UZASADNIENIE

Decyzją z 7.08.2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. M., po rozpoznaniu wniosku z 21.07.2020 r., przyznał E. S. prawo do emerytury od 1.07.2020 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek i odmówił prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy. Odmowa przyznania prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy była uzasadniona tym przez Zakład, że wnioskodawczyni bezpośrednio przed przejściem na emeryturę nie była zatrudniona na kolei oraz tym, że prawo do emerytury nie zostało ustalone tylko z zatrudnienia na kolei. (decyzja w aktach ZUS k. 8)

Uznając powyższą decyzję za krzywdzącą wnioskodawczyni złożyła od niej odwołanie, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy. ( odwołanie k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ emerytalny wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie. (odpowiedź na odwołanie k. 4-5)

W piśmie procesowym z 27.10.2020 r. wnioskodawczyni podtrzymała swoje odwołanie, podnosząc, że zasadniczym okresem zatrudnienia, który został uwzględniony do ustalenia stażu emerytalnego były okresy składkowe i nieskładkowe z jej zatrudnienia na kolei, gdzie przepracowała prawie 31 lat, jednocześnie przyznając, że poza zatrudnieniem na kolei pracowała także w innych zakładach pracy. Zarzuciła, że organ rentowy błędnie przyjął, że warunkiem przyznania prawa do spornego świadczenia jest ustalenie świadczenia emerytalnego wyłącznie w oparciu o zatrudnienie na kolei, jak i że praca na kolei musiała być wykonywana bezpośrednio przed przyznaniem prawa do świadczenia ( k. 10-14).

W piśmie procesowym z 23.11.2020 r. pozwany organ emerytalny podtrzymał w całości zajęte w sprawie stanowisko ( k. 20).

Na rozprawie z 9.02.2021 r. pełnomocnik wnioskodawczyni w osobie radcy prawnego poparł odwołanie ( e-prot. z 9.02.2021 r.: 00:01:24).

W piśmie procesowym z 7.05.2021 r. pozwany podtrzymał zajęte stanowisko ( k. 37).

Na ostatniej rozprawie z 27.05.2021 r. pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych ( e-prot. z 27.05.2021 r.: 00:00:57) .

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

E. S., ur. (...), złożyła w dniu 21.07.2020 r. wniosek o przyznanie emerytury. Równocześnie złożył wniosek o przyznanie prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy.

( wniosek o emeryturę k. 1 akt ZUS, wniosek o przyznanie ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy k. 6 akt ZUS)

Zgodnie ze świadectwem pracy w warunkach szczególnych z 8.07.2020 r. wystawionym przez Syndyka Masy Upadłości Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W., wnioskodawczyni była zatrudniona w (...), (...) SA, Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w W., Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w upadłości układowej z siedzibą w W. od 1.08.1983 r. do 7.02.2014 r. i w okresie od 1.08.1983 r. do 7.02.2014 r. za wyjątkiem okresów wymienionych w pkt 4 ppkt 2, 7, 10 świadczyła pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku rzemieślnik specjalista, referent, monter nawierzchni kolejowej, starszy monter nawierzchni kolejowej, kierownik hotelu, specjalista. W świadectwie tym wskazano, że okres od 1.08.1983 r. do 31.12.2008 r. jest zatrudnieniem na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin, i zalicza się do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych, o których mowa w §4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

( świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych k. 5 akt ZUS)

E. S. w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w W. od 1.08.1983r. do 7.02.2014 r., ostatnio na stanowisku specjalista, była uprawniona do pobierania ekwiwalentu za węgiel w wysokości 164,00 zł miesięcznie (pomniejszany proporcjonalnie za okresy choroby). Ostatnie świadczenie z tego tytułu wypłacono wnioskodawczyni w lutym 2014 r. w wysokości 30,97 zł. E. S. od 21.04.2013r. do dnia rozwiązania umowy o pracę, tj. do 7.02.2014 r. przebywała na zwolnieniu w związku z chorobą i pobierała zasiłek chorobowy oraz świadczenie rehabilitacyjne.

( pismo Syndyka Masy Upadłości Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. k. 35)

Poza zatrudnieniem na kolei wnioskodawczyni:

-: od 6.08.1979 r. do 30.07.1983 r. była zatrudniona w Hucie (...) w B.,
-: od 21.03.2014 r. do 31.03.2014 r. pobierała zasiłek dla bezrobotnych,
-: od 1.04.2014 r. do 30.06.2015 r. wykonywała pracę na podstawie umowy zlecenia,
-: od lipca 2015 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim, a następnie zasiłku rehabilitacyjnym,
-: od 22.11.2016 r. do czasu przejścia na emeryturę pobierała rentę.

( okoliczności niesporne)

Pozwany przy przyznawaniu wnioskodawczyni prawa do emerytury uwzględnił następujące okresy:

- okres zatrudnienia w Hucie (...) w B. od 6.08.1979 r. do 30.07.1983 r.,

- okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w W. od 1.08.1983r. do 24.08.1991 r., w tym okresy urlopu wychowawczego od 27.06.1986 r. do 16.05.1988 r.,

- okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w W. od 14.12.1992 r. do 7.02.2014 r.,

- okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych od 29.03.2014 r. do 31.03.2014 r.,

- okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w W. od 1.04.2014r. do 30.06.2015 r.

( okoliczności niesporne, a nadto pismo procesowe ZUS k. 37, okoliczność przyznana przez pełnomocnika wnioskodawczyni e-prot. z 27.05.2021 r. i pismo procesowe pełnomocnika wnioskodawczyni k. 42)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Zgodnie z art. 74 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (Dz. U. z 2020 r., poz. 292 ze zm.) byłemu pracownikowi kolejowemu, pobierającemu emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, przyznaną na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin lub przepisów ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych albo przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a także członkom rodziny tego pracownika, pobierającym po nim rentę rodzinną przyznaną na podstawie wymienionych przepisów, przysługuje prawo do deputatu węglowego w ilości 1800 kg węgla kamiennego rocznie, w formie ekwiwalentu pieniężnego. Zgodnie zaś z art. 74 ust. 10 i 11 ustawy z 8 września 2000 r. emeryci i renciści nabywają prawo do ekwiwalentu pieniężnego z dniem przyznania emerytury lub renty. Prawo do pobierania ekwiwalentu pieniężnego ustaje lub ulega zawieszeniu wraz z ustaniem prawa do emerytury lub renty.

W świetle przywołanych regulacji prawo do deputatu węglowego przysługuje pracownikom pracującym na kolei. Przysługuje ono również byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia nabyli emeryturę lub rentę. Tym samym przyznanie prawa do deputatu węglowego wyklucza – nie ostatnie przed przyznaniem prawa do świadczenia emerytalnego zatrudnienie poza koleją, jak chce organ rentowy – a jedynie nabycie prawa do emerytury z tytułu zatrudnienia wykonywanego poza koleją. Zatem okoliczność, że ostatnim zatrudnieniem wnioskodawczyni przed przyznaniem jej prawa do emerytury nie było zatrudnienie na kolei nie wyklucza przyznania jej prawa do ekwiwalentu za deputat węglowy. Dla nabycia prawa do deputatu węglowego decydujące znaczenie ma ustalenie, czy wnioskodawczyni przysługiwało prawo do deputatu węglowego w okresie zatrudnienia na kolei oraz czy nabycie prawa do emerytury nastąpiło w oparciu o zatrudnienie wykonywane na kolei.

Sąd Okręgowy zważył także, że już ustawa z dnia 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin (Dz.U. Nr 23, poz. 99 ze zm.), regulowała w art. 18 ust. 2, że emerytowi lub renciście, pobierającemu kolejową emeryturę lub rentę, przysługuje prawo do kolejowej opieki lekarskiej i deputatu węglowego oraz do bezpłatnego i ulgowego przejazdu kolejami, na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Prawo do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego dla pracowników kolejowych pobierających emeryturę lub rentę przewidywał także art. 46a ustawy z dnia 6 lipca 1995 r. o przedsiębiorstwie (...) (Dz.U. Nr 95, poz. 474 ze zm.), dodany do tej właśnie ustawy przez art. 164 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS; przepis ten obowiązywał od 1 stycznia 1999r., ale wraz całą ustawą z dnia 6 lipca 1995 r. uchylony został z dniem 1 stycznia 2001 r. przez ustawę z dnia 8 września 2000r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (art. 82 ust. 1). Tej ostatniej ustawy przepis art. 74 stanowi aktualnie obowiązującą regulację w przedmiocie prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy dla osób uprawnionych do emerytur i rent.

Prawo do ekwiwalentu za deputat węglowy jest uprawnieniem o charakterze wyjątkowym o ustawowej podstawie, świadczenie to wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych z dotacji celowej z budżetu państwa. Początkowo było to prawo pracownika kolejowego do bezpłatnego przydziału węgla, co skutkowało zrównoważeniem jego utraty kwotą pieniężną (parytet towaru i pieniądza). Przydzielanie węgla pracownikom i rencistom lub emerytom (...) stanowiło przywilej, mający łagodzić trudności w nabywaniu węgla na wolnym rynku, należny oprócz i niezależnie od wynagrodzenia za pracę oraz od emerytury i renty. Stanowiło także swego rodzaju tradycję wywodzącą się z tego, że węgiel składowany był na terenach kolejowych. Z tych przyczyn deputat węglowy ustanowiony został jako bezpłatny przydział węgla, co realizowało cel wyposażenia pracowników w dobro reglamentowane także po ich przejściu na emeryturę lub rentę, spełniane w pieniądzu tylko wówczas, gdy przydział węgla był zbędny (por. uchwałę siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2000 r., III ZP 9/00, OSNAP 2000 nr 24, poz. 902).

Zgodnie z treścią przytoczonego wyżej art. 74 ustawy z 8 września 2000 r., ustawodawca określił krąg podmiotów, którym przysługuje prawo do deputatu węglowego, tj. byłym pracownikom kolejowym pobierającym rentę lub emeryturę (lub członkom ich rodzin, którzy prawo do renty lub emerytury uzyskali na podstawie jednego z wyżej wymienionych aktów prawnych, a ponadto w okresie zatrudnienia na kolei mieli prawo do deputatu węglowego.

Wnioskodawczyni wskazane przesłanki spełniła. Przez okres zatrudnienia na kolei była uprawniona do deputatu węglowego wypłacanego w formie ekwiwalentu.

Spór powstał w związku z poglądem organu rentowego, wywiedzionym z treści art. 74 ust. 4 ustawy z dnia 8 września 2000r. Przepis ten stanowi, że prawo do deputatu węglowego nie przysługuje emerytowi lub renciście, jeżeli nie przysługiwało mu w okresie zatrudnienia, z tytułu którego powstało prawo do emerytury lub renty.

Nietrafne jest jednak stanowisko ZUS, że skoro ostatnim zatrudnieniem ubezpieczonej przed świadczeniem emerytalnym nie była praca na kolei, to nie nabyła ona prawa do deputatu węglowego. Stanowisko to nie jest zasadne, gdyż wymóg taki nie wynika z przepisu art. 74 ust. 1 w/w ustawy.

Gdyby bowiem wolą ustawodawcy było ograniczenie przedmiotowego prawa jedynie do kategorii osób zatrudnionych na kolei bezpośrednio przed przejściem na świadczenie emerytalne, to dałby temu wyraz umieszczając stosowny zapis w art. 74 ustawy. Redakcja przepisu skłania do wniosku, że ustawodawca położył nacisk na silny związek tego świadczenia ze stosunkiem pracy, gdyż nie użył określenia „emerytowi" lub „renciście", tylko „byłemu pracownikowi kolejowemu”. Ekwiwalent za deputat węglowy jest, niewątpliwie, świadczeniem wywodzącym się ze stosunku pracy na kolei i ten aspekt oraz literalne brzmienie przepisu należy mieć na względzie w procesie wykładni i subsumcji. Zdaniem Sądu ust. 1 i ust. 4 art. 74 ustawy z dnia 8 września 2000 r. należy odczytywać łącznie w ten sposób, że prawo do deputatu węglowego przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia, uzyskali emeryturę lub rentę, co w przypadku emerytury oznacza, że nabycie prawa do emerytury, w oparciu o zatrudnienie poza koleją, wyklucza nabycie prawa do deputatu. Istotne jest zatem ustalenie, czy emerytura, przyznawana na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ustalona została na podstawie zatrudnienia kolejowego i wówczas prawo do deputatu przysługuje, czy też na podstawie zatrudnienia poza koleją, co wyklucza przyznanie prawa do deputatu (tak samo Wyrok SA w Szczecinie z 16.05.2019 r., III AUa 96/19, LEX nr 2685056, a także Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku w sprawie III AUa 1845/19, niepubl., a nadto podobnie Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 7 marca 2012 r., III AUa 1699/11, Legalis nr 733836). Innymi słowy, przepis art. 74 ustawy z dnia 8 września 2000 r. nie odnosi się jedynie do byłych pracowników ostatnio zatrudnionych na kolei, ale do wszystkich byłych pracowników kolejowych, którzy jako emeryci lub renciści, uzyskali to uprawnienie w oparciu o zatrudnienie na kolei, a nie o inne zatrudnienie.

Ponadto Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, w wyroku z dnia 7 marca 2012 r., w sprawie o sygn. akt III AUa 1699/11 (publ. LEX nr 1238743), prawo do deputatu węglowego przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia nabyli emeryturę lub rentę. Jak wskazał Sąd Apelacyjny powyższy przepis nie wymaga, aby przyznana emerytura była pochodną „wyłącznie” zatrudnienia na kolei oraz aby praca na kolei była wykonywana bezpośrednio przed przyznaniem prawa do świadczenia.

Jak wynika z niespornego stanu faktycznego wnioskodawczyni w okresie od 1.08.1983 r. do 7.02.2014 r. była zatrudniona w jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa (...) SA, Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w W., Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w upadłości układowej z siedzibą w W. i zgonie z pismem procesowym ZUS-u (k. 37) okres ten został przez pozwanego uwzględniony przy przyznaniu emerytury wnioskodawczyni, a ponadto zgodnie pismem Syndyka Masy Upadłości Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. (k. 35 ), w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w W. od 1.08.1983 r. do 7.02.2014 r. wnioskodawczyni była uprawniona do pobierania ekwiwalentu za węgiel w wysokości 164,00 zł miesięcznie (pomniejszany proporcjonalnie za okresy choroby) i ostatnie świadczenie z tego tytułu wypłacono odwołującej w lutym 2014 r. w wysokości 30,97 zł.

W tych okolicznościach zdaniem Sądu Okręgowego w pełni uprawnione jest stanowisko strony odwołującej, że ubezpieczona nabyła prawo do świadczenia na podstawie zatrudnienia kolejowego i była w okresie zatrudnienia kolejowego uprawniona do pobierania ekwiwalenty za węgiel.

Reasumując, jeśli „były pracownik kolejowy” nabył prawo do emerytury, a podstawa wymiaru świadczenia emerytalnego ustalona została z okresów zatrudnienia na kolei, w czasie których ubezpieczony pobierał deputat węglowy, to jest on byłym pracownikiem kolejowym, uprawnionym do ekwiwalentu pieniężnego za ten deputat w rozumieniu art. 74 ust l ustawy z dnia 8 września 2000 r. niezależnie od tego, że przed emeryturą pracował także poza koleją, gdyż ustawa nie wymaga, aby praca na kolei była ostatnim zatrudnieniem przed nabyciem prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Konstatacja ta świadczy o zasadności odwołania i przywołanych na jego uzasadnienie argumentów.

Powołanie się natomiast przez organ rentowy na stanowisko zawarte w wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 7 marca 2012r., III AUa 1699/11, wskazuje jedynie na nie dość dokładną jego lekturę, gdyż z uzasadnienia tego wyroku wynika pogląd zbieżny z przyjętym w n/n sprawie, jako ten kierunek wykładni, który prowadzi do przyznania ubezpieczonej prawa do ekwiwalentu za deputat węglowy.

Mając na względzie wszystkie wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku uznając odwołanie wnioskodawczyni za zasadne.

Z uwagi na wynik postępowania Sąd o kosztach procesu orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 256 ze zm.) zasądzając od pozwanego organu emerytalnego na rzecz wnioskodawczyni jako strony wygrywającej niniejsze postępowanie w całości 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE