K. F. – k. 457-458, zeznania świadka R. W. – k. 466-467, zeznania świadka T. K. – k. 469-471, zeznania świadka S. R. – k. 473-474, zeznania świadka A. S. – k. 474-475, przesłuchanie Z. Z. (1) za stronę pozwaną – k. 529-532

Zarządzeniem nr 6 Dyrektora Oddziału w S. z dnia 21 sierpnia 2018 r. zmieniającego zarządzenie nr 2 Dyrektora Oddziału z dnia 11 lutego 2015 r. w sprawie czasu pracy w Oddziale w S. i podległych terenowych jednostkach organizacyjnych – dodano § 3a w brzmieniu: „ust. 1 - ustala się dla radców prawnych czas prac w siedzibie Oddziału odpowiadający wymiarowi czasu pracy określonemu w zawartej z radcą umowie o pracę. Ust. 2 – praca poza siedzibą Oddziału w celu uczestnictwa w rozprawach sądowych, a także załatwiania związanym z tych spraw, odbywa się w ramach wyjść służbowych.”

Zarządzenie obowiązywało od dnia 1 grudnia 2018 r. i zostało wprowadzone na podstawie § 24 Regulaminu pracy (...), stanowiącego załącznik do Zarządzenia nr 25 Prezesa (...) z dnia 18 czerwca 2004 r. w sprawie wprowadzenia Regulaminu pracy (...).

Zgodnie z § 24 ust. 2 ww. Regulaminu pracy, w drodze zarządzenia, po uzgodnieniu z organizacjami związkowymi, wprowadza się dla poszczególnych komórek organizacyjnych, grup pracowniczych lub stanowisk pracy m.in. godziny rozpoczynania i kończenia pracy w podstawowym systemie czasu pracy (pkt 1). Zarządzenie wydaje Prezes Zakładu dla Centrali Zakładu, a dyrektor Oddziału dla Oddziału oraz podległych jednostek (ust. 3).

W myśl załącznika do Zarządzenia nr 17 Prezesa (...) z dnia 10 marca 2017 r. – „Reguły tworzenia wewnętrznych aktów prawnych oraz organizacji posiedzeń Zarządu (...)” – w Zakładzie zarządzenia wydawane są min. przez dyrektora Oddziału na podstawie delegacji zawartej w uchwale Zarządu Zakładu oraz zarządzenia Prezesa Zakładu (§ 7).

Dowód: Zarządzenie nr 6 z dnia 21.08.2018 r. – k. 20, Zarządzenie nr 2 z dnia 11.02.2015 r. – koperta k. 30, Zarządzenie nr 25 z dnia 18.06.2004 r. wraz z Regulaminem pracy – koperta k. 30, Zarządzenie nr 17 z dnia 10.03.2017 r. wraz z załącznikiem – koperta k. 66

Już w okresie dwóch lat przed wprowadzeniem Zarządzenia nr 6 z dnia 21 sierpnia 2018 r. wprowadzenie tych zmian było konsultowane z przedstawicielami organizacji związkowych działających w Oddziale (...) w S.. Także krótko przed wprowadzeniem zmian zmiany były z nimi konsultowane i opiniowane pozytywnie.

Dowód: korespondencja mailowa – k. 200-201, zeznania świadka E. B. – k. 205-208,zeznania świadka M. B. (1) – k. 208-209

Już jakiś czas przed wprowadzeniem tych zmian toczyły się rozmowy z pracownikami Departamentu Legislacyjno – Prawnego w Centrali (...) na temat wykorzystania czasu pracy przez radców prawnych w Oddziale (...) w S. i ideą było to, aby wymiar czasu pracy w siedzibie odpowiadał wymiarowi czasu pracy w umowie o pracę. Nie było to ukierunkowane na redukcję etatów radców prawnych w tym Oddziale.

Dowód: pismo B. R. z dnia 15.05.2018 r. do Dyrektora Departamentu Legislacyjno – Prawnego – k. 278-279, zeznania świadka M. M. – k. 241-242

Skutkiem zmian wprowadzonych Zarządzeniem nr 6 z dnia 21 sierpnia 2018 r. było zaproponowanie radcom prawnym w Oddziale (...) w S., w tym powodowi, zawarcie porozumień zmieniających warunki umowy o pracę, dostosowujących rozkład ich czasu pracy w siedzibie do treści tego Zarządzenia. Powód nie wyraził zgody na podpisane porozumienia.

Niesporne

Wobec powyższego, pracodawca, pismem z dnia 30 sierpnia 2018 r., wypowiedział B. W. umowę o pracę w części dotyczącej wykonywania pracy w siedzibie pracodawcy w wymiarze krótszym niż odpowiadający wymiarowi czasu pracy określonemu w umowie o pacę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, upływającego z dniem 30 listopada 2018 r. Jako przyczynę wskazano: wejście w życie Zarządzenia nr 6 Dyrektora Oddziału w S. z dnia 21 sierpnia 2018 r., zmieniającego zarządzenie w sprawie czasu pracy w Oddziale w S. i podległych terenowych jednostkach organizacyjnych, na mocy którego od 1 grudnia 2018 r. wprowadza się w Oddziale (...) w S. czas pracy dla radców prawnych w siedzibie Oddziału odpowiadający wymiarowi czasu prac określonemu w zawartej z radcą prawnym umowie o pracę. Zwiększenie czasu świadczenia pracy w siedzibie pracodawcy wynika z potrzeby zapewnienia pełnej i profesjonalnej obsługi prawnej Oddziału oraz zwiększenia pracownikom Oddziału dostępności do radców prawnych w celu prawidłowej realizacji zadań służbowych. Wskazano w piśmie, iż czas pracy powoda po zmianach będzie odpowiadał wymiarowi czasu pracy ustalonemu w zawartej umowie o pracę.

Dowód: wypowiedzenie warunków umowy o pracę – k. 7

B. W. odmówił przyjęcia ww. warunków, skutkiem czego jego stosunek pracy uległ rozwiązaniu z dniem 30 listopada 2018 r.

Niesporne

B. W. odmówił przyjęcia ww. warunków, ponieważ pozostawał w zatrudnieniu z innym podmiotem, a przyjęty w Oddziale (...) w S. rozkład czasu pracy w siedzibie uniemożliwiałby jego wykonywanie. Powód świadczył pracę w innym podmiocie w dni tygodnia, w które nie świadczył pracy w (...).

Dowód: przesłuchanie powoda B. W. w charakterze strony – k. 528-529 w zw. z k. 70-72

Poza powodem, także inni radcowie prawni, których umowy o pracę zawierały ustalenia dotyczące czasu pracy w siedzibie, otrzymali wypowiedzenia warunków umowy o pracę, niezależnie od tego czy posiadali uprawnienia emerytalne czy nie.

Niesporne

W związku z tymi zmianami, z żadnym z radców prawnych w Oddziale (...) w S. nie wypowiedziano umowy o pracę w sposób definitywny.

Niektórzy radcowie prawni, aby pogodzić pracę dla kilku podmiotów, bądź pracę w (...) i w kancelarii prawnej, na swój wniosek zmniejszyli wymiar swojego etatu w (...). Na skutek tego oraz w związku faktem, iż stosunek pracy powoda rozwiązał się po odmowie przyjęcia nowych warunków umowy o pracę, liczba etatów radców prawnych w Oddziale (...) w S. zmniejszyła łącznie o 3,2 etatu (z 11,50 etatów w dniu 31 sierpnia 2018 r. na 8,30 etatów w dniu 31 stycznia 2019 r.)

Niesporne, a nadto dowód: zestawienie – k. 56

Radcowie prawni, którzy po zmianach nadal pracowali w wymiarze pełnego etatu otrzymali podwyżkę wynagrodzenia o kwotę około 800 zł.

Niesporne, a nadto dowód: zeznania świadka B. R. – k. 73-77, k. 527-528, zeznania świadka E. B. – k. 205-208, zeznania świadka Ł. G. – k. 231-235, zeznania świadka M. W. (1) – k. 419-421 w zw. z k. 410-411

Po wprowadzeniu zmiany w rozkładzie czasu pracy radców prawnych w siedzibie, praca tych radców prawnych, którzy po zmianach zmniejszyli wymiar swojego etatu z całego wymiaru do ½ wymiaru etatu, zasadniczo nie zmieniła się, także ilościowo.

Dowód: zeznania świadka I. M. – k. 323-325, zeznania świadka J. B. – k. 417-419

Na skutek wprowadzenia zmian w czasie pracy radców w siedzibie, pomimo sumarycznie mniejszej ilości ich, w krótkim czasie nastąpiła poprawa w zakresie dostępności radców prawnych dla pracowników Oddziału i kadry kierowniczej, ich dyspozycyjności oraz poprawa w obsadzie rozpraw.

Dowód: Statystyka uczestnictwa w rozprawach – k. 142- 150, zeznania świadka B. R. – k. 73-77, k. 527-528, zeznania świadka E. B. – k. 205-208, częściowo zeznania świadka Ł. G. – k. 231-235, zeznania świadka A. G. – k. 236-238, zeznania świadka K. S. – k. 238-241, zeznania świadka M. M. – k. 241-242, zeznania świadka I. U. – k. 421-422, zeznania świadka E. S. – k. 471-472, zeznania świadka K. F. – k. 457-458, zeznania świadka R. W. – k. 466-467, zeznania świadka T. K. – k. 469-471, zeznania świadka S. R. – k. 473-474, zeznania świadka A. S. – k. 474-475, przesłuchanie Z. Z. (1) za stronę pozwaną – k. 529-532, nagranie ze spotkania Dyrektora Oddziału (...) w S. z pracownikami Oddziału w I kwartale 2019 r. wraz ze stenogramem – k. 343-344

Po zmniejszeniu ilości etatów radców prawnych o 3,2, w Oddziale (...) w S. nie była prowadzona rekrutacja ponieważ, efektywność ich pracy i ilość pracy w szybkim czasie wrosła tak znacznie, że nie było takiej potrzeby. Początkowo wstrzymano się z dokonaniem rekrutacji również z tego względu, że niektórzy radcowie prawni najpierw obniżali wymiar etatu po zmianach w rozkładzie czasu pracy, a następnie ponownie go zwiększali, zatem dyrekcja chciała, aby sytuacja się ustabilizowała.

Dowód: zeznania świadka B. R. - k. 73-77, k. 527-528, zeznania świadka K. S. – k. 238-241, przesłuchanie Z. Z. (1) za stronę pozwaną – k. 529-532

Już po wprowadzeniu zmian w rozkładzie czasu pracy radców prawnych w siedzibie pracodawcy wymiar etatu zwiększyła np. M. D., na swój wniosek z dnia 21 marca 2019 r., na co pracodawca wyraził zgodę. W styczniu 2020 r. został też zatrudniony nowy radca prawny.

Niesporne, a nadto dowód: zeznania świadka B. R. - k. 73-77, k. 527-528, zeznania świadka M. D. – k. 326-327, przesłuchanie Z. Z. (1) za stronę pozwaną – k. 529-532

Radcowie prawni w Oddziale (...) w S. pracują na stanowiskach wyposażonych w komputery służbowe z dostępem do programu LEX.

Niesporne, a nadto dowód: zeznania świadka E. B. – k. 205-208, zeznania świadka Ł. G. – k. 231-235

Na jednym ze spotkań z pracownikami (...) Oddziału (...) w S. na początku 2018 r., naczelnik tego wydziału - B. R., po jednej z narad z naczelnikami innych podobnych wydziałów w Polsce, przekazała pracownikom ogólną informację, że po porównaniu Oddziału (...) w S. z innymi oddziałami w Polsce, ilości pracowników w oddziałach w stosunku do ilości pracy i wyników oddziałów, pracowników (...) w Oddziale (...) w S. jest za dużo. B. R. nie mówiła, że w związku z tym w Oddziale (...) w S. (...) będzie prowadzona redukcja etatów. Spotkanie miało nieformalny charakter.

Dowód: zeznania świadka B. R. - k. 73-77, k. 527-528, zeznania świadka D. G. – k. 228-229, zeznania świadka J. K. - k. 235-236, zeznania świadka A. G. – k. 236-238, zeznania świadka K. S. – k. 238-241, zeznania świadka K. F. – k. 457-458, zeznania świadka R. W. – k. 466-467

Na spotkaniu tym nie był obecny Dyrektor Oddziału (...) w S. – Z. Z. (1). B. R. nie jest osobą uprawnioną do wykonywania czynności z zakresu prawa pracy.

Niesporne, a nadto dowód: zeznania świadka B. R. - k. 73-77, k. 527-528, przesłuchanie Z. Z. (1) za stronę pozwaną – k. 529-532

Wprowadzenie zmian w rozkładzie czasu pracy radców w siedzibie Oddziału (...) w S. nie było spowodowane chęcią redukcji etatów radców prawnych.

Dowód: zeznania świadka B. R. - k. 73-77, k. 527-528, zeznania świadka E. B. – k. 205-208, zeznania świadka D. G. – k. 228-229, zeznania świadka J. K. – k. 235-236, zeznania świadka A. G. – k. 236-238, zeznania świadka K. S. – k. 238-241, zeznania świadka M. M. – k. 241-242, zeznania świadka E. S. – k. 471-472 w zw. z k. 457, zeznania świadka K. F. – k. 457-458 w zw. z k. 472-473, zeznania świadka R. W. – k. 466-467, zeznania świadka T. K. – k. 469-471, zeznania świadka S. R. – k. 473-474, zeznania świadka A. S. – k. 474-475, zeznania świadka W. M. – k. 517-518 (nagranie – k. 520), przesłuchanie Z. Z. (1) za stronę pozwaną – k. 529-532

W 2017 r. w (...) rozpoczęły się prace nad projektem etatyzacji. Celem projektu jest określenie norm zatrudnienia w jednostkach organizacyjnych oddziałów (...) i w Centrali tak, aby w oddziałach było równomierne obciążenie zadań do ilości produktów .. (...) latach 2017-2018 była wybierana metodologia do przeprowadzenia projektu, a przyjęto ją październiku 2018 r. Jednocześnie trwały prace związane z oceną norm zatrudnienia. W 2019 r. były zbierane opinie w sprawie norm zatrudnienia od dyrektorów poszczególnych oddziałów (...). Niektóre oddziały opiniowały potrzebę zwiększenia, a niektóre potrzebę zmniejszenia ilości etatów. W dniu 25 czerwca 2019 r. zarząd (...) ustalił docelową etatyzację, która miała zostać wdrożona do końca 2023 r. Po czerwcu 2019 r. odbywały się spotkania z dyrektorami oddziałów, podczas których informowano ich o wynikach etatyzacji, a następnie podobne spotkania z przedstawicielami organizacji związkowych. Dyrektorzy oddziałów na bazie zatwierdzonej etatyzacji mieli przygotować harmonogramy dojścia do docelowej etatyzacji, co miało odbywać się w oparciu o naturalne odejścia pracowników (głównie pracowników z uprawnieniami emerytalnymi). Zgodnie z założeniami etatyzacji, nie miały odbywać się zwolnienia pracowników.

Dowód: zarządzenie Prezesa (...) nr 21 z dnia 28.03.2017 r. w sprawie powołania Komitetu ds. określenia norm zatrudnienia w (...) wraz z Regulaminem – k. 307-312, wiadomość mailowa z dnia 26.11.2018 r. – k. 313-317, pismo z dnia 26.11.2018 r. – k. 318, protokół nr (...) z posiedzenia Zarządu (...) z dnia 25.06.2019 r. o zatwierdzeniu etatyzacji – k. 351-352, pismo z 15.10.2019 r. – k. 353, harmonogram wdrożenia etatyzacji w 2019-2023 Oddziału (...) w S. – k. 444, wiadomość mailowa z dnia 16.07.2019 r. – k. 445, zeznania świadka W. M. - k. 517-518 (nagranie – k. 520), częściowo zeznania świadka K. C. – k. 518-519 (nagranie k. 520)

W 2016 r. w (...) była prowadzona Program (...), tj. Program Odmładzania Kadry, wiążący się z prowadzeniem polityki umożliwiania skorzystania z uprawnień emerytalnych pracownikom, którzy osiągnęli wiek emerytalny. Bardzo duża ilość pracowników (...) z uprawnieniami emerytalnymi powodowała konieczność zagospodarowywania corocznie dużej rezerwy na odprawy emerytalne i nagrody jubileuszowe, co obciążało ogólny fundusz wynagrodzeń. Intencją wprowadzenia Programu (...) było uniknięcie tej sytuacji.

W ramach tego Programu dyrektorzy poszczególnych oddziałów (...) prowadzili rozmowy z pracownikami, którzy posiadali takie uprawnienia, czy chcą przejść na emeryturę za wypłatą odprawy emerytalnej w wysokości do sześciu miesięcznych wynagrodzeń.

Dowód: wiadomość mailowa z dnia 26.07.2016 r. Rzecznika (...) – k. 302, wywiad z wiceprezesem (...) M. W. (2) z dnia 31.08.2016 r. – k. 303-306, przesłuchanie Z. Z. (1) za stronę pozwaną – k. 529-532

Z zapytaniem o chęć skorzystania z uprawnień emerytalnych w 2016 r. skierowano się także do B. W., który odmówił. Został wówczas poproszony o uzasadnienie swojej decyzji, co uczynił. Nie nakłaniano go do przejścia na emeryturę.

Niesporne, a nadto dowód: wiadomość mailowa z dnia 27.01.2017 r. – k. 354, zeznania świadka B. R. - k. 73-77, k. 527-528, przesłuchanie powoda B. W. w charakterze strony – k. 528-529 w zw. z k. 70-72, przesłuchanie Z. Z. (1) za stronę pozwaną – k. 529-532

Z propozycji przejścia na emeryturę skorzystała w 2016 r. H. S., do której kilkukrotnie kierowano zapytanie czy zamierza przejść na emeryturę. Początkowo uzależniała ona przejście na emeryturę od nabycia prawa do nagrody jubileuszowej, ale następnie zdecydowała się na przejście na emeryturę.

Niesporne, a nadto dowód: zeznania świadka H. S. – k. 468-469

W Oddziale (...) w S. pracuje obecnie około 60 osób posiadających uprawnienia emerytalne, w tym Wydziale (...) Prawnej dwie osoby (rada prawny I. U. i L. B.).

Dowód: zeznania świadka E. B. – k. 205-208, zeznania świadka W. C. – k. 229-231, zeznania świadka J. K. – k. 235-236, zeznania świadka K. S. – k. 238-241

Wynagrodzenie powoda liczone według zasad jak ekwiwalent za urlop wynosi 5.111,40 zł.

Dowód: wyliczenie – koperta k. 30

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo znajdujące podstawę prawną w przepisie art. 42 § 1 k.p. w zw. z art. 45 § 1 k.p. oraz art. 47¹k.p. okazało się nieuzasadnione.

Zgodnie z art. 42 § 1 k.p. przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedzenia wynikających z umowy warunków pracy i płacy.

Przepis art. 45 §1 k.p. stanowi, że w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - stosownie do żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu.

W myśl art. 47¹k.p. - odszkodowanie, o którym mowa w art. 45, przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Odwołując się od wypowiedzenia zmieniającego, powód podnosił w toku postępowania, iż przyczyna wypowiedzenia wskazana na piśmie jest nieprawdziwa, a prawdziwą przyczyną jest chęć redukcji etatów radców prawnych, zapoczątkowana już w czasie prowadzenia Programu (...) w 2016 r. Dodatkowo powód zarzucił, że Zarządzenie nr 6 Dyrektora Oddziału (...) w S. z dnia 21 sierpnia 2018 r. wprowadzające zmianę czasu pracy radców prawnych w siedzibie zostało wydane z powołaniem się na nieprawidłową podstawę, tj. § 24 Regulaminu Pracy (...), stanowiącego załącznik do Zarządzenia Nr 25 Prezesa (...) z dnia 18 czerwca 2004 r., podczas gdy treść tego przepisu wskazuje, że na tej podstawie nie można regulować czasu radcy prawnego w siedzibie.

Analiza całokształtu materiału dowodowego zebranego w sprawie wskazuje, że brak jest podstaw do uznania, iż prawdziwą przyczyną wypowiedzenia warunków umowy o pracę powoda B. W. była chęć dokonania redukcji zatrudnienia wśród radców prawnych Oddziału (...) w S. i że wprowadzona od 1 grudnia 2018 r. zmiana rozkładu czasu pracy radców prawnych miała temu służyć.

Jednocześnie, przeprowadzone liczne dowody w postaci zeznań świadków i dokumentów, prowadzą do wniosku, iż przyczyna wskazana w treści wypowiedzenia (zapewnienie pełnej i profesjonalnej obsługi prawnej Oddziału oraz zwiększenie pracownikom Oddziału dostępu do radców prawnych w celu prawidłowej realizacji zadań służbowych) była prawdziwa, a wypowiedzenie warunków umowy o pracę z tej przyczyny – zasadne.

Twierdzenia powoda o rzekomej prawdziwej przyczynie wypowiedzenia zmieniającego opierały się głównie na przebiegu jednego spotkania z pracownikami (...) Oddziału (...) w S. na początku 2018 r., na którym naczelnik tego wydziału - B. R. po jednej z narad z naczelnikami innych podobnych wydziałów w Polsce, przekazała informację, że pracowników (...) w Oddziale (...) w S. jest za dużo. Analiza jednak zeznań wszystkich świadków (spośród których każdy w inny sposób zrozumiał przekaz B. R. i inaczej rozumiał do kogo był on kierowany oraz każdy inaczej przedstawił go przed sądem) wskazuje, iż relacja B. R. była jedynie ogólna i stanowiła zapowiedź nieokreślonej bliżej w czasie i w formie racjonalizacji jako odpowiedź na fakt, iż z porównań wyników poszczególnych oddziałów (...) w Polsce wynika, że pracowników wydziału w S. jest dużo w stosunku do ilości wykonywanych zadań oraz wyników Wydziału bez przypisywania temu określonego znaczenia faktycznego i prawnego.

I tak przywołując już tylko część spośród kilkudziesięciu przesłuchanych świadków można zauważyć rozbieżności w ich przekazie: W. C. - „ na spotkaniu całego Wydziału w styczniu 2018 r. B. R. powiedziała w imieniu dyrektora Z., że radców jest za dużo i że to rzutuje na wyniki pracy wydziału. Zajmujemy ostatnie miejsce w Polsce pod względem wyników i pan dyrektor nie będzie długo tolerował tej sytuacji. To miała być racjonalizacja bliżej nieokreślona. Powiedziano, że jeżeli nie nastąpi odejście radców, to zostanie zwiększony czas pracy na 40 godzin w siedzibie”. Świadek I. M. - „B. R. mówiła, że radców jest za dużo o kilka etatów, porównując to do ilości spraw. To były ogólne informacje. Chyba padło coś takiego, że jak ktoś chce pracować gdzieś indziej albo w mniejszym wymiarze, to pracodawca może być zadowolony takim polubownym rozwiązaniem”. Świadek E. R. – „na spotkaniu B. R. powiedziała, że wymiar czasu radców zostanie zmieniony i że w naszym wydziale jest bardzo dużo radców – chodziło o to, że nasz wydział ma najsłabsze wyniki w Polsce na tle innych wydziałów”. Świadek D. G. – „ na spotkaniu dostaliśmy informację, że w związku z uzyskanymi statystykami ilość pracy nie odpowiada liczbie zatrudnionych pracowników w wydziale obsługi prawnej. Na spotkaniu nikt nie mówił, że radców jest za dużo i że część zostanie zwolniona albo powinna zostać zwolniona”. Świadek J. K. – „ na spotkaniu była mowa, że jest coś takiego jak etatyzacja, tj. obciążenie pracowników pracą i z pomiarów wyszło, że jest nas za dużo o 6 etatów. Dotyczyło to wszystkich, nie tylko radców. Nie mówiła, że w związku z tym będą zwolnienia, czy redukcja etatów. Nie słyszałam, aby R. mówiła, że jak radcowie sami się nie zwolnią, to zostanie zmieniony czas pracy w siedzibie”. Świadek K. S. – „ B. R. porównywała tylko ich wydział do wydziałów w Polsce, nie było mowy o redukcji”. Świadek R. W. – „ słyszałem, że powiedziano na spotkaniu, że jak wynika z przeprowadzonej etatyzacji radców jest za dużo, nie mówiono o redukcji, a przyjmowano rozwiązania naturalne, tj. brak zatrudnienia nowych i odejścia na emeryturę”. Świadek M. D. – „ generalnie naczelnik mówiła, że jest nas za dużo, nie pamiętam czy wszystkich pracowników, czy tylko radców, nie pamiętam czy odnosiła to do liczby spraw, czy wyników. Nie wiem czy nie było tak czy pytała czy ktoś chciałby sam odejść. Chyba tak mniej więcej było. Nie pamiętam czy mówiła co będzie jeżeli ktoś się nie zgłosi. Nie pamiętam czy mówiła o zmianie czasu prac dla radców. Nie słyszałam nigdy, aby mówiła, że jeżeli ktoś się nie zgłosi to zostanie zwiększony czas pracy radców w siedzibie. Nie pamiętam, czy mówiła, że będzie redukcja etatów”. Świadek J. B. – „naczelniczki mówiły, że jest nas za dużo w stosunku do ilości wpływających spraw, chodziło też o pracowników merytorycznych, to było o jakimś audycie prowadzonym w całej Polsce. Nie mówiła co za tym idzie. To było mówione tyko ogólnie. Nie zostało powiedziane, że w związku z tym będzie redukcja etatów. Nie słyszał, aby były jakieś prośby, aby w związku z tym któryś z radców zwolnił się sam. Wydaje mi się, że nie zostało powiedziane, że jeżeli nie będzie chętnych to zostanie wprowadzona zmiana czasu pracy radców”. Świadek G. W. – „na spotkaniu mówiono, że zostanie dopiero wykonana etatyzacja przez firmę zewnętrzną, aby ustalić czy pracowników jest za dużo. Nie mówiono, że w związku z etatyzacją będą zwolnienia”. Świadek E. G. – „na spotkaniu B. R. mówiła, że etaty będą redukowane, choć będzie to proces długofalowy”.

Niezależnie od powyższego, należy zauważyć też, że naczelnik Wydziału B. R. nie jest osobą uprawnioną do wykonywania czynności z zakresu prawa pracy w pozwanym (...) i podczas rzeczonego spotkania z pracownikami (...) na początku 2018 r. nie prezentowała stanowiska Dyrektora Oddziału, który nie uczestniczył w tym spotkaniu. Nie można zatem, niezależnie od powyżej dokonanej oceny wypowiedzianych przez nią słów, przypisywać im jakiegokolwiek znaczenia prawnego, zwłaszcza, że Dyrektor Oddziału w S. zaprzeczył, aby nakazywał B. R. przekazywanie pracownikom (...) informacji, że radców prawnych w Oddziale jest za dużo oraz jakichkolwiek innych informacji. Sam zresztą, jak zeznał, tak nie uważał.

Spotkanie na początku 2018 r., jak i wprowadzenie w sierpniu 2018 r. zmian w rozkładzie czasu pracy radców prawnych w siedzibie (obowiązujących od 1 grudnia 2018 r.) nie mogło wiązać się z przeprowadzaną w (...) etatyzacją. Projekt etatyzacji przewidujący konkretne normy zatrudnienia nie został jeszcze nawet wówczas zatwierdzony przez zarząd (...). Nastąpiło to dopiero niemal rok po dokonaniu wypowiedzenia warunków umowy powoda, tj. dopiero w dniu 25 czerwca 2019 r., a sama etatyzacja miała być wdrażana aż do 2023 r. nie wcześniej niż przed jej zatwierdzeniem. Etatyzacja nie zakładała też wypowiedzeń umów o pracę, a jedynie – w przypadku potrzeby zmniejszenia zatrudnienia w danym oddziale – tzw. naturalne odejścia, tj. odejścia dobrowolne, w tym osób z uprawnieniami emerytalnymi (jak wynika z zeznań W. M. - pracownika C. w Centrali, zajmującej się projektem etatyzacji oraz z dokumentów w tym zakresie przedstawionych przez pozwanego – przywołanych w części faktycznej).

Co istotne, wprowadzenie zmiany rozkładu czasu pracy dla radców prawnych i przyczyny takiego stanu rzeczy były im sygnalizowane na długo przed rozpoczęciem prac nad etatyzacją, bo już w 2014 r., co wprost wynika z treści pisma dyrektora Oddziału (...) w S. Z. Z. (1) z dnia 13 czerwca 2014 r. do ówczesnej naczelnik Wydziału – A. G. i z jej pisma z dnia 16 czerwca 2014 r. do radców prawnych Wydziału, będącego odpowiedzią na pismo Dyrektora Oddziału. Mianowicie dyrektor, będąc niezadowolony ze wskaźnika udziału radców prawnych w rozprawach przed sądami, polecił zwiększyć ten udział pod rygorem wprowadzenia zmian w rozkładzie czasu pracy radców w siedzibie (lokalu) właśnie w sposób odpowiadający ich wymiarowi etatu.

Także świadek M. B. (1), będąca przewodniczącą jednego ze związków zawodowych działających w (...) Oddziale w S., zeznała, iż pomysł wprowadzenia zmiany rozkładu czasu pracy dla radców prawnych był konsultowany przez dyrekcję ze związkami już od dwóch lat przed wprowadzeniem tych zmian. Również świadek M. M. (pracownik Departamentu Legislacyjno – Prawnego) zeznał, iż były prowadzone rozmowy z tym Departamentem przez Oddział w S. odnośnie efektywnego wykorzystania czasu pracy radców prawnych w tym oddziale bez ukierunkowania na redukcję etatów, co koreluje z wnioskiem B. R. z dnia 15 maja 2018 r. do Dyrektora Departamentu Legislacyjno – Prawnego o konsultację w sprawie wprowadzenia omawianych zmian.

Na uwagę zasługuje także fakt, iż po wprowadzeniu zmian w rozkładzie czasu pracy, w 2019 r. dyrektor Oddziału w S. wyrażał zgodę na zwiększenie wymiaru etatu radcom prawnym, co uczynił np. w przypadku radcy prawnego M. D.. Także w styczniu 2020 r. nastąpiło zatrudnienie nowego radcy prawnego. Jeżeli intencją pracodawcy miałaby być redukcja etatów w (...) w Oddziale w S., to należy wnioskować, że do tego by nie doszło.

Z wypowiedzeniem warunków umowy o pracę powoda nie miał nic wspólnego Program (...) prowadzony w 2016 r., a polegający na „odmłodzeniu kadry” poprzez umożliwienie pracownikom (...) posiadającym uprawnienia emerytalne skorzystanie z programu dobrowolnych odejść. Program ten, prowadzony tylko w danym okresie (2016 r.) skierowany był do wszystkich pracowników (...) w Polsce, posiadających uprawnienia emerytalne, a nie tylko do pracowników (...) Oddziału (...) w S.. Miał on na celu zmniejszenie ilości pracowników posiadających uprawnienia emerytalne, aby ograniczyć ilość środków pieniężnych, które corocznie należało zaliczyć w poczet rezerw na odprawy emerytalne i nagrody jubileuszowe. Z programu takiego skorzystała radca prawny H. S., natomiast nie skorzystał z niego powód, który wyraził wolę dalszego zatrudnienia. Skorzystanie w z tego programu było dobrowolne i brak dowodów na to, aby był to, zgodnie z twierdzeniem powoda, początek działań zmierzających do redukcji etatów w (...), której kontynuacją miałyby być zmiany wprowadzone od 1 grudnia 2018 r. w zakresie rozkładu czasu pracy radców prawnych Oddziale (...) w S.. Należy zauważyć, że Program (...) był prowadzony w 2016 r. we wszystkich oddziałach (...) w Polsce, zaś zmiana rozkładu czasu pracy radców prawnych nastąpiła w sierpniu 2018 r. i została wprowadzona tylko w Oddziale (...) w S.. Zmiany rozkładu czasu pracy radców dotyczyły też wszystkich radców prawnych zatrudnionych w Oddziale – nie tylko tych z uprawnieniami emerytalnymi. Zresztą nadal w (...) w Oddziale w S. pracuje dwóch pracowników z uprawnieniami emerytalnymi, tj. radca prawny I. U. oraz L. B. (natomiast w całym Oddziale w S. jest zatrudnionych około 60 takich osób).

Faktem natomiast była, potwierdzonym wieloma dowodami przeprowadzonymi w sprawie (zeznania m.in. członków dyrekcji: Z. Z. (1), T. K., S. R., kadry kierowniczej – K. F., A. S., E. S., innych pracowników, którzy mieli wiedzę na temat zgłaszanych w (...) skarg w tym zakresie – E. B., W. C., I. U., R. W., M. D., J. B., korespondencja mailowa), niewystarczająca dostępność radców prawnych w siedzibie i niski wskaźnik uczestniczenia przez nich w rozprawach sądowych.

Działo się tak pomimo poleceń wydawanych im w tym zakresie przez Dyrektora Oddziału i naczelnika (...) oraz jej zastępcę. Przykładowo powód w latach 2017-2018 na 148 rozpraw, wyznaczonych w prowadzonych przez niego sprawach, uczestniczył jedynie w 5 z nich (żadna z tych 5 rozpraw nie miała miejsca w jego czasie pracy poza siedziba (...)), tłumacząc, że decyzja co do konieczności udziału w rozprawie zależy wyłącznie do radcy prawnego. W ocenie Sądu, radca prawny zatrudniony na podstawie umowy o pracę i pozostający w związku z tym w stosunku podporządkowania względem pracodawcy, winien wykonywać bieżące polecenia przełożonych (o ile nie wkraczają w zakres merytorycznej wartości jego pracy, np. nie ingerują w treść wydawanych opinii) nawet jeżeli zdaniem radcy prawnego jest to niezgodne z treścią obowiązującej Procedury prawnej. Zresztą treść tej Procedury, wskazująca, że „w każdym przypadku radca prawny powinien rozważyć konieczność uczestniczenia w rozprawie”, nie da się pogodzić z faktem, iż powód na 148 rozpraw w latach 2017 – 2018 uczestniczył jedynie w 5 rozprawach. Procedura ta wyznacza też jedynie ogólne zasady w omawianych kwestiach, a Dyrektor Oddziału jest uprawniony do wyznaczania zadań i celów w oddziale, zwłaszcza, iż pozwalała na to obsada etatowa i poziom obciążenia pracą. Dla pracodawcy istotny był natomiast udział pracowników w rozprawach, ponieważ kwestie te były uwzględniane w statystykach i wpływały na ocenę Oddziału na tle innych oddziałów w Polsce, a ponadto niewątpliwie wpływały na wyniki pracy.

O dotychczasowej efektywności pracy radców prawnych w oddziale (...) w S. świadczy w ocenie Sądu fakt, iż radcowie prawni, którzy przed zmianami byli zatrudnieni w pełnym wymiarze etatu i ich czas pracy w siedzibie wynosił 20 godzin, a po zmianach zmniejszyli swój wymiar do połowy pracując nadal 20 godzin w siedzibie (np. radca prawny I. M., J. B.) zeznali, że w ich pracy zupełnie nic się nie zmieniło poza wysokością wynagrodzenia, zeznali, że pracują dalej tak samo, a przecież wcześniej wykonywali oni pracę w pełnym wymiarze etatu, a po zmianach jedynie w połowie wymiaru etatu. Oznacza to de facto, że efektywność ich pracy odpowiadała uprzednio jedynie połowie wymiaru etatu, zamiast pełnemu.

Po wprowadzeniu zmian w rozkładzie czasu pracy – faktycznie nastąpiło sumaryczne obniżenie ilości etatów i na miejsce zmniejszonej ilości etatów nie przeprowadzono rekrutacji, ale było to, jak wynika z zeznań dyrektora Oddziału Z. Z. (1) i naczelnika Wydziału B. R. i jej zastępcy K. S., jedynie konsekwencją faktu, iż po wprowadzeniu zmian w rozkładzie czasu pracy dla radców, efektywność ich pracy i ilość pracy w szybkim czasie wzrosła tak bardzo, że nie było takiej potrzeby. Początkowo wstrzymano się z dokonaniem rekrutacji również z tego względu, że niektórzy radcowie prawni najpierw obniżali wymiar etatu po zmianach, a następnie ponownie go zwiększali, zatem dyrekcja chciała, aby sytuacja się ustabilizowała. Potwierdzają to słowa dyrektora Oddziału zarejestrowane na nagraniu ze spotkania dyrekcji z pracownikami Oddziału w I kwartale 2019 r. (złożonego do akt sprawy przez powoda), z których wynika, zdanie Sądu, że zmieniając rozkład czasu pracy radcom w siedzibie kierował się on dostępnością radców i obsadzaniem w większym stopniu przez nich rozpraw, a niejako konsekwencją wprowadzonej zmiany (ale nie jej zamierzeniem) było rzeczone zmniejszenie ilości etatów radców prawnych.

Jeszcze raz należy podkreślić, że w niniejszym postępowaniu nie zdołano wykazać, że prawdziwą przyczyną wypowiedzenia zmieniającego były inne kwestie niż te, które w nim wskazano. Proces etatyzacji w pewnym okresie toczył się równolegle do procesu wprowadzenia zmian w rozkładzie czasu pracy radców prawnych, jednakże prowadzenie tego drugiego procesu zapoczątkowano już w 2014 r. i zakończono jeszcze przed zatwierdzeniem projektu etatyzacji.

Sama możliwość wprowadzenia zmian w rozkładzie czasu pracy dla radców nie budzi wątpliwości Sądu. Nie jest ona sprzeczna z ustawą o radcach prawnych z dnia 6 lipca 1982 r., przewidującą w art. 18 ust. 2 jedynie minimalny czas pracy radcy prawnego w siedzibie (lokalu) pracodawcy, tj. 2/5. Wyższy wymiar jest możliwy jeżeli był przedmiotem uzgodnień stron zawierających umowę o pracę, a jeżeli nie, to o ile został on w trakcie zatrudnienia wprowadzony na mocy porozumienia stron, bądź (jak w niniejszej sprawie) na mocy wypowiedzenia warunków umowy o pracę. Należy się zgodzić bowiem, że jest to istotna zmiana warunków umowy o pracę. Sama możliwość, dana przez ustawę o radcach prawnych (art. 17), bycia zatrudnionym przez radcę prawnego przez więcej niż jedną jednostkę organizacyjną i w wymiarze przekraczającym jeden etat, nie oznacza, że pracodawca chcący zatrudnić radcę prawnego nie może określić warunków pracy w sposób jak w Oddziale (...) (5 dni pracy w siedzibie) skoro uzasadniają to jego potrzeby i interesy (por. też Komentarz praktyczny. Czas pracy radcy prawnego, Suchanowska Joanna, LEX). Przepis art. 17 ustawy o radcach prawnych przewiduje jedynie możliwość podjęcia zatrudnienia przez radcę prawnego przez więcej niż jedną jednostkę organizacyjną i w wymiarze przekraczającym jeden etat, ale nie wprowadza obowiązku dla jednostki organizacyjnej zatrudniającej radcę prawnego do takiego ukształtowania indywidualnego stosunku pracy, by mu to umożliwić. Radca prawny, chcący wykonywać pracę u kilku podmiotów, może podjąć decyzję o niepozostawaniu w zatrudnieniu w danej jednostce organizacyjnej przewidującej podobny rozkład czasu pracy. Ważne, aby podczas takiego zatrudnienia, gdy rozkład czasu w siedzibie jest równy wymiarowi etatu, zachowane są warunki określone w przepisie art. 18 ust. 1 ustawy o radcach prawnych, tj. do czasu pracy radcy prawnego zalicza się także czas niezbędny do załatwienia spraw spoza jednostki organizacyjnej, w szczególności w sądach i innych organach oraz czas przygotowania do tych czynności. W niniejszej sprawie, warunki te zostały zachowane i czynności te odbywały się w czasie pracy w ramach „wyjść służbowych” zgodnie z § 3a ust. 2 Zarządzenia nr 2 z dnia 11 lutego 2015 r. w sprawie czasu pracy w Oddziale w S. i podległych terenowych jednostkach organizacyjnych, dodanego na mocy Zarządzenia nr 6 z dnia 21 sierpnia 2018 r. Pracodawca zapewnił także radcom prawnym w swojej siedzibie odpowiednie miejsce pracy wyposażone w komputer służbowy z dostępem do programu LEX.

Forma wprowadzenia zmian rozkładu czasu pracy radców prawnych w siedzibie także jest prawidłowa. Samo prawo wprowadzenia takich zmian przez dyrektora Oddziału (...) w S. było bezsporne między stronami i przyznane przez powoda (k. 70). Jego zastrzeżenie spowodowało jedynie umieszczenie jako podstawy wprowadzenia Zarządzenia nr 6 Dyrektora Oddziału z dnia 21 sierpnia 2018 r. – przepisu § 24 Regulaminu Pracy (...), który zdaniem powoda nie może stanowić takiej podstawy. W ocenie Sądu podstawa ta jest prawidłowa skoro odnosi się do godzin świadczenia pracy w podstawowym systemie czasu pracy. Nawet gdyby wskazano niewłaściwą podstawę to nie ma to znaczenia dla prawidłowości dokonanego wypowiedzenia zmieniającego, gdyż najistotniejsze jest samo prawo dyrektora Oddziału (...) w S. do wprowadzenia zmian w zakresie rozkładu czasu pracy radców prawnych (zastosowano też prawidłową formę – zarządzenia).

Stan faktyczny w sprawie ustalono na podstawie dokumentów licznie zgromadzonych w aktach sprawy (m.in. dokumenty w aktach osobowych powoda, zarządzenia Dyrektora Oddziału (...) w S., regulaminy i inne akty wewnętrzne obowiązujące w (...), zestawienia, statystyki, korespondencja mailowa) oraz na podstawie dowodu z przesłuchania powoda B. W. i Dyrektora Oddziału (...) w S. Z. Z. (1) w charakterze strony, a także na podstawie zeznań świadków: B. R., D. G., W. C., Ł. G., J. G. (1), A. G., J. K., I. M., E. R., M. D., M. B. (2), J. B., I. U., M. W. (1), G. W., N. W., R. W., E. G., M. L., H. S., J. G. (2), J. T., E. B., M. B. (1), K. S., M. M., W. M., K. C., T. K., E. S., K. F., S. R., A. S. (33 świadków). Zeznania wszystkich tych świadków uznano za wiarygodne. Różnice w ich treści dotyczyły kwestii przebiegu rozmowy na spotkaniu kierownictwa (...) z pracownikami tego Wydziału na początku 2018 r., co Sąd tłumaczy upływem pewnego okresu czasu od momentu spotkania do momentu składania zeznań przez świadków, nieformalnym charakterem tego spotkania, dużą ilością uczestników tego spotkania (znacząca większość świadków licznie przesłuchanych w sprawie jest lub była pracownikami tego Wydziału). Wiele kwestii, o których zeznali świadkowie odnośnie przebiegu tego spotkania jest wynikiem indywidualnych spekulacji czy wyobrażeń, co następnie utrwaliło się podczas rozmów w miejscu pracy. Oczywistym jest, że omawiane sprawy wzbudzały emocje wśród pracowników Wydziału, gdyż wiązały się z oceną Wydziału na tle innych w Polsce, a dodatkowo z przekazanej im informacji wynikało, że radców prawnych jest zbyt dużo w porównaniu do ilości pracy i osiąganych wyników, co część z nich automatycznie przełożyła zapewne na zamiar zwolnień wśród pracowników. Inaczej też każdy ze świadków tłumaczył genezę wprowadzenia zmian w rozkładzie czasu pracy radców prawnych: jako chęć redukcji etatów (np. W. C.), jako chęć ujednolicenia zasad w tym w zakresie w stosunku do innych oddziałów (...) w Polsce (np. N. W.), czy też jako chęć zwiększenia dyspozycyjności radców prawnych. Duża część ze świadków w ogóle nie miała zdania odnośnie przyczyn wprowadzenia zmian w rozkładzie czasu pracy radców prawnych choć też uczestniczyli oni w spotkaniu na początku 2018 r. (np. D. G.). Dobitnie wskazuje to na to, że nie było o tym mowy na tym spotkaniu, świadkowie jedynie snuli domysły w tym zakresie.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu oparto na treści art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Koszty te sprowadzały się do kosztów zastępstwa procesowego, które w zakresie żądania odszkodowania za niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę (czy odpowiednio wypowiedzenie warunków umowy o pracę) wynoszą minimalnie 180 zł. Ich wysokość wynika z § 9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Zgodnie jednak z § 15 ust. 1 pkt 1 ww. rozporządzenia - opłatę w sprawach wymagających przeprowadzenia rozprawy ustala się w wysokości przewyższającej stawkę minimalną, która nie może przekroczyć sześciokrotności tej stawki, ani wartości przedmiotu sprawy, jeśli uzasadnia to niezbędny nakład pracy radcy prawnego, w szczególności poświęcony czas na przygotowanie się do prowadzenia sprawy, liczba stawiennictw w sądzie, w tym na rozprawach i posiedzeniach, czynności podjęte w sprawie, w tym czynności podjęte w celu polubownego rozwiązania sporu, również przed wniesieniem pozwu. W niniejszej sprawie pełnomocnika pozwanego wniósł o przyznanie mu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w wysokości przewyższającej wysokość minimalnej stawki z uwagi na nakład pracy pełnomocnika i zawiłość sprawy. Zgodzić się należało, że nakład pracy pełnomocnika pozwanego w niniejszej sprawie, w której obyło się 7 rozpraw, przesłuchano kilkudziesięciu świadków (większość na wniosek powoda), złożono wiele pism procesowych był ponadprzeciętny. Sprawa miała też charakter wielowątkowy przez co była też zawiła. Wobec powyższego Sąd uznał, że przyznanie pozwanemu kosztów zastępstwa procesowego w wysokości trzykrotności stawki minimalnej będzie adekwatny.

Mając na uwadze wszystko powyższe, orzeczono jak w sentencji.

(...)

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE