UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 26 lutego 2020 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi oddalił powództwo J. G., (...) Spółki Jawnej z siedzibą w K. przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w likwidacji z siedzibą w W. o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną i rozstrzygnął w przedmiocie kosztów procesu.

Od wskazanego wyroku apelację wywiódł powód zaskarżając wyrok w całości. Zaskarżonemu wyrokowi skarżący zarzucił naruszenie przepisów postępowania (tj. art. 233 § 1, 232 § 1, 328 § 2, 365 § 1 i art. 11 k.p.c.) oraz naruszenie przepisów prawa materialnego ( tj.: art. 527 § 1 k.c.). Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz rozstrzygnięcie o kosztach postępowania, w tym kosztach zastępstwa procesowego przed Sądem drugiej instancji, według norm przepisanych , ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja powoda jest niezasadna.

Rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego jest prawidłowe choć z przyczyn nieco innych niż wskazane w uzasadnieniu.

Wbrew zarzutom apelacji sąd cywilny w tej sprawie na mocy art. 11 k.p.c. był związany ustaleniami wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego. Dłużnik Ł. P. prawomocnym wyrokiem z dnia 19 września 2016 r. (XVIII K 186/15) został prawomocnie skazany za przestępstwo oszustwa, którego skutkiem było doprowadzenie spółki (...) do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie wielkiej wartości co najmniej 2 737 231,93 zł tj. za czyn z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk i art. 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk. Przedmiotem rozważań sądu w postepowaniu karnym była ta sama czynność prawna, której dotyczy niniejsze postępowanie tj. umowa przeniesienia prawa własności gospodarstwa rolnego.

Zgodnie z art. 11 k.p.c. ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Przepis ten ma na celu potrzebę zapewnienia jedności jurysdykcji sądowej i niedopuszczenie do podważania przez sąd cywilny ustalenia, iż skazany popełnił przypisane mu przestępstwo, a tym samym prawidłowości wyroku karnego (por. uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 1983 r., III CZP 14/83, OSNCP 1983, Nr 11, poz. 168,).

W orzecznictwie wyjaśniono też, że istota tego związania polega na wyłączeniu dokonywania w postępowaniu cywilnym ustaleń faktycznych innych niż te, których dokonał sąd karny w sentencji wyroku skazującego, co oznacza, iż w skład podstawy faktycznej rozstrzygnięcia sądu cywilnego wchodzi czyn opisany w sentencji wydanego w postępowaniu karnym wyroku skazującego (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2012 r., II CSK 330/11, nie publ., z dnia 21 lutego 2013 r., I CSK 373/12, z dnia 10 lipca 2013 r., V CSK 393/12, z dnia 25 listopada 2015 r., II CSK 683/14, nie publ., z dnia 23 czerwca 2017 r., I CSK 614/16 i z dnia 31 marca 2020 r., II CSK 124/19, nie publ., postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2017 r., IV CZ 62/17, nie publ.).

Jak już wcześniej zaznaczono, dłużnik Ł. P. został prawomocnie skazany, a do ustawowych znamion tego przestępstwa należało doprowadzenie pokrzywdzonego (m.in. spółki (...)) do niekorzystnego rozporządzenia mieniem.

W judykaturze za ugruntowany należy uznać pogląd, że w razie skazania sprawcy za przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. sąd w sprawie cywilnej jest związany faktem popełnienia przez sprawcę przestępstwa oszustwa, w tym ustaleniem, że poszkodowany niekorzystnie rozporządził mieniem opisanym w sentencji wyroku karnego ( zob. wyrok SN z dnia 27 listopada 2013 r., V CSK 556/12, wyrok SN z dnia 29 czerwca 2016 r., III CSK 267/15). Sąd cywilny jest związany ustaleniem co do tego, iż skazany dopuścił się określonego czynu wyczerpującego znamiona oszustwa (art. 286 k.k.), ewentualnie oszustwa kwalifikowanego (art. 286 w związku z art. 294 § 1 k.k.), co - w przypadku oszustwa "szkodowego" - wskazywać będzie na wyrządzenie poszkodowanemu przestępstwem szkody, jednakże związanie to sięga tylko granic niezbędnych dla respektowania wyroku karnego, a więc obejmuje ustalenie, że w ogóle miało miejsce określone zadysponowanie mieniem wyczerpujące znamię niekorzystnego nim rozporządzenia i - ewentualnie - że dotyczyło ono mienią o znacznej wartości określonej w art. 115 § 5 k.k., natomiast nie obejmuje ustalenia dotyczącego określonej wartości mienia, w zakresie wykraczającym poza znamię mienia znacznej wartości (tak SN w wyroku z dnia 29 października 2020 r., V CSK 69/19).

Stosownie zaś do treści art. 527 § 1 k.c. jedną z przesłanek niezbędnych do uznania czynności prawnej za bezskuteczną jest uzyskanie przez osobę trzecią korzyści majątkowej. Uzyskanie korzyści majątkowej przez osobę trzecią polega na nabyciu przez nią rzeczy lub zbywalnego prawa majątkowego, bądź też na zwolnieniu jej z zobowiązania, a więc zarówno na zwiększeniu aktywów, jak i zmniejszeniu pasywów majątku osoby trzeciej.

Rozważyć zatem należało, czy w sytuacji gdy w prawomocnym wyroku karnym ustalono, że spółka (...) została w wyniku popełnienia przez dłużnika przestępstwa oszustwa doprowadzona do niekorzystnego rozporządzenia mieniem możliwe jest ustalenie w postępowaniu cywilnym, że w wyniku tej czynności prawnej uzyskała korzyść majątkową.

Zdaniem Sądu Okręgowego, niekorzystne rozporządzenie mieniem znacznej wartości na gruncie prawa karnego nie może jednocześnie stanowić uzyskanie korzyści majątkowej na gruncie prawa cywilnego. Zaprzeczałoby to zasadom logiki oraz celom jakim przyświecało wprowadzenie art. 11 k.p.c. do porządku prawnego. O ile ustalenia sądu karnego co do niekorzystnego rozporządzenia mieniem nie są wiążące dla sądu cywilnego jeżeli chodzi o wysokość szkody to jednak wiążą co do samego faktu ujemnych konsekwencji majątkowych. Wykluczenie możliwości uznania że pozwany uzyskał korzyść majątkową nie pozwala zaś na zastosowanie normy dotyczącej skargi pauliańskiej. Z powyższych przyczyn, nietrafny jest zarzut naruszenia art. 527 § 1 k.c.

Wbrew twierdzeniom apelacji, nie został również naruszony art. 365 § 1 k.p.c. Rozstrzygnięcie na które powoływał się skarżący (III Ca 1810/16) nie uwzględniało bowiem prawomocnego wyroku skazującego. Natomiast warto podkreślić, że w innych orzeczeniach, których kopie znajdują się w aktach sprawy sądy nie uwzględniały roszczeń ze skargi pauliańskiej wywodzących się z tej samej czynności prawnej skierowanych przeciwko pozwanemu.

Bezzasadny jest również zarzut apelacji dotyczący pogwałcenia art. 328 § 2 k.p.c. Uzasadnienie Sądu Rejonowego co do zasady zawiera wszystkie wymagane wskazanym przepisem elementy, w postaci podstawy faktycznej rozstrzygnięcia to jest faktów, które Sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. W konsekwencji stwierdzić trzeba, że pisemne uzasadnienie kwestionowanego wyroku w pełni realizuje funkcje przypisywane temu dokumentowi, który pełniąc rolę sprawozdawczą przede wszystkim pozwolić ma na zrekonstruowanie rozumowania, jakie wiodło do sformułowania wniosków przyjętych przez orzekający sąd, dla możliwości ich zweryfikowania w toku kontroli instancyjnej.

W tym stanie rzeczy, wobec bezzasadności zarzutów sformułowanych przez apelującego Sąd Okręgowy w oparciu o art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i art. 99 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. Wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej będącego radcą prawnym zostało ustalone na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

Katarzyna Kamińska-Krawczyk Witold Ławnicki Mariola Szczepańska