UZASADNIENIE

H. i Z. P. wystąpili przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z pozwem o ustalenie nieistnienia ich zobowiązania w wysokości 3.3142,54 zł, wykonania którego domaga się od nich pozwana z tytułu kosztów ogrzewania lokalu mieszkalnego, należącego do powodów. W uzasadnieniu wskazali, że pozwana nie przedstawia stosownego i wiarygodnego rozliczenia kosztów ogrzewania, nie spełniła ich prośby o rozliczenie ich w taki sam sposób jak pozostałych lokatorów budynku. W ich ocenie układ centralnego ogrzewania w lokalu stanowiącym ich własność jest wadliwy. Wnieśli jednocześnie o nakazanie pozwanej zainstalowania w tym lokalu ciepłomierzy i doprowadzenia systemu centralnego ogrzewania do prawidłowego działania – na takim samym poziome, jak u innych lokatorów budynku (k. 1 – 3).

W dalszych pismach procesowych powodowie zarzucali pozwanej niegospodarność w ogrzewaniu budynku przy Pl. (...) w W.. Wskazywali, że nie może się ona domagać od nich zapłaty, skoro centralne ogrzewanie w ich lokalu jest wadliwe, grzejnik w łazience powoduje hałas, z kolei zawory odpowietrzające syczą, brudzą ścianę. Jednocześnie przed 2011 r. powodowie otrzymywali regularnie zwrot nadpłaty z tytułu ogrzewania ich lokalu, a po tej dacie byli zobowiązywani do uiszczania wysokich dopłat, co wskazuje na złe rozliczanie ich lokalu przez pozwaną Spółdzielnię. W toku dalszego postępowania rozszerzyli i sprecyzowali żądanie w ten sposób, że ostatecznie wnosili o ustalenie nieistnienia ich zobowiązania wobec pozwanego w kwocie 12.205,836 zł, zasądzenia od pozwanej na ich rzecz kwoty 49.404,73 zł wraz z odsetkami ustawowymi tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z przestrzeni lokalu zajętej przez odpowietrzniki w latach 2000 – 2016, kwoty 5.328 zł tytułem w./w. wynagrodzenia za lata 2017 – 2018 wraz z odsetkami, ustalenie stałej corocznej opłaty w kwocie 2.664 zł za dalsze funkcjonowanie tych odpowietrzników w lokalu powodów oraz nakazanie pozwanej zainstalowania w lokalu powodów ciepłomierzy (k. 54 – 62, 96 – 97, 122 – 123, 145 – 147, 263 – 264, 270 – 271, 309 – 311, 352 – 357, 365 – 366, 371v, 374 – 376, 466 – 469).

Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów procesu. Wskazała, że rozliczenie kosztów ogrzewania lokalu powodów w okresie grzewczym 2011/2012 oraz 2012/2013 było prawidłowe, wiarygodne, zostało wykonane przez profesjonalną firmę. Przyczyną innego niż pozostałych lokali budynku rozliczania kosztów ogrzewania tego lokalu jest to, że nie ma w nim podzielników ciepła, gdyż powodowie konsekwentnie sprzeciwiali się ich założeniu (k. 42 – 46).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

H. i Z. P. są małżeństwem. Mieszkają w lokalu położonym przy Pl. (...) w W., wchodzącym w skład zasobów Spółdzielni Mieszkaniowej (...). Lokal ten usytuowany jest na dziewiątym piętrze budynku. Układ centralnego ogrzewania w tym lokalu od 2000 r. jest zaopatrzony w 3 odpowietrzniki. W ocenie H. i Z. P. sprawia to, że ich lokal jest wykorzystywany przez w./w. Spółdzielnię jako pomieszczenie gospodarcze, służące do użytku lokatorów mieszkań położonych na niższych piętrach (okoliczności bezsporne, a nadto wykazane dowodami: pismem z dnia 8 maja 2013 r. – k. 10, pismem z dnia 29 sierpnia 2011 r. – k. 31, fotografiami – k. 231 – 232).

Zasady rozliczania kosztów centralnego ogrzewania budynku przy Pl. (...) w W. określa Regulamin rozliczania kosztów dostawy energii cieplnej w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) przyjęty uchwałą nr 122 Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z dnia 17 grudnia 2011 r. W § II tego Regulaminu przewidziano indywidualny system rozliczania kosztów centralnego ogrzewania dla budynków wyposażonych w urządzenia pomiarowe oraz – w budynkach nie spełniających tego warunku – system zryczałtowany. Dopuszczono możliwość rozliczenia kosztów centralnego ogrzewania w danym budynku w oparciu o odczyty wskazań jednego rodzaju podzielników kosztów ogrzewania we wszystkich lokalach. W paragrafie tym wskazano również, użytkownik lokalu w budynku wyposażonym w urządzenia zakwalifikowane do rozliczeń w systemie indywidualnym zobowiązany jest ponosić koszty za centralne ogrzewanie ustalone w wyniku dokonanego rozliczenia, a w budynkach opomiarowanych rozliczenie za ciepło z użytkownikami poszczególnych lokali ma charakter zindywidualizowany. Na potrzeby indywidualnych rozliczeń za pomocą podzielników kosztów ogrzewania opomiarowuje się pomieszczenia danego budynku z wyjątkiem klatek, suszarń, innych pomieszczeń wspólnego użytku, a także łazienek w lokalach mieszkalnych. W § III przewidziano, że podstawą ustalenia odpłatności za dostawę ogrzewania jest suma kosztów stałych i zmiennych według faktur wystawionych co miesiąc w okresie rozliczeniowym przez dostawcę energii cieplnej, podzielona przez sumę powierzchni użytkowej lokali. Zgodnie z § VI dla poszczególnych lokali udział ich kosztów ogrzewania w kosztach ogrzewania budynku obejmuje koszt stały ogrzewania lokalu jako iloczyn udziału powierzchni danego lokalu w budynku i kosztów stałych ogrzewania budynku, koszt wspólny ogrzania lokalu jako iloczyn udziału powierzchni danego lokalu w budynku i kosztów wspólnych ogrzewania budynku oraz koszt indywidualny ogrzewania lokalu jako iloczyn udziału zużycia wg wskazań podzielnika kosztów ogrzewania lub licznika energii cieplnej danego lokalu i kosztów indywidualnych ogrzewania budynku. W § VIII zobowiązano użytkowników lokali do ich udostępnienia m. in. w celu zainstalowania podzielników kosztów ogrzewania. Gdyby użytkownik danego lokalu uniemożliwiał zainstalowanie urządzeń pomiarowych lub podzielników kosztów ogrzewania bądź uniemożliwiał odczyt ich wskazań, to zgodnie z § VIII pkt 11 koszty zmienne ogrzewania tego lokalu zostaną ustalone w wysokości najwyższego kosztu zużycia ciepła w danym budynku w przeliczeniu na 1 m² powierzchni lokalu (dowód: Regulamin rozliczania kosztów dostawy energii cieplnej w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) – k. 137 – 143).

W budynku przy Pl. (...) w 2011 r. zainstalowano w poszczególnych lokalach nowe podzielniki kosztów ogrzewania, stąd rozliczenie kosztów dostarczenia energii cieplnej do tego budynku było dokonywane w oparciu o odczyty wskazań tych podzielników. H. i Z. P. nie wyrazili zgody na zainstalowanie takich podzielników w ich lokalu. Byli informowani o montażu tych urządzeń, jak i montażu dodatkowym, a także o konsekwencjach niewyrażenia zgody na zainstalowanie podzielników w postaci rozliczania kosztów centralnego ogrzewania przynależnych do takiego lokalu według działu IX ust. 1.8 Regulaminu rozliczeń, zgodnie z którym „Podstawą ustalenia opłaty za centralne ogrzewanie użytkownikom, którzy nie udostępnili lokalu w celu zamontowania podzielników kosztów ogrzewania lub nie udostępnili lokalu w celu odczytu podzielników, a w budynku tym pozostałe lokale są wyposażone w podzielniki, zostanie przypisany koszt energii cieplnej wynikający z najwyższego kosztu zużycia ciepła w danym budynku”. Mimo to H. i Z. P. do chwili obecnej odmawiają zainstalowania w ich lokalu podzielników ciepła. W związku z tym rozliczenie kosztów dostarczenia ciepła przypadające na należący do nich lokal w./w. Spółdzielnia przeprowadza według wyżej zacytowanego zapisu Regulaminu (dowód: pismo z dnia 16 listopada 2012 r. – k. 20, pismo z dnia 4 października 2012 r. – k. 22, rozliczenie z dnia 13 września 2012 r. – k. 24, rozliczenie z dnia 1 lipca 2011 r. – k. 25, pismo z dnia 30 września 2011 r. – k. 28, pismo z dnia 14 września 2011 r. – k. 30, pismo z dnia 29 sierpnia 2011 r. – k. 31, zeznania świadka J. Z. – k. 371v – 372, dowód z przesłuchania powodów – k. 484v).

Dokonywanie rozliczeń według tych zasad wzbudziło sprzeciw Z. i H. P.. Uznali oni bowiem, że są nienależycie rozliczani z kosztów centralnego ogrzewania budynku przy ul. (...) w W., w sposób krzywdzący w porównaniu do innych lokatorów. W związku z tym zaprzestali uiszczania opłat, jakimi z tego tytułu obciążała ich Spółdzielnia Mieszkaniowa (...). Jednocześnie nadal odmawiali zainstalowania podzielników ciepła w swoim lokalu. W związku z powyższym, na dzień 30 listopada 2015 r. ich zaległość z tego tytułu wyniosła 6.780,73 zł. (dowód: pismo z dnia 5 kwietnia 2013 r. – k. 12, pismo z dnia 28 lutego 2013 r. – k. 14, pismo z dnia 21 grudnia 2012 r. – k. 18, pismo z dnia 26 listopada 2012 r. – k. 19, pismo z dnia 17 października 2012 r. – k. 21, pismo z dnia 26 września 2012 r. – k. 23, wezwanie do zapłaty z dnia 3 lutego 2014 r. – k. 88, rozliczenie całkowite – k. 130, rozliczenia indywidualne – k. 131 – 135).

W rezultacie odmowy zainstalowania podzielników ciepła i naliczania opłat zgodnie z wyżej przytoczonymi zapisami regulaminu przewidzianymi na tę okoliczność, naliczanie opłat za ogrzewanie lokalu Z. i H. P. przebiegało w ten sposób, że ustalano wartość wynikającą z największego zużycia w lokalach opomiarowanych, którą następnie dzielono i mnożono przez metraż ich lokalu. Gdyby natomiast w należącym do nich mieszkaniu znajdowały się podzielniki ciepła, wówczas naliczanie opłat przebiegałoby zgodnie z ich wskazaniami, tj. według zużycia. Ponadto – biorąc pod uwagę, że ich lokal znajduje się na ostatnim piętrze, a więc ma najkrótszy pion grzewczy i najmniejszy komfort pod względem ocieplenia – zastosowano by współczynnik obniżający, np. 80 % w stosunku do wskazań podzielnika (dowód: zeznania świadka J. Z. – k. 271v – 272).

W pismach kierowanych do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) i H. P. domagali się ponadto zaprzestania korzystania z ich lokalu jako pomieszczenia gospodarczego w związku z zainstalowanymi w nim odpowietrznikami centralnego ogrzewania i w konsekwencji rozliczenia się z nimi ze względu na korzystanie z ich instalacji przez lokatorów mieszkań położonych poniżej, a także doprowadzenia układu centralnego ogrzewania w ich lokalu do takiego działania, jak u innych mieszkańców. W związku z sygnalizowanymi przez nich nieprawidłowościami w działaniu tej instalacji, osoby oddelegowane przez w./w. Spółdzielnię dokonywały komisyjnego przeglądu tej instalacji. Spółdzielnia nie stwierdziła podstaw do zwrotu H. i Z. P. opisywanych przez nich strat i kosztów w związku z umieszczeniem w ich lokalu odpowietrzników (dowód: odpowiedź na pismo z dnia 25 czerwca 2013 r. – k. 5, pismo z dnia 11 czerwca 2013 r. – k. 6, pismo z dnia 21 maja 2013 r. – k. 7 – 9, pismo z dnia 8 maja 2013 r. – k. 10, pismo z dnia 25 kwietnia 2013 r. – k. 11, pismo – k. 13, pismo z dnia 30 stycznia 2013 r. – k. 15, pismo z dnia 14 stycznia 2013 r. – k. 17, pismo z dnia 25 października 2011 r. – k. 26, pismo z dnia 7 października 2011 r. – k. 27).

(...) centralnego ogrzewania w lokalu Z. i H. P. funkcjonuje w sposób prawidłowy. Stan instalacji grzewczej w tym lokalu, ilość członów grzejników, ich dobór, stan zaworów termostatycznych, prawidłowość podejść nie budzi zastrzeżeń. Piony, poziomy (gałązki), zawory termostatyczne, spadku rurociągów, grzejniki żebrowo – żeliwne i zawory odpowietrzające są zainstalowane prawidłowo. Nie zachodzi potrzeba zainstalowania dodatkowych grzejników w tym lokalu (dowód: opinia biegłego z zakresu sieci i instalacji centralnego ogrzewania – k. 181 – 188, opinie uzupełniające – k. 273 – 274, 314 – 317, 446 – 460, dowód z przesłuchania powodów – k. 484v). Jednocześnie nie jest możliwe zainstalowanie w ich lokalu liczników ciepła, ponieważ inne lokale są ich pozbawione, a system rozliczeń musi być jednakowy dla wszystkich. Wówczas – w razie uwzględnienia takiego życzenia lokatora – zachodziłaby konieczność zainstalowania liczników ciepła na wszystkich grzejnikach w budynku (dowód: zeznania świadka J. Z. – k. 271v – 272).

Powyższych ustaleń faktycznych dokonano w oparciu o dowód z wyżej wyszczególnionych dokumentów, których wiarygodność i autentyczność nie była kwestionowana przez strony, a również Sąd nie powziął w tym zakresie żadnych wątpliwości.

Ustaleń faktycznych dokonano także w oparciu o dowód z zeznań świadka J. Z., które należało uznać za wiarygodne, jako precyzyjne, logiczne, znajdujące potwierdzenie w zgromadzonej w sprawie dokumentacji oraz opinii biegłego.

Powyższe ustalenia poczyniono także w oparciu o dowód z przesłuchania stron ograniczony do zeznań powodów. Ich zeznania uznano za wiarygodne w części, to jest w zakresie, w którym wskazali, że instalacja centralnego ogrzewania działa w ich lokalu prawidłowo, bowiem w tym zakresie pozostają w zgodzie z zeznaniami świadka oraz opinią biegłego. Wiarygodne są również ich relacje, w których potwierdzają, że odmówili założenia podzielników kosztów na instalacji centralnego ogrzewania znajdującej się w ich lokalu, bowiem powyższe znajduje odzwierciedlenie w zgromadzonej dokumentacji oraz zeznaniach świadka. Sąd uznał natomiast za niewiarygodne ich twierdzenia, że są rozliczani nieprawidłowo z kosztów ogrzewania lokalu, ponieważ twierdzenia te nie znajdują potwierdzenia w innych, przeprowadzonych dowodach, zwłaszcza opinii biegłego i zeznaniach świadka. Faktem jedynie jest, że do powodów stosuje się inne zasady rozliczania, ale wynika to nie z błędów w rozliczaniu, ale odmowy zainstalowania w ich lokalu podzielników ciepła. Powoduje to bowiem, że stosuje się do nich sposób ryczałtowy, zależny od najwyższych wskazań podzielników przeliczonych na metraż ich lokalu, nie zaś według wskazań podzielnika.

Sąd uznał także za pełnowartościowy dowód opinię biegłego z zakresu sieci i instalacji centralnego ogrzewania wraz z opiniami uzupełniającymi. W przekonaniu Sądu opinie te są rzetelne, niesprzeczne, w sposób wyczerpujący odpowiadają na pytania Sądu,
a także właściwie wyjaśniają wątpliwości zgłaszane przez powodów. Opisany w opiniach materiał źródłowy, czy metoda dochodzenia przez biegłego do przedstawionych wniosków nie budzi wątpliwości Sądu. Stąd, dokonując ustaleń faktycznych, Sąd oparł się na wskazanych wyżej opiniach.

Sąd oddalił wniosek dowodowy o dopuszczenie dowodu z nagrania na pamięci przenośnej przebiegu posiedzenia komisji w lokalu powodów (k. 90), ponieważ nagranie to zostało wykonane bez zgody osób nagrywanych, co wynika zarówno z oświadczenia samego powoda (k. 484), jak i zeznań świadka J. Z. (k. 271v – 272). W ocenie Sądu tego rodzaju dowód, jako przygotowany w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami (art. 3 k.p.c.) nie powinien zostać dopuszczony w niniejszym postępowaniu. Ponadto celowe nagrywanie innej osoby, gdy jest ona tego nieświadoma, może powodować, że rozmówca zostaje sprowokowany do pewnych twierdzeń, co poddaje w wątpliwość wiarygodność takiego dowodu. Ponadto, w ocenie Sądu okoliczność na jaką miał być przeprowadzony ten dowód (tj. przebieg posiedzenia komisji w lokalu powodów, czy stan wiedzy pracowników pozwanej o funkcjonowaniu centralnego ogrzewania) nie jest istotna dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo, jako niezasadne, podlegało oddaleniu.

Ostatecznie powodowie domagali się w niniejszym postępowaniu ustalenia nieistnienia ich zobowiązania wobec pozwanego w kwocie 12.205,836 zł, zasądzenia od pozwanej na ich rzecz kwoty 49.404,73 zł wraz z odsetkami ustawowymi tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z przestrzeni lokalu zajętej przez odpowietrzniki w latach 2000 – 2016, kwoty 5.328 zł tytułem w./w. wynagrodzenia za lata 2017 – 2018 wraz z odsetkami oraz ustalenia stałej corocznej opłaty w kwocie 2.664 zł za dalsze funkcjonowanie tych odpowietrzników w ich lokalu, a także nakazania pozwanej zainstalowania w nim ciepłomierzy. Zatem należy kolejno odnieść się do poszczególnych żądań.

Pierwsze z nich znajduje swoją podstawę w art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Jak wynika z treści tego przepisu, zasadność opartego na nim powództwa zależy od spełnienia dwóch merytorycznych przesłanek: istnienia interesu prawnego oraz wykazania prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny albo prawo rzeczywiście istnieje/nie istnieje (tak: wyrok SN z dnia 27 czerwca 2001 r., sygn. akt II CKN 898/00, LEX nr 52613). Ciężar wykazania powyższych okoliczności, zgodnie z ogólnymi regułami (art. 6 k.c.) spoczywa na powodzie. Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, a więc w przypadku powództwa opartego na art. 189 k.p.c. to na powodzie spoczywa obowiązek udowodnienia interesu prawnego oraz wykazania prawdziwości twierdzeń o tym, że dany stosunek prawny albo prawo istnieje lub nie istnieje. Procesowy wyraz powyższej zasady zawiera art. 232 zd. 1 k.p.c., zgodnie z którym ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Zatem ciężarem procesowym spoczywającym na stronie powodowej jest obowiązek przedstawienia dowodów potwierdzających zasadność zgłoszonych roszczeń. Powyższe regulacje, statuujące rozkład ciężaru dowodu w procesie cywilnym, przewidują zatem, że to na powodzie spoczywa obowiązek dostarczenia sądowi materiału dowodowego, na podstawie którego mógłby przekonać sąd o prawdziwości faktów uzasadniających żądanie. Jeśli tego nie uczyni, naraża się na przegranie procesu. Na gruncie art. 232 zd. 2 k.p.c. przyjmuje się, że tylko wyjątkowo sąd może dopuścić dowód z urzędu, w szczególnych sytuacjach, takich jak ujawniona bezradność strony, czy trudne do przezwyciężenia przez nią przeszkody w dostarczaniu dowodów (tak: wyrok SN z dnia 5 listopada 1997 r., sygn. akt III CKN 244/97, OSNC 188/3/52). Już w tym miejscu należy poczynić zastrzeżenie, że żadna z takich szczególnych okoliczności nie ujawniła się w niniejszym postępowaniu. Powodowie z pewnością nie są osobami bezradnymi, w toku postępowania ujawnili zdolność przedstawiania swoich racji, obrony swojego stanowiska i przedstawiania dowodów.

W ocenie Sądu powodowie wykazali istnienie interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieistnienia ich zobowiązania wobec pozwanej z tytułu opłat za ogrzewanie ich lokalu. Jak wynika z przedłożonych przez nich dokumentów, kwestionują zasadność obciążenia ich tymi opłatami, zaś strona pozwana jest odmiennego zdania, domaga się ich uiszczenia. Nie toczy się jednocześnie inne postępowanie, w którym powyższy spór mógłby zostać rozstrzygnięty. Powodom nie przysługuje też dalej idące roszczenie. Stąd powodowie wykazali pierwszą przesłankę merytoryczną powództwa z art. 189 k.p.c., to jest istnienie interesu prawnego w jego wytoczeniu.

Nie udowodnili natomiast tego, by rzeczywiście ich zobowiązanie wobec pozwanej Spółdzielni z tytułu opłat za ogrzewanie ich lokalu nie istniało. Powodowie błędnie w tym zakresie odczytali ciężar dowodu w niniejszej sprawie – to nie strona pozwana miała udowodnić prawidłowość naliczania przez nią opłat i wykazać, że przysługuje jej roszczenie przeciwko powodom o ich zapłatę, gdyż byłoby to niczym nieuzasadnione odwrócenie wyżej opisanego ciężaru dowodu, lecz to powodowie mieli udowodnić, że z określonych przyczyn zobowiązanie to nigdy nie powstało, wygasło lub istnieje w innej wysokości, niż uważa Spółdzielnia. Żadnej z tych okoliczności powodowie nie wykazali.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 - 4 Ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. 2001 Nr 4 poz. 27 z późn. zm.) członkowie spółdzielni mający spółdzielcze prawo do lokalu, osoby niebędące członkami spółdzielni, którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, członkowie spółdzielni będący właścicielami lokali oraz właściciele lokali niebądący członkami spółdzielni są obowiązani uczestniczyć w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na ich lokale, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni przez uiszczanie opłat zgodnie z postanowieniami statutu. Niewątpliwie do tego rodzaju opłat zaliczają się koszty związane z funkcjonowaniem centralnego ogrzewania budynku znajdującego się w zasobach spółdzielni. Zatem z mocy powyższego przepisu powodowie winni partycypować w kosztach ogrzewania budynku (a w tym ich lokalu) przy Pl. (...) w W..

Zasady ponoszenia tych kosztów w pozwanej Spółdzielni określa Regulamin rozliczania kosztów dostawy energii cieplnej w Spółdzielni Mieszkaniowej (...). Sąd nie podziela stanowiska powodów co do jego sprzeczności z przepisami prawa, co miałoby powodować, że ich zobowiązanie z tytułu opłat za ogrzewanie nie powstało. W pierwszej kolejności przywoływany przez nich przepis art. 45a ust. 8 ustawy z dnia 19 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. 1997 Nr 54 poz. 348 z późn. zm.; dalej: Pr. energ.) stanowi, że koszty zakupu ciepła rozlicza się w części dotyczącej ogrzewania, stosując metody wykorzystujące:

a) dla lokali mieszkalnych i użytkowych:

– wskazania ciepłomierzy,

– wskazania urządzeń umożliwiających indywidualne rozliczenie kosztów, niebędących przyrządami pomiarowymi w rozumieniu przepisów metrologicznych,

– powierzchnię lub kubaturę tych lokali,

b) dla wspólnych części budynku wielolokalowego użytkowanych przez osoby, o których mowa w ust. 2, powierzchnię lub kubaturę tych części odpowiednio w proporcji do powierzchni lub kubatury zajmowanych lokali.

Ponadto stosownie do art. 45a ust. 10 Pr. energ. właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego dokonuje wyboru metody rozliczania całkowitych kosztów zakupu ciepła na poszczególne lokale mieszkalne i użytkowe w tym budynku, tak aby wybrana metoda:

1) zapewniała:

a) energooszczędne zachowania,

b) zachowanie prawidłowych warunków eksploatacji budynku i lokali w zakresie temperatury i wentylacji, określonych w przepisach prawa budowlanego, lub

c) ustalanie opłat za zakupione ciepło w sposób odpowiadający zużyciu ciepła na ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody użytkowej;

2) w zależności od warunków technicznych budynków i lokali uwzględniała:

a) ilość ciepła dostarczanego do lokalu z pionów grzewczych lub przenikania między lokalami oszacowanego w szczególności na podstawie rejestracji temperatury powietrza w lokalu, jeżeli jest to technicznie możliwe i ekonomicznie uzasadnione,

b) współczynniki wyrównawcze zużycia ciepła na ogrzewanie, wynikające z położenia lokalu w bryle budynku.

Dodatkowo przepis art. 45a ust. 9 Pr. energ. stanowi, że właściciel lub zarządca budynku wielolokalowego wprowadza wybraną metodę, o której mowa w ust. 9, w formie wewnętrznego regulaminu rozliczeń ciepła przeznaczonego na ogrzewanie tego budynku i przygotowanie ciepłej wody użytkowej dostarczanej centralnie poprzez instalację w budynku, zwanego dalej "regulaminem rozliczeń"; regulamin rozliczeń podaje się do wiadomości osobom, o których mowa w ust. 2, w terminie 14 dni od dnia jego wprowadzenia do stosowania.

Z powyższych zapisów wynikają dla niniejszej sprawy następujące istotne kwestie. Po pierwsze, wspomniana ustawa uprawnia i zobowiązuje właściciela lub zarządcę budynku do określenia zasad rozliczeń ciepła w budynku wielolokalowym w regulaminie wewnętrznym. Wybór metody rozliczeń należy do tego podmiotu, byleby uwzględniał powyższe wskazania. Metoda ta ma wymuszać energooszczędne zachowania oraz zapewniać prawidłowe warunki eksploatacji budynku i ustalenie opłat za zakupione ciepło w sposób odpowiadający jego zużyciu. Jednocześnie nie istnieje obowiązek instalacji ciepłomierzy – zarządca może poprzestać na instalacji urządzeń umożliwiających indywidualne rozliczenie kosztów, niebędących przyrządami pomiarowymi w rozumieniu przepisów metrologicznych, a także dokonywać rozliczeń w oparciu o powierzchnię lub kubaturę lokali. W świetle tych regulacji nie sposób uznać, by brak instalacji ciepłomierzy, czy sposób rozliczeń uwzględniający powierzchnię lub kubaturę lokalu był niewłaściwy.

Dodatkowo na gruncie powyższych przepisów przyjmuje się, że spółdzielnia jest zobowiązana do tego, by jak najbardziej zbliżać obciążenie kosztami zużycia ciepła w poszczególnych lokalach mieszkalnych do rzeczywistego zużycia. Wskazania urządzeń wskaźnikowych niebędących urządzeniami pomiarowymi (a więc także podzielników omawianych w niniejszym postępowaniu) pozwalają przybliżyć zużycie energii zdecydowanie skuteczniej niż obliczenia wykonane w oparciu o powierzchnię lub kubaturę lokali. Jednak w sytuacji, gdy członek spółdzielni nie chce rozliczyć się w sposób, który pozwala na „zmierzenie” ilości dostarczanej do lokalu energii cieplnej, to jedyną metodą – być może niedoskonałą – lecz mierzącą tę ilość ciepła, jest odwołanie się do danych wynikających ze wskazań podzielników zamontowanych w innych lokalach. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 6 sierpnia 2015 r. w sprawie o sygn. akt I ACa 239/15 (LEX nr 1808673), w której zajmował się analogicznymi zapisami w regulaminie jak analizowane w niniejszym postępowaniu, przepisy Prawa energetycznego nakładają na spółdzielnię obowiązek stosowania takich rozliczeń, by stymulować jej członków do energooszczędnych zachowań. Obowiązek stosowania zamiennego rozliczania opłat za ciepło ma na celu zachęcenie członków spółdzielni posiadających podzielniki do oszczędzania energii cieplnej, co w przypadku osób decydujących się na metodę ryczałtową nie jest możliwe. Oczywiste jest, że taki system (w powołanej wyżej sprawie polegał on na określeniu opłat za ogrzanie lokalu nieopomiarowanego według sumy wskazań podzielników przypadającej na 1 m² lokalu opomiarowanego o najwyższym zużyciu energii cieplnej w danym budynku proporcjonalnie do powierzchni lokalu z zastosowaniem współczynnika zwiększającego) jest obarczony ryzykiem błędu, ale ten, kto decyduje się na niezainstalowanie urządzeń wskaźnikowych musi liczyć się z tym, że ta ilość zużytego ciepła musi zostać rozliczona. Taka metoda stanowi wykonanie dyspozycji art. 45a ust. 12 Pr. energ., a także zachęca do zachowań energooszczędnych. Dodatkowo pozostaje w zgodzie z art. 45a ust. 4 Pr. energ., gdyż ostateczne rozliczenia dokonywane są w ramach poniesionych przez spółdzielnię kosztów energii. W świetle powyższych rozważań w ocenie Sądu nie można uznać, by sposób rozliczeń zastosowany wobec Z. i H. P. był sprzeczny z prawem.

Powodowie nie wykazali jednocześnie, wbrew spoczywającemu na nim obowiązkowi dowodzenia swoich twierdzeń, że rzeczywista wartość energii pobranej w budynku przy Pl. (...) w W. była inna niż przyjęta przez pozwaną. Podobnie nie udowodnili, by na skutek błędów rozliczeniowych, rachunkowych pozwana obciążyła ich opłatami przekraczającymi wartość ustaloną zgodnie z regulaminem. Na ich żądanie przedłożone zostały rozliczenia pozostałych, wymienionych przez nich lokali, lecz powodowie nie zgłosili w tym zakresie żadnych wniosków dowodowych, które mogłyby dowieść, że ich zobowiązanie za dostawę ciepła jest mniejsze niż w rozliczeniach przygotowanych przez Spółdzielnię. Pozwana przedłożyła te rozliczenia w oryginalne, w jednym egzemplarzu, ale podczas rozprawy w dniu 14 maja 2018 r. H. i Z. P. zostali poinformowani przez Przewodniczącego, że mogą się z nimi zapoznać w czytelni tut. Sądu.

Jeżeli natomiast sporna należność z tytułu ogrzewania przekraczałaby dopuszczalny próg wskazany w art. 45a ust. 11a Pr. energ., a obowiązujący od 1 października 2016 r., to do powodów należało wykazanie o jaką konkretnie wartość. Skoro powodowie dysponują lokalem w pozwanej Spółdzielni, to z mocy powołanych przepisów są zobowiązani do partycypowania w kosztach ogrzania budynku, na zasadach określonych w regulaminie, według zasad przytoczonych powyżej. Z pewnością nie jest tak, że jakakolwiek powoływana przez nich okoliczność całkowicie może zwolnić ich od uczestniczenia w tych opłatach. Jeśli zatem przekraczają one dopuszczalne prawem, czy regulaminem ramy, bądź przy ich ustalaniu dopuszczono się błędów rachunkowych, to do powodów należało udowodnienie po pierwsze, że któraś z tych okoliczności miała miejsce, po drugie – w jakim dokładnie zakresie przypadające na nich opłaty za ogrzewanie są zawyżone. Powodowie z pełną świadomością zrezygnowali z zainstalowania podzielników w swoim lokalu, otrzymując wcześniej informację, jakie wiążą się z tym konsekwencje. Do chwili obecnej odmawiają zainstalowania tych urządzeń. Stąd naturalnym jest – w świetle przytoczonych wyżej uwag – że wobec nich stosuje się sposób zamienny, skutkujący tym, że obciążające ich opłaty są wyższe niż w przypadku innych lokatorów. Powodowie, decydując się na takie rozwiązanie, nie mogą obecnie obarczać skutkami swoich decyzji pozwaną Spółdzielnię.

Dodatkowo, jak wynika z opinii biegłego, a ostatecznie także z zeznań powodów, centralne ogrzewanie w ich mieszkaniu działa prawidłowo, dostarcza im energię cieplną. Stąd również nie sposób w wadach centralnego ogrzewania, czy niedogrzewaniu lokalu powodów doszukiwać się przyczyn, dla których miałoby nie powstać lub wygasnąć ich zobowiązanie wobec Spółdzielni z tytułu opłat.

Podobnie opisywana przez powodów rzekoma niegospodarność Spółdzielni, czy niewłaściwy sposób zorganizowania przez nią urządzeń dostarczających ciepło do budynku, nie wpływa na istnienie ich zobowiązania. By okoliczności te mogły w jakikolwiek wpłynąć na zobowiązanie powodów, musieliby oni wykazać, że powyższe działania pozwanej spowodowały powstanie po ich stronie określonych roszczeń (np. odszkodowawczych), przedstawić wynikającą stąd wierzytelność do potrącenia, a następnie udowodnić jej istnienie (także co do wysokości) w niniejszej sprawie. Tymczasem nic takiego nie miało miejsca, powodowie w żaden sposób tego nie udowodnili.

W konsekwencji powyższych rozważań powództwo o ustalenie nieistnienia zobowiązania pieniężnego powodów wobec Spółdzielni należało na podstawie art. 189 k.p.c. oddalić.

Również żądanie zasądzenia kwoty 49.404,73 zł tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z powierzchni lokalu powodów zajętej przez odpowietrzniki nie zasługuje na uwzględnienie. Tego rodzaju roszczenie w świetle art. 222 § 1 k.c. w zw. z art. 224 k.c. i 225 k.c. wymagałoby wcześniejszego ustalenia, że te odpowietrzniki zostały umieszczone w tym lokalu bez jakiejkolwiek podstawy prawnej. W świetle przedstawionych przez H. i Z. P. dowodów nie sposób uznać, by tak w rzeczywistości było. Instalacja centralnego ogrzewania stanowi część wspólną budynku, z natury rzeczy przebiegającą przez każdy lokal, tak by dostarczyć do niego ciepło. Instalacja grzewcza budynku wielolokalowego jest urządzeniem nie służącym wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali. Z urządzeń takich korzystają wszyscy właściciele lokali zarówno w ten sposób, że ciepło doprowadzane jest do przedmiotu ich własności, jak i w ten sposób, że ogrzewane są wspólne części budynku. Składnikiem tzw. współwłasności przymusowej są zarówno elementy instalacji znajdujące się poza poszczególnymi lokalami, jak i elementy znajdujące się w wydzielonych lokalach (por. uchwała SN z dnia 28 sierpnia 1997 r., sygn. akt III CZP 36/97, OSNC 1998/1/4). To samo należy odnieść do lokali stanowiących zasób spółdzielni mieszkaniowej i osób mających do nich spółdzielcze lub własnościowe prawa. Jednocześnie instalacja ta musi odpowiadać wymogom przewidzianym w przepisach bezwzględnie obowiązującego prawa, w tym powołanego przez powodów Rozporządzenia z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2002 Nr 75 poz. 690 z późn. zm.). Zgodnie z § 133 ust. 6 tego Rozporządzenia instalacja ogrzewcza wodna systemu zamkniętego lub wyposażona w armaturę automatycznej regulacji powinna mieć urządzenia do odpowietrzania miejscowego, zgodnie z wymaganiami Polskiej Normy dotyczącej odpowietrzania instalacji ogrzewań wodnych. Skoro instalacja centralnego ogrzewania stanowi część wspólną budynku i jednocześnie powinna być wyposażona w urządzenia do odpowietrzania, to nie sposób uznać, by powodowie mieli roszczenie do Spółdzielni o umiejscowienie tych urządzeń w swoim lokalu. Ich umieszczenie znajduje bowiem podstawę prawną w wyżej wspomnianych regulacjach. Niezależnie od powyższego, powodowie nie wykazali, by podana przez nich kwota rzeczywiście odpowiadała wartości odszkodowania za zajęcie powierzchni lokalu pod odpowietrznikami. Podawane przez nich koszty zakupu czy wynajęcia nieruchomości są gołosłowne, niczym niepotwierdzone. Stąd także powyższe żądanie na podstawie art. 222 k.c. w zw. z art. 224 i 225 k.c. należało oddalić.

Podobnie nie zasługiwało na uwzględnienie żądanie o ustalenie dalszych opłat za korzystanie z powierzchni lokalu powodów pod odpowietrznikami. Po pierwsze, już samo żądanie odszkodowania za miniony czas zostało oddalone jako niezasadne, więc tym bardziej nie można uznać – abstrahując od prawnej dopuszczalności sformułowania takiego żądania – by przysługiwało ono powodom na przyszłość. Dodatkowo odszkodowania można domagać się tylko, gdy szkoda w majątku danej osoby powstała, a nie wtedy, gdy hipotetycznie będzie mogła powstać w przyszłości. Co więcej, żaden przepis nie uprawnia Sądu do wykreowania w realiach niniejszej sprawy stosunku prawnego między stronami, z czym wiązałaby się konieczność przyznania okresowego świadczenia pieniężnego. Żadna ze stron nie sformułowała żądania ustanowienia stosunku prawnorzeczowego w zakresie istnienia odpowietrzników w lokalu powodów, brak jest też podstaw do sądowego wykreowania między nimi stosunku obligacyjnego, który by to regulował. Powodowie dodatkowo w żaden sposób nie wykazali swoich twierdzeń, by Spółdzielnia uczyniła z ich lokalu pomieszczenie gospodarcze i z niego korzystała. Umiejscowienie odpowietrzników w ich lokalu w żaden sposób nie czyni go takim pomieszczeniem.

W konsekwencji także powyższe żądanie podlegało oddaleniu.

W końcu nie zasługiwało na uwzględnienie żądanie nakazania pozwanej zainstalowania w lokalu powodów ciepłomierzy. Jak wskazano powyżej, przepis art. 45a ust. 8 pkt 1 lit a) Pr. energ. uprawnia do założenia takich urządzeń, ale w żaden sposób do tego nie obliguje. Naliczanie opłat może przebiegać zarówno proporcjonalnie do powierzchni lokalu, jak i z wykorzystaniem urządzeń umożliwiających indywidualne rozliczenie kosztów, niebędących przyrządami pomiarowymi w rozumieniu przepisów metrologicznych. Zainstalowanie ciepłomierzy jest wręcz w lokalu powodów niemożliwe w obecnym stanie rzeczy, skoro inne lokale w budynku przy Pl. (...) w W. są ich pozbawione, a w poszczególnych lokalach należy stosować jednolity system urządzeń służący rozliczaniu wykorzystanego ciepła. Dodatkowo żaden przepis nie kreuje po stronie powodów roszczenia o założenie tego rodzaju urządzenia w ich lokalu. Stąd także i to żądanie podlegało oddaleniu.

Wobec powyższych uwag całe powództwo należało oddalić.

O kosztach postępowania rozstrzygnięto na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, obciążając nimi powodów solidarnie jako strony przegrywające proces. Na koszty te złożyła się kwota 34 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz kwota 600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, ustalona zgodnie z § 6 pkt 3 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2002 Nr 163 poz. 1348 z późn. zm.), ustalonej według wartości przedmiotu sporu obowiązującej na początku postępowania, zgodnie z § 4 ust. 2 tego Rozporządzenia. Powyższy akt prawny już nie obowiązuje, lecz zgodnie z § 21 aktualnie obowiązującego Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015 poz. 1800 z późn. zm.) do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji.

O zwrocie wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa orzeczono na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2005 Nr 167 poz. 1398 z późn. zm.) w zw. z art. 98 § 1 k.p.c., nakazując je pobrać od powodów solidarnie jako przegrywających sprawę. Na wydatki te złożyła się kwota 2.207,96 zł tytułem wynagrodzenia biegłego (k. 203, 278, 320).

Mając na uwadze wszystko powyższe, orzeczono jak w sentencji wyroku.

(...) Aleksandra Leleniewska

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE